Temat: Stres traumatyczny w działaniach ratowniczych Wybrane
advertisement
Temat: Stres traumatyczny w działaniach ratowniczych Wybrane zagadnienia psychoedukacji W wyniku realizacji tematu słuchacz powinien umieć: Cele: - Omówić mechanizm powstawania stresu - Wymienić różnice między dystresem a eustresem - Omówić zagrożenia w służbie związane ze stresem - Wymienić zagrożenia w funkcjonowaniu poza pracą - Omówić wpływ zdarzeń traumatycznych na funkcjonowanie człowieka - Omówić na czym polega zagrożenie psychotraumą w środowisku ratowników - Wymienić cechy sytuacji traumatycznej - Omówić przebieg reakcji człowieka na sytuację traumatyczną - Omówić PTSD i kryzys psychiczny - Omówić sposoby przeciwdziałania psychotraumie - Wyjaśnić co to znaczy odporność psychiczna Psychoedukacja i psychologia działań ratowniczych Psychoedukacja – oznacza wszelkie oddziaływania specjalistów (psychologów, pedagogów) mające na celu podniesienie wiedzy psychologicznej i umiejętności oddziaływania w wielu zakresach dotyczących poprawiania ludzkiego funkcjonowania w grupach społecznych, jaki i samego komfortu wewnętrznego. Stres: Stres jest definiowany w psychologii jako dynamiczna relacja adaptacyjna pomiędzy możliwościami jednostki, a wymogami sytuacji (stresorem; bodźcem awersyjnym), charakteryzująca się brakiem równowagi. Podejmowanie zachowań zaradczych jest próbą przywrócenia równowagi. Hans Selye zdefiniował stres w następujący sposób: „Stres to nieswoista reakcja organizmu na wymagającą sytuację.” A oto pełniejsza definicja: Stres to reakcja organizmu w postaci mobilizacji energii do pokonywania różnorodnych przeszkód, barier, wymagań, bez względu na to, czy towarzyszą jej przyjemne czy przykre odczucia. Jest to reakcja niespecyficzna, tzn. jej rodzaj nie zależy od rodzaju czynnika, jaki ją wywołuje. Trzy typy reakcji na stres: Dystres jest reakcją organizmu na zagrożenie, utrudnienie lub niemożność realizacji ważnych celów i zadań człowieka, pojawia się w momencie zadziałania bodźca, czyli stresora. Eustres to stres pozytywnie mobilizujący do działania. Neustres to bodziec dla danej osoby neutralny w działaniu, chociaż dla innych bywa on eustresowy lub dystresowy Reakcja stresowa przebiega w trzech fazach: 1. Faza mobilizacji W tej fazie człowiek zostaje przygotowany do zmagania się z wymaganiami. W organizmie, umyśle i zachowaniu człowieka zachodzą zmiany fizjologiczne, psychologiczne i behawioralne. 2. Faza aktywności W tej fazie aktywności człowiek zmaga się z wymaganiami. Nagromadzona energia wykorzystywana jest na działanie i rozwiązywanie problemu. 3. Faza wyczerpania W tej fazie energia zostaje wyczerpana i człowiek nie jest już w stanie radzić sobie z wymaganiami. Powrót do aktywności możliwy jest po okresie wypoczynku i regeneracji organizmu człowieka. Źródła stresu: Do najbardziej charakterystycznych możemy zaliczyć: - Widok zabitych lub rannych osób - Wystawianie się na sytuacje zagrażające zdrowiu, życiu, osobista strata lub obrażenia ciała, bliskie otarcie się o śmierć - Poczucie odpowiedzialności za życie, zdrowie, mienie ratowanych osób i kolegów - Podejmowanie kontaktów i niesienie pomocy ludziom w bólu, przenoszenie i identyfikacja zwłok - Bezradność, niepowodzenie akcji, obawa przed negatywną opinią - Poczucie winy z niedostatecznego wysiłku, nieocalenie życia, śmierć osoby „postronnej” spowodowana działaniami - Presja czasu, świadomość pozostawania w ciągłej dyspozycyjności i gotowości do zadań - Świadomość ograniczenia działalności w niektórych sytuacjach, niedostateczny zakres informacji o zdarzeniu, natłok informacji, - Brak właściwych środków ochrony indywidualnej, awarie sprzętu, opóźnienia, dezorganizacja, zamieszanie, brak kompetencji kierujących akcją, nierealistyczne oczekiwania ze strony przełożonych - Zetknięcie z agresywnym tłumem, - Każde zdarzenie z nadmiernym zainteresowaniem mediów - Dzieci zabite lub poważnie ranne - Ratownik zabity lub ranny - Pożar z ofiarami, wypadki drogowe z ofiarami - Styczność/pomoc ludziom w bólu, przenoszenie zwłok - Bliskie otarcie się o śmierć - Osobista strata lub obrażenie ciała - Samobójstwo kolegi – współpracownika - Sytuacja „katastrofy” - Gwałtowna osoba grożąca ratownikom Konsekwencje stresującej pracy strażaka: Obniżenie gotowości do podejmowania i sprawnej realizacji zadań Zaburzenia koordynacji Lęk Obniżenie samooceny Pogorszenie stosunków interpersonalnych Zaburzenia w stanie zdrowia Wypalenie zawodowe Objawy stresu: W sferze zachowań: trudności z mówieniem, impulsywność, agresja, drżenie, tiki nerwowe, nerwowy śmiech, obniżenie efektywności działania, częste uleganie wypadkom, wycofanie się z kontaktów, intensywne palenie papierosów, picie dużych ilości alkoholu, nieuzasadnione zażywanie leków W sferze emocji: lęk, rozdrażnienie, depresja, zamykanie się w sobie, nerwowość, złość, zakłopotanie W sferze sprawności myślenia: luki w pamięci, zapominanie, niemożność skoncentrowania się, ogólny brak zainteresowań W sferze fizjologii: bladość, pocenie się, przyspieszone bicie serca, napięcie mięśni, zmiany ciśnienia krwi, suchość w ustach, bóle pleców, niestrawność, bóle głowy, częste przeziębienia i inne dolegliwości, bezsenność. Źródła stresu w służbie ratowniczej Rodzaje stresu: W pracy strażaka występują dwa rodzaje stresu: Stres chroniczny – powodowany codziennymi wymaganiami służby i problemami z nią związanymi np. ciągłe trwanie w gotowości, oczekiwanie na sygnał wyjazdu. Zdarzenia te nie przekraczają adaptacyjnych możliwości jednostki, ale stopniowo wyczerpują jej zasoby odpornościowe, może dojść do gwałtownego załamania się systemu adaptacyjnego i wystąpienia zaburzeń w funkcjonowaniu. Stres ostry – który jest reakcją strażaka na zdarzenia krytyczne, skrajnie urazowe, traumatyczne. Jednorazowe zdarzenie może prowadzić do negatywnych skutków nazwanych urazem. I. Czym jest kryzys? Kryzys – wynik stresu i napięcia w życiu człowieka. Stres – reakcja na pojedyncze zdarzenie lub serię zdarzeń. Sytuacja kryzysowa – sytuacja niespodziewanego, niekorzystnego wydarzenia o szerokim zasięgu w otoczeniu Interwencja kryzysowa – jest to wsparcie w wyjątkowej sytuacji, będące próbą szybkiego poradzenia sobie w aktualnym problemem. Celem interwencji jest umiejętne wkroczenie we właściwym momencie w sytuację osobistą ofiary kryzysu by rozwiązać problem, który grozi destrukcją fizyczną lub psychiczną. Szybkie opanowanie kryzysu zapobiega poważnym zaburzeniom takim jak: trauma, PTSD (zespół stresu pourazowego). Interwencja kryzysowa nie jest terapią – to pierwsza pomoc psychologiczna, która poprzedza terapię. Powinna trwać od kilku minut do kilku tygodni po urazie. KRYZYS Przejściowy stan nierównowagi wewnętrznej, wywołany przez krytyczne wydarzenie bądź wydarzenia życiowe, wymagający istotnych zmian i rozstrzygnięć. II. Elementy kryzysu nagłość dolegliwość (np. utrata lub groźba utraty dobrej reputacji) skala zjawiska (jednostkowa lub o szerszym zasięgu) RODZAJE SYTUACJI KRYZYSOWYCH KRYZYSY ROZWOJOWE KRYZYSY SYTUACYJNE ( TRAUMATYCZNE) KRYZYSY CHRONICZNE Pojęcie traumy i psychotraumy Trauma jest pojęciem zaczerpniętym z medycyny odnoszącym się do opisywania obrażeń ciała powodowanych przez urazy. W psychologii częściej mówi się o psychotraumie - pojęciu precyzyjniej oddającym charakter urazów w wyniku działania czynników oddziaływujących na psychikę. Ofiara krytycznych zdarzeń Ofiara – to człowiek, który w wyniku zdarzenia ucierpiał fizycznie i psychicznie. Osoba ocalona – to osoba, która przeżyła dzięki działaniom ratowniczym. Osoba ocalała – to osoba, którą ominęło bezpośrednie działanie czynników katastrofy. Zdarzenie traumatyczne Definicja zdarzenia traumatycznego składa się z dwóch części- A1 i A2. Muszą być spełnione kryteria z obu tych części, aby można było mówić o ekspozycji na zdarzenie traumatyczne. Kryteria te są następujące: A1) Dana osoba doświadczyła, była świadkiem lub została skonfrontowana z jakimś zdarzeniem, bądź zdarzeniami, które wiązały się z faktyczną śmiercią lub zagrożeniem utraty życia lub poważnego zranienia, bądź zagrożeniem utraty fizycznej integralności siebie lub innych osób, A2) Reakcja danej osoby obejmowała intensywny strach, poczucie bezsilności lub przerażenie (horror). Często podaje się też czynniki, które uznawane są za niezbędne do spostrzegania danego zdarzenia przez jednostkę jako traumatyczne, tj. brak kontroli nad przebiegiem zdarzenia, uznanie treści zdarzenia jako negatywne nagłość tego zdarzenia. Sytuację traumatyczną cechuje: Zaskoczenie, które burzy przekonanie, że świat jest dobry, przewidywalny, bezpieczny Zagrożenie w niej zawarte Przytłoczenie ciężarem sytuacji (załamanie wyobrażeń, brak zaufania do ludzi itp.) Utrata (życia, bliskich, zdrowia, dóbr materialnych) Groźba zranienia (fizycznego, psychicznego), śmierci B. Dudek dzieli zdarzenia traumatyczne na: I. Katastrofy: 1) katastrofy naturalne (huragany, trzęsienia ziemi, powodzie itp.) 2) katastrofy spowodowane przez człowieka (wypadki komunikacyjne, budowlane, pożary) II. Przemoc między ludźmi: 1) przemoc strukturalnie zorganizowana (wojna, tortury) 2) przestępstwa polityczne (uprowadzenia, zabójstwa) 3) czyny kryminalne a) w rodzinie (przemoc fizyczna, wykorzystanie seksualne) b) poza rodziną (przemoc fizyczna, gwałty, napady, rozboje). Najbardziej typowe reakcje człowieka na sytuację traumatyczną : - działania obliczone na przetrwanie i zachowanie życia; - porażenie emocjonalne, odrętwienie psychiczne (człowiek zachowuje się tak, jakby działał wg własnego planu, nie reaguje na wezwania, jest nieobecny – w takiej sytuacji wymaga opieki; zwyczajne, proste czynności wykonuje z zapamiętaniem, może być to pewien rodzaj „kokonu" chroniącego przed działaniem kolejnych bodźców ) - silnie natężony lęk z agresją i gniewem, chęć odwetu, itp.; - depresja - smutek „... nie warto dalej żyć, planować...,... życie się skończyło"; - panika, dezorganizacja poznawcza („co się stało?", „gdzie ja jestem?", „kim ja jestem?", itp.); - reakcje fizjologiczne: drżenie, wymioty, śmiech, itp.; Kryzys psychiczny jest procesem o nagłym niespodziewanym początku (kryzys ostry) lub o początku przewlekłym (kryzys przewlekły), w trakcie którego człowiek obcuje nieprzerwanie z sytuacją powodującą zagrożenie dla poczucia spójności jego osoby. PSYCHOSPOŁECZNE KOSZTY TRAUMY Następstwem zdarzenia traumatycznego może być zespół ostrego stresu (acute stress disorder – ASD) – naturalna reakcja na traumatyczne wydarzenie. Objawy ASD utrzymują się nie dłużej niż miesiąc. Po upływie tego czasu ASD przechodzi w zespół stresu pourazowego (PTSD). PTSD jest efektem zaburzeń adaptacyjnych (niemożności poradzenia sobie z traumą) i występuje często łącznie z zespołem leku uogólnionego (generalized anxiety disorder - GAD) i depresją. PTSD Zespół Stresu Pourazowego Pracownicy służb ratowniczych pomagający ofiarom, sami mogą stać się ofiarami, a ryzyko wystąpienia u nich PTSD jest bardzo wysokie. Definicja: „PTSD jest odpowiedzią organizmu na nadmiernie stresujące wydarzenie wywołujące przerażenie, szok emocjonalny (…) jest reakcją niespecyficzną, gdyż stresory różnią się rodzajem i siłą, a ludzie wystawieni na ich działanie mogą być mniej lub bardziej odporni na jej występowanie…” Horowitz(1986) Objawy zaburzeń po stresie traumatycznym Rozpoznaje się u osoby, która doświadczyła bezpośrednio zdarzenia traumatycznego, była jego świadkiem lub została skonfrontowana ze zdarzeniem, w którym ktoś poniósł śmierć lub istniała groźba śmierci, ktoś doznał poważnych obrażeń lub utracił fizyczną integralność. Reakcję na to zdarzenie charakteryzuje silny strach, poczucie grozy i bezradność. Kryteria rozpoznania A: osoba doświadczyła, bądź była świadkiem zdarzenia traumatycznego-śmierci, zagrożenia życia lub zdrowia zareagowała strachem, bezradnością, zgrozą B: uporczywe przypominanie sobie zdarzenia, natrętne reminescencje (flashback), wspomnienia, sny, koszmary C:unikanie okoliczności, miejsc, ludzi przypominających o traumie, powiązanych z nią; poczucie wyobcowania, stłumienie, pesymistyczna wizja przyszłości D:pobudzenie (trudności z zasypianiem, wzmożona czujność, spadek koncentracji) nieobecne przed zdarzeniem lub niemożność przypomnienia sobie okresu ekspozycji Do reakcji na wydarzenia traumatyczne zalicza się: a) Ponowne przeżywanie sytuacji traumy Ponowne przeżywanie polega w na przebłyskach pamięci oraz intruzywnych myślach, a także doświadczaniu dyskomfortu i reaktywności fizjologicznej w sytuacji ekspozycji na bodźce skojarzone z wydarzeniem traumatycznym. Powtarzające się intensywne i stresogenne przeżywanie zdarzenia traumatycznego: • w intruzywnych myślach/wspomnieniach/obrazach - które pojawiają się bez intencji osoby. Nad wspomnieniami, osoba doświadczająca traumy nie umie zapanować. Wspomnieniu towarzyszy ten sam stan emocjonalny, który był odczuwany podczas zdarzenia – strach, lęk, panika, złość, bezradność, smutek • w snach – osoba przeżywa traumę w snach, które przybierają formę koszmarów. Taka reakcja jest o tyle niebezpieczna, że może prowadzić do bezsenności (lęk przed zasypianiem) bądź do wyczerpania organizmu • w przebłyskach pamięci (flashbacks) – flashback to krótkie i niezwykle intensywne emocjonalnie przeżycie sytuacji traumatycznej. Osoba doświadcza dokładnie takiego samego napięcia emocjonalnego jak w chwili traumy, a jej wizje są na tyle realne, że w chwili flashbacku ma ona poczucie powrotu do sytuacji traumatycznej. Flashback może trwać kilka minut b) Odrętwienie oraz unikanie kontaktu i emocji Ogólne wycofanie, utrata zainteresowań, apatia oraz unikanie wyzwalaczy (rzeczy, sytuacji, osób), które przypominają uraz. • Odrętwienie – po doświadczeniu traumy organizm może próbować zbudować barierę ochronną przed negatywnymi emocjami takimi jak lęk lub poczucie winy. Nie dopuszczanie przez umysł negatywnych emocji ma jednak skutek uboczny – blokuje przeżywanie emocji w całości („zamrożenie uczuć”). Nawet w związkach intymnych zdolność do odczuwania zarówno emocjonalnego jak i fizycznego może być mocno ograniczona, osoba jest niezdolna do przeżywania uczuć miłości i przywiązania, doświadcza poczucia alienacji i może się izolować od otoczenia • Unikanie – polega na próbie zablokowania wszelkich doświadczeń przypominających uraz i wspomnień związanych z traumą. W efekcie osoba unika każdej sytuacji, która może się kojarzyć z traumą c) Nadmierne pobudzenie psychofizjologiczne Trzecim rodzajem reakcji na traumę jest pobudzenie psychofizjologiczne, będące następstwem pobudzenia centralnego i autonomicznego systemu nerwowego. Może się ono przejawiać na kilka sposobów: problemy ze snem, drażliwość, trudności z koncentracją i lękliwość. • zaburzenia snu – trudności z zasypianiem, bezsenność, wybudzanie się w trakcie snu, wczesne wstawanie • drażliwość, wybuchy gniewu i agresji – niestabilność emocjonalna, której doświadcza osoba po traumie, może owocować nadmierną drażliwością i wybuchami złości. Taki stan utrzymuje się przez jakiś czas po doświadczaniu traumy – zagrożony i pozbawiony poczucia bezpieczeństwa organizm próbuje bowiem być stale w możliwości obrony • zaburzenia koncentracji – trudności z koncentracją i utrzymywaniem uwagi • przesadna czujność – reakcją lękową która wiąże się z pobudzeniem, jest przesadny strach o siebie bądź bliskich • lękliwość – osoba po traumie może też żyć w stanie permanentnego napięcia lękowego. Nie potrafi tego lęku określić, reaguje jednak lękliwie na różne sytuacje – również nie będące zagrożeniem Inne możliwe konsekwencje to pojawienie się poczucia winy i wstydu oraz intensywne rozmyślanie, jak można było zapobiec zdarzeniu lub co można było zrobić inaczej. Objawy PTSD polegające na ponownym przeżywaniu często ustępują jako pierwsze wraz z upływem czasu, podczas gdy objawy polegające na unikaniu i nadmiernym pobudzeniu zwykle utrzymują się dłużej. Czynniki ryzyka PTSD Nie każdy człowiek musi mieć PTSD, około 60% osób wraca samoistnie do równowagi po zdarzeniu urazowym. Jednakże istnieją pewne czynniki ryzyka i podatności. Są nimi: sytuacja urazowa spowodowana przez drugiego człowieka (mniejsze prawdopodobieństwo, gdy miała miejsce katastrofa naturalna); długotrwała choroba; niższy poziom inteligencji; płeć (kobiety są bardziej narażone za względu na rodzaj emocjonalności); częste słyszenie o traumie; wykonywany zawód (osoby pracujące z traumą - policjant, strażak, żołnierz, psycholog itp.); im większa kontrola pewnych elementów w trakcie zdarzenia urazowego, tym mniejsze ryzyko PTSD; rodzaj osobowości (osoby nastawione zadaniowo lepiej sobie radzą, bo nie uruchamiają emocji); osoby z potrzebą szukania niebezpieczeństwa (np. które przeżyły traumę). Interwencja kryzysowa Jest aktywnym i ograniczonym w czasie procesem wspierania jednostek i grup, które doświadczają ostrego stanu emocjonalnego cierpienia. Jest także znana pod nazwą „psychologiczna pierwsza pomoc” .Jest działalnością pomocową dla ustabilizowania zarówno sytuacji, jak i intensywności emocjonalnych reakcji na tą sytuację. Dodatkowo interwencja kryzysowa usiłuje mobilizować zasoby pomocowe w interesie tych, którzy są w kryzysie. Normalizuje także reakcje ludzi na sytuacje, które wywołały stan kryzysu. Równolegle, celem takiej interwencji jest odbudowanie adaptacyjnego funkcjonowania ludzi dotkniętych kryzysem. CISM „ jest wielowymiarową, systematyczną i obejmującą wiele działań pośrednich formą interwencji kryzysowej, którą stosuje się dla uporania się ze stresem po traumatycznym wydarzeniu. Nie jest to tylko jeden rodzaj działania. Przeciwnie jest to skoordynowany program działań, które są powiązane i uzupełniają się dla złagodzenia fizycznych, poznawczych, emocjonalnych i behawioralnych reakcji, które pojawiają się w następstwie zdarzeń traumatycznych” Niektóre z tych działań winny być podejmowane zanim dojdzie do wydarzenia traumatycznego - prewencja traumy. Działania prewencyjne Zalicza tu: Przed-incydentalną edukację , Przed - incydentalny trening. Podczas zdarzenia krytycznego - Defusing / rozbrojenie / ; człowiek pod wpływem stresu i skrajnych emocji związanych z udziałem w akcji jest jak chodzący ładunek wybuchowy, który należy niezwłocznie rozbroić. Często jest też zdezorientowany, oszołomiony, traci poczucie rzeczywistości. W tej sytuacji każda rozmowa prowadzona we właściwy sposób, przywracająca poczucie realności i pozwalająca dać doraźny upust wypełniającym uczestnika emocjom może być bardzo użyteczna dla przywrócenia jego sprawności działania Najczęściej w stosunku do ratowników stosowane są dwie metody zapobiegające powstawaniu urazów psychotraumatycznych – metoda towarzyszenia (dyfusingu) oraz metoda ponownego omówienia zdarzenia krytycznego (debriefingu). Ofiary i pomagający (bo oni również podlegają konsekwencjom traumatycznych przeżyć), jeśli odczuwają skutki urazu, niezależnie od jego przyczyny, powinni otrzymać możliwie duże wsparcie w trakcie i po traumatycznym wydarzeniu. W trakcie wydarzenia wsparcie jest określane jako „towarzyszenie” (dyfusing) i składa się ze zwykłych i prostych zabiegów, takich jak: • Uświadomienie sobie sytuacji i przeżywanych emocji ( Co się dzieje? Co czuję? Czy mogę to wyrazić? Co chcę zrobić? Jakie konsekwencje będzie miało to co zrobię?). Ważne jest uświadomienie sobie, że mogę nie mieć wpływu na sytuację, natomiast mogę opanować swoje reakcje emocjonalne. • Udzielanie wsparcia słownego i fizycznego. • Pozwalanie na wypoczynek • Dostarczenie pomocy lekarskiej. • Samopomoc – dbanie o siebie i o potrzeby innych (np. ciepłe ubranie, picie, pożywienie). Kiedy dane wydarzenie się kończy proces „towarzyszenia” powinien być kontynuowany poprzez: • Zapewnienie badań lekarskich , jeśli zachodzi taka potrzeba. • Informowanie ofiar, uratowanych i ich krewnych o sytuacji w jakiej się znaleźli i zachowaniach zaradczych. Ważna jest informacja o tym jakie mogą być reakcje stresowe spowodowane traumatycznym przeżyciem i przekonanie zainteresowanych osób, że takie reakcje są normalne w wyniku przeżycia nienormalnej sytuacji. Po zakończeniu akcji Procedury te to spotkania grupowe prowadzone już poza miejscem zdarzenia ale natychmiast po nim. W pierwszej części, specjalista zdrowia psychicznego przedstawia krótką (ok.10 min.) pogadankę na temat objawów stresu pourazowego i technik mogących zredukować jego działanie. Uczestnicy nie muszą zabierać głosu ani opowiadać o swoich przeżyciach, natomiast mogą zadawać pytania. Po krótkim podsumowaniu następuje ok. 20-min. przerwa podczas, której podawany jest posiłek i napoje. Po przerwie, wchodzi dowódca, który wydaje instrukcje powrotu do służby lub udania się do domu. Przed wyjściem uczestnicy otrzymują podręczne materiały pisemne na temat stresu pourazowego. Równocześnie są zawiadamiani, że debriefing odbędzie się w ciągu najbliższych 10 dni. Debriefing Jest spotkaniem sformalizowanym i ustrukturowanym spotkaniem grupy uczestników zdarzenia traumatycznego /zwykle do 12 osób/ , trwającym zwykle około 3 godzin. Prowadzi je wyszkolony zespół - do czterech członków, którego liderem jest profesjonalista zdrowia psychicznego a współpracownikami doświadczeni i przygotowani koledzy uczestników Kolejnym krokiem procedury pomagania ludziom w radzeniu sobie z traumatycznym przeżyciem jest „psychologiczne odreagowanie”. Prowadzone jest ono przez wyszkolonych specjalistów, najlepiej w około dwa dni po zdarzeniu (praktycy określają jako optymalny okres dla prowadzenia „psychologicznego odreagowania” czas między upływem 24 godzin od wydarzenia do 72 godzin). Zespół taki powinien posiadać lidera (osobę o dużym doświadczeniu w prowadzeniu odreagowania) oraz przeszkolonych w tej formie pomocy specjalistów z różnych dyscyplin. Najczęściej psychologów, lekarzy psychiatrów, pracowników socjalnych, księży, pielęgniarek. Grupa taka jest określana jako Zespół Psychologicznego Odreagowywania. Psychologiczne odreagowanie przebiega najczęściej w grupie, możliwa jest także praca z jedną osobą. Celem jest omówienie zdarzenia w nieformalny ale strukturalizowany sposób, tak aby każdy z uczestników zdarzenia mógł powiedzieć o swoich wrażeniach, reakcjach, uczuciach i myślach. Dzielenie się doświadczeniami daje poczucie wspólnoty doświadczenia i pomaga w nadaniu mu pewnego sensu. Zmniejsza to napięcie i poczucie anormalności a także zachęca do mobilizacji zasobów, którymi dysponuje grupa, daje oparcie potrzebne do radzenia sobie w powrocie do normalności codziennego życia. Proces Debriefingu Debriefing jest spotkaniem formalnej grupy, które trwa 2,5 do 3 godzin i jest prowadzone przez specjalistów zdrowia psychicznego oraz przeszkolony personel służb ratowniczych. Przeważnie zespół prowadzący składa się z czterech osób. Do udziału w takim spotkaniu proszeni są wszyscy członkowie służb uwikłani w zdarzenie krytyczne. Fazy debrifingu Wprowadzenie -które obejmuje określenie podstawowych zasad. Uczestnicy są informowani, że spotkanie nie jest psychoterapią ale dyskusją zawierającą elementy psychologiczne i edukacyjne. Uzgadnia się poufność i tajemnicę wypowiedzi na zewnątrz. Uczestnicy są zobowiązani do wypowiadania się ale mogą też milczeć jeżeli wybiorą taką opcję. Omówienie faktów Podczas tej fazy, uczestnicy są proszeni o opisanie tego, co przeżyli podczas krytycznego zdarzenia z własnej perspektywy. Opisanie własnych myśli Uczestnicy personalizują doświadczenie zdarzenia krytycznego poprzez opisanie swoich myśli o nim Tym sposobem, uczestnicy są w stanie przejść się od osobistego relacjonowania faktów do etapu osobistej perspektywy oceny zdarzenia. Omówienie emocji Typowym pytaniem od, którego rozpoczyna się ten etap, jest ; " Co było dla Ciebie najgorsze w tym wydarzeniu ? " . Omówienie objawów distresu Następuje prezentacja i omówienie objawów stresu u uczestników. Mogą je oni porównywać między sobą, znaleźć podobieństwa i różnice. W tej fazie też uzyskuje się jak gdyby fotograficzny obraz symptomów pogrupowanych w czterech sferach: fizycznej, poznawczej, emocjonalnej i zachowania. Edukacja . Na tym etapie uczestnicy otrzymują informację na temat typowych reakcji na stres pourazowy . Następuje normalizacja objawów. Zrozumienie faktu że: Są to normalne objawy w tej nienormalnej sytuacji
