PHP - HISTORIA zRoDEl PRAWA XIX W

DOKTRYNY PRAWA KARNEGO W EUROPIE W XIX WIEKU
1) SZKOŁA KLASYCZNA:
Założycielem szkoły klasycznej był Paul John Anselm Feuerbach. Inspirował się on ideą państwa
prawa Immanuela Kanta.
Kant pojmował państwo jako zbiorowość ludzką pod rządami prawa. Rolę państwa sprowadzał do
celu prawnego, czyli do tworzenia prawa i przestrzegania jego obowiązywania. Kantowskie państwo
prawa ograniczało swe działania wyłącznie do ochrony praw i wolności obywateli. Dla filozofi Kanta
kluczowa była kwestia wolności i godności człowieka. Kant wysunął teorię imperatwu koniecznego,
który sformuował w postaci nakazu: „postępuj tylko wedug takiej zasady, której chciałbyś żeby stała
się obowiązującym prawem”. Imperatyw kategoryczny jest więc moralny wewnętrzny obowiązek,
który zobowiązuje człowieka do spełnienia dobrych czynów. Państwo według Kanta również musi
kierować się poczuciem sparwiedliwości.
Kant twierdził, że społeczeństwo , które odstapi od zasady bezwzględnej sprawiedliwości nie będzie
pzrestrzegało jej w przyszłosci. Na skutek tego niemożliwe stanie się moralne postępowanie
człowieka.
Celowość kary Kant uzasadniał teorią tzw. odwetu etycznego. Według teori tej kara jest moralną
konieczością jako odpłata za wyrządzone zło. Kara musi być wyrządzana przez państwo bez względu
na to czy komukolwiek przyniesie korzyść. Kant odrzucał odstarszającą funkcję kary (człowiek jest
wowczas środkiem a nie celem, gdyż jego przypadek powoduje spadek przestępczości wśród innych).
Feuerbach za cel państwa uznał zabezpieczenie porządku prawnego, w którym każdy obywatel
korzystać mógł z przysługujących mu praw i wolności. Uznawał on państwo za instytucję ochrony
praw. Przymus państwowy miał mieć zastosowanie tylko wobec tych, którzy nie zważają na wolność i
prawa innych.
Feuerbach nie przejął koncepcji kary Kanta. Stworzył on własną teorię – teorię przymusu
psychologicznego. Podstawą koncepcji kary była dla niego skłonność ludzi do popełniania
przestepstw, którym powinno przeciwdziałać państwo. Cel kara uzasadniały względy polityczne, a nie
etyczne. Kary miały zapobiegac przestępstwom, miały wytwarzać bodźce powstrzymujące ludzi przez
popełnieniem przestępstw. Feuerbach twierdził że to bodzieć płynący z zewnątrz od ustawy, a nie
moralny wewnetrzny obowiązek działa powsciągająco na przestępcze skonności ludzi. Położenie
akcentu na ustawowe zagrożenie karą. Sposób wykonywania kary miał dla niego drugorzędne
znaczenie. Funkcja kary to prewencja ogólna. Zasada nullum crimen sine lege oraz nulla poena sine
lege.
Najważniejsze cechy szkoły klasycznej:
-legalizm represji karnej oznaczający formalną definicję przestępstwa i istnienie ustawy będącej
jedyną podstawą kary
-woluntaryzm i indeterminizm oznaczający, że przestępstwo jest wyłączeni wyrazem niczym
nieskrępowanej woli człowieka, niezależnej od jakichkolwiek czynników zewnętrznych; podstawą
odpowiedzialności karnej jest wina
-dwutorowość nauki o winie polegająca na zachowaniu tradycyjnego podziału na winę umyślną
(dolus) i winę nieumyślną (culpa) oraz przyjęciu zasady stosowania surowych kar kryminalnych
jedynie za przestępstwa umyślne
-koncepcja celowej i proporcjonanej do przestępstwa kary (zastąpiona później teorią odpłaty)
2) SZKOŁA ANTROPOLOGICZNA:
Założycielem szkoły był Cesare Lombroso. Jego słynna praca to „Człowiek-zbrodniarz”. Teoria ta
polegała na tym, że na podstawie pewnych cech biologicznych i psychicznych można okreslić typ
cżłowieka jako potencjalnego przestępcy z urodzenia. Głosił pogląd że istnieją ludzie o wrodoznym
instynkcie zbrodni. Jego zdaniem winno się selekcjonować społeczeństwo. Wyselekcjonowanie
potencjalnych przestępców ze społeczeństwa pozwalało na zastosowane wobec nich środków
chroniących społeczeństwo przez popełniem przez potencjalnych zbrodniarzy przestepstwa.
Szkoła antropologiczna traktowała przestepstwo jako przyrodniczą koneiczność. Pomijała wolną
wolę oraz winę jako podstawę przestępstwa. Przesuwała punt ciężkości z przestępstwa na osobę
sprawcy. Postawa deterministyczna.
Rola kary została osłabiona na rzecz środków zabezpieczających stosowanych niezależnie od
popełnienia przestępstwa.
Kontynuatorem tej koncepcji był Enrico Ferri. Zajmował się on określaniem czynników wpływających
na przestępczość. Uważał że rodzaj i wysokość kary powinny zależeć od pięciu tzw. kategorii
antropologicznych do których zostali zaliczeni przestępcy: obłąkani, z urodzenia, nałogowi,
przypadkowi, z namiętności.
3) SZKOŁA SOCJOLOGICZNA:
Szkoła socjologiczna stanowiła nurt w nauce prawa karnego który zajął kompromisowe stanowisko
między szkołą klasyczną a szkołą antropologiczną. Założycieem był niemiecki uczony Franciszek Liszt.
Skupili uwagę na przestępstwie jako zjawisku społecznym i na społecznych uwarunkowaniach
przestępczości. Szkołę socjologiczną cechował determinizm.Traktowała ona przestępstwo jako wynik
działania niezależnych od woli sparwcy czynników zewnętrznych. O stopniu represji karnej
decydowała nie wina i czyn sprawcy, ale jego osobowość. Hasło, że nie czyn przestępcy, ale osoba
przestępcy podlega ukaraniu.
Nie negowali celowości występowania kary w ustawie, lecz postulowali za dodatkowymi środkami
zabezpieczającycmi (obok lub zamiast kary). Uznali że najważniejszym celem polityki karnej jest
ochrona społeczeństwa przez przestępczością.