Meningococcus

Pytania i
Odpowiedzi
Meningokoki: co warto wiedzieć
CZĘŚĆ 5, ZIMA 2014
VA C C I N E E D U C AT I O N C E N T E R
CENTRUM EDUKACJI O SZCZEPIENIACH
Zakażenie meningokokowe może mieć tragiczne skutki - potrafi zabić dziecko w ciągu kilku godzin. Chociaż ryzyko
zachorowania jest najwyższe u niemowląt poniżej 1 roku życia, na chorobę tę najczęściej umierają nastolatki. Szczepienie
przeciwko meningokokom zaleca się wykonywać u wszystkich nastolatków i niekiedy u małych dzieci.
P. Co to są meningokoki?
O. Meningokoki to rodzaj bakterii, które żyją na wyściółce nosa i gardła oraz
przenoszą się z człowieka na człowieka przy bliskim kontakcie osobistym. Czasem
bakteria dostaje się do krwi i wywołuje ciężką chorobę.
Praktycznie wszystkie choroby meningokokowe na świecie wywołuje pięć rodzajów
bakterii meningokokowych, sklasyfikowanych w oparciu o kompleks cukrowy
znajdujący się na powierzchni danej bakterii (tzw. polisacharyd). Te pięć rodzajów
bakterii meningokokowych nosi następujące nazwy: typ A, B, C, Y oraz W-135.
Dziecko może być zupełnie zdrowe, a sześć godzin
później już nie żyć; choroba rozwija się czasem tak
szybko i gwałtownie, że nawet natychmiastowa
odpowiednia pomoc medyczna może być
niewystarczająca.
Ponieważ do epidemii dochodzi na uczelniach,
w szkołach, placówkach opieki nad dziećmi
i innych miejscach, gdzie ludzie są z sobą w bliskim
kontakcie, zakażenia meningokokowe często
wywołują panikę w lokalnej społeczności.
P. Czy istnieje szczepionka, która zapobiega zakażeniu
meningokokami?
P. Jakie są objawy zakażenia meningokokowego?
O. Meningokoki zakażają krew, wyściółkę komór mózgu i wyściółkę kanału
rdzenia kręgowego (powodując zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych). Wśród
objawów zakażenia krwi można wymienić gorączkę, dreszcze, wysypkę, niskie
ciśnienie krwi i ciemnofioletowe plamy na rękach i nogach. Do objawów zapalenia
opon mózgowo-rdzeniowych należą: gorączka, ból głowy, splątanie i sztywność
karku.
P. Czy meningokoki są groźne?
O. Tak. W USA co roku średnio od 500 do 1000 osób ulega zakażeniu
menigokokami, a aż 100 umiera na tę chorobę. Ponadto z osób, które przeżyły
chorobę, średnio jedną na pięć na resztę życia dotyka niepełnosprawność, np.
napady drgawek, utrata kończyn, choroba nerek,
głuchota lub upośledzenie umysłowe.
Choroby meningokokowe występują z największą
częstotliwością u dzieci poniżej 1 roku życia.
U dzieci w wieku od 2 do 10 lat częstotliwość
występowania zakażeń meningokokowych jest
niska, lecz z wejściem w etap dojrzewania zaczyna
wzrastać. Chociaż prawdopodobieństwo zakażenia
u nastolatków jest niższe niż u niemowląt,
prawdopodobieństwo śmierci wskutek zakażenia jest
w tej grupie wyższe.
Bakterie meningokokowe są szczególnie groźne,
ponieważ w krótkim czasie wytwarzają dużą ilość trucizny o nazwie endotoksyna.
Endotoksyny uszkadzają drobne naczynia krwionośne, powodując obniżenie
ciśnienia krwi i wstrząs. Z tego względu bakterie meningokokowe mogą
spowodować śmierć w krótkim czasie po dostaniu się do układu krwionośnego.
Najnowsze informacje na temat
wszystkich szczepionek można znaleźć
na naszej stronie internetowej:
16VEC0022 Polish Meningococcus.indd 1
O. Tak. Szczepionka chroni przed czterema z pięciu typów meningokoków (A, C,
Y oraz W-135), ale nie chroni przed meningokokami typu B, które są przyczyną
dwóch trzecich wszystkich przypadków chorób meningokokowych u niemowląt oraz
jednej trzeciej przypadków u nastolatków.
Szczepionka na meningokoki typu B jest dostępna w kilku innych krajach,
lecz nie jest dostępna w USA. Jednak w 2013 r., kiedy w dwóch kampusach
doszło do epidemii zakażenia meningokokami, Ośrodki Kontroli i Zwalczania
Chorób (ang. Centers for Disease Control and Prevention, CDC) oraz Agencja
ds. Żywności i Leków (ang. Food and Drug Administration, FDA) nawiązały
współpracę z zagranicznym producentem szczepionki, aby udostępnić ją
studentom przebywającym w tych dwóch kampusach. Szczepionka chroniąca przed
meningokokami typu B prawdopodobnie będzie dostępna w USA w niedalekiej
przyszłości.
P. Jak produkuje się szczepionkę przeciwko meningokokom?
O. Do produkcji szczepionki przeciwko menigokokom dla nastolatków
wykorzystuje się cukry złożone (polisacharydy), które znajdują się na
powierzchni bakterii. Polisacharydy pozyskuje się z powierzchni czterech z pięciu
typów bakterii meningokokowych, które wywołują choroby (typu A, C, Y oraz
W-135), a następnie każdy z nich zostaje połączony (sprzężony) z nieszkodliwym
białkiem. Cztery sprzężone polisacharydy zostają połączone w jednym zastrzyku
i chronią przed czterema różnymi typami bakterii meningokokowych.
Także niemowlęta znajdujące się w grupie wysokiego ryzyka mogą dostawać tę
wersję szczepionki (Menactra®) lub jedną z dwóch wersji wytwarzanych w podobny
sposób (Menveo® lub MenHibRix®). Menveo, podobnie jak Menactra, zawiera
typy A, C, Y oraz W-135. MenHibRix zawiera tylko typy C i Y oraz szczepionkę
przeciwko bakterii Haemophilus influenzae typu b.
więcej 4
vaccine.chop.edu
4/21/16 7:39 AM
Meningokoki: co warto wiedzieć
P. Czy szczepionki przeciwko meningokokom są bezpieczne?
O. Tak. Szczepionka przeciwko meningokokom może wywołać ból lub
zaczerwienienie w miejscu wstrzyknięcia, ale nie jest wyprodukowana z całych
bakterii, przez co nie może spowodować zakażenia krwi ani zapalenia opon
mózgowo-rdzeniowych. Przy produkcji szczepionki przeciwko meningokokom
wykorzystuje się tę samą metodę, co w przypadku szczepionek przeciwko
pneumokokom oraz bakterii Haemophilus influenzae typu b (Hib).
Od 2005 r. gdy szczepionka sprzężona przeciwko meningokokom stała się dostępna,
wśród szczepionych nią nastolatków zarejestrowano kilka przypadków zespołu
Guillaina-Barrégo (GBS). GBS jest rzadko występującą chorobą objawiającą się
słabością, która ma swój początek w obrębie nóg i przesuwa się w górę. Jeśli obejmie
mięśnie potrzebne do oddychania, choroba może być groźna. Jednak badania
wykazują, że prawdopodobieństwo zachorowania na GBS wśród nastolatków
szczepionych nie jest większe niż wśród tych, którzy nie otrzymali szczepionki.
P. Czy szczepionka przeciwko meningokokom działa?
O. Tak. Szczepionka przeciwko meningokokom chroni osoby zaszczepione przed
większością chorób wywoływanych przez te typy bakterii, które się w niej znajdują.
Ponieważ obecnie dostępne szczepionki przeciwko meningokokom nie obejmują
bakterii typu B, które są przyczyną około jednej trzeciej zachorowań wśród
nastolatków i około połowy zachorowań wśród niemowląt, nie zapobiegają one
wszystkim rodzajom chorób wywoływanych przez meningokoki.
P. Kto powinien otrzymać szczepionkę przeciwko
meningokokom?
O. U nastolatków szczepionkę przeciwko meningokokom zaleca się podawać
w dwóch dawkach. Pierwszą dawkę należy podać wszystkim jedenasto i dwunastolatkom, a następnie dawkę utrwalającą w wieku 16 lat. Jeśli pierwsza
dawka zostanie podana w wieku 13-15 lat, wówczas dawkę utrwalającą należy
podać między 16. i 18. rokiem źycia. Młodzież w wieku 16-18 lat, która wcześniej
nie otrzymała szczepionki, także powinna dostać jedną dawkę; podobnie studenci
pierwszego roku do 21. roku życia, którzy mieszkają w akademikach, a nie zostali
zaszczepieni między 16. i 18. rokiem życia.
Zaleca się, aby znajdujące się w grupie wysokiego ryzyka małe dzieci w wieku
od 2 do 23 miesięcy otrzymały od dwóch do czterech dawek szczepionki przeciwko
meningokokom; liczba dawek zależy od użytego produktu. Dzieci znajdujące
się w grupie wysokiego ryzyka to te, u których występują niedobory składowych
dopełniacza, nieprawidłowo funkcjonuje śledziona lub jej nie ma, mieszkające
w społeczności, gdzie aktualnie panuje epidemia, oraz dzieci, które będą brały udział
w pielgrzymce Hadżdż lub podróżowały do miejsc w Afryce położonych w pasie
występowania zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych.
P. Czy studenci pierwszego roku studiów powinni otrzymać
szczepionkę przeciwko meningokokom?
A. Tak, wszyscy studenci pierwszego roku, zwłaszcza ci, którzy mieszkają
w akademikach, powinni otrzymać szczepionkę przeciwko meningokokom,
o ile nie zostali zaszczepieni między 16. i 18. rokiem życia. Studenci pierwszego
roku studiów są pięć razy bardziej narażeni na choroby wywoływane przez
meningokoki, niż osoby w tym samym wieku, które nie studiują.
P. Co robić, jeśli w szkole mojego dziecka ktoś zachoruje na
zakażenie meningokokowe?
O. Dzieci pozostające w bliskim kontakcie z chorym na zakażenie
meningokokowe powinny otrzymywać antybiotyk w celu zapobiegnięcia
chorobie. Bliski kontakt z chorym na zapalenie meningokokowe definiuje się jako:
1) mieszkanie w tym samym domu, 2) przebywanie w tej samej sali w przedszkolu
lub świetlicy w tygodniu poprzedzającym chorobę, 3) całowanie, używanie tych
samych sztućców lub tej samej szczoteczki do zębów, 4) siedzenie obok osoby chorej
podczas ośmiogodzinnego lub dłuższego lotu. W celu zapobiegania zakażeniu
meningokokami stosuje się następujące antybiotyki: ryfampicyna, ceftriakson,
aztyromycyna i cyprofloksacyna.
P. Czy szczepionka przeciwko meningokokom chroni
przed wszystkimi przypadkami zapalenia opon mózgowordzeniowych?
O. Szczepionka przeciwko
meningokokom zapobiega wielu, ale nie
wszystkim przypadkom zapalenia opon
mózgowo-rdzeniowych wywoływanych
przez meningokoki, ponieważ nie
wszystkie ich typy znajdują się
w szczepionce. Ponadto zapalenie opon
mózgowo-rdzeniowych wywołują także
inne bakterie, jak pneumokoki
i Haemophilus influenzae typu b (Hib).
Na szczęście wszystkie dzieci przed
ukończeniem drugiego roku życia
otrzymują szczepionki chroniące przed
pneumokokami i Hib. Zapalenie opon
mózgowo-rdzeniowych wywołują także
niektóre wirusy, ale zapalenie spowodowane
wirusem na ogół nie jest tak ciężkie,
jak zapalenie na tle bakteryjnym.
VA C C I N E E D U C AT I O N C E N T E R
Powyższe informacje zostały przekazane przez Centrum Edukacji o Szczepieniach
przy Szpitalu Dziecięcym w Filadelfii. Centrum jest ośrodkiem edukacyjnym
dla rodziców oraz dla personelu medycznego, w którego pracach uczestniczą
naukowcy, lekarze, matki oraz ojcowie poświęcający się badaniom i zapobieganiu
chorobom zakaźnym. Centrum Edukacji o Szczepieniach jest finansowane przez
katedry Szpitala Dziecięcego w Filadelfii. Centrum nie otrzymuje wsparcia od firm
farmaceutycznych.
CENTRUM EDUKACJI O SZCZEPIENIACH
vaccine.chop.edu
Szpital Dziecięcy w Filadelfii jest pierwszym w kraju szpitalem pediatrycznym oraz światowym
liderem w dziedzinie opieki zdrowotnej, pionierskich badań naukowych,
edukacji i działań prozdrowotnych.
©2014 Szpital Dziecięcy w Filadelfii, Wszystkie prawa zastrzeżone • 16VEC0022/NP/02-14
16VEC0022 Polish Meningococcus.indd 2
4/21/16 7:39 AM