pobierz

MAŁGORZATA SZURLEJ
STYMULACJA SŁUCHOWA – PRZEWODNIK PO METODZIE
Przeszło 50 Lat temu profesor Alfred A. Tomatis, francuski otolaryngolog, neurolog
i foniatra dokonał kilku zaskakujących obserwacji, które w następstwie doprowadziły do
rozwoju tzw. Metody Tomatisa, znanej w Polsce jako stymulacja audio – psycho –
lingwistyczna SAPL. W literaturze przedmiotu znana również jako: „trening uwagi
słuchowej”, „stymulacja słuchowa”, „trening audio – psycho – lingwistyczny”,
a podstawowym jej celem jest wspomożenie funkcji słuchowej przez co następuje poprawa
koncentracji, jakości uczenia się, rozwój zdolności językowych, komunikacyjnych,
zwiększenie kreatywności oraz poprawa jakości zachowań społecznych.
Stymulacja słuchowa okazała się bardzo skuteczna w terapii dzieci z problemami
szkolnymi typu: zaburzenia uwagi, mowy, koncentracji, dysleksja. Zastosowanie tej metody
przyniosło również zadowalające efekty w przypadku dzieci autystycznych i z problemami
koordynacji senso – motorycznej.
W przypadku dorosłych terapia z powodzeniem stosowana jest w leczeniu depresji.
Wspomaga asymilację i integrację języków obcych oraz kształcenie i udoskonalanie
umiejętności komunikacyjnych. Okazała się zbawienna dla osób, dla których głos i słuch są
narzędziem pracy: muzyków, śpiewaków, aktorów.
Korzyści odnotowane przy zastosowaniu stymulacji słuchowej dotyczą też „zysków
psychologicznych” – wzrostu pewności siebie, wzrostu poziomu energii i motywacji, jasności
umysłu i lepszego samopoczucia. Obecnie stymulację słuchową wykorzystuje się w ponad
250 centrach stymulacji audio – psycho – lingwistycznej na całym świecie prowadzonych
przez doświadczonych, dyplomowanych specjalistów z dziedziny psychologii, medycyny,
edukacji, terapii zajęciowej i muzykologii.
Rozwinięta i opracowana przez Tomatisa metoda stymulacji słuchowej opiera się na
wielu założeniach teoretycznych dotyczących rozmaitych funkcji ucha i wpływa na
umiejętności głosowe. Prezentowany materiał zawiera tylko podstawowe założenia tej teorii
wynikające z neuropsychologii procesu słuchania. Opisane poniżej podstawowe funkcje ucha
potwierdzają ogromne znaczenie prawidłowego rozwoju uwagi słuchowej – harmonijnego
współdziałania słuchu i aparatu głosowego. Badania przeprowadzone przez Tomatisa
niezbicie dowodzą, że wpływa ona na sposób w jaki porozumiewamy się i funkcjonujemy
w otoczeniu, nasze samopoczucie i stan psychiczny.
Obecnie pojawia się coraz więcej opracowań naukowych potwierdzających efektywność
metody słuchowej. Prowadzonych jest również wiele badań klinicznych dających świadectwo
wiarygodności i efektywności opisywanej metody.
UCHO
Myśląc o uchu zazwyczaj kojarzymy je ze zdolnością do słyszenia. Jest to oczywiście
jego podstawowa funkcja, choć Tomatis zwraca uwagę na to, że istotne funkcje ucha
wykraczają daleko poza zwykłe słyszenie. Ogromnie ważna rola, jaką spełnia ucho, to rola
nadzorcza i przekaźnikowa: część ucha wewnętrznego – przewód słuchowy – funkcjonuje
jako swoisty kontroler zmysłu równowagi, koordynacji słuchowej, napięcia mięśniowego. To
właśnie od niego zależy prawidłowy rozwój zmysłu orientacji przestrzennej.
Przewód słuchowy jest równocześnie kanałem transmisyjnym dla wszystkich informacji
pochodzących ze zmysłów. Razem ze ślimakiem – częścią ucha wewnętrznego, która
odpowiada za analizowanie napływających dźwięków i pośrednio za rozwój językowy –
przewód słuchowy służy jako punkt przekaźnikowy: informacje dźwiękowe pochodzące
z zewnątrz transmitowane są dalej – do centralnego układu nerwowego pobudzając
w szczególności korę mózgową. Wszystkie informacje odbierane za pomocą naszych
zmysłów (dotyku, wzroku, słuchu) są interpretowane poprzez układ: przewód słuchowy –
ślimak.
1. Funkcja energetyczna tzw. „doładowania”. W sensie filogenetycznym uruchamia
się ona jako pierwsza; stanowi niezwykle efektywny element energetyzujący. Ucho można
porównać do dynama, gdzie odbierane bodźce zamieniają się w energię neuronową zasilającą
mózg. Tłumaczy to m. in., dlaczego dziecko apatyczne, mało angażujące się w to, co robi,
często jest dzieckiem, którego ucho nie spełnia w stopniu wystarczającym owej funkcji.
Wówczas można zastanawiać się nad sposobami usprawnienia jej za pomocą specjalnych
technik.
Mózg jest zasilany w energię w znacznej mierze poprzez ucho. Na tle wszystkich
pozostałych narządów zmysłów jest to udział rzędu 60%. Jeśli do tego dołączyć reakcje
skóry, której funkcja czuciowa jest filogenetycznie powiązana z funkcją słuchową, a także
„odpowiedzi” czuciowo-mięśniowe, czuciowo-stawowe oraz te występujące w częściach
organizmu, które wykształciły się jako odrębne narządy, lecz są pochodzenia „słuchowego”,
dochodzimy do udziału na poziomie 90% (jest to udział układu ślimakowo-przedsionkowego
w łącznej ilości energii dostarczanej do mózgu).
Aby dziecko zachowywało odpowiedni tonus i pełną dynamikę procesów myślowych,
musi dysponować uchem zdolnym do spełniania swej energetyzującej roli. Innymi słowy,
musi ono być w stanie rejestrować, analizować i transformować dźwięki, którym w narządzie
Cortiego odpowiada obszar, gdzie występuje szczególne zagęszczenie komórek czuciowych.
Jest to strefa dźwięków wysokich. Z tej przyczyny nazywam je „dźwiękami doładowującymi”
– w odróżnieniu od dźwięków niskich, przenoszonych na takie miejsca błony podstawowej,
gdzie jest niewiele komórek Cortiego. O tych dźwiękach można powiedzieć że przyczyniają
się one raczej do „rozładowania” mózgu, gdyż nie tylko nie ułatwiają zaopatrywania go
w energię, ale rozpraszają ją poprzez to, że jednocześnie pobudzają przedsionek (tj. łagiewkę,
kanały półkoliste i woreczek), wywołując ruchy ciała. Wyczerpują one tym samym organizm
i doprowadzają do ogólnego zmęczenia.
2. Funkcja utrzymania równowagi. Funkcja ta, bardziej znana od poprzedniej, dotyczy
w szczególności układu przedsionkowego (łagiewka, kanały półkoliste i woreczek), a więc
najbardziej „archaicznej” części ucha. Dzięki niemu możliwe są ruchy ciała, jego
przemieszczanie się, a także orientacja w przestrzeni. Ma on również swój udział
w pionizowaniu (zresztą – jak przypuszczam – pod wpływem impulsów związanych z funkcją
mowy). Inna kwestia warta podkreślenia, to korelacje zachodzące między funkcją
przedsionkową a funkcją motoryczną. Istotnie, całością korzeni przednich rdzenia zawiaduje
nerw przedsionkowy. Nie istnieje choćby jeden mięsień nieobjęty tą kontrolą. Oto mamy
wyjaśnienie faktu, ze każdy ruch człowieka podlega tej samej „pętli cybernetycznej”.
Zatem, jeśli jakieś dziecko ma nieprawidłową postawę, jest przygarbione, chodzi
i porusza się niezgrabnie, można przypuszczać, że jego układ przedsionkowy działa
nienajlepiej. Należałoby się zastanowić jak za pomocą odpowiednio dobranych bodźców
podziałać na narząd odpowiadający za równowagę.
3. Funkcja słuchania. Choć w porządku filogenetycznym pojawia się dopiero na trzecim
miejscu, funkcja słuchania stanowi jedną z najważniejszych „zdobyczy” ludzkości w sferze
komunikacyjnej. Jest ona oczywiście ściśle związana z pojęciem słuchu (pojęciem
o charakterze wybitnie biernym), ale traktując ją szerzej: to także możliwość wsłuchiwania się
w dźwięki, a zwłaszcza w mowę. Dzięki sieci kontroli wykorzystującej najkrótsze obwody
ucho nastawia się na odbieranie wrażeń słuchowych ze świata zewnętrznego, by umożliwić
porozumiewanie się z nim. Podejście to zakłada, że narząd słuchu – a upraszczając: ślimak –
działa bez zarzutu, czyli, że dziecko potrafi wysławiać i analizować, selekcjonować
i kontrolować dźwięki docierające do ucha. (…)