Telewizja

Uwaga! Stąd się nadaje!
Agata Hącia
Wydział Polonistyki UW
Na początku była ludzka mowa. Potem
wymyślono pismo, które miało ją
utrwalić. Z czasem ludzie zapragnęli
czegoś więcej: przesyłania dźwięków, a
potem obrazów, na odległość i do wielu
osób jednocześnie – w czasie
rzeczywistym.
Tak narodziły się radio i telewizja.
Pierwsze było radio. Jego początki sięgają
przełomu XIX i XX w., ale dynamiczny
rozwój radiofonii nastąpił w
dwudziestoleciu międzywojennym (między
I a II wojną światową).
Wtedy też – w 1925 r. – rozpoczęło
nadawanie Polskie Radio.
Plakat z 1936 r.; źródło: http://www.polskieradio.pl/85/obchody
Czym jest radio?
W Po polsku objaśniamy to tak:
Rodowód radia, jak piszą znawcy, jest
plebejski i egalitarny. Gdy się rodziło
prawie sto lat temu, nawet w krajach
rozwiniętych nie wszyscy potrafili czytać.
Prasa zatem nie docierała do wszystkich
zainteresowanych, a radio – tak.
To właśnie radio, a nie prasa, było zdolne
szybko pokonywać przestrzeń i zbliżać
ludzi mieszkających daleko od siebie. Już
na początku zauważono także, że ma ono
olbrzymie możliwości wywierania na
ludzi wpływu, zarówno dobrego, jak i
złego.
Często mówi się o
magii radia. Polega
ona na tym, że
słuchacz
jednocześnie ma
poczucie nawiązania
intymnego kontaktu z
nadawcami programu
oraz poczucie
wspólnoty z innymi
słuchaczami, choć
jest od nich
odizolowany.
W Po polsku piszemy o
tym tak:
Istotą radia jest dźwięk. Większość sygnałów z
otoczenia odbieramy za pośrednictwem
wzroku (90%), za pomocą słuchu – tylko kilka
procent informacji. Konstruowanie przekazów
radiowych wymaga więc nie lada
umiejętności zwanych sztuką radiową.
Jej podstawą jest perfekcyjne poznanie i
zrozumienie istoty radia oraz technologii
tworzenia przekazu radiowego.
Najważniejsze jednak jest uczenie się od
mistrzów mikrofonu i realizacji dźwięku.
Radiowcy mają
swój specjalny
język.
W Po polsku
przedstawiamy
go tak:
Za program (audycję) odpowiedzialny jest
wydawca (ktoś w rodzaju reżysera). To on
czuwa nad wypełnieniem każdej sekundy
w radiu (czas bowiem mierzy się tam nie w
godzinach ani minutach, ale właśnie w
sekundach – nie powinno być ani chwili
ciszy).
Wydawca każdą godzinę ustawia według
zasady hot clock. Musi pamiętać, aby
zmieścić w odpowiedniej kolejności
wszystkie konieczne elementy:
• każde wejście antenowe prowadzącego (i
ew. gościa)
• każdą piosenkę
• każdą reklamę
• każde promo i autopromo
O pracy
dziennikarzy
radiowych
piszemy
w Po polsku
tak:
W radiu uprawia się różne gatunki
dziennikarskie:
• krótki wywiad radiowy
• relację reporterską
• reportaż
Krótki wywiad radiowy to pytania reportera
i odpowiedzi naocznego świadka bądź
uczestnika zdarzenia, składające się na
relację z jego przebiegu bądź opisujące
pewien stan.
Taki krótki wywiad może być częścią relacji
reporterskiej – czyli informowania o
jakichś wydarzeniach na żywo, z miejsca,
w którym coś się dzieje. Relacja powinna
być zwięzła, treściwa, uporządkowana
logicznie.
Tak jak programy informacyjne wymagają
od reportera refleksu, tak programy
publicystyczne wymagają od reportażysty
refleksji.
Reportażysta zatem to dziennikarz, który
starannie wybiera temat czy to wywiadu
(długiego), czy reportażu, czy audycji
publicystycznej, którą prowadzi.
O pracy reportażysty piszemy w Po polsku tak:
Radio można założyć samemu – w domu,
w szkole. Potrzebny będzie odpowiedni
sprzęt, ale niezbędne jest również
przygotowanie dziennikarskie:
• poćwicz dykcję (szczegółową instrukcję
znajdziesz w następnej prezentacji)
• doskonal umiejętność pisania – wiele
ćwiczeń i podpowiedzi znajdziesz w Po
polsku w częściach pt. „Warsztat
dziennikarski”
Radio to nie tylko sztuka mówienia,
ale też pisania: pisanie jest
fundamentem każdego
dziennikarstwa, nie tylko
radiowego. Pisanie informacji (na
zasadzie odwróconej piramidy)
uczy dwóch rzeczy: biegłości
językowej i wartsztatowej oraz
selekcji materiału, niezbędnej
przy montażu materiałów
dźwiękowych. Każdy dziennikarz
musi przede wszystkim umieć
dobrze pisać.
Jeśli chcesz zostać
dziennikarzem – czy
radiowym, czy
telewizyjnym – nie
popełniaj błędów
językowych. To
kompromituje. Wiele
podpowiedzi, jak
mówić i pisać
poprawnie,
znajdziesz w Po
polsku np. w
postaci takich notek:
Być może bardziej niż radio interesuje Cię
telewizja. Jeśli chciałabyś/chciałbyś
pracować w telewizji, poczytaj o niej –
na przykład w Po polsku.
Telewizja narodziła się wtedy, ludzie
zapragnęli przesyłać ruchome obrazy i
dźwięki na odległość – tak by odbiorcy w
różnych częściach świata widzieli je
jednocześnie
• 1925 – pierwsza, jeszcze niedoskonała, transmisja
obrazu ruchomego
• lata 30. XX wieku – pierwsze programy telewizyjne
pojawiają się w Niemczech i ZSRR
• 1950 – w USA możliwa jest transmisja obrazu
kolorowego
Telewizja w Polsce
• 1938 – pierwsze eksperymentalne emisje
• 15.12.1951 – pierwszy program dla tzw. radiowidzów;
występowali znani aktorzy, kabareciarze, tancerze
• 25.10.1952 – pierwszy półgodzinny program –
pokazano etiudę baletową; można ją było odbierać
na... 24 odbiornikach w kraju
• 23.01.1953 – rozpoczęto regularną emisję programu –
półgodzinnego raz w tygodniu
• 1970 – uruchomonio II ogólnopolski program
telewizyjny
• 1971 – rozpoczyna się epoka telewizji kolorowej
Telewizja to coś więcej niż utrwalanie
rzeczywistości: chodzi o to, by widz miał
wrażenie bycia na miejscu wydarzeń,
uczestniczenia w zdarzeniach
rozgrywających się na ekranie.
Obserwacja rozwijającej się telewizji i
zachowań odbiorców skłania do
stawiania ważnych pytań. W Po polsku
przedstawiamy je tak:
• Czy telewizja jest obiektywna?
Czy to forum wymiany myśli, czy tuba aparatu władzy
albo jakiejś grupy społecznej? Zaobserwowano, że
ludzie znani z ekranu mogą liczyć na większe
poparcie społeczne i polityczne, zaczynają
odgrywać rolę autorytetów i wpływać na zachowania
i postawy widzów. To dobrze czy źle?
• Telewizja a rzeczywistość:
relacja czy kreacja?
Na ile telewizja pokazuje prawdziwy, a
na ile stwarza nowy, własny świat?
Przez różne strategie utrzymywania
widza stale przy ekranie (np.
zachęcanie do wysyłania SMS-ów)
ten ma wrażenie, że uczestniczy w
innym, nowym, ale prawdziwym
świecie. To dobrze czy źle?
• Telewizja staje się coraz bardziej
autotematyczna, reklamuje siebie, swoje
programy i wydarzenia, swoje gwiazdy
ekranu.
Ludzie zaczynają się interesować prywatnym życiem
osób znanych z telewizji, także dziennikarzy (czy są
żonaci, czy rozwiedzeni, na co chorują, z kim się
spotykają itd.). Takie osoby stają się autorytetami
w sprawach społecznych, politycznych, życiowych.
To dobrze czy źle?
• Telewizja od początku jest związana z
kulturą popularną.
Czy oglądane telewizji obniża poziom wykształcenia i
kompetencji kulturowych odbiorców? Jakie
umiętności są potrzebne, by rozumieć programy
telewizyjne?
• Telewizja wpływa na sposób organizowania
czasu i na relacje międzyludzkie.
Ludzie oglądają telewizję w różny sposób: biernie (jest
wtedy tylko tłem dla innych zajęć) albo aktywnie
(inne sprawy schodzą na dalszy plan, najważniejszy
jest program telewizyjny). Z jednej strony telewizja
skupia rodzinę i znajomych (np. przez rytuały
wspólnego oglądania), z drugiej strony – oglądana w
nadmiarze, otępia psychicznie i społecznie. Czy czas
spędzony przed odbiornikiem zagraża związkom
przyjacielskim, rodzinnym, towarzyskim? Czy
oglądanie telewizji uzależnia?
• Czy pokazywanie agresji i przemocy w
telewizji ma wpływ na zachowania
społeczne?
Badacze udowodnili, że (…) przemoc prezentowana w
telewizji nie tylko wywołuje u widzów nasilenie
agresji, ale również obniża ich wrażliwość na
przejawy agresji w codziennym życiu społecznym i
sprawia, że zaczynają te przejawy akceptować
(nazwano to zjawisko efektem znieczulającym). (E.
Aronson i in., Psychologia społeczna. Serce i umysł)
Najważniejsze gatunki telewizyjne
Z jednej strony występują tu gatunki znane
z innych dziedzin kultury, np. film,
reportaż, wywiad, relacja, z drugiej –
gatunki typowo telewizyjne. Dodatkowo
coraz częściej obserwuje się zjawisko
hybrydyzacji, czyli łączenia, mieszania
gatunków.
W Po polsku przedstawiamy je tak:
W Po polsku przedstawiamy je tak:
W Po polsku przedstawiamy je tak:
I na koniec....
Zastanów się, co Ci się w radiu i telewizji najbardziej
podoba, a co, Twoim zdaniem, należałoby zmienić.
Może urządzisz z koleżankami i kolegami debatę
„Za i przeciw telewizji” – albo zastanowicie się, czym
się różni życie gwiazd przedstawiane w telewizji od
ich prawdziwego życia?
A może – jeśli wiążesz swoją przyszłość z medami –
zorganizujesz wycieczkę do radia bądź telewizji,
żeby podpatrzyć, jak pracują dziennikarze?
Wiele podpowiedzi oraz ćwiczeń znajdziesz
w Po polsku.