Vademecum zatrudniania niepełnosprawnych

Vademecum
zatrudniania
niepełnosprawnych
Mateusz Brząkowski
doradca prawny Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych
1
Wstęp
Vademecum zawiera przegląd najważniejszych zagadnień dotyczących zatrudniania
pracowników niepełnosprawnych oraz pomocy, którą otrzymują w tej materii pracodawcy.
W punkcie pierwszym znajdują się zagadnienia dotyczące statusu osoby niepełnosprawnej
w Polsce, systemie orzecznictwa o oraz dodatkowych uprawnieniach osób
niepełnosprawnych.
Drugi punkt opisuję rodzaje pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne (ZPChr
oraz tzw. otwarty rynek) oraz różnice w zakresie przysługującej im pomocy finansowej.
W trzecim punkcie omówione zostały podstawowe formy pomocy publicznej oraz zasady jej
udzielania pracodawcom przez odpowiednie organy.
Natomiast czwarty punkt omawia dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników
niepełnosprawnych.
Punkt piąty poświęcony
niepełnosprawnych.
został
zakładowemu
funduszowi
rehabilitacji
osób
Ostatni punkt dotyczy zmian w prawie, które wejdą w życie po 1 stycznia 2012 r.
Większość omówionych zagadnień znajduję swoją podstawę prawną w ustawie z dnia 27
sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych (t. j. Dz. U. 2011 r. Nr 127 poz. 721) zwaną w dalszej części niniejszego
opracowania ustawą o rehabilitacji.
2
Część 1
System orzecznictwa o niepełnosprawności
Szczegółowe
uregulowanie
dotyczące
pomocy
publicznej
dla
osób
niepełnosprawnych oraz dla zatrudniających ich pracodawców znajduje się w ustawie
z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu
osób niepełnosprawnych (t. j. Dz. U. 2011 r. Nr 127 poz. 721) – dalej jako ustawa o
rehabilitacji.
System orzecznictwa o niepełnosprawności reguluje ustawa o rehabilitacji oraz
rozporządzenie ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z dnia 15 lipca 2003
roku w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U.
z 2003 r. Nr 139, poz. 1328).
Zgodnie z przepisami art. 2 pkt 10 ustawy o rehabilitacji niepełnosprawność
oznacza trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu
stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności
powodującą niezdolność do pracy.
Ponadto ustawa o rehabilitacji w art. 1 definiuje osoby niepełnosprawne jako osoby,
których niepełnosprawność została potwierdzona orzeczeniem:
1) o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni
niepełnosprawności, lub
2) o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy na podstawie odrębnych
przepisów, lub
3) o niepełnosprawności, wydanym przed ukończeniem 16 roku życia.
Z powyższego wynika, iż status osoby niepełnosprawnej jest równoznaczny z
uzyskaniem jednego z wymienionych powyżej orzeczeń.
W obowiązującym obecnie w Polsce systemie orzecznictwa o niepełnosprawności
w zasadzie tylko dwie instytucje mogą decydować o tym czy zgodnie z
obowiązującymi przepisami prawa ktoś może być zaliczony w poczet osób
niepełnosprawnych. Są to mianowicie: powiatowe lub wojewódzkie zespoły
orzekające o niepełnosprawności oraz Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
I. Orzeczenia powiatowych i wojewódzkich zespołów do spraw orzekania o
niepełnosprawności
3
O niepełnosprawności orzekają:


powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności – jako I
instancja;
wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności – jako II
instancja.
Zespoły te orzekają na wniosek osoby zainteresowanej lub jej przedstawiciela
ustawowego albo, za ich zgodą, na wniosek ośrodka pomocy społecznej.
W zależności od wieku zainteresowanych powiatowe i wojewódzkie zespoły wydają
odpowiednio orzeczenia o:
1)
niepełnosprawności
osób,
2) stopniu niepełnosprawności
3) wskazaniach do ulg i uprawnień.
które
nie
ukończyły
16
roku
osób, które ukończyły 16 rok
życia;
życia;
Ustawa o rehabilitacji ustaliła trzy stopnie niepełnosprawności:



lekki stopień niepełnosprawności
umiarkowany stopień niepełnosprawności
znaczny stopień niepełnosprawności
Zaliczenie do jednego z nich zależy od stopnia naruszenia sprawności organizmu,
zdolności do samodzielnej egzystencji i konieczności pomocy lub opieki ze strony
innych osób.
Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną
sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w
warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej
lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do
samodzielnej egzystencji.
Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną
sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w
warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy
innych osób w celu pełnienia ról społecznych.
Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej
sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do
wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych
kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mająca
4
ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy
wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne.
Ważne:
Zaliczenie do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, nie
wyklucza możliwości zatrudnienia tej osoby u pracodawcy niezapewniającego
warunków pracy chronionej, w przypadkach:


przystosowania przez pracodawcę stanowiska pracy do potrzeb osoby
niepełnosprawnej;
zatrudnienia w formie telepracy.
Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zawiera m.in:












oznaczenie zespołu, który wydał orzeczenie;
datę wydania orzeczenia;
datę złożenia wniosku;
podstawę prawną wydania orzeczenia;
datę i miejsce urodzenia osoby zainteresowanej oraz adres zamieszkania lub
pobytu;
ustalenie lub odmowę ustalenia stopnia niepełnosprawności;
symbol przyczyny niepełnosprawności;
okres, na jaki orzeczono stopień niepełnosprawności;
datę lub okres powstania niepełnosprawności;
datę lub okres powstania ustalonego stopnia niepełnosprawności;
uzasadnienie;
pouczenie o przysługującym odwołaniu;
Symbol przyczyny niepełnosprawności oznacza się następująco:
1) 01-U – upośledzenie umysłowe;
2) 02-P – choroby psychiczne;
3) 03-L – zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu;
5
4) 04-O – choroby narządu wzroku;
5) 05-R – upośledzenie narządu ruchu;
6) 06-E – epilepsja;
7) 07-S – choroby układu oddechowego i krążenia;
8) 08-T – choroby układu pokarmowego;
9) 09-M – choroby układu moczowo-płciowego;
10) 10-N – choroby neurologiczne;
11) 11-I – inne, w tym schorzenia: endokrynologiczne, metaboliczne, zaburzenia
enzymatyczne, choroby zakaźne i odzwierzęce, zeszpecenia, choroby układu
krwiotwórczego;
12) 12-C - całościowe zaburzenia rozwojowe.
Orzeczenie może zawierać więcej niż jeden symbol przyczyny niepełnosprawności,
nie więcej niż trzy symbole schorzeń, które w porównywalnym stopniu wpływają na
zaburzenie funkcji organizmu.
Jeżeli orzeczenie wydane przez powiatowy zespół nie spełnia oczekiwań
wnioskodawcy – powinien on w ciągu 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia o
niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności złożyć odwołanie do
wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności za
pośrednictwem powiatowego zespołu, który wydał orzeczenie. Natomiast od
orzeczenia wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności służy
odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych w terminie 30 dni od dnia
doręczenia orzeczenia.
Uwaga! Od orzeczeń o wskazaniach do ulg i uprawnień nie przysługuje odwołanie
do wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności. To
postępowanie jest jednoinstancyjne.
6
II. Orzeczenia innych organów
Orzeczenia o niezdolności do pracy
Zgodnie z art. 5 ustawy o rehabilitacji wydane przez lekarza orzecznika ZUS:




orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji
traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu
niepełnosprawności;
orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji traktowane jest na
równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;
orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy traktowane jest na równi z
orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności;
orzeczenie o częściowej niezdolności do pracy traktowane jest na równi z
orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności.
Orzeczenia o inwalidztwie
Zgodnie z art. 62 ustawy o rehabilitacji osoby, które przed 1 stycznia 1998 r. zostały
zaliczone do jednej z grup inwalidów, są osobami niepełnosprawnymi w rozumieniu
ustawy, jeżeli przed tą datą orzeczenie o zaliczeniu do jednej z grup inwalidów nie
utraciło mocy. I tak:



orzeczenie o zaliczeniu do I grupy inwalidów traktowane jest na równi z
orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;
orzeczenie o zaliczeniu do II grupy inwalidów traktowane jest na równi z
orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności;
orzeczenie o zaliczeniu do III grupy inwalidów traktowane jest na równi z
orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności.
Orzeczenia o niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym
Osoby, które przed 1 stycznia 1998 r. zostały uznane za osoby o stałej lub
długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, którym przysługuje
zasiłek pielęgnacyjny:


traktowane są na równi z osobami zaliczonymi do znacznego stopnia
niepełnosprawności,
pozostałe osoby traktowane są na równi z osobami zaliczonymi do lekkiego
stopnia niepełnosprawności.
7
Orzeczenia służb mundurowych (MON, MSWiA)
Ważne orzeczenie o zaliczeniu do jednej z grup inwalidztwa, wydane przed 1
stycznia 1998 r. przez komisje lekarskie podległe MON lub MSWiA na podstawie
odrębnych przepisów dotyczących niezdolności do służby, przekłada się na
następujące stopnie niepełnosprawności:



orzeczenie o zaliczeniu do I grupy inwalidztwa traktowane jest na równi z
orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,
orzeczenie o zaliczeniu do II grupy inwalidztwa traktowane jest na równi z
orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,
orzeczenie o zaliczeniu do III grupy inwalidztwa w związku ze służbą z
jednoczesnym orzeczeniem inwalidztwa III grupy z ogólnego stanu zdrowia
traktowane jest na równi z lekkim stopniem niepełnosprawności.
Wyroki sądowe
Wyroki sądu pracy i ubezpieczeń społecznych wydane w postępowaniu
odwoławczym od orzeczeń wojewódzkich zespołów do spraw orzekania o
niepełnosprawności oraz decyzji ZUS, stanowią podstawę do zaliczenia danej osoby
do osób niepełnosprawnych.
Czy uzyskanie orzeczenia o niezdolności do pracy oznacza "zakaz
pracy"?
Nie, nie istnieje zakaz pracy dla osób, które uzyskały orzeczenie o niezdolności do
pracy (lub o niezdolności do pracy oraz samodzielnej egzystencji). Osoby takie
mogą pracować zarówno w systemie pracy chronionej, jak i na otwartym rynku
pracy. Jedyne ograniczenie, dotyczące osób, które pobierają świadczenie rentowe i
jednocześnie podejmują pracę zarobkową, polega na zmniejszeniu lub zawieszeniu
świadczenia w przypadkach określonych ustawą.
Dodatkowe uprawnienia pracownicze osób niepełnosprawnych
Pracownicy niepełnosprawni na podstawie przepisów ustawy o rehabilitacji
korzystają z dodatkowych uprawnień pracowniczych, których nie posiada pracownik
pełnosprawny. W zależności od posiadanego stopnia niepełnosprawności
uprawnienia te dotyczą: skróconego czasu pracy, zakazu pracy w porze nocnej oraz
w godzinach nadliczbowych, dodatkowej przerwy w pracy, dodatkowego urlopu
wypoczynkowego oraz płatnego zwolnienia z pracy.
Ważne!!!
8
Od 1 czerwca 2011 r. obowiązuje przepis art. 20c ustawy o rehabilitacji, który
stanowi, iż osobie niepełnosprawnej przysługują uprawnienia pracownicze
odpowiednio od dnia, od którego osoba niepełnosprawna została wliczona do stanu
zatrudnienia osób niepełnosprawnych na podstawie art. 2a.
Obowiązujący także od 1 stycznia br. przepis art. 2a opisuje zasady wliczania
pracownika do stanu zatrudnienia pracowników niepełnosprawnych.
W przypadku pierwszego orzeczenia osobę niepełnosprawną wlicza się do stanu
zatrudnienia osób niepełnosprawnych począwszy od dnia przedstawienia
pracodawcy orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność.
W przypadku przedstawienia pracodawcy kolejnego orzeczenia potwierdzającego
niepełnosprawność, osobę niepełnosprawną wlicza się do stanu zatrudnienia osób
niepełnosprawnych począwszy od dnia złożenia wniosku o wydanie orzeczenia,
jeżeli z orzeczenia wynika, że w tym okresie osoba ta była niepełnosprawna, a
wniosek o wydanie orzeczenia został złożony nie później niż w dniu następującym po
dniu, w którym upłynął termin ważności poprzedniego orzeczenia potwierdzającego
niepełnosprawność,
Bez względu na datę złożenia wniosku o wydanie kolejnego orzeczenia
potwierdzającego niepełnosprawność, osobę niepełnosprawną wlicza się do stanu
zatrudnienia osób niepełnosprawnych również w okresie do 3 miesięcy
poprzedzających dzień przedstawienia pracodawcy kolejnego orzeczenia, jeżeli z
treści tego orzeczenia wynika, że w tym okresie osoba ta była niepełnosprawna.
Pracownika niepełnosprawnego wlicza się do stanu zatrudnienia osób
niepełnosprawnych ze schorzeniem specjalnym wyłącznie w przypadku, gdy
schorzenie (choroby psychiczne, upośledzenie umysłowe, epilepsja, całościowe
zaburzenia rozwojowe oraz schorzenia narządu wzroku – w przypadku znacznego
lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności) wynika z orzeczenia.
Powyższe oznacza, że jeżeli np. pracodawca zatrudni nową osobę niepełnosprawną,
to prawo do dodatkowych uprawnień pracowniczych przysługuje takiej osobie od dnia
przedstawienia pracodawcy orzeczenia o niepełnosprawności (wyjątki dotyczą m.in.
prawa do dodatkowego urlopu wypoczynkowego, które przysługuje po
przepracowaniu jednego roku od dnia zaliczenia do umiarkowanego lub znacznego
stopnia niepełnosprawności).
Uprawnienia pracownika niepełnosprawnego są następujące:
9




Prawo do skróconego czasu pracy
Uprawnienie do dodatkowej przerwy w pracy
Prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego
Prawo do korzystania ze zwolnienia od pracy
1. Prawo do skróconego czasu pracy
Na podstawie art. 15 ustawy o rehabilitacji czas pracy osoby niepełnosprawnej nie
może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. Natomiast czas pracy
osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia
niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo.
Wymiar czasu pracy ustalony zgodnie z powyższymi przepisami obowiązuje od dnia
następującego po przedstawieniu pracodawcy orzeczenia o niepełnosprawności.
Jak stanowi art. 18 ustawy o rehabilitacji, stosowanie norm czasu pracy, o których
mowa powyżej nie powinno powodować obniżenia wysokości wynagrodzenia
wypłacanego w stałej miesięcznej wysokości. Ponadto godzinowe stawki
wynagrodzenia zasadniczego, odpowiadające osobistemu zaszeregowaniu lub
zaszeregowaniu wykonywanej pracy, przy przejściu na skrócone normy czasu pracy,
ulegają podwyższeniu w stosunku, w jakim pozostaje dotychczasowy wymiar czasu
pracy do tych norm.
Wyjątek!!! Zgodnie z art. 16 ustawy o rehabilitacji skróconych norm czasu pracy nie
stosuje się:


do osób zatrudnionych przy pilnowaniu oraz
gdy, na wniosek osoby zatrudnionej, lekarz przeprowadzający badania
profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę
nad tą osobą wyrazi na to zgodę.
Ważne!!!
Zmiana prawa od 1 stycznia 2012 r.
Zgodnie z nowym brzmieniem przepisu art. 15 ustawy o rehabilitacji, które zacznie
obowiązywać od 1 stycznia 2012 r. czas pracy osoby niepełnosprawnej zaliczonej do
znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może przekraczać 7
godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo, jeżeli lekarz przeprowadzający badania
profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad
osobą niepełnosprawną wyda w odniesieniu do tej osoby zaświadczenie o celowości
stosowania skróconej normy czasu pracy.
10
Oznacza to, że od nowego roku korzystanie ze skróconego czasu pracy będzie
możliwe tylko i wyłącznie w przypadku legitymowania się przez pracownika z
umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności zaświadczeniem o
celowości stosowania skróconej normy czasu pracy (szerzej: część 6 vademecum).
Nowe normy czasu pracy należy stosować od dnia przedstawienia pracodawcy
zaświadczenia o celowości stosowania skróconej normy czasu pracy. Koszty badań
związane z ustaleniem celowości stosowania skróconej normy czasu pracy poniesie
natomiast pracodawca.
Ważne!
Należy pamiętać, że każda osoba niepełnosprawna nie może być zatrudniona w
porze nocnej i w godzinach nadliczbowych.
2. Dodatkowa przerwa w pracy
Zgodnie z art. 134 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t. j. Dz. U. z 1998
r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.) jeżeli dobowy wymiar czasu pracy pracownika wynosi
co najmniej 6 godzin, to pracownik ma prawo do przerwy w pracy trwającej co
najmniej 15 minut, wliczanej do czasu pracy.
Oprócz tego, zgodnie z art. 17 ustawy o rehabilitacji, osoba niepełnosprawna ma
prawo do dodatkowej przerwy w pracy, którą wykorzystać może na gimnastykę
usprawniającą lub wypoczynek. Czas takiej dodatkowej przerwy wynosi 15 minut i
jest wliczany do czasu pracy.
3. Dodatkowy urlop wypoczynkowy
Zgodnie z art. 19 ustawy o rehabilitacji osobie zaliczonej do znacznego lub
umiarkowanego stopnia niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop
wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym.
Niepełnosprawny pracownik posiadający orzeczenie o lekkim stopniu
niepełnosprawności nie może skorzystać z dodatkowego uprawnienia urlopowego.
Dodatkowy urlop dodaje się do urlopu wypoczynkowego przysługującego na
podstawie ogólnych przepisów Kodeksu Pracy.
Wymiar urlopu dla pracownika, który jest uprawniony do urlopu dodatkowego ustala
się poprzez obliczenie łącznego wymiaru tego urlopu. Tak więc w przypadku osoby
11
zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności łączny
wymiar urlopu wypoczynkowego będzie wynosił odpowiednio:
30 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat,
36 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.
Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego uprawniona osoba niepełnosprawna
nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do znacznego lub
umiarkowanego stopnia niepełnosprawności.
Dodatkowy urlop wypoczynkowy udzielany jest na takich samych zasadach, jak
zwykły urlop wypoczynkowy.
Wymiar urlopu dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy
ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika.
Urlop dodatkowy w wymiarze 10 dni roboczych nie przysługuje osobie uprawnionej
do urlopu wypoczynkowego w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych (np.
nauczycielom) lub do urlopu dodatkowego na podstawie odrębnych przepisów (np.
sędziom).
Przykład
Pani Marlena posiada orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.
Jest nauczycielką biologii w Liceum Ogólnokształcącym. Na podstawie ustawy z dnia
26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela, ma prawo do urlopu wypoczynkowego w
wymiarze znacznie przekraczającym 26 dni roboczych. Dlatego też nie nabywa ona
prawa do dodatkowego urlopu w wymiarze wskazanym przepisami ustawy o
rehabilitacji.
Udzielając urlopu wypoczynkowego pracownikom zaliczonym do znacznego bądź
umiarkowanego stopnia niepełnosprawności należy pamiętać, że jeden dzień
urlopu odpowiada 7 godzinom pracy (po 1 stycznia 2012 r. tylko w przypadku
posiadania przez pracownika zaświadczenia o celowości stasowania skróconej
normy czasu pracy).
W sprawach nieuregulowanych przepisami ustawy o rehabilitacji zawodowej i
społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, np. związanych z
nabywaniem prawa do kolejnych urlopów dodatkowych bądź związanych z
wykorzystaniem urlopu, stosuje się przepisy Kodeksu pracy.
12
Ważne!!!
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w dodatkowych wyjaśnieniach na
stronie
internetowej
http://www.niepelnosprawni.gov.pl/uprawnieniapracownika/dodatkowy-urlop-wypoczynkowy/ wskazuje na dodatkowe cechy
urlopu wypoczynkowego, o których powinni pamiętać pracodawcy:
1. Pracownik nabywa prawo do urlopu nawet jeżeli nie wykonywał pracy z
powodu choroby i pobierał w tym czasie zasiłek chorobowy (dot. także
świadczenia rehabilitacyjnego). Znaczenie bowiem ma pozostawanie w stosunku
pracy, a nie jej świadczenie. Wyjątki: urlop bezpłatny, zdrowotny, wychowawczy,
nieświadczenie pracy w związku z odbywaniem kary pozbawienia wolności,
odbywaniem służby wojskowej.
2. Pierwszy dodatkowy urlop osoba niepełnosprawna nabywa w całości, nawet
jeżeli uzyska do niego prawo dopiero w grudniu danego roku. Wynika to z brzmienia
art. 19 ust. 1 ustawy o rehabilitacji: „Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego osoba
ta nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do jednego z tych
stopni niepełnosprawności.”
Prawo do kolejnego dodatkowego urlopu wypoczynkowego osoba zaliczona do
znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nabywa z dniem 1
stycznia każdego roku kalendarzowego, o ile pozostaje w zatrudnieniu.
3. Jeżeli osoba zaliczona do znacznego lub umiarkowanego stopnia
niepełnosprawności utraci status osoby niepełnosprawnej lub też zostanie
zaliczona do lekkiego stopnia niepełnosprawności, nie traci prawa do urlopów, do
których nabyła prawo przed utratą tego statusu lub zmianą stopnia
niepełnosprawności na lekki (zarówno zaległych jak i bieżących). W takim
przypadku brak jest podstaw do zastosowania zasady urlopu w wymiarze
proporcjonalnym. Utrata bądź zmiana stopnia niepełnosprawności powoduje utratę
prawa do kolejnego dodatkowego urlopu wypoczynkowego.
4. Prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego przysługuje pracownikowi
zaliczonemu do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,
chociażby nie wystąpił do pracodawcy o przyznanie takiego urlopu (wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 29 czerwca 2005 r. sygn. II PK 339/04). Ani przepisy ustawy o
rehabilitacji, ani przepisy Kodeksu pracy nie uzależniają prawa do urlopu
13
wypoczynkowego od wniosku osoby do urlopu uprawnionej. Nieuzyskanie przez
pracodawcę wiadomości o przysługującym pracownikowi z mocy prawa prawie do
dodatkowego urlopu wypoczynkowego może – w konkretnych okolicznościach oznaczać tylko tyle, że pracodawcy nie można zarzucić zawinionego
niewykonywania zobowiązania do udzielenia urlopu zgodnie z przepisami prawa
pracy.
5. Dodatkowy urlop wypoczynkowy przechodzi na rok następny. Urlopu
dodatkowego niewykorzystanego w terminie ustalonym zgodnie z planem urlopów na
dany rok należy pracownikowi udzielić najpóźniej do końca pierwszego kwartału
następnego roku kalendarzowego.
6. Roszczenia ze stosunku pracy, w tym dotyczące udzielenia dodatkowego
urlopu wypoczynkowego ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w
którym roszczenie stało się wymagalne. Trzyletni termin przedawnienia prawa do
urlopu rozpoczyna się najwcześniej w ostatnim dniu roku kalendarzowego, w którym
pracownik nabył to prawo.
4. Prawo do korzystania ze zwolnienia z pracy
Zgodnie z art. 20 ustawy o rehabilitacji, osoba o znacznym lub umiarkowanym
stopniu niepełnosprawności ma prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa
do wynagrodzenia:
1) w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie
rehabilitacyjnym, nie częściej niż raz w roku,
2) w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub
usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego
naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy.
Wynagrodzenie za czas zwolnień od pracy oblicza się jak ekwiwalent pieniężny za
urlop wypoczynkowy. Szczegółowe zasady udzielania zwolnień od pracy określone
zostały w rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki społecznej z dnia 22
maja 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania zwolnień od pracy osobom
o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w celu uczestniczenia w
turnusie rehabilitacyjnym (Dz. U. z 2003 r., Nr 200, poz. 927)
Wskazane w przepisach uprawnienia podlegają jednak łączeniu w ograniczonym
zakresie, gdyż na podstawie art. 20 ust. 3 ustawy o rehabilitacji łączny wymiar
dodatkowego urlopu wypoczynkowego oraz zwolnienia na turnus rehabilitacyjny nie
14
może przekroczyć 21 dni roboczych w roku kalendarzowym. Jeżeli więc pracownik
niepełnosprawny w danym roku uczestniczy w turnusie rehabilitacyjnym, który trwa
np. 18 dni (w tym 14 dni roboczych), to nie może tym samym skorzystać z
dodatkowego urlopu wypoczynkowego w jego pełnym wymiarze. Może tylko
wykorzystać pozostające mu w tym przypadku 7 dni dodatkowego urlopu.
15
Część 2
PRACODAWCY - ZPChr i OR
Zgodnie z przepisem art. 28 ust. 1 ustawy o rehabilitacji o status prowadzącego
zakład pracy chronionej (ZPChr) może ubiegać się każdy pracodawca, który:



prowadzi działalność gospodarczą przez okres co najmniej 12 miesięcy,
zatrudnia nie mniej niż 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu
pracy,
osiąga przez okres minimum 6 miesięcy wskaźnik zatrudnienia osób
niepełnosprawnych w wysokości:
- co najmniej 40%, w tym co najmniej 10% ogółu zatrudnionych stanowić muszą
osoby zaliczone do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności;
- co najmniej 30% w przypadku gdy pracodawca zatrudnia osoby niewidome lub
psychicznie chore, albo upośledzone umysłowo zaliczone do znacznego albo
umiarkowanego stopnia niepełnosprawności.
A ponadto:


obiekty i pomieszczenia użytkowane przez zakład pracy chronionej
odpowiadają przepisom i zasadom bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
uwzględniają potrzeby osób niepełnosprawnych w zakresie przystosowania
stanowisk pracy oraz pomieszczeń higienicznosanitarnych i ciągów
komunikacyjnych oraz spełniać wymagania dostępności do nich (okoliczności
te stwierdza na wniosek pracodawcy Państwowa Inspekcja Pracy);
jest zapewniona doraźna i specjalistyczna opieka medyczna, poradnictwo i
usługi rehabilitacyjne.
Zgodnie ze stanowiskiem Biura Pełnomocnika Rządu Do Spraw Osób
Niepełnosprawnych z dnia 10 lutego 2009 r. (BON-I-5232-114-IKW/08) przez
zapewnienie doraźnej opieki medycznej należy rozumieć m.in. pomoc w nagłych
urazach i wypadkach przede wszystkim na miejscu zdarzenia do czasu przybycia
lekarza. Pomoc taka powinna być świadczona wyłącznie przez wykwalifikowany
personel medyczny tj. lekarza lub pielęgniarkę. Obowiązek zapewnienia doraźnej
opieki medycznej będzie spełniony także poprzez zawarcie umowy o świadczenie
doraźnej opieki medycznej z zakładem opieki zdrowotnej.
Przykład 1:
Pracodawca zatrudnia 100 pracowników w przeliczeniu na etaty, w tym 50 osób
niepełnosprawnych. Natomiast 10 osób zatrudnionych posiada znaczny stopnień
niepełnosprawności, a 5 umiarkowany stopień niepełnosprawności. Spółka prowadzi
16
działalność gospodarczą od 3 lat, a wskaźnik zatrudnienia w wysokości powyżej 40%
(w tym co najmniej 10% osób ze znacznym lub umiarkowanym stopniem) utrzymuje
od 12 miesięcy. Biorąc pod uwagę wymagania zawarte w przepisach ustawy
pracodawca ten spełnia warunki dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej
oraz posiadania odpowiedniego wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych,
które są jedną z przesłanek uzyskania statusu ZPChr.
Uwaga! Zmiana prawa
Z dniem 1 stycznia 2012 r. pracodawca prowadzący zakład pracy chronionej będzie
musiał osiągać wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości co
najmniej 50%, w tym co najmniej 20% ogółu zatrudnionych stanowić muszą osoby
zaliczone do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Jednakże
zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 października 2010 r. o zmianie ustawy o
rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz
niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2010 r. Nr 226, poz. 1475) pracodawcy, którzy
przed dniem 31 grudnia 2010 r. uzyskali status zakładu pracy chronionej mają czas
do zwiększenia wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych do 50 i 20% w
terminie do dnia 30 czerwca 2012 r. (szerzej: część 6 vademecum).
Jeżeli pracodawca spełnia wskazane w art. 28 ust. 1 ustawy o rehabilitacji warunki to
może wystąpić do właściwego miejscowo wojewody z wnioskiem o przyznanie
statusu pracodawcy prowadzącego zakład pracy chronionej. Wojewoda wydaje
decyzję w sprawie przyznania statusu, która potwierdza spełnianie warunków
uprawniających do posiadania przez przedsiębiorcę statusu ZPChr.
Na podstawie art. 30 ust. 4 ustawy o rehabilitacji pracodawca prowadzący zakład
pracy chronionej obowiązany jest m.in. poinformować wojewodę o każdej zmianie
dotyczącej spełnienia warunków i realizacji obowiązków dotyczących ZPChr.
Status zakładu pracy chronionej przyznawany jest podmiotowo, co do całości
prowadzonej przez danego pracodawcę prowadzącego działalność gospodarczą
(por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z dnia 14 września 2010 r., VI
SA/Wa 980/10, wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 lutego 2010 r.,
II GSK 389/09).
Z posiadaniem statusu zakładu pracy chronionej wiążą się liczne udogodnienia, które
przysługują przedsiębiorcy. Zalicza się do nich m.in:


możliwość otrzymania dofinansowania do wynagrodzeń
niepełnosprawnych w pełnej wysokości,
zwolnienie z podatków i opłat wymienionych w ustawie,
17
pracowników

zakład pracy chronionej może także korzystać z tych samych refundacji, które
przysługują przedsiębiorcom nieposiadającym statusu zakładu pracy
chronionej (szerzej: część 3 vademecum)
Zakład pracy chronionej ma obowiązek utworzenia zakładowego funduszu
rehabilitacji osób niepełnosprawnych (ZFRON). Środki ZFRON przeznaczane są na
finansowanie rehabilitacji zawodowej, społecznej i leczniczej pracowników
niepełnosprawnych (szerzej: część 5 vademecum).
Od 1 stycznia 2011 r. nie każdy pracodawca posiadający status może korzystać ze
zwolnień podatkowych. Na mocy zmienionego przepisu art. 31 ust. 1 ustawy tylko
pracodawcy prowadzący zakład pracy chronionej spełniający warunek, o którym
mowa w art. 28 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy, w stosunku do tego zakładu są zwolnieni z
podatków i opłat. Oznacza to, że od 1 stycznia 2011 r. prawo do powyższych
zwolnień mają tylko te ZPChr-y, które posiadają wskaźnik zatrudnienia osób
niepełnosprawnych w wysokości co najmniej 30 % niewidomych lub psychicznie
chorych, albo upośledzonych umysłowo zaliczonych do znacznego albo
umiarkowanego stopnia niepełnosprawności.
Na podstawie stanowiska Biura Pełnomocnika Rządu Do Spraw Osób
Niepełnosprawnych z dnia 11 lutego 2011 r. (BON-I-5232-1-PM/11) przy obliczaniu
wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych rodzaje niepełnosprawności można
traktować łącznie lub rozłącznie. Dlatego też zgodne z prawem będzie uwzględnianie
przy obliczaniu wskaźnika równocześnie osób niepełnosprawnych niewidomych
(znaczny lub umiarkowany stopień z symbolem 04-O), chorych psychicznie
(niezależnie od stopnia niepełnosprawności) i upośledzonych umysłowo w stopniu
umiarkowanym lub znacznym.
W swoim stanowisku Biuro stwierdziło ponadto, iż wskaźnik zatrudnienia osób
niepełnosprawnych należy liczyć w stosunku do wszystkich zatrudnionych.
Przykład:
Spółka X zatrudniająca 100 pracowników w przeliczeniu na etaty, w tym 50 osób
niepełnosprawnych, która nie posiada pracowników ze schorzeniami szczególnymi,
nie może korzystać od 1 stycznia 2011 r. ze zwolnień m.in. z podatku od
nieruchomości. Natomiast Spółka Y, która zatrudnia 100 pracowników w przeliczeniu
na etaty, w tym 80 osób niepełnosprawnych, z których 75 osób to osoby niewidome
lub psychicznie chore może nadal korzystać ze zwolnień z podatków, ponieważ
osiągany przez nią wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych wynosi co
najmniej 30% niewidomych lub psychicznie chorych.
Zakłady aktywności zawodowej
18
Przepisy ustawy o rehabilitacji zawierają także przepisy dotyczące zakładów
aktywności zawodowej (ZAZ).
Zgodnie z art. 29 ustawy o rehabilitacji zakład aktywności zawodowej jest
wyodrębnioną organizacyjnie i finansową jednostką tworzoną w celu zatrudnienia
osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności i
osób zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, u których
stwierdzono autyzm, upośledzenie umysłowe lub chorobę psychiczną.
Podmiotami uprawnionymi do utworzenia zakładu aktywności zawodowej są powiat,
gmina, fundacja, stowarzyszenia oraz inna organizacja społeczna, której statutowym
zadaniem jest rehabilitacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych.
Decyzję w sprawie przyznania statusu zakładu aktywności
potwierdzającą spełnianie wszystkich warunków, wydaje wojewoda.
zawodowej,
Podobnie jak ZPChr organizator zakładu aktywności zawodowej tworzy zakładowy
fundusz aktywności na który przeznacza m.in. środki pochodzące ze zwolnień z
podatków lokalnych.
Szczegóły dotyczące zakładów aktywności zawodowej oraz warunków jakie musi
spełnić organizator w celu uzyskania statusu znajdują się w rozporządzeniu Ministra
Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 grudnia 2007 r. w sprawie zakładów aktywności
zawodowej (Dz. U. Nr 242, poz. 1776).
Otwarty rynek pracy (OR)
Pozostali przedsiębiorcy, tzw. pracodawcy z otwartego rynku pracy (OR), nie
posiadają wskazanych powyżej przywilejów. Ustawodawca nie nałożył na nich także
dodatkowych obowiązków. Jedynie przepis art. 4 ust. 5 i 6 ustawy stanowi, że
zaliczenie do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie
wyklucza możliwości zatrudnienia tej osoby u pracodawcy niezapewniającego
warunków pracy chronionej, w przypadkach:
1) przystosowania
niepełnosprawnej;
przez
pracodawcę
stanowiska
pracy
do
potrzeb
osoby
2) zatrudnienia w formie telepracy.
Uchwalona dnia 8 stycznia 2010 r. nowelizacja ustawy o rehabilitacji zawodowej i
społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. nr 40, poz. 223) zniosła
obowiązek uzyskania przez pracodawcę otwartego runku pracy zamierzającego
przyjąć do pracy osobę niepełnosprawną zaliczoną do znacznego lub
umiarkowanego stopnia niepełnosprawności pozytywnej opinii inspektora pracy o
przystosowaniu stanowiska pracy do potrzeb niepełnosprawnego pracownika. Z
dniem 31 marca 2010 r. (data wejścia w życie nowelizacji) przestał zatem istnieć
19
obowiązek uzyskiwania opinii PIP. Jednakże nadal na pracodawcy ciąży obowiązek
dostosowania stanowiska pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej, gdyż kontrolę w
tym zakresie przeprowadza Państwowa Inspekcja Pracy. W przypadku stwierdzenia
uchybień w tym zakresie na pracodawcę mogą być nałożone stosowne grzywny.
Wymogi związane z przystosowaniem stanowisk pracy dla potrzeb osób
niepełnosprawnych określone zostały w przepisach szczególnych.
Wpłaty na PFRON
Jeden z obowiązków wskazanych w ustawie o rehabilitacji dotyczy zatrudniania osób
niepełnosprawnych. Pracodawcy, którzy nie osiągają odpowiedniego wskaźnika
zatrudnienia niepełnosprawnych obowiązani są co miesiąc dokonywać
obowiązkowych wpłat na PFRON.
Podmioty zobowiązane do wpłat:
- pracodawca, który zatrudnia co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny
wymiar czasu pracy, u których wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych
wynosi poniżej 6%,
- państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne będące jednostkami
budżetowymi, zakładami budżetowymi albo gospodarstwami pomocniczymi,
instytucje kultury oraz jednostek organizacyjnych zajmujących się statutowo ochroną
dóbr kultury uznanych za pomnik historii, u których wskaźnik zatrudnienia osób
niepełnosprawnych wynosi poniżej 6 %,
- państwowe i niepaństwowe szkoły wyższe, wyższe szkoły zawodowe, publiczne i
niepubliczne szkoły, zakłady kształcenia nauczycieli oraz placówki opiekuńczowychowawczych i resocjalizacyjne, u których wskaźnik zatrudnienia osób
niepełnosprawnych wynosi poniżej 2 %.
Wysokość wpłat stanowi iloczyn 40,65% przeciętnego wynagrodzenia i liczby
pracowników odpowiadającej różnicy między zatrudnieniem zapewniającym
osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości 6% a
rzeczywistym zatrudnieniem osób niepełnosprawnych.
Przykład:
Przedsiębiorca zatrudnia 100 pracowników, w tym 4 pracowników to osoby
niepełnosprawne. Stanowią oni 4% ogółu zatrudnionych. W związku z tym, że
przedsiębiorcy do osiągnięcia wymaganego wskaźnika zatrudnienia osób
niepełnosprawnych w wysokości 6% brakuje 2 pracowników niepełnosprawnych,
wyliczając kwotę obowiązkowej wpłaty na PFRON musi on pomnożyć 40,65%
przeciętnego wynagrodzenia przez 2 (liczba brakujących pracowników
20
niepełnosprawnych do osiągnięcia 6% wskaźnika) oraz przez kwotę przeciętnego
wynagrodzenia w danym kwartale. Przyjmując za podstawę wyliczenia przeciętne
wynagrodzenie w II kwartale 2011 r. (3366,11 zł) kwota wpłaty na PFRON wyniesie
2736,65 zł
40,65% x 3366,11 x 2 = 2736,65 zł
Do liczby pracowników nie wlicza się osób niepełnosprawnych przebywających na
urlopach bezpłatnych oraz osób niebędących osobami niepełnosprawnymi
zatrudnionych:






na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego;
przebywających na urlopach wychowawczych;
nieświadczących pracy w związku z odbywaniem służby wojskowej albo
służby zastępczej;
będących uczestnikami Ochotniczych Hufców Pracy;
nieświadczących
pracy
w
związku
z
uzyskaniem
świadczenia
rehabilitacyjnego;
przebywających na urlopach bezpłatnych, których obowiązek udzielenia
określają odrębne ustawy.
Nie mają obowiązku dokonywania wpłat:
 pracodawcy zatrudniający mniej niż 25 pracowników w przeliczeniu na pełny
wymiar czasu pracy,
 pracodawcy osiągający wymagane przez ustawę (lub obniżone) wskaźniki
zatrudniania osób niepełnosprawnych,
 publiczne i niepubliczne jednostki organizacyjne niedziałające w celu
osiągnięcia zysku, których wyłącznym przedmiotem prowadzonej działalności
jest rehabilitacja społeczna i lecznicza, edukacja osób niepełnosprawnych lub
opieka nad osobami niepełnosprawnymi,
 pracodawcy prowadzący zakłady pracy będące w likwidacji albo co do których
ogłoszono upadłość,
 placówki dyplomatyczne i urzędy konsularne, przedstawicielstwa i misje
zagraniczne.
Pracodawcy na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
18 września 1998 r. w sprawie rodzajów schorzeń uzasadniających obniżenia
wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych oraz sposobu jego obniżania (Dz.
U. Nr 124, poz. 820) mogą także obniżyć wymagany wskaźnik zatrudnienia osób
21
niepełnosprawnych, jeżeli zatrudnią osoby niepełnosprawne ze schorzeniami
szczególnie utrudniającymi wykonywanie pracy. Zaliczamy do nich:











chorobę Parkinsona,
stwardnienie rozsiane,
paraplegię, tetraplegię, hemiplegię,
znaczne upośledzenie widzenia (ślepotą) oraz niedowidzenie,
głuchotę i głuchoniemotę,
nosicielstwo wirusa HIV oraz chorobę AIDS,
epilepsję,
przewlekłe choroby psychiczne,
upośledzenie umysłowe,
miastenię,
późne powikłania cukrzycy.
Ulgi we wpłatach na PFRON
Zgodnie z przepisami ustawy o rehabilitacji pracodawcy zatrudniający co najmniej 25
pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, są obowiązani do dokonywania
comiesięcznych
wpłat
na
Państwowy
Fundusz
Rehabilitacji
Osób
Niepełnosprawnych, jeżeli wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych nie osiąga
wysokości co najmniej 6%. Jednakże taki pracodawca, na mocy art. 22 ustawy o
rehabilitacji, jednocześnie może dokonać obniżenia powyższych wpłat z tytułu
zakupu produkcji lub usługi
Obowiązkowe wpłaty na PFRON ulegają obniżeniu z tytułu zakupu usługi (z
wyłączeniem handlu) lub produkcji pracodawcy (tzw. sprzedający) zatrudniającego
co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i
osiągającego wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych będących:
1) osobami
niepełnosprawnymi
zaliczonymi
do
znacznego
stopnia
niepełnosprawności lub
2) osobami niewidomymi, psychicznie chorymi lub upośledzonymi umysłowo lub
osobami z całościowymi zaburzeniami rozwojowymi lub epilepsją - zaliczonymi do
umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,
- w wysokości co najmniej 30 %
Ważne!!!
Aby pracodawca mógł udzielać ulg we wpłatach na PFRON nie musi posiadać
statusu zakładu pracy chronionej.
22
Przykład:
Pani Elżbieta zatrudnia 70 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, w tym 30
niepełnosprawnych, gdzie 6 niepełnosprawnych posiada umiarkowany stopień
niepełnosprawności. Żaden z pracowników niepełnosprawnych nie posiada
schorzenia wymienionego w ustawie (upośledzenie umysłowe, choroby psychiczne,
choroby narządu wzroku, epilepsja, całościowe zaburzenia rozwojowe). Oznacza to,
że pani Elżbieta jako pracodawca nie będzie mogła udzielać ulg we wpłatach na
PFRON ponieważ nie osiąga wskazanego w przepisie wskaźnika.
Pracodawca spełniający powyższe kryteria może wystawić nabywcy informację o
kwocie obniżenia wpłat obowiązkowych w oparciu o poniższy algorytm:
KO=(SW/LP)*(ZR-Z6%)*(PSP/PSO)
Gdzie:
KO – kwota obniżenia
SW - sumy wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych ze znacznym lub
umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, pomniejszonych o należne od nich
składki na ubezpieczenia społeczne
LP – liczba pracowników niepełnosprawnych ogółem w przeliczeniu na pełny wymiar
pracy
ZR – rzeczywiste zatrudnienie wszystkich pracowników niepełnosprawnych
Z6% - zatrudnienie pracowników niepełnosprawnych zapewniające osiągnięcie
wskaźnika w wysokości 6%
PSP – przychód ze sprzedaży własnych usług (z wyłączeniem handlu) lub produkcji,
zrealizowanych w danym miesiącu na rzecz pracodawcy zobowiązanego do wpłat
PSO – przychód ogółem uzyskany w tym miesiącu ze sprzedaży własnej produkcji
lub usług, z wyłączeniem handlu.
Przykład:
Pan Zbigniew zatrudnia 60 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, w tym 30
niepełnosprawnych, wszyscy ze znacznym stopniem niepełnosprawności.
Współpracuje on z Spółką X, która obowiązana jest do comiesięcznych wpłat na
PFRON z tytułu niezatrudniania odpowiedniej liczby osób niepełnosprawnych. W
miesiącu wrześniu 2011 r. pan Andrzej sprzedał Spółce X 3 komputery. Wyliczając
wskaźnik udziału przychodów wziął pod uwagę PSP - łączną kwotę sprzedanych
komputerów (3000 zł) oraz PSO – łączną kwotę przychodów uzyskanych w tym
miesiącu ze sprzedaży produkcji własnej (20 000 zł). Kwoty te podaje się bez
uwzględniania podatku VAT.
23
Pan Zbigniew musi wziąć jeszcze pod uwagę iloraz: SW - kwot wynagrodzeń osób o
znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności (pomniejszonych o
należne składki na ubezpieczenie społeczne po stronie pracownika) – 12 000 zł i LP
– liczbę pracowników niepełnosprawnych ogółem (30 osób). Ponadto Pan Zbigniew
musi od liczby osób niepełnosprawnych (ZR) odjąć te osoby, które zapewniają mu
osiągnięcie 6% wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych (Z6%).
SW – 12 000 zł
LP – 30
ZR – 30
Z6% - 0,06 x 60
PSP – 3000 zł
PSO – 20 000 zł
Biorąc pod uwagę wszystkie wskaźniki, kwota obniżenia wyniesie 1584 zł.
12 000/30 x (30 – 0,06 x 60) x 3000/20 000 = 1584 zł
Warunkiem obniżenia wpłaty jest terminowe uregulowanie należności za
zrealizowaną produkcję lub usługę oraz otrzymanie informacji o kwocie obniżenia.
Ponadto informację o kwocie obniżenia sprzedający przekazuje nabywcy
niezwłocznie po uregulowaniu należności w terminie określonym na fakturze. W
przypadku płatności realizowanych za pośrednictwem banku - za datę uregulowania
należności uważa się datę obciążenia rachunku bankowego nabywcy na podstawie
polecenia przelewu.
Obniżenie wpłat na PFRON ograniczone jest pewnymi dodatkowymi warunkami,
które pracodawca musi wziąć pod uwagę dokonując obniżenia swoich wpłat.
Polegają one na tym, iż w przypadku gdy kwota obniżenia przewyższa:
1) wartość zrealizowanej produkcji lub usługi, obniżenie wpłaty przysługuje tylko
do wysokości kwoty określonej na fakturze;
2) wysokość 80 % wpłaty na Fundusz, do której obowiązany jest nabywca w
danym miesiącu, różnicę zalicza się na obniżenie wpłaty z tego tytułu w następnych
miesiącach.
Przykład
24
Spółka X, która dokonała zakupu komputerów od pana Zbigniewa obowiązana jest
do wpłaty na PFRON w wysokości 1200 zł. Wynika to z tego, że w tym przypadku
kwota obniżenia przewyższa kwotę 80% wpłaty (0,8 x 1200 zł = 960 zł). Dlatego też
Spółka X wykorzysta w ramach obniżenia wpłaty tylko 960 zł, natomiast pozostałą
część tej kwoty (1584 – 960 = 624 zł) będzie mogła wykorzystać w kolejnym
miesiącu.
Przysługująca, a niewykorzystana kwota obniżenia może być uwzględniana we
wpłatach na Fundusz przez okres nie dłuższy niż 12 miesięcy, licząc od dnia
uzyskania informacji o kwocie obniżenia.
25
Część 3
Pomoc przy zatrudnianiu pracowników niepełnosprawnych
Pracodawcy zatrudniającemu osoby niepełnosprawne na gruncie ustawy o
rehabilitacji przysługują następujące rodzaje pomocy finansowej:






Zwrot kosztów przystosowania stanowiska pracy
Zwrot kosztów wyposażenia stanowiska pracy osoby niepełnosprawnej
Zwrot kosztów szkolenia pracownika niepełnosprawnego
Zwrot kosztów zatrudnienia pracownika pomagającego pracownikowi
niepełnosprawnemu w pracy
Miesięczne
dofinansowanie
do
wynagrodzenia
pracownika
niepełnosprawnego (szerzej: część 4 vademecum)
Zwolnienia z podatków i opłat dla zakładów pracy chronionej (szerzej:
część 5 vademecum)
Pomoc publiczna dla osób niepełnosprawnych charakteryzuję się złożonością
charakteru takiej pomocy oraz rodzajami organów, które taką pomoc udzielają. Ze
względu na typy jednostek udzielającej pomocy możemy wyróżnić pomoc udzielaną
przez:
1. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON);
2. samorząd województwa i samorząd powiatu;
3. inne jednostki.
Ad. 1.
Fundusz
jest głównym organem udzielającym pomocy zarówno samym
niepełnosprawnym, jak i przedsiębiorcom którzy takie osoby zatrudniają. PFRON
jest państwowym funduszem celowym, w rozumieniu przepisów o finansach
publicznych, który posiada osobowość prawną.
Środki na programy finansowane przez Fundusz pochodzą z przychodów PFRON do
których można zaliczyć m.in. wpłaty pracodawców, dotacje z budżetu państwa,
spadki, zapisy i darowizny, dochody z działalności gospodarczej.
26
Instytucja ta realizuje programy pomocowe z posiadanych środków bezpośrednio,
czyli na podstawie wniosku złożonego do oddziału PFRON, albo pośrednio poprzez
działalność samorządów. Do programów realizowanych bezpośrednio przez Fundusz
zaliczamy m.in:
a. dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych;
b. dofinansowanie do oprocentowania kredytów;
c. refundację
dodatkowych
kosztów
budowlanych,
transportowych
i
administracyjnych.
Ad. 2. Wiele programów pomocy publicznej dla osób niepełnosprawnych jest
realizowanych za pośrednictwem samorządów: wojewódzkiego oraz powiatowego.
Przepis art. 48 ust. 1 pkt 1 ustawy o rehabilitacji upoważnia Fundusz do
przekazywania samorządom środków na realizację określonych zadań lub rodzajów
zadań. Szczególna rola przypada tutaj samorządowi powiatowemu, który realizuje
takie programy jak:
a. refundacja kosztów tworzenia lub przystosowania miejsc pracy;
b. refundacja wynagrodzenia asystenta osoby niepełnosprawnej;
c. refundacja wyposażenia stanowiska pracy;
d. szkolenie osób niepełnosprawnych.
Ad. 3. Przepisy ustawy umożliwiają także realizację pomocy publicznej dla osób
niepełnosprawnych przez podmioty realizujące zadania zlecone (art. 48 ust. 1 pkt 2
ustawy). Tytułem przykładu zadania z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej
osób niepełnosprawnych mogą być realizowane na zlecenie PFRON przez fundacje
oraz inne organizacje pozarządowe.
Programy dotyczące wsparcia pracodawców zatrudniających osoby
niepełnosprawne
27
1) Refundacja kosztów tworzenia lub przystosowania miejsca pracy
 refundację mogą uzyskać pracodawcy, którzy przez okres co najmniej 36
miesięcy zatrudnią osoby niepełnosprawne, które m.in. mają status osób
bezrobotnych lub poszukujących pracy i nie pozostających w zatrudnieniu,
skierowanych do pracy przez powiatowy urząd pracy;
 dofinansowanie obejmuje zwrot kosztów m.in. adaptacji pomieszczeń zakładu
pracy, adaptacji i nabycia urządzeń ułatwiających osobie niepełnosprawnej
wykonywanie pracy czy też zakupu i autoryzacji oprogramowania na użytek
tych pracowników;
 zwrot kosztów odbywa się na podstawie umowy pracodawcy ze starostą,
która poprzedzona jest odpowiednim wnioskiem ze strony pracodawcy;
 zwrot kosztów nie może przekraczać dwudziestokrotnego przeciętnego
wynagrodzenia
za
każde
przystosowane
stanowisko
pracy
osoby
niepełnosprawnej;
 podstawa prawna: art. 26 ustawy o rehabilitacji,
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 marca 2011 r.
r. w sprawie zwrotu dodatkowych kosztów związanych z zatrudnianiem
pracowników niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 62, poz. 316).
2) Refundacja kosztów wyposażenia stanowiska pracy
 refundację mogą uzyskać pracodawcy, którzy przez okres co najmniej 36
miesięcy zatrudnią osobę niepełnosprawną, która jest zarejestrowana w
powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotna albo poszukująca pracy
niepozostająca w zatrudnieniu;
 zwrot
kosztów
dotyczy
wyposażenia
stanowiska
pracy
osoby
niepełnosprawnej;
 zwrot kosztów odbywa się na podstawie umowy pracodawcy ze starostą,
która poprzedzona jest odpowiednim wnioskiem ze strony pracodawcy;
 zwrotu
dokonuję
się
do
wysokości
piętnastokrotnego
wynagrodzenia;
 ważne: uzyskana refundacja ma charakter pomocy de minimis;
28
przeciętnego
 podstawa prawna: art. 26e ustawy o rehabilitacji
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 marca 2011 r.
r.
w sprawie zwrotu kosztów wyposażenia stanowiska pracy osoby
niepełnosprawnej (Dz. U. Nr 62, poz. 317).
3) Refundacja wynagrodzenia asystenta osoby niepełnosprawnej
 refundację mogą uzyskać pracodawcy, którzy zatrudniają pracownika
niepełnosprawnego;
 zwrot obejmuje miesięczne koszty zatrudnienia pracowników pomagających
pracownikowi niepełnosprawnemu w pracy w czasie czynności ułatwiających
komunikowanie się z otoczeniem, a także czynności niemożliwych lub
trudnych do samodzielnego wykonania przez pracownika niepełnosprawnego;
 zwrot kosztów odbywa się na podstawie umowy pracodawcy ze starostą,
która poprzedzona jest odpowiednim wnioskiem ze strony pracodawcy;
 liczba
godzin
przeznaczonych
wyłącznie
na
pomoc
pracownikowi
niepełnosprawnemu nie może przekraczać liczby godzin odpowiadających
20% liczby godzin pracy pracownika w miesiącu;
 podstawa prawna: art. 26d ustawy o rehabilitacji,
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 marca 2011 r.
r. w sprawie zwrotu dodatkowych kosztów związanych z zatrudnianiem
pracowników niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 62, poz. 316).
4) Dofinansowanie do oprocentowania kredytów
 dofinansowanie mogą uzyskać pracodawcy prowadzący zakład pracy
chronionej;
 dofinansowanie można otrzymać w wysokości do 50% oprocentowania
zaciągniętych kredytów bankowych pod warunkiem wykorzystania tych
kredytów na cele związane z rehabilitacją zawodową i społeczną osób
niepełnosprawnych;
 dofinansowanie otrzymuję się na podstawie stosownego wniosku pracodawcy
do PFRON;
 ważne: uzyskana refundacja ma charakter pomocy de minimis;
29
 podstawa prawna: art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o rehabilitacji,
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 kwietnia 2009 r.
w sprawie pomocy finansowej udzielanej pracodawcom prowadzącym zakłady
pracy chronionej ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 70, poz. 603).
5)
Refundacja
dodatkowych
kosztów
budowlanych,
transportowych
i
administracyjnych
 refundację mogą uzyskać pracodawcy prowadzący zakład pracy chronionej
posiadający wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości co
najmniej 50 %;
 zwrot kosztów obejmuję koszty budowy lub rozbudowy obiektów zakładu,
zwrot kosztów transportowych i administracyjnych;
 dotyczy tylko dodatkowych kosztów pracodawcy wynikających z zatrudnienia
osób niepełnosprawnych;
 refundacje otrzymuję się na podstawie stosownego wniosku pracodawcy do
PFRON;
 podstawa prawna: art. 32 ust. 1 pkt 2 ustawy o rehabilitacji,
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 kwietnia 2009 r.
w sprawie pomocy finansowej udzielanej pracodawcom prowadzącym zakłady
pracy chronionej ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 70, poz. 603)..
6) Refundacja szkolenia osób niepełnosprawnych
 refundację mogą uzyskać pracodawcy zatrudniający osoby niepełnosprawne;
 zwrot kosztów obejmuje koszty szkolenia osób niepełnosprawnych do
wysokości 80% tych kosztów, nie więcej jednak niż do wysokości dwukrotnego
przeciętnego wynagrodzenia za jedną osobę;
 zwrot kosztów odbywa się na podstawie umowy pracodawcy ze starostą,
która poprzedzona jest odpowiednim wnioskiem ze strony pracodawcy;
 zwrotowi nie podlegają koszty poniesione przez pracodawcę przed datą
podpisania umowy;
30
 ponadto bezrobotne osoby niepełnosprawne lub inne osoby niepełnosprawne
poszukujące pracy, które są zarejestrowane w powiatowym urzędzie pracy
mogą uczestniczyć w szkoleniach, które organizuje kierownik powiatowego
urzędu pracy;
 podstawa prawna: art. 41 ustawy o rehabilitacji,
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 marca 2009 r. w
sprawie warunków i trybu refundacji kosztów szkolenia pracowników
niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 57, poz. 472).
Pomoc
publiczna
przyznawana
jest
również
osobom
niepełnosprawnym
prowadzącym własną działalność gospodarczą.
Programy dotyczące wsparcia osób niepełnosprawnych prowadzących
działalność gospodarczą
1) Środki na rozpoczęcie działalności gospodarczej
 mogą uzyskać osoby niepełnosprawne zarejestrowane w Powiatowym
Urzędzie Pracy jako bezrobotne albo poszukujące pracy nie pozostające w
zatrudnieniu;
 środki te otrzymuje się jednorazowo na podjęcie działalności gospodarczej,
rolniczej albo na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej w wysokości
określonej w umowie ze starostą, jeżeli oczywiście osoba ta wcześniej na taki
cel nie otrzymała innej bezzwrotnej pomocy publicznej;
 umowa między osobą niepełnosprawną a starostą dotycząca warunków i
wysokości udzielenia takiej pomocy musi być poprzedzona wnioskiem osoby
niepełnosprawnej;
 maksymalna
wysokość
przyznanych
środków
nie
może
przekroczyć
piętnastokrotnego przeciętnego wynagrodzenia;
 podstawa prawna: art. 12a ustawy o rehabilitacji,
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 17 października
2007 r. w sprawie przyznania osobie niepełnosprawnej środków na podjęcie
31
działalności gospodarczej, rolniczej, albo na wniesienie wkładu do spółdzielni
socjalnej (Dz. U. Nr 194, poz. 1403).
2) Dofinansowanie do kredytów zaciągniętych na kontynuowanie działalności
gospodarczej
 dofinansowanie
mogą
uzyskać
osoby
niepełnosprawne
prowadzące
działalność gospodarczą albo własne lub wydzierżawione gospodarstwo rolne;
 można się ubiegać o dofinansowanie do 50% oprocentowania kredytu
bankowego zaciągniętego na kontynuowanie działalności gospodarczej;
 warunkiem udzielenia pomocy jest wcześniejsze nie korzystanie przez osobę
niepełnosprawną z pożyczki PFRON na rozpoczęcie działalności albo spłata
lub umorzenie w całości takiej pożyczki;
 pomoc w formie dofinansowania zaciągniętych kredytów może być ponadto
udzielona
w
przypadku,
gdy
osoba
niepełnosprawna
nie
otrzymała
bezzwrotnych środków na podjęcie działalności gospodarczej lub rolniczej
albo prowadziła tę działalność co najmniej przez 24 miesiące od dnia
otrzymania pomocy na ten cel;
 umowa między osobą niepełnosprawną a starostą dotycząca warunków i
wysokości udzielenia takiej pomocy musi być poprzedzona wnioskiem osoby
niepełnosprawnej o dofinansowanie odsetek od kredytów;
 podstawa prawna: art. 13 ustawy o rehabilitacji.
3) Refundacja obowiązkowych składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe
osób niepełnosprawnych wykonujących działalność gospodarczą
 refundację mogą uzyskać osoby niepełnosprawne wykonujące działalność
gospodarczą oraz niepełnosprawni rolnicy lub rolnicy zobowiązani do
dopłacenia składek za niepełnosprawnego rolnika;
 refundacja obejmuje składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (osoby
prowadzące działalność gospodarczą) oraz składki na ubezpieczenie
społeczne rolników (rolnicy niepełnosprawni);
 Od 1 czerwca b.r. refundacja uzależniona jest od posiadanego stopnia
niepełnosprawności i przysługuje w wysokości:
32
100 % kwoty obowiązkowych składek na ubezpieczenia emerytalne i
rentowe - w przypadku osób zaliczonych do znacznego stopnia
niepełnosprawności;
60 % kwoty obowiązkowych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe
– w przypadku osób zaliczonych do umiarkowanego stopnia
niepełnosprawności;
30 % kwoty obowiązkowych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe
w przypadku osób zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.
 pomoc otrzymuję się na podstawie wniosku o wypłatę refundacji składek za
dany miesiąc, który składa się do PFRON (Wn-U-G lub Wn-U-A);
 podstawa prawna: art. 25 a – d ustawy o rehabilitacji,
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 stycznia 2009 r.
w
sprawie
refundacji
składek
na
niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 8, poz. 42).
33
ubezpieczenie
społeczne
osób
Część 4
Dofinansowania do wynagrodzenia pracowników niepełnosprawnych
Pracodawcy zatrudniający osoby niepełnosprawne mogą ubiegać się o miesięczne
dofinansowanie do ich wynagrodzeń. Jego wysokość uzależniona jest od:




wymiaru czasu pracy,
stopnia niepełnosprawności
tzw. szczególnych schorzeń
typu pracodawcy, u którego osoba niepełnosprawna jest zatrudniona.
Zgodnie z przepisami art. 26a ustawy o rehabilitacji podmiotami uprawnionymi do
ubiegania się o dofinansowanie do wynagrodzeń zatrudnionych pracowników
niepełnosprawnych są:
1) zakłady pracy chronionej
2) pracodawcy zatrudniający co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na
pełny wymiar czasu pracy i osiągający wskaźnik zatrudnienia osób
niepełnosprawnych w wysokości co najmniej 6 %
3) pracodawcy zatrudniający mniej niż 25 pracowników w przeliczeniu na pełny
wymiar czasu pracy bez względu na osiągany wskaźnik zatrudnienia osób
niepełnosprawnych
Natomiast miesięczne dofinansowanie nie przysługuje pracodawcy:



finansującemu wynagrodzenie pracownika ze środków publicznych,
posiadającemu zaległości w zobowiązaniach wobec PFRON przekraczających
ogółem kwoty 100 zł,
zatrudniającemu co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar
czasu
pracy
i
nieosiągającemu
wskaźnika
zatrudnienia
osób
niepełnosprawnych w wysokości co najmniej 6 %. Taki pracodawca jest
jednocześnie zobowiązany do obowiązkowych wpłat na PFRON na podstawie
art. 21 (szerzej: część 2 vademecum).
Ponadto dofinansowanie nie będzie przysługiwać pracodawcy:
1) znajdującemu się w trudnej sytuacji ekonomicznej według kryteriów
określonych w przepisach prawa Unii Europejskiej dotyczących udzielania
pomocy publicznej;
2) na którym ciąży obowiązek zwrotu pomocy, wynikający z wcześniejszych
decyzji Komisji Europejskiej, uznających pomoc za niezgodną z prawem oraz
ze wspólnym rynkiem;
34
3) jeżeli udzielenie pomocy w formie miesięcznego dofinansowania do
wynagrodzenia skutkowałoby przekroczeniem kwoty 10 mln euro rocznej
pomocy na zatrudnienie pracowników niepełnosprawnych u tego pracodawcy.
Powyższe wyłączenia wynikają z reguł udzielania pomocy określonych w przepisach
Unii Europejskiej i dotyczą wszystkich rodzajów pomocy na zatrudnienie osób
niepełnosprawnych udzielanej ze środków Funduszu pracodawcom wykonującym
działalność gospodarczą.
Na kogo przysługuje dofinansowanie?
Dofinansowanie do wynagrodzenia przysługuje na osobę niepełnosprawną
zatrudnioną zgodnie z przepisami prawa pracy. Dofinansowanie nie przysługuje na
osoby, z którymi zawarto umowy cywilnoprawne (np. umowę zlecenia, umowę o
dzieło, umowę agencyjną).
Osoba niepełnosprawna to w rozumieniu ustawy o rehabilitacji osoba, której
niepełnosprawność została potwierdzona orzeczeniem o zakwalifikowaniu do
jednego z trzech stopni niepełnosprawności lub orzeczeniem równoważnym (szerzej:
część 1 vademecum).
UWAGA!
Od 1 marca 2011 r. miesięczne dofinansowanie nie przysługuje na
pracowników zaliczonych do umiarkowanego lub lekkiego stopnia
niepełnosprawności, którzy mają ustalone prawo do emerytury. Oznacza to, że
pracodawcy nie mogą ubiegać się o dofinansowanie w odniesieniu do tych
pracowników licząc od wynagrodzeń wypłaconych za marzec 2011 r. oraz w
kolejnych miesiącach.
Dofinansowanie przysługuje na niepełnosprawnych pracowników ujętych w ewidencji
zatrudnionych osób niepełnosprawnych, którą prowadzi Państwowy Fundusz
Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON).
Wysokość wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych na potrzeby
dofinansowań ustala się zgodnie z art. 21 ust. 1 i 5 oraz art. 28 ust. 3 ustawy o
rehabilitacji.
Zgodnie z art. 21 ust. 5 ustawy o rehabilitacji do liczby pracowników nie wlicza się
osób niepełnosprawnych przebywających na urlopach bezpłatnych oraz osób
niebędących osobami niepełnosprawnymi zatrudnionych:


na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego;
przebywających na urlopach wychowawczych;
35




nieświadczących pracy w związku z odbywaniem służby wojskowej albo
służby zastępczej;
będących uczestnikami Ochotniczych Hufców Pracy;
nieświadczących
pracy
w
związku
z
uzyskaniem
świadczenia
rehabilitacyjnego;
przebywających na urlopach bezpłatnych, których obowiązek udzielenia
określają odrębne ustawy (wyłączenie to nie obejmuje osób przebywających
na urlopach bezpłatnych, udzielonych na podstawie art. 174 Kodeksu Pracy,
gdyż pracodawca może udzielić takiego urlopu na wniosek pracownika, ale nie
ma takiego obowiązku).
Przykład:
Pani Anna w swojej firmie zatrudnia 8 osób niepełnosprawnych. Pięć z nich obecnie
pracuje na etacie, natomiast z pozostałych osób jedna przebywa na urlopie
bezpłatnym, jedna na urlopie wychowawczym, a kolejna osoba na urlopie
macierzyńskim. Z tych osób do stanu zatrudnienia nie wliczamy tylko osoby
niepełnosprawnej przebywającej na urlopie bezpłatnym, gdyż została ona
wymieniona w katalogu z art. 21 ust. 5 ustawy o rehabilitacji jako niepodlegająca
wliczeniu do stanu zatrudniania.
Natomiast zgodnie z art. 28 ust. 3 ustawy o rehabilitacji pracodawca prowadzący
zakład pracy chronionej zalicza także do stanu zatrudnienia osoby niepełnosprawne
wykonujące pracę nakładczą, jeżeli ich wynagrodzenie zostało ustalone co najmniej
w wysokości:
1) najniższego wynagrodzenia - w stosunku do wykonawców, dla których praca
nakładcza stanowi jedyne źródło utrzymania;
2) połowy najniższego wynagrodzenia - w stosunku do pozostałych
wykonawców.
W przypadku pracowników niepełnosprawnych wykonujących pracę nakładczą
wymiar czasu pracy zatrudnionych ustala się jako iloraz wysokości ustalonego
wynagrodzenia i najniższego wynagrodzenia. Należy przy tym pamiętać, iż
maksymalny wymiar czasu pracy ustalony zgodnie z powyższą regułą nie może
przekraczać jednego etatu.
Zasady wliczania pracownika do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych należy
dokonywać zgodnie z obowiązującym od 1 stycznia 2011 r. art. 2a ustawy o
rehabilitacji (szerzej: część 1 vademecum).
Warunki wypłaty dofinansowania:
Kwota dofinansowania należna pracodawcy z tytułu zatrudnienia pracownika
niepełnosprawnego ustalana jest w oparciu o wysokość minimalnego wynagrodzenia.
36
Zgodnie art. 2 pkt 1 ustawy o rehabilitacji przez najniższe wynagrodzenie należy
rozumieć minimalne wynagrodzenie za pracę obowiązujące w grudniu roku
poprzedniego. Natomiast w latach 2011 i 2012 kwota minimalnego wynagrodzenia,
przyjęta dla celów wyliczania dofinansowań do wynagrodzeń obowiązuje w
wysokości minimalnego wynagrodzenia z grudnia roku 2009 - 1276 zł.
Dofinansowanie przysługuje na wszystkich pracowników bez względu na wymiar
czasu pracy.
Kwota miesięcznego dofinansowania ustalana jest w odniesieniu do faktycznie
poniesionych kosztów płacy, które obejmują:
- wynagrodzenie brutto,
- obowiązkowe składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe,
- obowiązkowe składki na Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń
Pracowniczych.
Uwaga!!!
Kwota wsparcia otrzymana przez pracodawcę, który nie prowadzi działalności
gospodarczej, nie może przekroczyć 90% kosztów płacy a w przypadku
prowadzenia działalności gospodarczej 75% kosztów płacy.
PFRON wypłaca miesięczne dofinansowanie w wysokości proporcjonalnej do
wymiaru czasu pracy pracownika niepełnosprawnego.
W przypadku gdy osoba niepełnosprawna jest zatrudniona u więcej niż jednego
pracodawcy w wymiarze czasu pracy:


nieprzekraczającym ogółem pełnego wymiaru czasu pracy, miesięczne
dofinansowanie przyznaje się na tę osobę pracodawcom, u których jest ona
zatrudniona, w wysokości proporcjonalnej do wymiaru czasu pracy tej osoby,
przekraczającym ogółem pełny wymiar czasu pracy, miesięczne
dofinansowanie przyznaje się na tę osobę w wysokości nieprzekraczającej
kwoty miesięcznego dofinansowania przyznawanego na osobę zatrudnioną w
pełnym wymiarze czasu pracy. Miesięczne dofinansowanie w wysokości
proporcjonalnej do wymiaru czasu pracy tej osoby w pierwszej kolejności
przyznaje się pracodawcy, który wcześniej zatrudnił tę osobę.
Maksymalna wysokość dofinansowania:
1. Maksymalna wysokość dofinansowania (art. 26a ustawy o rehabilitacji) dla
pracodawców chronionego rynku wynosi:
37



160%
najniższego
wynagrodzenia
w
przypadku
osób
niepełnosprawnych
zaliczonych
do
znacznego
stopnia
niepełnosprawności,
140%
najniższego
wynagrodzenia
w
przypadku
osób
niepełnosprawnych
zaliczonych
do
umiarkowanego
stopnia
niepełnosprawności,
60%
najniższego
wynagrodzenia
w
przypadku
osób
niepełnosprawnych
zaliczonych
do
lekkiego
stopnia
niepełnosprawności.
W przypadku ewentualnego występowania u pracownika niepełnosprawnego
szczególnych schorzeń (choroba psychiczna, upośledzenie umysłowe, epilepsja,
całościowe zaburzenia rozwojowe lub zatrudnianie osoby niewidomej) powyższe
kwoty zwiększa się o 40% najniższego wynagrodzenia.



200%
najniższego
wynagrodzenia
w
przypadku
osób
niepełnosprawnych
zaliczonych
do
znacznego
stopnia
niepełnosprawności,
180%
najniższego
wynagrodzenia
w
przypadku
osób
niepełnosprawnych
zaliczonych
do
umiarkowanego
stopnia
niepełnosprawności,
100%
najniższego
wynagrodzenia
w
przypadku
osób
niepełnosprawnych
zaliczonych
do
lekkiego
stopnia
niepełnosprawności.
2. Maksymalna wysokość dofinansowania dla pracodawców z tzw. otwartego
rynku pracy wynosi:
 70% z 160% najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób
niepełnosprawnych
zaliczonych
do
znacznego
stopnia
niepełnosprawności,
 70% z 140% najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób
niepełnosprawnych
zaliczonych
do
umiarkowanego
stopnia
niepełnosprawności,
 70% z 60% najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób
niepełnosprawnych
zaliczonych
do
lekkiego
stopnia
niepełnosprawności.
W przypadku pracowników niepełnosprawnych ze schorzeniami szczególnymi:
choroba psychiczna, upośledzenie umysłowe, epilepsja, całościowe zaburzenia
rozwojowe lub zatrudniania osoby niewidomej, wysokość dofinansowania wyniesie:
38



90% z 200% najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób
niepełnosprawnych
zaliczonych
do
znacznego
stopnia
niepełnosprawności,
90% z 180% najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób
niepełnosprawnych
zaliczonych
do
umiarkowanego
stopnia
niepełnosprawności,
90% z 100% najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób
niepełnosprawnych
zaliczonych
do
lekkiego
stopnia
niepełnosprawności.
UWAGA! Zmiany od 1 stycznia 2012 r.
Na podstawie zmian wprowadzonych ustawą z dnia 29 października 2010 r. o
zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2010 r. Nr 226 Poz. 1475)
od 1 stycznia 2012 r. wysokość kwot dofinansowania do wynagrodzeń pracowników
niepełnosprawnych będzie ulegała stopniowemu zmniejszeniu.
W okresie od dnia 1 stycznia do 30 czerwca 2012 r. maksymalna kwota
miesięcznego dofinansowania do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego
będzie przysługiwać w wysokości:
1) 170 % najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych
zaliczonych
do
znacznego
stopnia
niepełnosprawności;
2) 125 % najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych
zaliczonych
do
umiarkowanego
stopnia
niepełnosprawności;
3) 50 % najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych
zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.
W okresie od dnia 1 lipca do 31 grudnia 2012 r. maksymalna kwota miesięcznego
dofinansowania do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego będzie
przysługiwać w wysokości:
1) 180 % najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych
zaliczonych
do
znacznego
stopnia
niepełnosprawności;
2) 115 % najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych
zaliczonych
do
umiarkowanego
stopnia
niepełnosprawności;
3) 45 % najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych
zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.
39
Począwszy od dofinansowania za miesiąc styczeń 2013 r., maksymalna kwota
miesięcznego dofinansowania będzie przysługiwać w wysokości:
1) 180 % najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych
zaliczonych
do
znacznego
stopnia
niepełnosprawności;
2) 100 % najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych
zaliczonych
do
umiarkowanego
stopnia
niepełnosprawności;
3) 40 % najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych
zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.
Pracodawcy z tzw. otwartego rynku pracy będą otrzymywali, odpowiednio 70% i 90%
kwot dofinansowania przysługujących zakładom pracy chronionej (planowane
zrównanie kwot dofinansowania dla obu grup przedsiębiorców ma nastąpić dopiero
od 2013 r.).
Na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 października 2010 r. o zmianie ustawy o
rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz
niektórych innych ustaw przepis art. 26a ust. 1b ustawy o rehabilitacji uległ bardzo
istotnej zmianie. Stanowi on, iż kwoty dofinansowań do wynagrodzeń zwiększa się o
40% najniższego wynagrodzenia w przypadku osób niepełnosprawnych, w
odniesieniu do których orzeczono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe,
całościowe zaburzenia rozwojowe lub epilepsję oraz niewidomych.
We wskazanym przepisie wyróżnione zostały pewne rodzaje niepełnosprawności, z
którymi ustawodawca związał określone dodatkowe przywileje dla pracodawcy. Są to
tzw. szczególne schorzenia. Zaliczamy do nich:
Oznaczenia występujące w orzeczeniach
potwierdzające schorzenia specjalne





o
niepełnosprawności
01 – U – upośledzenia umysłowe
02 – P – choroby psychiczne
04- O – choroby narządu wzroku
06 – E – epilepsja
12- C – całościowe zaburzenia rozwojowe
W wersji ustawy, która obowiązywała do 31 grudnia 2010 r. przepis ten brzmiał w ten
sposób, że kwoty dofinansowań zwiększało się o 40% najniższego wynagrodzenia w
przypadku osób niepełnosprawnych, w odniesieniu do których stwierdzono chorobę
psychiczną, upośledzenie umysłowe, epilepsję oraz niewidomych. Oznaczało to, że
40
jeśli chodzi o dokumentowanie tych schorzeń, to mogły one wynikać bezpośrednio z
orzeczenia o niepełnosprawności lub też mogły być stwierdzone zaświadczeniem od
lekarza specjalisty (np. lekarza psychiatry bądź okulisty).
Od 1 stycznia 2011 r. schorzenie szczególne może być jedynie potwierdzone
odpowiednim kodem na orzeczeniu. Pracodawca zatrudniający osoby
niepełnosprawne, których schorzenie potwierdzone jest wyłącznie zaświadczeniem
lekarza – specjalisty nie może się już ubiegać o podwyższoną kwotę dofinansowania
na tych pracowników.
Efekt zachęty
Efekt zachęty jest kluczowym pojęciem związanym w wypłatą dofinansowania do
wynagrodzenia. Od jego spełnienia zależy, czy pracodawcy przysługuje
dofinansowanie na danego pracownika czy nie.
Aby otrzymać dofinansowanie na nowego niepełnosprawnego pracownika
pracodawca prowadzący działalność gospodarczą musi wykazać wzrost netto
zatrudnienia ogółem i wzrost netto zatrudnienia pracowników niepełnosprawnych,
czyli tzw. efekt zachęty. Ustala się go w stosunku do odpowiednio przeciętnego
zatrudnienia ogółem i przeciętnego zatrudnienia osób niepełnosprawnych w okresie
poprzedzających 12 miesięcy (tzw. efekt zachęty metodą ilościową).
Ważne dla wypełniających wnioski o dofinansowanie!!!
W formularzu Wn-D pojawił się zmieniony dział D.5 - Informacja o stanach zatrudnienia.
Należy w nim wskazać informacje dotyczące:
 Stanu zatrudnienia w okresie sprawozdawczym – poz. 37 (ogółem) i poz. 38 (osoby
niepełnosprawne);
 Bieżącego stanu zatrudnienia w okresie sprawozdawczym – poz. 39 (ogółem) i poz. 40
(osoby niepełnosprawne);
 Średniego stanu zatrudnienia za 12 miesięcy poprzedzających okres sprawozdawczy –
poz. 41 (ogółem) i poz. 42 (osoby niepełnosprawne).
Wyliczając stan zatrudnienia w okresie sprawozdawczym należy brać pod uwagę tylko
przepisy ustawy o rehabilitacji. Dlatego też nie wlicza się do stanu zatrudnienia m.in.
pracownika niepełnosprawnego przebywającego na urlopie bezpłatnym, czy też pracownika
pełnosprawnego przebywającego na urlopie wychowawczym.
Wyliczając natomiast bieżący stan zatrudnienia w okresie sprawozdawczym oraz średni
stan zatrudnienia za 12 miesięcy poprzedzających okres sprawozdawczy należy brać pod
uwagę tylko przepisy unijne – tzn. art. 2 pkt 13 rozporządzenia Komisi (WE) nr 800/2008 z
dnia 6 sierpnia 2008 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem
41
w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu (ogólnego rozporządzenia w sprawie wyłączeń
blokowych) (Dz. Urz. UE L 214 z 9.8.2008, str. 3) oraz art. 5 załącznika nr 1 do tego
rozporządzenia.
Zgodnie z tymi przepisami do stanu zatrudnienia nie wliczymy pracowników pełnosprawnych
i niepełnosprawnych przebywających na urlopach macierzyńskim i wychowawczym.
Natomiast wliczymy pracowników pełnosprawnych i niepełnosprawnych przebywających na
urlopach bezpłatnych (inaczej niż w poz. 37 i 38!!!).
Jeżeli jednak zatrudnienie nowych pracowników niepełnosprawnych w danym
miesiącu nie powoduje wzrostu netto zatrudnienia ogółem oraz pracowników
niepełnosprawnych miesięczne dofinansowanie na nowo zatrudnionego pracownika
niepełnosprawnego nie przysługuje, jeżeli jego zatrudnienie nastąpiło w wyniku
rozwiązania umowy o pracę z innym pracownikiem, chyba że umowa o pracę uległa
rozwiązaniu:
1) z przyczyn określonych w art. 52 § 1 pkt 1 Kodeksu pracy (ciężkiego naruszenia
przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych);
2) za wypowiedzeniem złożonym przez pracownika;
3) na mocy porozumienia stron;
4) wskutek przejścia pracownika na rentę z tytułu niezdolności do pracy;
5) z upływem czasu, na który została zawarta;
6) z dniem ukończenia pracy, dla której wykonania była zawarta.
Dodatkowo ustawodawca przewidział możliwość uzyskania przez pracodawcę
dofinansowania na nowozatrudnionego pracownika pomimo braku wzrostu
zatrudnienia w przypadkach, gdy jego miejsce pracy powstało w wyniku:
1) wygaśnięcia umowy o pracę;
2) zmniejszenia wymiaru czasu pracy pracownika - na jego wniosek.
Jeżeli więc umowa o pracę z pracownikiem (pełnosprawnym lub niepełnosprawnym)
zostaje rozwiązana w powyższy sposób, to na miejsce takiego pracownika można
zatrudnić nowego pracownika niepełnosprawnego i nie trzeba wtedy wykazywać
efektu zachęty metodą ilościową. Jest to tzw. efekt zachęty wykazany metodą
jakościową.
Przykład:
Spółdzielnia zatrudniła we wrześniu 2011 r. nowego pracownika niepełnosprawnego.
W tym miesiącu spółdzielnia zatrudniała 40 pracowników, w tym 10 pracowników
niepełnosprawnych. Tak więc we wrześniu 2011 r. średnie zatrudnienie ogółem w
42
zakładzie pracy wyniosło 40,000 etatów, a średnie zatrudnienie osób
niepełnosprawnych wyniosło 10,000 etatów. Aby ustalić, czy na nowego pracownika
spółdzielnia może otrzymać dofinansowanie do wynagrodzenia należy wyliczyć
średnie stany zatrudnienia ogółem i niepełnosprawnych z 12 miesięcy
poprzedzających miesiąc zatrudnienia przez osobę niepełnosprawną.
Przyjmując, że:
Średni stan zatrudnienia ogółem za 12 miesięcy poprzedzających miesiąc
zatrudnienia nowej osoby niepełnosprawnej (sierpień 2011 – wrzesień 2010) wyniósł
38,000 etatu, natomiast średni stan zatrudnienia osób niepełnosprawnych wyniósł
8,00, efekt zachęty na nowozatrudnionego pracownika został spełniony, tak więc
spółdzielni przysługuje dofinansowania do wynagrodzenia na tego pracownika.
Procedura
Dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych udzielone jest
jako pomoc w formie subsydiów płacowych na zatrudnianie pracowników
niepełnosprawnych, zgodnie z art. 41 Rozporządzenia Komisji (WE) Nr 800/2008 z
dnia 6 sierpnia 2008 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym
rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu (ogólne rozporządzenie w sprawie
wyłączeń blokowych).
Podmiotem udzielającym pomocy jest Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych (PFRON).
Adres:
Al. Jana Pawła II 13, 00-828 Warszawa Tel. (022) 50 55 500
INFOLINIA: (0) 801 233 554
Strona internetowa: www.pfron.org.pl
Obsługa dofinansowania zatrudnienia osób niepełnosprawnych odbywa się w tzw.
systemie SOD (system obsługi dofinansowań ) – więcej informacji na stronie
www.sod.pfron.org.pl/
Dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych wypłaca
Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych po złożeniu wniosku
przez pracodawcę. Wnioski składa się co miesiąc, w terminie do 20 dnia miesiąca po
miesiącu, którego wniosek dotyczy. Druki wniosków określone zostały w
rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 stycznia 2009 r. w
43
sprawie
miesięcznego
dofinansowania
do
niepełnosprawnych (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).


wynagrodzeń
pracowników
wniosek o wypłatę dofinansowania za dany miesiąc (druk Wn-D),
miesięczna informacja o wynagrodzeniach, zatrudnieniu i stopniach
niepełnosprawności pracowników niepełnosprawnych (druk INF-D-P).
Wniosek o wypłatę dofinansowania składa się do PFRON bądź do właściwego
terenowo dla siedziby pracodawcy Oddziału PFRON.
Do wniosku należy także dołączyć:
 formularz informacji przedstawianych przy ubieganiu się o pomoc inną niż
pomoc w rolnictwie lub rybołówstwie, pomoc de minimis lub pomoc de minimis
w rolnictwie lub rybołówstwie (INF-O-PP) lub formularz informacji
przedstawianych przy ubieganiu się o pomoc w rolnictwie lub rybołówstwie
(INF-O-PR),
 oświadczenie o nieotrzymaniu takiej pomocy (w przypadku, gdy podmiot
ubiegający się o pomoc nie otrzymał dotychczas pomocy publicznej na te
same koszty kwalifikujące się do objęcia pomocą),
 sprawozdanie finansowe lub oświadczenie o braku obowiązku
sporządzania przedmiotowych sprawozdań.
Wnioskodawcy, którzy składają INF-O-PP, obowiązani są przepisami o
rachunkowości do sporządzania sprawozdań finansowych, dołączają także
sprawozdania finansowe za okres 3 ostatnich lat obrotowych.
Informacje i wniosek pracodawca przekazuje w formie dokumentu elektronicznego
przez teletransmisję danych oraz pobiera drogą elektroniczną potwierdzenie wysłanej
informacji lub wniosku. Pracodawca może przekazać informacje i wniosek również w
formie dokumentu pisemnego.
Jeżeli pracodawca posiada zaległości w zobowiązaniach wobec Funduszu
przekraczające ogółem kwotę 100 złotych, Prezes Zarządu Funduszu wydaje
decyzję o wstrzymaniu miesięcznego dofinansowania do czasu uregulowania
zaległości przez pracodawcę. Decyzja podlega wykonaniu z dniem wydania. W
przypadku nieuregulowania przez pracodawcę zaległości wobec Funduszu do dnia
31 stycznia roku następującego po roku, za który pracodawcy przysługuje
miesięczne dofinansowanie, Prezes Zarządu Funduszu wydaje decyzję o odmowie
wypłaty miesięcznego dofinansowania za okres wskazany w decyzji. Od decyzji
wydanej przez Prezesa Zarządu przysługuje pracodawcy odwołanie do ministra
Ministra Pracy i Polityki Społecznej w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji, o
44
czym pracodawca powinien zostać pouczony w decyzji odmawiającej wypłaty
dofinansowania.
Pracodawcy, którzy będą ubiegać się o wypłatę dofinansowania po raz pierwszy,
powinni wraz z pierwszym wnioskiem o wypłatę dofinansowania przesłać do
Funduszu dane, które będą zawierały:
1) pełną nazwę pracodawcy oraz jej skrót, o ile pracodawca taki skrót posiada;
2) numery: REGON i NIP, o ile ich nadanie wynika z przepisów prawa;
3) adres siedziby lub miejsca zamieszkania wnioskodawcy wraz z
identyfikatorami jednostki podziału terytorialnego kraju: województwa, powiatu,
gminy oraz miejscowości i ulicy, stosownie do przepisów dotyczących zasad
prowadzenia, stosowania i udostępniania krajowego rejestru urzędowego
podziału terytorialnego kraju oraz związanych z tym obowiązków organów
administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego;
4) adres do korespondencji wraz z identyfikatorami jednostki podziału
terytorialnego kraju: województwa, powiatu, gminy oraz miejscowości i ulicy,
stosownie do przepisów dotyczących zasad prowadzenia, stosowania i
udostępniania krajowego rejestru urzędowego podziału terytorialnego kraju
oraz związanych z tym obowiązków organów administracji rządowej i
jednostek samorządu terytorialnego, jeżeli jest inny niż adres siedziby
wnioskodawcy;
5) imię, nazwisko, numery telefonu i faksu oraz adres poczty elektronicznej, o ile
posiada, osoby odpowiedzialnej za kontakty z Funduszem.
Ponadto do pierwszego wniosku pracodawca powinien załączyć kopie aktualnych
dokumentów potwierdzających dane dotyczące nazwy oraz numerów REGON i NIP
oraz upoważnienie osoby przesyłającej te dane lub dokumenty je potwierdzające do
występowania w imieniu pracodawcy. Dokumentami potwierdzającymi nazwę
pracodawcy będzie wypis z ewidencji działalności gospodarczej lub Krajowego
Rejestru Sądowego, bądź ewentualnie innego rejestru prowadzonego przez
właściwe organy administracji publicznej. Natomiast dokumentem poświadczającym
numer REGON jest zaświadczenie o numerze REGON, a numer NIP potwierdza
decyzja o nadaniu Numeru Identyfikacji Podatkowej.
Pracodawca, który zamierza składać dokumenty w formie elektronicznej (co
zaznacza na pierwszym wniosku składanym pisemnie) powinien w terminie 14 dni od
dnia złożenia wniosku w formie dokumentu pisemnego otrzymać od Funduszu
identyfikator oraz hasło dostępu do programu informatycznego udostępnionego
przez Fundusz. Po uzyskaniu dostępu do systemu pracodawca będzie mógł składać
dokumenty w formie elektronicznej, przy czym uwierzytelnianie tych dokumentów
może nastąpić bądź podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą
kwalifikowanego certyfikatu, bądź certyfikatem dostarczonym przez Fundusz.
45
Certyfikat ten powinien zostać zarejestrowany przez pracodawcę w systemie
informatycznym Funduszu. W przypadku rezygnacji ze składania dokumentów w
formie elektronicznej bądź utracie lub podejrzeniu ujawnienia danych służących do
składania podpisu elektronicznego pracodawca ma obowiązek niezwłocznie
poinformować Fundusz.
Po otrzymaniu informacji i wniosku Fundusz:
1) sprawdza je pod względem rachunkowym i formalnym oraz, w terminie 14 dni od
dnia otrzymania wniosku, informuje pracodawcę o uznaniu wniosku za kompletny i
prawidłowo
wypełniony
albo
informuje
pracodawcę
o
stwierdzonych
nieprawidłowościach dotyczących wniosku i wzywa do ich usunięcia wraz z
pouczeniem o pozostawieniu wniosku bez rozpoznania w przypadku ich
nieusunięcia;
2) ustala, czy pracodawca posiada zaległości w zobowiązaniach wobec Funduszu
w wysokości przekraczającej ogółem kwotę 100 zł;
3)
ustala kwotę przysługującego dofinansowania;
4)
przekazuje ustaloną kwotę przysługującego dofinansowania na rachunek
bankowy pracodawcy;
5) informuje o numerze referencyjnym programu pomocowego, na podstawie
którego pomoc ta jest udzielana.
W terminie 25 dni od dnia otrzymania kompletnego i prawidłowo wypełnionego
wniosku o wypłatę miesięcznego dofinansowania Fundusz przekazuje miesięczne
dofinansowanie na rachunek bankowy pracodawcy oraz informuje pracodawcę o
sposobie jej ustalenia, jeżeli kwota ta różni się od kwoty wskazanej we wniosku.
Prezes Zarządu Funduszu może przeprowadzać kontrole pracodawcy w zakresie
miesięcznego dofinansowania, w szczególności dotyczące ustalania wysokości
miesięcznego
dofinansowania
i
wypłaty
wynagrodzeń
pracowników
niepełnosprawnych. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w wyniku kontroli
Prezes Zarządu Funduszu wydaje decyzję nakazującą zwrot wypłaconego
dofinansowania w zakresie stwierdzonych nieprawidłowości.
46
Część 5
Zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych (ZFRON)
Pracodawcy prowadzący zakłady pracy chronionej (ZPChr) mają obowiązek
stworzenia zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (ZFRON).
Środki funduszu przeznaczane są na rehabilitację zawodową, społeczną i leczniczą
osób niepełnosprawnych. Status prawny ZFRON uregulowany został przepisami
ustawy o rehabilitacji oraz przepisami rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki
Społecznej z 19 grudnia 2007 r. w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób
niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 245, poz. 1810 ze zm.), dalej jako rozporządzenie.
Rozporządzenie określa:
1) rodzaje wydatków ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób
niepełnosprawnych, w tym wydatki w ramach zasady de minimis;
2) warunki wykorzystania środków funduszu rehabilitacji;
3) zakres, warunki i formy udzielania pomocy indywidualnej;
4) tryb ustalania zakładowego regulaminu wykorzystania środków funduszu
rehabilitacji;
5) warunki tworzenia indywidualnych programów rehabilitacji, w tym skład i zakres
działania komisji rehabilitacyjnej tworzącej te programy.
Przepis art. 33 ust. 2 ustawy o rehabilitacji stanowi, że pracodawca prowadzący
zakład pracy chronionej tworzy ZFRON w szczególności:





ze zwolnień z podatków i z opłat;
z części zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych,
z wpływów z zapisów i darowizn;
z odsetek od środków zgromadzonych na rachunku funduszu rehabilitacji;
ze środków pochodzących ze zbycia środków trwałych zakupionych ze
środków funduszu, w części niezamortyzowanej.
Zwolnienia z podatków obejmują m.in. podatek od nieruchomości, rolny, leśny,
podatek od czynności cywilnoprawnych.
W związku z obowiązkiem utworzenia funduszu, zgodnie z przepisami art. 33 ust. 3
ustawy o rehabilitacji, pracodawca ten obowiązany jest do:
1) prowadzenia ewidencji środków funduszu rehabilitacji;
47
2) prowadzenia rozliczeniowego rachunku bankowego ZFRON;
3) wydatkowania środków tego funduszu wyłącznie z rachunku bankowego ZFRON;
4) przekazywania środków funduszu rehabilitacji na rachunek bankowy ZFRON w
terminie 7 dni od dnia, w którym środki te uzyskano;
5) przeznaczania co najmniej 15 % środków funduszu rehabilitacji na indywidualne
programy rehabilitacji;
6) przeznaczania co najmniej 10 % środków funduszu rehabilitacji na pomoc
indywidualną dla niepełnosprawnych pracowników i byłych niepracujących
niepełnosprawnych pracowników tego zakładu.
Środki funduszu rehabilitacji są przeznaczane na finansowanie rehabilitacji
zawodowej, społecznej i leczniczej, w tym na indywidualne programy rehabilitacji
osób niepełnosprawnych opracowywane przez powołane przez pracodawców
komisje rehabilitacyjne oraz ubezpieczenie osób niepełnosprawnych, zgodnie z
zakładowym regulaminem wykorzystania tych środków.
W przypadku niezgodnego z powyższymi wskazaniami wydatkowania środków
funduszu rehabilitacji pracodawcę spotykają nałożone przez ustawodawcę sankcje
finansowe. Obowiązany jest on wtedy do dokonania:
1) zwrotu 100 % kwoty tych środków na fundusz rehabilitacji oraz
2) wpłaty w wysokości 30 % tych środków do PFRON w terminie do 20. dnia
miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło ujawnienie niezgodnego z
ustawą przeznaczenia środków funduszu rehabilitacji. Sankcja ta obowiązuje także w
przypadku niedotrzymania 7 – dniowego terminu przekazania środków na rachunek
bankowy ZFRON.
Na równi ze wskazanym wyżej niezgodnym przeznaczeniem środków funduszu
rehabilitacji traktuje się: nieutworzenie funduszu rehabilitacji, nieprowadzenie
ewidencji środków funduszu rehabilitacji oraz nieprowadzenie rachunku bankowego
środków tego funduszu. Jednakże w takim przypadku kwota wpłaty do PFRON jest
równa 30 % kwoty środków funduszu rehabilitacji, która znajdowała się na koncie
ZFRON w momencie naruszenia wskazanych obowiązków.
Zasadą jest, że środki zakładowego funduszu rehabilitacji nie podlegają egzekucji
sądowej ani administracyjnej oraz nie mogą być obciążane w jakikolwiek sposób.
Pracodawca tworząc fundusz obowiązany jest przeznaczać uzyskane kwoty na
ZFRON w następujących proporcjach:


pula ogólna, tzw. „duży zfron” – maksymalnie 75 proc. środków ZFRON,
środki przeznaczone na pomoc indywidualną – co najmniej 10 proc. środków
ZFRON,
48

środki przeznaczone na indywidualne programy rehabilitacji (IPR) – co
najmniej 15 proc. środków ZFRON.
Ważną rolę w wydatkowaniu środków zakładowego funduszu rehabilitacji pełni tzw.
pomoc de minimis. Jest to szczególny rodzaj pomocy publicznej udzielanej przez
pracodawcę, której łączna wartość nie może przekroczyć wysokości 200 tys. euro w
ciągu trzech lat budżetowych (w sektorze transportu wartość pomocy nie może
przekroczyć 100 tys. euro).
Zgodnie z § 9 rozporządzenia warunkiem uznania pomocy jako pomocy de minimis
jest uzyskanie zaświadczenia wydanego przedsiębiorcy przez organ podatkowy,
podmiot uprawniony do pobierania opłat na podstawie odrębnych przepisów lub inny
podmiot udzielający pomocy. Organami wydającymi zaświadczenie będą np. w
przypadku podatku od nieruchomości, rolnego, leśnego – wójt burmistrz, prezydent
miasta, a w przypadku zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych naczelnik urzędu skarbowego.
W celu uzyskania zaświadczenia przedsiębiorca przedstawia informację o dokonaniu
wydatku ze środków funduszu rehabilitacji w ciągu 30 dni od dnia jego dokonania.
Nie uznaje się za dokonanie wydatku ze środków funduszu rehabilitacji wydatku,
który został sfinansowany ze środków innych niż zgromadzone na rachunku
bankowym ZFRON (np. z konta obrotowego firmy), a następnie zrefundowany ze
środków tego funduszu.
Występując o wydanie zaświadczenia, wraz z wnioskiem przedsiębiorca przedstawia:
1)
uzyskane zaświadczenia o pomocy de minimis otrzymanej w okresie
obejmującym bieżący rok kalendarzowy oraz dwa poprzedzające go lata
kalendarzowe albo oświadczenie o wielkości pomocy de minimis otrzymanej w tym
okresie, albo oświadczenie o nieskorzystaniu z pomocy de minimis w tym okresie;
2) informacje o każdej pomocy innej niż de minimis, jaką otrzymał w odniesieniu
do tych samych kosztów kwalifikujących się oraz na dany projekt inwestycyjny, z
którym związana jest pomoc de minimis;
3) oświadczenie, że nie jest przedsiębiorcą znajdującym się w trudnej sytuacji
ekonomicznej według kryteriów określonych w przepisach prawa Unii Europejskiej
dotyczących udzielania pomocy publicznej3).
Pomoc de minimis nie może być udzielona, jeżeli przedsiębiorca otrzymał pomoc
inną niż de minimis w odniesieniu do tych samych kosztów kwalifikujących się do
objęcia pomocą lub tego samego projektu inwestycyjnego, a łączna kwota pomocy
spowodowałaby przekroczenie dopuszczalnej intensywności pomocy określonej w
przepisach mających zastosowanie przy udzielaniu pomocy publicznej innej niż de
minimis.
49
Zażalenie na postanowienie o odmowie wydania zaświadczenia o pomocy de
minimis należy złożyć do:
 dyrektora izby
skarbowego,
skarbowej
–
na
postanowienie
naczelnika
urzędu
 samorządowego kolegium odwoławczego – np. na postanowienie wójta,
burmistrza, prezydenta miasta,
 Ministra Pracy i Polityki Społecznej – na postanowienie prezesa zarządu
PFRON
Jak wskazano powyżej, środki na zakładowym funduszu rehabilitacji dzielą się na 3
rodzaje wydatków:



pula ogólna, tzw. „duży zfron”,
środki przeznaczone na pomoc indywidualną,
środki przeznaczone na indywidualne programy rehabilitacji (IPR).
Każdy z nich podlega innym zasadom wydatkowania.
I. Duży ZFRON
W ramach tzw. dużego ZFRON możemy wyróżnić wydatki, które pracodawca musi
obligatoryjnie zakwalifikować jako pomoc de minimis (i tym samym obowiązany jest
uzyskać stosowane zaświadczenie od odpowiedniego organu) oraz takie, które
stanowią pomoc de minimis tylko i wyłącznie w przypadku, gdy pracodawca osiąga z
tego powodu przysporzenie korzyści.
Katalog wydatków bezwzględnie stanowiących pomoc de minimis
Środki funduszu rehabilitacji przeznacza się na następujące rodzaje wydatków:
1) wyposażenie stanowiska pracy oraz przystosowanie jego otoczenia do potrzeb
osób niepełnosprawnych, w szczególności na:
a) zakup, modernizację, remont maszyn i urządzeń,
b) finansowanie robót budowlanych w rozumieniu przepisów Prawa budowlanego,
dotyczących obiektów budowlanych ujętych w ewidencji bilansowej zakładu pracy
chronionej, proporcjonalnie do przewidywanej liczby stanowisk pracy osób
niepełnosprawnych w tym obiekcie, pod warunkiem utrzymania w nim
50
przewidywanego poziomu zatrudnienia osób niepełnosprawnych przez okres co
najmniej trzech lat od dnia odbioru obiektu budowlanego,
c) wyposażenie i dostosowanie pomieszczeń zakładu;
2) finansowanie części kosztów wprowadzania nowoczesnych technologii i
prototypowych wzorów oraz programów organizacyjnych proporcjonalnie do liczby
zatrudnionych osób niepełnosprawnych w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy;
3) tworzenie, modernizację, remont, rozbudowę i utrzymanie bazy:
a) rehabilitacyjnej, w szczególności przychodni, gabinetów fizjoterapii,
b) socjalnej, w szczególności internatów, hoteli, stołówek,
c) wypoczynkowej;
4) dodatkowe wynagrodzenie pracowników za znajomość i posługiwanie się
językiem migowym oraz wynagrodzenie lektorów dla pracowników niewidomych;
5) szkolenia i przekwalifikowanie w celu nabycia lub podnoszenia kwalifikacji
zawodowych;
6) zakup samochodów wyłącznie do przewozu osób niepełnosprawnych, w
szczególności mających trudności w korzystaniu z publicznych środków transportu;
Przykład:
Zakład pracy chronionej chce sfinansować ze środków ZFRON zakup samochody
ciężarowego dla kierowcy, który jest osobą niepełnosprawną. Taki zakup będzie
możliwy na podstawie § 2 ust. 1 pkt 1 lit. a rozporządzenia - wyposażenie stanowiska
pracy oraz przystosowanie jego otoczenia do potrzeb osób niepełnosprawnych, w
szczególności na zakup, modernizację, remont maszyn i urządzeń. Aby wydatek był
uznany za pomoc de minimis pracodawca musi wystąpić do właściwego organu w
terminie 30 dni od dnia dokonania wydatku o uzyskanie zaświadczenia o pomocy de
minimis.
Przykład:
Pracodawca legitymujący się statusem zakładu pracy chronionej sfinansował ze
środków ZFRON remont przychodni, którą wcześniej zakupił i która stanowi dla niego
bazę rehabilitacyjną dla pracowników niepełnosprawnych. Wydatek ten jest zgodny z
51
§ 2 ust. 1 pkt 3 lit. a rozporządzenia i dlatego pracodawca powinien zakwalifikować
ten wydatek w ramach pomocy de minimis.
Katalog wydatków stanowiących pomoc de minimis, o ile stanowią one
przysporzenie korzyści dla pracodawcy
1) podstawowa i specjalistyczna opieka medyczna, poradnictwo i usługi
2) dowożenie do pracy i z pracy osób niepełnosprawnych;
3) organizacja turnusów rehabilitacyjnych i usprawniających;
4) działalność sportową, rekreacyjną i turystyczną;
5) wspólne zadania pracodawców prowadzących zakłady z zakresu rehabilitacji
zawodowej, społecznej i leczniczej osób niepełnosprawnych, na których realizację
pracodawcy mogą przeznaczyć do 10 % środków funduszu rehabilitacji, w
szczególności na:
a) tworzenie i modernizację infrastruktury rehabilitacyjno-socjalnej,
b) przedsięwzięcia inwestycyjne,
c) badania i analizy rynku pracy osób niepełnosprawnych.
Przykład:
Zakład pracy chronionej chce na podstawie § 2 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia
sfinansować ze środków ZFRON podstawową i specjalistyczną opiekę medyczną w
postaci wynagrodzenia lekarza, pielęgniarki oraz rehabilitanta. W związku z tym, że
osoby te zostały już wcześniej zatrudnione przez pracodawcę, finansowane przez
niego koszty wynagrodzeń powinny być objęte regułą de minimis, gdyż taki wydatek
stanowi dla pracodawcy przysporzenie korzyści.
Przykład:
Pracodawca postanowił sfinansować pracownikom karnety na basen oraz siłownię.
Nie zaliczy on poniesionych w ten sposób wydatków do puli pomocy de minimis,
ponieważ finansując osobom niepełnosprawnych karnety nie odnosi żadnej korzyści.
Jeżeli jednak ten sam pracodawca sfinansowałby organizację ogólnodostępnego
turnieju w siatkówkę dla pracowników niepełnosprawnych i podczas tego turnieju np.
52
reklamował swoją działalność gospodarczą (w postaci np. firmowych koszulek) to taki
wydatek będzie uznany za pomoc de minimis. Pracodawca odnosi bowiem korzyść w
związku z finansowaniem turnieju.
Natomiast wydatki dotyczące tzw. wspólnych zadań pracodawców prowadzących
zakłady z zakresu rehabilitacji zawodowej, społecznej i leczniczej osób
niepełnosprawnych mogą być wydatkowane zarówno w ramach pomocy de minimis,
jak i poza tą zasadą.
W stanowisku z dnia 23 sierpnia 2011 r. (BON-I-5232-43-2-PM/11) Biuro
Pełnomocnika Rządu stwierdziło: „Należy podkreślić, iż katalog wydatków
dopuszczalnych na podstawie § 2 ust. 1 pkt 13 rozporządzenia zfron jest otwarty,
dlatego jedynie celem przykładu wskazać można, że współfinansowanie organizacji
wspólnej imprezy sportowej lub rekreacyjnej dla pracowników dwóch lub więcej
zakładów pracy chronionej nie będzie stanowić pomocy de minimis, natomiast
współfinansowanie wyposażenia międzyzakładowej przychodni rehabilitacyjnej
będzie stanowić pomoc de minimis”.
II. Pomoc indywidualna
Środki funduszu rehabilitacji mogą być przeznaczone także na pomoc indywidualną
dla osób niepełnosprawnych. Jest to pomoc przeznaczana wyłącznie na potrzeby
osób z niepełnosprawnością zatrudnionych przez pracodawcę. Pracodawca nie
odnosi tutaj żadnej korzyści finansowej.
Katalog tworzący pomoc indywidualną jest następujący:
a) odpłatność za przejazd w obie strony, pobyt i leczenie w szpitalach, sanatoriach,
placówkach rehabilitacyjno-szkoleniowych, zakładach opiekuńczo-leczniczych i
pielęgnacyjno-opiekuńczych,
b) zakup leków i innych niezbędnych środków medycznych,
c) zakup i naprawę indywidualnego sprzętu rehabilitacyjnego, wyrobów medycznych w
tym przedmiotów ortopedycznych oraz środków pomocniczych, urządzeń i narzędzi
technicznych oraz środków transportu niezbędnych w rehabilitacji oraz ułatwiających
wykonywanie czynności życiowych,
d) adaptację i wyposażenie mieszkań, budynków mieszkalnych oraz obiektów
zamieszkałych lub przeznaczonych dla osób niepełnosprawnych, stosownie do
potrzeb wynikających z niepełnosprawności,
e) usprawnianie fizyczne,
f) odpłatność za przejazd w obie strony i pobyt na:
53
– turnusach rehabilitacyjnych wraz z opiekunem - jeśli lekarz zaleci uczestnictwo
opiekuna na turnusie rehabilitacyjnym,
– wczasach lub wypoczynku zorganizowanym w innych formach,
g) odpłatność za pobyt na koloniach, obozach oraz turnusach rehabilitacyjnych dla
niepełnosprawnych dzieci pracowników, a także dla dzieci osób niepełnosprawnych,
h) opiekę pielęgnacyjną w domu nad pracownikiem niepełnosprawnym w okresie
przewlekłej choroby uniemożliwiającej poruszanie się, w tym opiekę socjalno-bytową,
i) utrzymanie przez osoby niewidome psa przewodnika,
j) zakup wydawnictw i
niepełnosprawnych,
pomocy
dydaktycznych
stosownie
do
potrzeb
osób
k) opłacanie przewodników towarzyszących osobom niewidomym zaliczonym do
znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności oraz osobom z
niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczonym do znacznego stopnia
niepełnosprawności,
l) opłacanie tłumacza języka migowego,
ł) przewóz osoby niepełnosprawnej na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne,
m) zwrot kosztów ubezpieczeń komunikacyjnych oraz ryczałtu za używany własny
pojazd mechaniczny do celów pozasłużbowych dla osób zaliczonych do znacznego
lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności oraz dla osób zaliczonych do
lekkiego stopnia niepełnosprawności z uszkodzeniem narządu ruchu,
n) dojazdy do pracy i z pracy osób niepełnosprawnych mających trudności w
korzystaniu z publicznych środków transportu,
o) odpłatność za kształcenie lub dokształcanie, w tym również w szkołach średnich i
wyższych,
p) odpłatność za kursy i szkolenia rozwijające pozazawodowe zainteresowania osób
niepełnosprawnych,
q) opłacanie składki na indywidualne ubezpieczenia osób niepełnosprawnych,
r) odpłatność za podstawową i specjalistyczną opiekę medyczną oraz poradnictwo i
usługi rehabilitacyjne;
Przykładowe wydatki finansowane w ramach pomocy indywidualnej:
Przykład:
54
Pan Maciej, który jest osobą niepełnosprawną, chce sfinansować z ZFRON
kształcenie na studiach wyższych na kierunku historia. Jako pracownik ZPChr
pracuje na stanowisku portiera. Jeżeli złoży stosowny wniosek o przyznanie pomocy
indywidualnej, pracodawca będzie mógł ze środków ZFRON w ramach pomocy
indywidualnej sfinansować koszty studiów na podstawie § 2 ust. 1 pkt 11 lit. o
rozporządzenia (odpłatność za kształcenie lub dokształcanie, w tym również w
szkołach średnich i wyższych), gdyż dla pracownika są to studia o charakterze
pozazawodowym i nie są związane z zakresem obowiązków na pełnionym przez
pracownika stanowisku pracy.
Przykład:
Pani Danuta jako osoba niepełnosprawna zatrudniona w ZPChr złożyła wniosek do
pracodawcy o sfinansowanie zakupu leków przeciwbólowych. Zgodnie z § 2 ust. 1
pkt 11 lit. b rozporządzenia pracodawca może rozpatrzyć wniosek pani Danuty
pozytywnie, gdyż taki wydatek może być sfinansowany w ramach pomocy
indywidualnej.
Każdy ze wskazanych wyżej wydatków może być sfinansowany przez osoby
niepełnosprawne, których zatrudnia pracodawca tworzący ZFRON. Pracownik taki
musi złożyć jedynie stosowny wniosek o przyznanie pomocy wraz z uzasadnieniem.
Przepis § 3 ust. 1 rozporządzenia szczegółowo wskazuje, że pomoc indywidualną
przyznaje się na wniosek osób niepełnosprawnych:
a) zatrudnionych w zakładzie na podstawie stosunku pracy lub umowy o pracę
nakładczą, w tym przebywających na urlopach bezpłatnych oraz urlopach
wychowawczych,
b) będących uczniami odbywającymi praktyczną naukę zawodu w tym zakładzie,
c) niepracujących byłych pracowników tego zakładu.
Ponadto na podstawie § 2 ust. 1 pkt 11 lit. g rozporządzenia w związku z możliwością
sfinansowania odpłatności za pobyt na koloniach, obozach oraz turnusach
rehabilitacyjnych dla niepełnosprawnych dzieci pracowników, a także dla dzieci osób
niepełnosprawnych, wniosek o przyznanie pomocy mogą złożyć zarówno
niepełnosprawni pracownicy (na pełno- lub niepełnosprawne dziecko), jak i
pracownicy pełnosprawni, którzy chcą sfinansować pobyt na kolonii swojego
niepełnosprawnego dziecka.
Wniosek o przyznanie pomocy indywidualnej powinien zawierać:
1) imię i nazwisko;
2) numer PESEL, a w przypadku jego braku numer dokumentu potwierdzającego
tożsamość;
55
3) cel, formę i kwotę wnioskowanej pomocy;
4) uzasadnienie udzielenia pomocy;
5) oświadczenie o dochodzie i liczbie członków rodziny pozostających we
wspólnym gospodarstwie domowym.
Wysokość przyznawanej pomocy indywidualnej uzależnia się od sytuacji materialnej i
losowej wnioskodawcy. Co ważne, pomoc indywidualna może być udzielana jako
pomoc bezzwrotna lub jako nieoprocentowana pożyczka. Decyzja w tym zakresie
należy do pracodawcy, który jest dysponentem środków ZFRON. Natomiast
nieoprocentowana pożyczka może być częściowo lub całkowicie umorzona w
przypadku, gdy wykorzystana została zgodnie z przeznaczeniem.
Każdy pracodawca posiadający status ZPChr ustala regulamin ZFRON, w którym
reguluje szczegóły dotyczące wykorzystywania środków funduszu. Dlatego też
wszelkie kwestie nieuregulowane przepisami ustawy o rehabilitacji oraz
rozporządzenia, a dotyczące wydatkowania pomocy indywidualnej, czyli m.in. forma
udzielenia pożyczki, wysokość dochodu od którego uzależnia się wysokość kwoty
pomocy, procedura dotycząca umorzenia pożyczki, pracodawca powinien
doprecyzować w regulaminie ZFRON.
W kontekście wprowadzania do regulaminu przez pracodawcę ograniczeń
dotyczących przyznawania pracownikom pomocy indywidualnej Biuro Pełnomocnika
Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych w stanowisku z dnia 19 stycznia 2009 r.
(BON-I-52312-609-PM/08) stwierdziło: „Regulamin może ograniczać pracownikom
możliwość ubiegania się o pomoc indywidualną ze środków zakładowego funduszu
rehabilitacji, w przypadku wcześniejszego nieprawidłowego postępowania przy
ubieganiu się i korzystaniu ze środków tego funduszu. Należy jednak podkreślić, że
wskazana jest duża ostrożność i rzetelność w kwestii ograniczania dostępu do
wsparcia ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji oraz stworzenie drogi
odwoławczej dla pracownika.”
Przykład 1:
Pani Magda jest osobą niepełnosprawną i złożyła wniosek o przyznanie pomocy
indywidualnej. Chciała uzyskać pożyczkę na adaptację i wyposażenie mieszkania.
Jednakże pracodawca odmówił udzielenia pomocy motywując to tym, że w
regulaminie znajduje się zapis, iż pożyczka nie może być udzielona osobie
niepełnosprawnej pracującej tylko na część etatu. Jednakże zapis regulaminu jest
sprzeczny z przepisami prawa, ponieważ pracodawca zobligowany jest do
zapewnienia równego dostępu do wsparcia z ZFRON dla adresatów poszczególnych
form pomocy. Dlatego też regulamin nie może zawierać zapisów, które uzależniają
przyznanie pomocy od dodatkowych kryteriów, które nie zostały wskazane w
rozporządzeniu.
56
III. Indywidualne Programy Rehabilitacji (IPR)
Środki funduszu rehabilitacji mogą być przeznaczone także na indywidualne
programy rehabilitacji. Są to programy tworzone przez specjalnie do tego
powoływaną komisję rehabilitacyjną. Katalog tworzący wydatki w tej materii jest
następujący:
a) doradztwa zawodowego w zakresie możliwości szkolenia, przekwalifikowania i
dokształcania,
b) specjalistycznych badań lekarskich oraz psychologicznych dla celów doradztwa
zawodowego,
c) szkolenia, przekwalifikowania oraz dokształcania w celu nabycia lub podnoszenia
kwalifikacji zawodowych,
d) wynagrodzenia:
– pracownika sprawującego opiekę nad uczestnikiem programu rehabilitacji,
– członków komisji rehabilitacyjnej
w części nieobjętej finansowaniem ze środków funduszu rehabilitacji na podstawie
innych przepisów rozporządzenia lub środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji
Osób Niepełnosprawnych na podstawie ustawy o rehabilitacji
e) dostosowania miejsca pracy i stanowiska pracy do potrzeb wynikających z rodzaju i
stopnia niepełnosprawności,
f) inne ponoszone w ramach realizacji programów rehabilitacji.
Ważne:
Wskazane powyżej wydatki mogą być sfinansowane ze środków ZFRON w
ramach IPR pod warunkiem, że powodują one zmniejszenie ograniczeń
zawodowych pracownika niepełnosprawnego.
Wymienione w powyżej wydatki stanowią katalog otwarty (przykładowy), w który
będą wchodziły również inne wydatki, ponieważ o przykładowym charakterze tego
katalogu świadczy przepis lit. f, zgodnie z którym finansowaniu podlegają również
inne ponoszone w ramach realizacji programów. Wobec tego - co do zasady możliwe jest dokonanie każdego wydatku, który przyczyni się do zmniejszenia
ograniczeń zawodowych osób niepełnosprawnych objętych programem.
57
Rodzaje wydatków określone powyżej mają charakter pomocy de minimis, o ile
stanowią przysporzenie korzyści dla pracodawcy.
Warunkiem wykorzystania środków funduszu rehabilitacji na wydatki związane z
indywidualnymi programami rehabilitacji, jest opracowanie programu rehabilitacji.
Programy rehabilitacji opracowywane są przez specjalne utworzone do tego komisje
rehabilitacyjne dla pracowników niepełnosprawnych, którzy w szczególności:
1) posiadają najniższe kwalifikacje;
2) z uwagi na niepełnosprawność mają utrudnione samodzielne wykonywanie
pracy;
3) utracili zdolność do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku;
4) zmieniają kwalifikacje zawodowe.
Komisja rehabilitacyjna powoływana jest przez pracodawcę. W jej skład wchodzą
następujące osoby:
1) lekarz lub pielęgniarka wykonujący w zakładzie doraźną i specjalistyczne opiekę
medyczną, poradnictwo i usługi rehabilitacyjne;
2) osoba zajmująca się problematyką rehabilitacji u pracodawcy prowadzącego
zakład;
3) doradca zawodowy lub instruktor zawodu.
W razie konieczności uzasadnionej specyfiką przewidywanych działań
rehabilitacyjnych, które mają zostać określone w programie rehabilitacji, w skład
komisji rehabilitacyjnej może zostać powołany także psycholog. Spośród członków
komisji rehabilitacyjnej pracodawca powołuje przewodniczącego.
Program rehabilitacji opracowywany jest z udziałem pracownika niepełnosprawnego,
którego ten program dotyczy. Indywidualny Program Rehabilitacji jest tworzony w
oparciu o ocenę psychofizycznych możliwości i zdolności osoby niepełnosprawnej
dokonaną na podstawie badań, wywiadów, testów, prób pracy – w tym
specjalistycznych, oraz informacji pisemnych np. przełożonych osoby
niepełnosprawnej. Z powyższego wynika, że za przygotowanie programu
odpowiedzialna jest komisja rehabilitacyjna, która go sporządziła. Jednakże, komisja
może uczynić odpowiedzialnym za realizację tegoż programu jednego ze swoich
członków - tak w stanowisku Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób
Niepełnosprawnych z dnia 24 maja 2005 r. (BON-I-078-14-AK/05).
W tym samym stanowisku stwierdzono: „Przepisy rozporządzenia (…) nie wskazują –
innych poza wymienionymi – warunków, które powinien spełniać indywidualny
program rehabilitacji. Zatem, w gestii komisji rehabilitacyjnej pozostaje takie
58
zredagowanie treści programu, aby zostały w nim uwzględnione i zawarte informacje,
które pozwolą na dokonanie wnikliwej diagnozy sytuacji osoby niepełnosprawnej oraz
na właściwą realizację tego programu. Biuro wskazuje, iż przy opracowywaniu
indywidualnego programu rehabilitacji można posłużyć się dostępnymi w literaturze
przedmiotu formularzami tychże programów, aczkolwiek podkreślamy, iż nie mają
one charakteru wiążącego.”
Program rehabilitacji powinien zawierać w szczególności:
1) diagnozę sytuacji zawodowej pracownika niepełnosprawnego;
2) cel programu rehabilitacji;
3) metody realizacji programu rehabilitacji;
4) harmonogram działań rehabilitacyjnych;
5) terminy oceny postępów w rehabilitacji;
6) osoby odpowiedzialne za realizację programu rehabilitacji.
Komisja rehabilitacyjna dokonuje oceny efektów realizacji programu rehabilitacji i,
jeżeli zachodzi potrzeba, modyfikuje ten program oraz określa możliwości i formy
dalszej rehabilitacji po zakończeniu jego realizacji.
Przykład:
Pracodawca chce sfinansować pracownikowi niepełnosprawnemu, który pracuje na
stanowisku kadrowego, szkolenie organizowane przez samorząd wojewódzki pt.
„Prawo pracy dla kadrowego – zmiany od nowego roku”. Wydatek ten może być
sfinansowany w ramach IPR, ponieważ, biorąc pod uwagę zmniejszenie ograniczeń
zawodowych tego pracownika, jest on zgodny z § 2 ust. 1 pkt 12 c rozporządzenia.
W związku z tym, że szkolenie ma charakter zawodowy pracodawca powinien
zakwalifikować taki wydatek jako pomoc de minimis.
Przykład:
Komisja rehabilitacyjna napisała IPR dla pana Roberta, na podstawie którego w
ramach zmniejszenia ograniczeń zawodowych zakupiony został laptop zgodnie z § 2
ust. 1 pkt 12 f rozporządzenia - inne ponoszone w ramach realizacji programów
rehabilitacji. Jeżeli laptop ten stanowi element wyposażenie stanowiska pracy pana
Roberta, wtedy będzie on miał charakter pomocy de minimis i pracodawca będzie
musiał uzyskać od odpowiedniego organu stosowne zaświadczenie. Jeżeli natomiast
laptop ma być przeznaczony do użytku domowego i nie ma związku ze
świadczonymi dla pracodawcy obowiązkami, wtedy nie będzie on stanowił pomocy
de minimis. Zakup laptopa w obu przypadkach musi spełniać warunek zmniejszenia
ograniczeń zawodowych dla tego konkretnego pracownika niepełnosprawnego.
59
Zasady wydatkowania środków ZFRON
Wydatkując środki ZFRON pracodawca powinien pamiętać o kilku podstawowych
zasadach z tym związanych:
1. Zgodnie z przepisami ustawy o rehabilitacji pracodawca jest jedynie
dysponentem środków ZFRON, a nie ich właścicielem. Oznacza to, że nie
może wydatkować ich na dowolny cel (nie może ich np. pożyczać na bieżącą
działalność przedsiębiorstwa). Natomiast w przypadku utraty statusu ZPChr,
likwidacji, upadłości lub wykreślenia z ewidencji działalności gospodarczej
musi je zwrócić na PFRON.
2. powinien pamiętać, że na podstawie § 4a rozporządzenia warunkiem
wykorzystania funduszu rehabilitacji jest dokonywanie wydatków z tego
funduszu w sposób celowy i oszczędny z uwzględnieniem optymalnego
doboru metod i środków realizacji w stosunku do zakładanych efektów.
3. Pracodawca powinien także pamiętać, że wszelkie dodatkowe szczegóły
związane z sposobem z wydatkowaniem środków uregulować w zakładowym
regulaminie wykorzystania środków funduszu rehabilitacji. Pracodawca ustala
zakładowy regulamin wykorzystania środków funduszu rehabilitacji, w
uzgodnieniu z:
o osobami, zapewniającymi doraźną i specjalistyczną opiekę medyczną,
poradnictwo i usługi rehabilitacyjne na rzecz niepełnosprawnych
pracowników tego zakładu;
o działającymi w zakładzie związkami zawodowymi lub, w przypadku ich
braku, przedstawicielami wybranymi przez niepełnosprawnych
pracowników.
Uzgodnień dokonuje się w ustalonym przez strony terminie, nie później jednak
niż w ciągu 30 dni od dnia przedłożenia przez pracodawcę regulaminu do
uzgodnienia. W przypadku braku uzgodnienia po upływie tego terminu, regulamin
ustala sam pracodawca. Regulamin, niezwłocznie po jego ustaleniu, podaje się
do wiadomości pracowników zakładu przez jego ogłoszenie w miejscu ogólnie
dostępnym.
4. Warunkiem uznania pomocy jako pomocy de minimis jest uzyskanie
zaświadczenia wydanego przedsiębiorcy przez organ podatkowy, podmiot
uprawniony do pobierania opłat na podstawie odrębnych przepisów lub inny
podmiot udzielający pomocy. W celu uzyskania zaświadczenia przedsiębiorca
przedstawia informację o dokonaniu wydatku ze środków funduszu
rehabilitacji w ciągu 30 dni od dnia jego dokonania.
60
5. Zgodnie z § 7 rozporządzenia pomoc ze środków funduszu rehabilitacji dla
niepracujących byłych pracowników zakładu może być udzielona na
finansowanie rehabilitacji społecznej i leczniczej – w wysokości i na
warunkach analogicznych jak dla pracowników pozostających w zatrudnieniu.
61
Część 6
Zmiany w prawie w 2012 r.
Ustawa z dnia 29 października 2010 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i
społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz niektórych innych ustaw
(Dz. U. z 2010 r. Nr 226, poz. 1475) dalej jako nowelizacja, wprowadziła istotne
zmiany w wielu kwestiach dotyczących zatrudniania osób niepełnosprawnych,
uprawnień pracowniczych przysługujących tym osobom oraz pomocy publicznej
uzyskiwanej przez pracodawców zatrudniających osoby z niepełnosprawnością.
Większość zmian zaczęła obowiązywać już w tym roku. Natomiast część zmian
wejdzie w życie od 1 stycznia 2012 roku. Dotyczą one:
 skróconego czasu pracy osób niepełnosprawnych
 wysokości kwot dofinansowania do wynagrodzeń
 spełniania warunków uprawniających do posiadania statusu ZPChr
Ponadto zakłady pracy chronionej obowiązane są do dnia 20 stycznia 2012 r.
przekazać do PFRON niewykorzystane środki zakładowego funduszu rehabilitacji
osób niepełnosprawnych.
I. Czas pracy osób niepełnosprawnych od 1 stycznia 2012 r.
Nowelizacja ustawy o rehabilitacji zmieniła przepisy dotyczące czasu pracy osób
niepełnosprawnych.
Obecnie, zgodnie z przepisem art. 15 ust. 1 ustawy o rehabilitacji czas pracy osoby
niepełnosprawnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę oraz 40 godzin
tygodniowo. Natomiast zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji prawo do
skróconego czasu pracy (nie więcej niż 7 godzin na dobę oraz 35 godzin
tygodniowo) przysługuje osobom ze znacznym lub umiarkowanym stopniem
niepełnosprawności. Powyższe normy czasu pracy obowiązują pracownika od dnia
następnego po dniu przedstawienia pracodawcy orzeczenia o niepełnosprawności.
Zgodnie z art. 16 ustawy o rehabilitacji wskazane przepisy nie znajdują zastosowania
w przypadku osób zatrudnionych przy pilnowaniu oraz gdy na wniosek osoby
zatrudnionej, lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w
razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą, wyrazi zgodę (w formie
pisemnej) na pracę w wyższym wymiarze czasu pracy.
62
Na podstawie przepisów art. 1 pkt. 4 nowelizacji od 1 stycznia 2012 r. skrócony czas
pracy przysługiwać będzie osobom zaliczonym do znacznego lub umiarkowanego
stopnia niepełnosprawności jedynie na podstawie zaświadczenia o celowości
stosowania skróconej normy czasu pracy wystawionego przez lekarza
przeprowadzającego badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku
lekarza sprawującego opiekę nad tą osobą niepełnosprawną. Z powyższego wynika,
że korzystanie ze skróconego czasu pracy będzie możliwe po spełnieniu łącznie
dwóch przesłanek:
1) przedstawieniu pracodawcy orzeczenia o zaliczeniu do znacznego lub
umiarkowanego stopnia niepełnosprawności (bądź orzeczenia traktowanego
na równi z nim),
2) uzyskaniu przez pracownika niepełnosprawnego zaświadczenia od lekarza o
celowości stosowania skróconej normy czasu pracy.
Powyższa zmiana wejdzie w życie od nowego roku, a to oznacza, że do tego czasu
zastosowanie znajdują dotychczasowe przepisy, które przewidują skrócony czas
pracy pracowników zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia
niepełnosprawności jedynie na podstawie odpowiedniego orzeczenia o
niepełnosprawności – bez konieczności uzyskiwania zaświadczenia od lekarza.
Przykład:
Pracodawca zatrudnia w wymiarze pełnego etatu 4 pracowników niepełnosprawnych
z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. W związku z przepisami ustawy o
rehabilitacji z mocy prawa przysługuje im prawo do skróconego czasu pracy (7
godzin na dobę oraz 35 godzin tygodniowo). W związku ze zmianą przepisów od
nowego roku, jeżeli 2 stycznia 2012 r. pracownicy nie przedstawią pracodawcy
zaświadczenia o celowości stosowania wobec nich skróconej normy czasu pracy
będzie to oznaczało, iż pracownicy ci będą od tego dnia pracowali zgodnie z art. 15
ust. 1 ustawy o rehabilitacji – 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo.
II. Zmiany w dofinansowaniach do wynagrodzeń
Z dniem 1 stycznia 2012 r. zmniejszeniu ulegną kwoty dofinansowań przysługujące
pracodawcom zatrudniającym osoby niepełnosprawne.
Na podstawie zmian wprowadzonych nowelizacją od nowego roku wysokość kwot
dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych będzie ulegała
stopniowemu zmniejszeniu.
63
W okresie od dnia 1 stycznia 2012 r. do 30 czerwca 2012 r. maksymalne
miesięczne dofinansowanie do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego
będzie maksymalnie przysługiwać w kwocie:
1) 170 % najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych
zaliczonych
do
znacznego
stopnia
niepełnosprawności;
2) 125 % najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych
zaliczonych
do
umiarkowanego
stopnia
niepełnosprawności;
3) 50 % najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych
zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.
W okresie od dnia 1 lipca 2012 r. do 31 grudnia 2012 r. maksymalne miesięczne
dofinansowanie do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego będzie
maksymalnie przysługiwać w kwocie:
1) 180 % najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych
zaliczonych
do
znacznego
stopnia
niepełnosprawności;
2) 115 % najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych
zaliczonych
do
umiarkowanego
stopnia
niepełnosprawności;
3) 45 % najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych
zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.
Począwszy od dofinansowania za miesiąc styczeń 2013 r., maksymalne miesięczne
dofinansowanie będzie maksymalnie przysługiwać w kwocie:
1) 180 % najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych
zaliczonych
do
znacznego
stopnia
niepełnosprawności;
2) 100 % najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych
zaliczonych
do
umiarkowanego
stopnia
niepełnosprawności;
3) 40 % najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych
zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.
Ponadto przez cały 2012 r. będzie także obowiązywała „zamrożona” kwota
minimalnego wynagrodzenia, będąca podstawą wyliczania dofinansowań do
wynagrodzeń. Tak jak w 2011 r. na podstawie art. 10 nowelizacji podstawą wypłaty
dofinansowania będzie kwota minimalnego wynagrodzenia z grudnia roku 2009 czyli 1276 zł.
Również w 2012 r. pracodawcy nieposiadającemu statusu zakładu pracy chronionej
tj. pracodawcy zatrudniającego co najmniej 25 pracowników i osiągającemu wskaźnik
zatrudnienia niepełnosprawnych w wysokości co najmniej 6% oraz pracodawcy
zatrudniającemu mniej niż 25 pracowników będzie przysługiwać tylko:
64
- 70% kwot dofinansowania przysługujących zakładowi pracy chronionej,
- 90% kwot dofinansowania przysługujących zakładowi pracy chronionej, w
przypadku gdy dotyczy to osób niepełnosprawnych, u których orzeczono chorobę
psychiczną, upośledzenie umysłowe, epilepsję, całościowe zaburzenia rozwojowe
oraz pracowników niewidomych.
III. Uzyskanie i utrzymanie statusu ZPChr
Zgodnie z art. 1 pkt 14 nowelizacji od nowego roku zmieni się jedna z przesłanek
uprawniająca do legitymowania się przez przedsiębiorców statusem zakładu pracy
chronionej.
Z dniem 1 stycznia 2012 r. pracodawca prowadzący zakład pracy chronionej będzie
musiał osiągać wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości co
najmniej 50%, w tym co najmniej 20% ogółu zatrudnionych stanowić muszą osoby
zaliczone do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności.
Natomiast zgodnie z przepisami art. 11 nowelizacji pracodawcy, którzy przed dniem
31 grudnia 2010 r. uzyskali status zakładu pracy chronionej mają czas do
zwiększenia wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych do 50 i 20% w
terminie do dnia 30 czerwca 2012 r.
Przykład:
Spółka X na mocy decyzji wojewody 1 października 2010 r. uzyskała status zakładu
pracy chronionej. W związku z wymogiem podwyższenia wskaźników zatrudnienia
osób niepełnosprawnych, od których zależne jest posiadanie statusu ZPChr spółka ta
ma czas na podwyższenie wskaźnika do co najmniej 50% (w co najmniej 20% osób
zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności) aż do 30
czerwca 2012 r. mimo tego, że nowelizacja dotycząca wymogu podniesienia
wskaźnika wchodzi w życie już 1 stycznia 2012 r.
IV. Przekazanie w 2012 r. do PFRON niewykorzystanych środków funduszu
Dnia 1 stycznia br. wskutek wejścia w życie przepisów nowelizacji zmianie uległy
przepisy dotyczące funkcjonowania zakładów pracy chronionej (ZPChr) oraz
gospodarowania
środkami
zakładowego
funduszu
rehabilitacji
osób
niepełnosprawnych (ZFRON).
65
Przepisami nowelizacji ograniczono w czasie możliwość wydawania posiadanych
środków na ZFRON. I tak dodany do art. 33 ustęp 4c ustawy o rehabilitacji stanowi,
iż uzyskane w danym roku kalendarzowym środki funduszu rehabilitacji pochodzące
ze zwolnień z podatków i opłat oraz kwoty pobranych zaliczek na podatek
dochodowy od osób fizycznych, które nie zostaną wykorzystane w terminie do dnia
31 grudnia następnego roku, podlegają wpłacie do PFRON.
Natomiast przepis art. 13 nowelizacji stanowi, iż środki funduszu rehabilitacji
pochodzące ze zwolnień z podatków i opłat oraz kwoty pobranych zaliczek na
podatek dochodowy od osób fizycznych uzyskane przed dniem 1 stycznia 2011 r.,
które nie zostały wykorzystane do dnia 31 grudnia 2011 r., podlegają wpłacie do
Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w terminie do dnia
20 stycznia 2012 r.
Nowe przepisy dotyczą zarówno środków zgromadzonych na ZFRON do końca
grudnia 2010 r. jak i nowych środków gromadzonych na rachunku funduszu po 1
stycznia 2011 r. Obligują one pracodawców do bieżącego wydatkowania środków
ZFRON.
Przepis art. 33 ust. 4c ustawy o rehabilitacji dotyczy środków ze zwolnień z podatków
i opłat oraz z PIT-4 zgromadzonych w danym roku oraz obliguję pracodawcę do ich
wydatkowania najpóźniej do 31 grudnia roku następnego. Jeżeli więc pracodawca od
stycznia 2011 r. uzyskuje np. tylko środki z PIT-4 to środki z tego tytułu uzyskane w
2011 r. muszą zostać wydatkowane do końca 2012 r. Taką samą zasadę należy
stosować w kolejnych latach. Jeżeli jednak w tym terminie pracodawca nie
wykorzysta tych środków to będą one podlegały obligatoryjnej wpłacie na PFRON.
Natomiast przepis art. 13 nowelizacji dotyczy środków ze zwolnień podatkowych oraz
z PIT-4 zgromadzonych na ZFRON przed dniem 1 stycznia 2011 r., które nie zostaną
wykorzystane do 31 grudnia 2011 r. Pracodawca ma więc obowiązek wydatkować do
końca 2011 r. wszystkie uprzednio zgromadzone środki ZFRON, które pochodzą ze
wskazanych w przepisie zwolnień. Niewydatkowana we wskazanym terminie kwota
podlegać będzie wpłacie na PFRON w terminie do dnia 20 stycznia 2012 r.
Przykład:
Zakład pracy chronionej był uprawniony w okresie styczeń – grudzień 2010 r. do
zwolnienia z podatku od nieruchomości. Oznacza to, iż zgodnie z art. 13 nowelizacji
kwoty zwolnień z podatku, które zasiliły zakładowy fundusz rehabilitacji osób
niepełnosprawnych powinny być wydatkowane przez pracodawcę do 31 grudnia
2011 r. W przeciwnym wypadku będą musiały być przekazane do PFRON najpóźniej
do 20 stycznia 2012 r.
Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych w interpretacji z dnia
3 marca 2011 r. (BON-I-52311-70-2-LK/2011), która dotyczyła art. 13 nowelizacji
stwierdziło, iż katalog środków zgromadzonych na zakładowym funduszu rehabilitacji
osób niepełnosprawnych, a podlegających zwrotowi do PFRON tytułem wpłaty, o
której mowa w art. 33 ust. 4c ustawy o rehabilitacji i art. 13 nowelizacji jest zamknięty
66
i obejmuje środki uzyskane na podstawie zwolnień, o których mowa w art. 31 ust. 1
ustawy o rehabilitacji (w poszczególnych brzmieniach) oraz środki uzyskane z tytułu
nieodprowadzonych zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych na
podstawie art. 38 ust. 2 i 2a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym
od osób fizycznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307, z późn. zm.).
Powyższa interpretacja oznacza, że dokonując na koniec roku rozliczenia ZFRON i
wyliczając kwotę ewentualnej wpłaty na PFRON należy brać pod uwagę wyłącznie
środki niewykorzystane, które pochodzą ze zwolnień podatkowych i opłat oraz z
niewykorzystanych zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych.
Mateusz Brząkowski
Doradca Prawny Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych
67