WYMAGANIA PROGRAMOWE DLA KLASY IV i V ( I semestr, nowa
advertisement
WYMAGANIA PROGRAMOWE DLA KLASY IV i V ( I semestr, nowa podstawa) SZKOŁY PODSTAWOWEJ według programu „Wczoraj i dziś” autorstwa dr. Tomasza Maćkowskiego 1 Ja i moje otoczenie Z historią na ty Czas i mapa w historii - rozumie, jaką rolę odgrywa rodzina w życiu każdego człowieka - wymienia osoby, które wchodzą w skład szkolnej społeczności - zna swoje praw i obowiązki - rozumie, czym jest tolerancja i uprzejmość - tłumaczy pochodzenie nazwy swojego kraju - zna daty najważniejszych polskich świąt państwowych - zna polskie symbole narodowe i najważniejsze miejsca pamięci narodowej - recytuje tekst „Mazurka Dąbrowskiego” - wymienia regiony Polski - odnajduje na mapie główne regiony Polski - charakteryzuje społeczność szkolną z uwzględnieniem swoich praw i obowiązków - proponuje sposoby rozwiązania problemów własnej miejscowości - wie, czym zajmuje się historia jako nauka - wyjaśnia, kim jest historyk - wie, czym są źródła historyczne, i podaje ich przykłady - rozumie znaczenie terminów: chronologia, data, era, rok, wiek, tysiąclecie, epoka historyczna, okres przed naszą erą i naszej ery - wskazuje narodziny Jezusa z Nazaretu jako początek naszej ery - wyjaśnia znaczenie terminów: mapa, plan, legenda mapy - wyjaśnia, dlaczego mierzenie czasu jest ważne w pracy historyka - odczytuje skróty: p.n.e. i n.e. - umie narysować linię chronologiczną i zaznaczyć na niej daty - oblicza upływ czasu między poszczególnymi wydarzeniami - ustala wiek, w którym miało miejsce dane wydarzenie - zapisuje cyframi rzymskimi liczby arabskie i na odwrót - przedstawia podział ludności starożytnego Egiptu na warstwy społeczne - rozumie znaczenie terminów: pismo obrazkowe, klinowe i alfabetyczne - wskazuje, jakie znaczenie dla rozwoju cywilizacji miał wynalazek pisma - zna warunki geograficzne Grecji - podaje cechy charakterystyczne demokracji ateńskiej - wie, czym jest teatr, i wskazuje Grecję jako miejsce narodzin tej dziedziny sztuki - tłumaczy znaczenie terminów: filozofia, bogowie olimpijscy, mit, politeizm, heros, igrzyska olimpijskie, olimpiada - podaje rok pierwszych igrzysk olimpijskich - wymienia dyscypliny wchodzące w skład pięcioboju olimpijskiego - objaśnia znaczenia terminów: mesjasz, apostoł, Ewangelia, Biblia, Stary i Nowy Testament, poganin - wskazuje Palestynę jako miejsce narodzin chrześcijaństwa - wiąże początki chrześcijaństwa z postacią Jezusa z Nazaretu - wie, że chrześcijanie wierzą w jednego Boga - rozumie, na czym polega różnica między wiarą w jednego boga a wiarą w wielu bogów Z najdawniejszych dziejów WIADOMOŚCI UMIEJĘTNOŚC I WIADOMOŚCI WIADO MOŚCI UMIEJ ĘTNOŚCI WIADOMOŚCI Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń: UMIEJĘTNOŚCI - rozpoznaje pismo obrazkowe, klinowe i alfabetyczne - odnajduje na mapie starożytne Grecję i Ateny - wskazuje na mapie Rzym, Kartaginę, Półwysep Apeniński (Italię), Palestynę i obszary objęte chrześcijaństwem u schyłku starożytności - potrafi określić sposoby zaspokajania różnych potrzeb człowieka - wyjaśnia znaczenie praw i obowiązków poszczególnych członków rodziny - opisuje główne regiony Polski - przedstawia na wybranych przykładach mniejszości narodowe zamieszkujące współczesną Polskę - wskazuje główne skupiska Polonii na mapie świata - proponuje sposoby rozwiązania problemów własnej miejscowości - odszukuje informacje o rozmaitych formach upamiętniania postaci i wydarzeń związanych z historią swojej małej ojczyzny - wskazuje na planie swojej miejscowości siedzibę władz lokalnych - zbiera informacje o władzy lokalnej i jej zadaniach - prezentuje informacje związane z ważnymi postaciami i wydarzeniami z dziejów regionu - zna sposoby badania wydarzeń z przeszłości przez historyków - podaje przykłady efektów pracy historyków - wyjaśnia znaczenie terminów: zabytek, muzeum, archiwum, skansen, ród, archeolog, pamiątka rodzinna, genealogia, drzewo genealogiczne - wie, gdzie gromadzi się źródła historyczne - wymienia główne zadania historii - wymienia przykłady postaci historycznych oraz bohaterów baśniowych i legendarnych - zna podstawy myślenia przyczynowo-skutkowego dotyczącego wydarzeń historycznych - odróżnia postacie historyczne od bohaterów baśniowych i legendarnych - kwalifikuje różne źródła historyczne zgodnie z podziałem na źródła materialne (pisane, niepisane) i niematerialne - przedstawia pamiątki rodzinne i określa ich znaczenie - odczytuje informacje o przodkach na podstawie poszczególnych pamiątek rodzinnych - prezentuje swoją opinię na temat podtrzymywania tradycji rodzinnych 2 Ja i moje otoczenie - wie, na czym polega odmienność i niepowtarzalność każdego człowieka - potrafi wymienić ludzkie potrzeby - podaje przykłady praw i obowiązków poszczególnych członków rodziny - zna uprawnienia władz szkolnych i statut szkoły - wskazuje przyczyny konfliktów między ludźmi i przedstawia sposoby ich rozwiązywania - wymienia korzyści, jakie można osiągnąć przez uprzejmość i tolerancję - tłumaczy znaczenie terminów: ojczyzna, mała ojczyzna, naród, patriotyzm, patriotyzm lokalny, herb - wie, czym jest samorząd uczniowski - podaje przykłady działań samorządu uczniowskiego w swojej szkole - tłumaczy pochodzenie nazwy Polska - omawia okoliczności powstania tekstu „Mazurka Dąbrowskiego” - wie, jaka jest symbolika barw polskiej flagi narodowej - podaje nazwy mniejszości narodowych i etnicznych żyjących w Polsce Z historią na ty UMIEJĘT NOŚCI WIADOMOŚCI UMIEJĘTNOŚCI WIADOMOŚCI Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który spełnia kryteria oceny dopuszczającej oraz: - umieszcza na linii chronologicznej daty: wojny trojańskiej, ukształtowania się greckich polis, rządów Peryklesa w Atenach, narodzin teatru greckiego, pierwszych igrzysk olimpijskich - podaje rok założenia Rzymu opisanego w legendzie - wyjaśnia, w jakim celu starożytni Rzymianie budowali drogi i wodociągi - rozumie znaczenie terminów: prawo rzymskie, prawo XII tablic, kodeks, Kodeks Justyniana - przedstawia prawo rzymskie jako podstawę współczesnego prawa - podaje najważniejsze zasady nauki Jezusa z Nazaretu - zna przyczyny prześladowań chrześcijan w państwie rzymskim - wymienia symbole pierwszych chrześcijan – chrystogram i rybę - wie, kim był Konstantyn Wielki - opisuje okoliczności zmiany sytuacji chrześcijan w państwie rzymskim w okresie panowania Konstantyna Wielkiego - rozpoznaje pismo obrazkowe, klinowe i alfabetyczne - odnajduje na mapie starożytne Grecję i Ateny - opisuje na przykładzie starożytnych Aten wygląd greckiej polis UMIEJĘTNOŚCI Czas i mapa w historii - określa datę danego wydarzenia, używając określeń I połowa lub II połowa danego wieku - dostrzega różnice w określaniu, do której połowy wieku należą daty przed naszą erą i naszej ery - porządkuje daty na linii chronologicznej - odczytuje z mapy podstawowe informacje - wymienia materiały pisarskie, których używano od starożytności do współczesności - rozumie wpływ położenia geograficznego Grecji na zajęcia zamieszkującej ją ludności - wyjaśnia znaczenie terminów: Hellada, Hellenowie, wielka kolonizacja, kolonia, Akropol, agora, polis - wie, kim był Perykles - tłumaczy znaczenie terminu demokracja - zna genezę starożytnego teatru - wymienia rodzaje sztuk granych w greckim teatrze (tragedia, komedia) - wymienia imiona najważniejszych bogów greckich (Zeus, Hera, Posejdon, Afrodyta, Atena, Hades, Hefajstos, Ares, Apollo, Hermes) - zna postacie Heraklesa i Odyseusza jako bohaterów mitów greckich - wymienia najważniejszych filozofów greckich (Sokrates, Platon, Arystoteles) - wskazuje, gdzie odbywały się najsłynniejsze igrzyska organizowane na cześć Zeusa - charakteryzuje pismo obrazkowe, klinowe i alfabetyczne, a także wskazuje różnice między nimi - umieszcza na linii chronologicznej przybliżone daty wynalezienia pisma i powstania pierwszego pisma alfabetycznego - opisuje wygląd teatru greckiego i występujących w nim aktorów - umieszcza na linii chronologicznej daty założenia Rzymu, zabójstwa Juliusza Cezara, ukrzyżowania Jezusa z Nazaretu, wydania edyktu mediolańskiego i upadku cesarstwa zachodniorzymskiego, a także określa, w którym wieku odbyły się poszczególne wydarzenia - omawia różnice między republiką a cesarstwem - wymienia zasługi Rzymian w dziedzinie architektury i budownictwa, używając terminów: Forum Romanum, Panteon, Koloseum, akwedukty, drogi, łuki triumfalne, termy Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia kryteria oceny dostatecznej oraz: 3 Z najdawniejszych dziejów WIADO UMOŚCI UMIEJĘTNOŚC I WIADOMOŚCI - tłumaczy zasadę tworzenia osi czasu i sposób umieszczania na niej dat - posługuje się cyframi rzymskimi i arabskimi w celu oznaczania jednostek czasu - wymienia epoki historyczne oraz podaje ich daty graniczne - wymienia elementy, z jakich składa się mapa historyczna UMIEJĘT NOŚCI - porównuje mapy historyczną i geograficzną - odróżnia mapę od planu - rysuje plan najbliższej okolicy 4 Ja i moje otoczenie Z historią na ty Czas i mapa w historii WIEDZA UMIEJĘT NOŚCI WIADOM OŚCI UMIEJĘTNOŚC I WIADO UMOŚCI - zna sposoby zaspokajania ludzkich potrzeb - wyjaśnia znaczenie terminów: rodzina dwupokoleniowa, rodzina wielopokoleniowa - wyjaśnia znaczenie terminów: rada pedagogiczna, rada szkoły, rada samorządu uczniowskiego - wie, na czym polega sprawiedliwe postępowanie - omawia sposoby okazywania patriotyzmu w czasie wojny i w okresie pokoju - zna sposoby zdobywania wiedzy o historii małej ojczyzny - wskazuje największe atuty swojej małej ojczyzny - wyjaśnia, co świadczy o tym, że Polacy należą do jednego narodu - podaje przykłady dzieł sztuki i architektury, które należą do polskiego dziedzictwa narodowego - wyjaśnia, kim był Józef Wybicki - wylicza prawa przysługujące mniejszościom narodowym i etnicznym w Polsce - wie, gdzie znajdują się główne skupiska Polaków na świecie - porównuje prawa i obowiązki poszczególnych członków rodziny - omawia zalety i wady rodziny współczesnej oraz rodziny wielopokoleniowej - określa szkołę jako wspólnotę uczniów, nauczycieli i rodziców - wyjaśnia, w jaki sposób podtrzymywanie tradycji rodzinnych umacnia poczucie wspólnoty w rodzinie - ocenia, które prawa i obowiązki uczniów są najważniejsze - potrafi opisać sytuację konfliktową i znajduje dla niej rozwiązanie - opisuje wygląd herbów wybranych miejscowości - dokonuje podziału źródeł historycznych na materialne i niematerialne oraz wyróżnia wśród źródeł materialnych pisane i niepisane - wymienia informacje, jakie można zdobyć na podstawie poszczególnych źródeł historycznych - określa, czym zajmuje się archeologia - zna sposoby badania wiarygodności źródeł historycznych - wskazuje podobieństwa i różnice między muzeum a skansenem - potrafi na wybranych przykładach zaprezentować myślenie przyczynowo-skutkowe - opowiada o wybranym wydarzeniu z życia klasy w sposób potwierdzający opanowanie umiejętności myślenia przyczynowo-skutkowego - wymienia zasady prawidłowego zachowania się w muzeum - potrafi zaplanować wycieczkę prezentującą najważniejsze miejsca i obiekty w najbliższej okolicy - wie, jakie jest pochodzenie słowa kronikarz - rozumie, że daty graniczne poszczególnych epok mają charakter umowny - tłumaczy, czym są legenda i skala mapy - tłumaczy, jakie znaczenie miało wynalezienie pisma dla historii jako nauki UMIEJĘTNOŚCI - omawia różnice między tragedią i komedią - wie, jakimi dziedzinami życia opiekowali się poszczególni bogowie greccy oraz jakie były ich atrybuty - wie, kim był Homer - wymienia dzieła Homera - wie, czym jest gimnazjon - opisuje przebieg starożytnych igrzysk olimpijskich - tłumaczy, jaka była rola sportu w życiu starożytnych Greków - rozumie, jaką rolę odgrywają igrzyska we współczesnym świecie - wie, jak termin olimpiada rozumiano w starożytności, i objaśnia, co oznacza on współcześnie - zna legendarne początki Rzymu - wie, że państwo rzymskie najpierw było królestwem, następnie republiką, a na końcu – cesarstwem - nazywa poszczególne elementy stroju i uzbrojenia rzymskiego legionisty - wymienia grupy tworzące społeczeństwo starożytnego Rzymu - wskazuje cechy rzymskiego budownictwa - wie, dlaczego starożytni Rzymianie budowali łuki triumfalne i termy - wymienia osiągnięcia starożytnych Rzymian, z których korzystamy współcześnie - opisuje materiały pisarskie od starożytności do czasów współczesnych - dostrzega podobieństwa i różnice między dawnym i obecnym sposobem przekazywania informacji - tłumaczy na podstawie tekstu źródłowego, jaką rolę w Atenach odgrywał sąd skorupkowy - wskazuje cechy, które wyróżniały Peryklesa jako dowódcę i polityka - ocenia znaczenie teatru dla starożytnych Greków - objaśnia, w jaki sposób budowano drogi w starożytnym Rzymie - rozpoznaje na ilustracjach budowle wznoszone przez starożytnych Rzymian: akwedukty, łuki triumfalne, amfiteatry Z najdawniejszych czasów WIADOMOŚCI - wie, że alfabety grecki i łaciński stanowią podstawę, z której wywodzą się alfabety używane współcześnie w Europie Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia kryteria oceny dobrej oraz: - wymienia wydarzenia, na pamiątkę których ustanowiono święta państwowe - rozumie, dlaczego powinno się okazywać szacunek symbolom narodowym - omawia różnice między szkołą dawną a współczesną - analizuje, w jaki sposób mniejszości narodowe i etniczne mogą zachować swoją odrębność Ja i moje otoczenie - objaśnia, dlaczego wybrane dzieła sztuki i architektury są ważną częścią naszej kultury narodowej - wymienia filmy i książki o tematyce historycznej - objaśnia znaczenie powiedzenia: Historia jest nauczycielką życia - rozpoznaje znak Zabytek chroniony prawem i wie, co on oznacza 5 Z historią na ty - opisuje kulturę i tradycje wybranej mniejszości narodowej bądź etnicznej żyjącej w Polsce WIADO UMOŚCI UMIEJĘT NOŚCI WIEDZA - tłumaczy, czym jest rodzina niepełna i w jaki sposób ona powstaje 6 Czas i mapa w historii - krótko charakteryzuje poszczególne epoki historyczne - przedstawia ewolucję znaczenia terminu mapa - opisuje, jak dawniej wyglądały mapy, i na tej podstawie określa, jakie wyobrażenie o świecie mieli ludzie w przeszłości - wyjaśnia, dlaczego ludzie tworzyli malowidła naskalne - wskazuje Fenicjan jako twórców pisma alfabetycznego - tłumaczy, czym są piktogramy i w jakim celu stosuje się je współcześnie - wymienia przyczyny i skutki wielkiej kolonizacji - wymienia najważniejsze osiągnięcia Peryklesa - przedstawia, w jaki sposób działał sąd skorupkowy - wyjaśnia, czym były Wielkie Dionizje - podaje imiona najważniejszych tragedio- i komediopisarzy greckich (Sofokles, Arystofanes, Eurypides) - opisuje, jaki był przebieg konkursów teatralnych w starożytnej Grecji - rozumie, dlaczego dramaty antycznych twórców są wystawiane współcześnie - opowiada co najmniej jeden mit grecki - podaje przykłady prac Heraklesa - wyjaśnia, co oznaczają wyrażenia: koń trojański, pięta Achillesa i stajnia Augiasza - przedstawia poglądy Sokratesa, Platona i Arystotelesa - rozumie, jakie znaczenie miały gimnazjony dla sprawności fizycznej antycznych Greków - wyjaśnia znaczenie terminów: Imperium Rzymskie, legionista, języki romańskie, bazylika, gladiator, prowincja, barbarzyńca, zgromadzenie ludowe, senat, - tłumaczy, czym jest „Wilczyca kapitolińska” - omawia drogę państwa rzymskiego do potęgi oraz określa zasięg terytorialny Imperium Rzymskiego - omawia genezę chrześcijańskich symboli - dostrzega związki chrześcijaństwa z religią judaistyczną - wie, że w czasach późniejszych doszło do podziałów chrześcijaństwa - wymienia różne odłamy chrześcijaństwa - wskazuje Watykan jako współczesną siedzibę Kościoła katolickiego Z najdawniejszych czasów UMIEJĘTNOŚCI WIADOMOŚCI WIADOMOŚCI UMIEJĘTNOŚC I - przedstawia na przykładzie przenikanie się faktów historycznych z legendą - ocenia, jakie znaczenie dla współczesnej nauki mają odkrycia archeologiczne - uzasadnia, dlaczego należy dbać o źródła historyczne i chronić obiekty zabytkowe - dociera do rodzinnych źródeł, które pozwalają mu sporządzić drzewo genealogiczne - przygotowuje drzewo genealogiczne najbliższej rodziny - zna przyczyny powstawania kronik i dostrzega w nich źródło ważnych informacji - wskazuje wydarzenia, które oznaczają początek i koniec poszczególnych epok historycznych - dostrzega umowność rachuby czasu w kontekście przykładów z różnych kręgów kulturowych - przedstawia, w jakich okolicznościach narodziła się tradycja zabaw sylwestrowych - wie, czym zajmuje się kartografia - rozumie, jaką rolę odgrywa mapa w poznawaniu przyczyn i przebiegu wydarzeń historycznych - podaje przykład zastosowania GPS UMIEJĘTNOŚCI - przedstawia ewolucję materiałów pisarskich - tworzy własne pismo obrazkowe oraz przedstawia zalety i wady takiego sposobu przekazywania informacji - porównuje teatr współczesny ze starożytnym teatrem greckim - dostrzega rolę „Iliady” i „Odysei” jako inspiracji dla literatury i sztuki greckiej - wskazuje na rolę sportu w starożytnej Grecji jako tematu sztuki - porównuje starożytne igrzyska olimpijskie ze współczesnymi olimpiadami - ocenia osiągnięcia starożytnych Greków - charakteryzuje różne typy ustroju państwa rzymskiego: królestwo, republikę, cesarstwo - opisuje grupy tworzące społeczeństwo rzymskie - porównuje rozrywki starożytnych Greków i Rzymian Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który opanował zasób wiedzy i umiejętności na ocenę bardzo dobrą oraz ujawnia szczególną aktywność na niwie wiedzy społeczno – historycznej: - bierze udział w konkursach przedmiotowych, - projektach edukacyjnych, - sam inicjuje przedsięwzięcia o charakterze społecznym, bądź edukacyjnym; - współpracuje przy uroczystościach szkolnych. 7 8 STAROŻYTNOŚĆ ŚREDNIOWEICZE I semestr II semestr Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z historii i społeczeństwa Klasa V Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: - wyjaśnia terminy: prehistoria, praludzie, epoka kamienia, Mezopotamia, Eufrat, Tygrys, system nawadniający, Egipt, Nil, faraon, piramida, kapłani, mumia, Żydzi, Palestyna, Biblia, dziesięcioro przykazań, alfabet, pismo, Hellada, Hellenowie, mit, Olimp, demokracja, Ateny, Akropol, teatr, igrzyska sportowe, stadion, Italia, łacina, legion, niewolnictwo, gladiator, rzymskie drogi, mosty, termy, forum, bogowie rzymscy, chrześcijanie, wędrówka ludów, wandalizm; - wie kim byli: Zeus, Hera, Jezus z Nazaretu, apostoł Piotr, Remus, Romulus; - zna daty: V w. p.n.e., 776 r. p.n.e., 753 r. p.n.e., 395 r., 476 r.; - opowiada na podstawie ilustracji: jak wyglądali praludzie; jak działał system nawadniający; jak Grecy wyobrażali sobie bogów; o teatrze antycznym; o Forum Romanum; o zniszczeniu Rzymu przez Wandalów; - opowiada: o religii Żydów; kto sprawował władzę w Atenach; jak należy się współcześnie zachowywać na stadionie i w teatrze; legendę o powstaniu Rzymu; - wymienia: zajęcia mieszkańców Egiptu; różne rodzaje pisma; zajęcia starożytnych Greków; - wyjaśnia terminy: Arabowie, islam, muzułmanie, plemiona polskie, chrzest Polski, Gniezno, Prusowie, zjazd gnieźnieński, koronacja, testament Bolesława Krzywoustego, rozbicie dzielnicowe, wielki mistrz, zakon krzyżacki, zakon rycerski, Prusowie, papież, cesarz, Akademia Krakowska, unia, bitwa pod Grunwaldem, zamek, witraż, katedra; - zna daty: 622 r., 800 r., 843 r., 966 r., 1000 r., 1025 r., 1138 r., 1226 r., 1308 r., 1364, 1385 r., 1410 r.; - wie kim byli: Mieszko I, Dobrawa, Bolesław Chrobry, Otton III, biskupa Wojciech, Bolesław Krzywousty, Konrad Mazowiecki; Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który opanował zasób wiedzy i umiejętności na ocenę dopuszczającą oraz: II semestr ŚREDNIOWIECZE I semestr STAROŻYTNOŚĆ - wyjaśnia terminy: epoka brązu, epoka żelaza, Babilon, Sumerowie, kodeks, władza despotyczna, urzędnicy, kapłani, politeizm, Judaizm, Stary Testament, monoteizm, Arka Przymierza, Jerozolima, pismo klinowe, pismo obrazkowe, piktogramy, papirus, hieroglify, kolonie, handel, mitologia, nektar, ambrozja, herosi, wyrocznie, polis, obywatel, polityk, agora, zgromadzenie ludowe, dramat, tragedia, komedia, maski, „Iliada”, „Odyseja”, „Dionizje”, gimnazjon, republika, konsul, senat, prowincja, imperium, akwedukty, amfiteatr, Koloseum, bazylika, Nowy Testament, ewangelie, apostołowie, Mesjasz, tolerancja, Hunowie, Wandalowie, Goci, podział imperium na wschodnie i zachodnie; - wie kim byli: Salomon, Abraham, Mojżesz, Perykles, Homer, Gajusz Juliusz Cezar; - wymienia: cechy wyróżniające człowieka w świecie przyrody; osiągnięcia ludów Mezopotamii; kilku bogów w których wierzyli Egipcjanie; imiona kilku bogów greckich i dziedziny, którymi się opiekowali; niektóre prawa obywatelskie; osiągnięcia Rzymian; nazwy plemion najeżdżających na Rzym w IV i V w.; - opowiada: dlaczego pierwsze cywilizacje powstawały nad rzekami; dlaczego Grecy tak chętnie uprawiali sport; jak wyglądał amfiteatr i co się w nim odbywało; - opisuje: pracę Greków w porcie; wierzenia Rzymian; - wskazuje na mapie: Grecję; cesarstwo wschodnie i zachodnie oraz ich stolice; - przedstawia podział społeczeństwa starożytnego Egiptu; - tłumaczy: na czym polega różnica między religią monoteistyczną a politeistyczną; - wskazuje: kilka różnic pomiędzy pismem klinowym, obrazkowym i alfabetycznym; - podaje: różnice pomiędzy komedią i tragedią; - wie: kto sprawował władzę w republice rzymskiej; skąd pochodzili niewolnicy i jakie zajęcia wykonywali; - wyjaśnia termin: patriarcha, ikona, mozaika, Hagia Sophia, cerkiew, Koran, meczet, Mekka, Allach, cesarstwo, gród, dynastia Piastów, arcybiskupstwo, dzielnica senioralna, senior, feudalizm, stan, rycerstwo, mieszczaństwo, chłopstwo, duchowieństwo, cech, uniwersytet, spisanie prawa, Kujawy, Wielkopolska, Małopolska, Litwa, Jagiellonowie, Żmudź, Prusy Zakonne, Prusy Królewskie, styl romański, styl gotycki, sklepienie, przypory, tryptyk; - wymienia: główne założenia islamu; plemiona które dały początek państwu polskiemu; osiągnięcia Bolesława Krzywoustego; istniejące w średniowieczu stany; reformy Kazimierza Wielkiego; warunki unii w Krewie; przyczyny wojen z Krzyżakami; - opowiada o zjeździe w Gnieźnie; dlaczego Bolesław Krzywousty podzielił Polskę; dlaczego Konrad Mazowiecki sprowadził Krzyżaków do Polski; o średniowiecznym mieście i jego mieszkańcach; dlaczego króla Kazimierza nazwano Wielkim; jak handlowano w Krakowie w czasach Kazimierza Wielkiego; o pokrewieństwie Piastów i Andegawenów; o bitwie pod Grunwaldem; przedstawia: rolę misji biskupa Wojciecha w Prusach; podobieństwa i różnice pomiędzy poznanymi średniowiecznymi budowlami obronnymi; Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który opanował zasób wiedzy i umiejętności na ocenę dostateczną oraz: 9 - wie, czym dla wyznawców islamu jest data 622 r.; w jaki sposób Arabowie odnosili się do podbitej ludności; - charakteryzuje rolę duchowieństwa w państwie Mieszka I; na jakich zasadach Bolesław Krzywousty podzielił Polskę; jaką rolę pełnił Kościół katolicki w średniowiecznej Europie; sens powiedzenia, że król Kazimierz „zastał Polskę drewnianą a zostawił murowaną”; dlaczego średniowieczni rycerze budowali zamki; - pokazuje na mapie: Półwysep Arabski, Mekkę; siedziby plemion polskich; Gdańsk, Prusy, Gniezno; granice Polski w XII w.; ziemię chełmińską; państwo krzyżacki; Pomorze Gdańskie; Malbork; Polskę, Litwę i ich sąsiadów; Grunwald, Żmudź, Prusy Zakonne, Prusy Królewskie; - wymienia: postanowienia zjazdu w Gnieźnie; skutki rozbicia dzielnicowego; teren państwa polskiego w XIV w.; - opowiada: jak powstało państwo polskie; - zna legendy o początkach państwa polskiego, - opowiada jak zorganizowane było państwo krzyżackie; - wskazuje: pozytywne i negatywne skutki sprowadzenia do Polski Krzyżaków; różnice pomiędzy poszczególnymi stanami; - podaje: cechy stylów – romański i gotycki oraz porównuje je ze sobą; 10 STAROŻYTNOŚĆ ŚREDNIOWIECZE I semestr II semestr - wyjaśnia terminy: dyktator, cesarstwo, kalendarz juliański, prawo rzymskie, - posługuje się poznanymi pojęciami; - wymienia: zmiany w sposobie życia, które przyniosły epoki żelaza i brązu; kilka osiągnięć Egipcjan; najważniejsze wydarzenia z historii Żydów w starożytności; i porównuje różne rodzaje pisma; - podaje przyczyny upadku państwa Rzymian; - podaje: wynalazki, które wpłynęły na życie ludzi w prehistorii; różnice pomiędzy herosami a bogami; - wyjaśnia: wpływ warunków naturalnych i przyrodniczych Mezopotamii na życie ludzi; na czym polega politeizm; związek pomiędzy mumifikowaniem zwłok a wyobrażeniem Egipcjan na temat życia pozagrobowego; dlaczego Grecy zakładali kolonie; czym są mity; czym były polis; na czym polegała demokracja ateńska; w jaki sposób powstało Imperium Rzymskie; przyczyny prześladowań chrześcijan; przyjęte znaczenie daty 476 r.; - pokazuje na mapie: Mezopotamię, Babilon, Eufrat, Tygrys, Egipt, Nil, Palestynę, Grecję, Ateny; Półwysep Apeniński, Rzym, Jerozolimę; miejsca gdzie dotarła religia chrześcijańska; tereny skąd przybyły plemiona barbarzyńskie; Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który opanował zasób wiedzy i umiejętności na ocenę bardzo dobrą oraz ujawnia szczególną aktywność na niwie wiedzy społeczno – historycznej: - bierze udział w konkursach przedmiotowych, - projektach edukacyjnych, - sam inicjuje przedsięwzięcia o charakterze społecznym, bądź edukacyjnym; - współpracuje przy uroczystościach szkolnych. 11 STAROŻYTNOŚĆ ŚREDNIOWIECZE SEMESTR I SEMESTR II Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który opanował zasób wiedzy i umiejętności na ocenę dobrą oraz: - omawia: zależności człowieka od przyrody; różnice pomiędzy wierzeniami Żydów i Egipcjan; rolę jaką odegrało pismo w rozwoju cywilizacji; czynniki jednoczące Hellenów; - wyjaśnia: czym różni się osiadły tryb życia od koczowniczego; dlaczego w starożytności ludzie spisali prawo w formie kodeksu; na czym polega władza despotyczna faraonów; wpływ środowiska naturalnego na zajęcia mieszkańców Hellady; umowność postaci bogów przybierających cechy ludzkie; dawne i współczesne znaczenie słowa prowincja; znaczenie prawa rzymskiego w starożytności i współczesności; sens powiedzenia „wszystkie drogi prowadzą do Rzymu”; czym chrześcijaństwo różni się od politeistycznych wierzeń Rzymian i religii Żydów; kto i dlaczego podzielił cesarstwo rzymskie; i omawia przyczyny upadku Rzymu; - charakteryzuje: wierzenia starożytnych Egipcjan; wpływ jakim podlegały wierzenia Rzymian; - wymienia: cechy pierwszych cywilizacji na przykładzie cywilizacji sumeryjskiej; różnice i podobieństwa między demokracją ateńską a współczesną; przyczyny upadku republiki rzymskiej; - wyciąga wnioski dotyczące przełomowego znaczenia wynalazku pisma; - porównuje: wierzenia Greków z innymi poznanymi już religiami; teatr antyczny i współczesny oraz dawne i obecne igrzyska olimpijskie; republikę rzymską ze współczesną; - opowiada: jaką rolę pełniły wyrocznie w życiu Greków; na czym polegała wymiana kulturalna w Imperium Rzymskim; - ocenia: jakie cechy powinny wyróżniać dobrego polityka i obywatela; jakie znaczenie w życiu ludzi mają teatr i sport; - wyszukuje i prezentuje informacje na temat zabytków starożytnego Rzymu; - wskazuje: różnice pomiędzy katolicyzmem i prawosławiem; - wymienia: skutki rozbicia dzielnicowego; kilka współczesnych państw, w których religią dominującą jest islam; czynniki, które pomogły w zjednoczeniu ziem polskich; jaką rolę w zjednoczeniu ziem polskich odegrał Władysław Łokietek; - określa: czy region w którym mieszka leży w granicach dawnego państwa Mieszka I; - ocenia: znaczenie zjazdu w Gnieźnie dla usamodzielnienia się Kościoła w Polsce; rozbicie dzielnicowe; działalność Krzyżaków i ich politykę na podbitych terenach; jak decyzja Konrada Mazowieckiego wpłynęła na dalsze losy Polski; politykę wewnętrzną i zagraniczną Kazimierza Wielkiego; czy wielkie zwycięstwa wojenne zawsze przynoszą duże korzyści; - przygotowuje i przedstawia informacje na temat zabytków romańskich i gotyckich swojej miejscowości i regionie; Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który opanował zasób wiedzy i umiejętności na ocenę dopuszczającą oraz: 12 NOWOŻYTNOŚĆ WSPÓŁCZESNOŚĆ I semestr II semestr Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z historii i społeczeństwa Klasa VI Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: - wyjaśnia terminy: wojna partyzancka, ustrój państwa, republika demokratyczna, konstytucja, demokracja szlachecka, I, II, III rozbiór Polski, Konstytucja 3 maja, powstanie kościuszkowskie, Legiony Polskie we Włoszech, powstanie listopadowe i styczniowe, stany społeczne, herezja, renesans, wolna elekcja, sejm walny, szlachta, Rzeczpospolita Obojga Narodów, potop szwedzki, husaria, barok, romantyzm, pozytywizm, prezydent, partia polityczna; - zna daty: 1498 r., 1492 r., 1517 r., 1519-1522 r., 1683 r., 1569., 1573 r., 1772 r., 1793 r., 1795 r., 1655r., 3 maja 1791r ., 1830r., 1863r., - wie kim byli: Tadeusz Kościuszko, Piotr Wysocki, Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Fryderyk Chopin, Henryk Sienkiewicz, Bolesław Prus, Stanisław August Poniatowski, Stefan Batory, Zygmunt Stary i Zygmunt August, Jan III Sobieski, Zygmunt III, Krzysztof Kolumb, Ferdynand Magellan, Vasco da Gama, Henryk Walezy, Michał Anioł, Leonardo da Vinci, Rafael Santi, Mikołaj Kopernik, Mikołaj Rej, Marcin Luter, Jan Gutenberg; - wyjaśnia, co to jest konstytucja, wymienia państwo, w którym została uchwalona po raz pierwszy, podaje datę uchwalenia Konstytucji 3 maja, - wymienia najważniejszych twórców polskiego romantyzmu i pozytywizmu, wskazać wynalazki XIX i XX wieku, które wpłynęły na rozwój kultury, - określa położenie naszego państwa i wymienić sąsiadujące z Rzeczpospolitą państwa, - pokazuje na mapie zmiany terytorialne będące wynikiem rozbiorów, - wyjaśnia terminy: I wojna światowa, ustrój komunistyczny, II Rzeczpospolita, II wojna światowa, Armia Krajowa, PRL, „ Solidarność”, stan wojenny, III Rzeczpospolita, społeczeństwo, klasy społeczne, strajki, ubezpieczenia społeczne, kultura, filozofia, - wyjaśnia: dlaczego wojna 1914-1918 została nazwana światową; na czym polegały obrady Okrągłego Stołu; - zna daty: 1914-1918r., 1939-1945r., 1944r., 1945-1989r, 13.12.1981r., 1989r., - wie kim byli: Józef Piłsudski, Roman Dmowski, Lech Wałęsa, Wojciech Jaruzelski, - omawia znaczenie 11 listopada 1918 r.; - wyjaśnia czym były obozy koncentracyjne; opowiada, co wydarzyło się w Katyniu, podaje datę zbrodni katyńskiej; - wymienia: części kraju, w których występowały problemy z ustaleniem granic; dokument, w którym zapisano zasady ustrojowe odrodzonego państwa; znaczące wydarzenia w Polsce w czasie II wojny: powstanie w getcie, powstanie warszawskie; najważniejsze państwa biorące udział w I oraz II wojnie światowej; podstawowe organy władzy w III Rzeczpospolitej; - wskazuje na mapie: państwa należące do Unii Europejskiej; granice niepodległego państwa polskiego po I wojnie światowej, - potrafi scharakteryzować demokrację; państwa członkowskie Unii Europejskiej; NOWOŻYTNOŚĆ I semestr - wyjaśnia terminy: Majowie, Aztekowie, Inkowie, konkwistador, mecenas, protestantyzm, luteranizm, kalwinizm, kontrreformacja, magnaci, szlachta średnia, szlachta zagrodowa, gołota, artykuły henrykowski, pacta conventa, rusyfikacja, germanizacja, Sejm Wielki, Komisja Edukacji Narodowej, humanizm, barok, „ obiady czwartkowe”, - wie kim był Monteskiusz i jaką zasadę wprowadził, - zna daty: 1788-1792r., 1573 r., - omawia: okoliczności powstania hymnu polskiego; czym była i w jakim celu została ogłoszona Deklaracja Niepodległości Stanów Zjednoczonych; rolę Legionów Polskich u boku Napoleona; czynniki, które doprowadziły do rozwoju handlu i miast w średniowieczu i renesansie, rozwój banków; - wymienia cechy charakterystyczne: wyznań protestanckich; architektury renesansu; - wymienia: towary przywiezione do Europy z kolonii; postanowienia unii lubelskiej; Polaków walczących o niepodległość Stanów Zjednoczonych; - opisuje: jak przebiegała wolna elekcja; na jakich utworzono Królestwo Polskie, podaje datę jego utworzenia; - opowiada o przebiegu powstania kościuszkowskiego; - wyjaśnia: jakie prawa gwarantowała społeczeństwu francuskiemu Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela; okoliczności powstania hymnu polskiego; - podaje cechy sztuki i literatury barokowej, II semestr WSPÓŁCZESNOŚĆ - wyjaśnia termin: Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, stalinizm, Generalne Gubernatorstwo, holokaust, państwa centralne i ententy, powstania śląskie, plebiscyt, powstanie wielkopolskie, Polskie Państwo Podziemne, gospodarka centralnie planowana, rozmowy okrągłego stołu, trójpodział władzy (wykonawcza, ustawodawcza, sądownicza), prawo wyborcze, referendum, Rada Europejska, Parlament Europejski, przyrost naturalny, migracje, ubezpieczenia społeczne, terroryzm, rasizm, azyl polityczny, teologia, nadwyżka pożywienia, handel wymienny, muzułmanin, gospodarka naturalna, kolonializm; - zna daty: 1807r., 1815r., 1918r., 1919, 1920, 1921r., 1.08.1944r., 1956r., 1970r., 1980r., - wie kim był: Ignacy Paderewski, Gabriel Narutowicz, Władysław Gomułka, Edward Gierek, - wyjaśnia: na czym polega totalitaryzm, wymienia poznane państwa totalitarne; co to był „cud nad Wisłą"; dlaczego państwa europejskie postanowiły się zjednoczyć, podaje datę utworzenia Unii Europejskiej; na czym polega referendum; - tłumaczy, na czym polegał ustrój komunistyczny, - wymienia: przywódców państw totalitarnych; zasługi prymasa S. Wyszyńskiego dla narodu; 3 najważniejsze organy władzy w naszym kraju; - opowiada: o losach Polski po 1 września 1939 r.; w jaki sposób Polacy walczyli z okupacją niemiecką i radziecką; o okolicznościach utworzenia Legionów Polskich, Księstwa Warszawskiego, Królestwa Polskiego; - wskazuje na mapie: obszar Polski po wytyczeniu granic; granice Polski po II wojnie światowej; miejsca najważniejszych bitew kampanii wrześniowej; - omawia: o co walczyła opozycja demokratyczna; przebieg powstania warszawskiego, - charakteryzuje: polskie orientacje polityczne, które istniały podczas I wojny światowej, Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który opanował zasób wiedzy i umiejętności na ocenę dostateczną oraz: 13 14 NOWOŻYTNOŚĆ WSPÓŁCZESNOŚĆ I semestr II semestr - wyjaśnia terminy: liberum veto, konfederacja targowicka, branka, praca organiczna, Galicja, - zna datę 1792r.; - wie kim byli: Stanisław Staszic, Stanisław Małachowski, - wymienia: przyczyny wybuchu powstania listopadowego; postanowienia Konstytucji 3 maja; - wyjaśnia: przyczyny rozbiorów; jak doszło do powstania ustroju demokracji szlacheckiej w Polsce; jakie znaczenie miały dla Polaków wydarzenia okresu napoleońskiego; - porównuje wyznanie protestanckie z katolickim; - omawia: konsekwencje zasady liberum veto dla sejmowych obrad; najważniejsze cele polskich zwolenników oświecenia, porównać poglądy romantyków z pozytywistami; - przedstawia: jakie zmiany w życiu społeczeństwa i w nauce przyniosło oświecenie; - porównuje powstania narodowowyzwoleńcze (kościuszkowskie, listopadowe, styczniowe), - wyjaśnia termin: Wolne Miasto Gdańsk, COP, konspiracja, rząd londyński, PKWN, Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej, Urząd Bezpieczeństwa, EWG, Komisja Europejska, imigranci, uniwersalizm, wynarodowienie; - zna daty: 22.07.1944r. 8.05.1945r. 17.09.1939r. 1992r.; - wymienia: konstytucje II Rzeczpospolitej; przyczyny wybuchu II wojny światowej, podaje czas trwania wojny; przyczyny protestów robotniczych w Gdańsku; etapy walki o granice odrodzonej Polski; przeprowadzone reformy w odrodzonym państwie polskim; główne założenia ustrojowe konstytucji marcowej; założenia ustrojowe konstytucji kwietniowej; - podaje argumenty, które zadecydowały o przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej; - tłumaczy: na czym polegała „jesień narodów"; kiedy i w jakich okolicznościach komuniści zdobyli władzę w Polsce, podaje rok utworzenia PRL; dlaczego Polska poniosła klęskę podczas kampanii wrześniowej, - przedstawia podstawowe wydarzenia I wojny światowej, - podaje źródła totalitaryzmu, - opowiada: o „polskim wrześniu"; o wydarzeniach, które kształtowały niepodległe państwo polskie; - objaśnia, na czym polegał stan wojenny i dlaczego został ogłoszony, - omawia: rolę J. Piłsudskiego w odzyskaniu niepodległości; w jaki sposób komuniści zdobyli władzę w Polsce po II wojnie światowej; wydarzenia, które doprowadziły do powstania III RP; systemy ustrojowe, które istniały w Polsce; - opisuje: jakie trudności gospodarcze i polityczne musiała pokonać niepodległa Polska, Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który opanował zasób wiedzy i umiejętności na ocenę dobrą oraz: SEMESTR I - wymienia przyczyny: kryzysu państwa polskiego na przełomie XVII i XVIII wieku; - wyjaśnia: dlaczego targowica stała się symbolem zdrady narodowej; przyczyny i skutki wojen polskich w XVII w.; dlaczego doszło do zawarcia Unii Lubelskiej i jakie były jej skutki; - omawia: skutki powstań narodowych; przyczyny i skutki odkryć geograficznych; przyczyny i skutki reformacji; przebieg i skutki insurekcji kościuszkowskiej (wykorzystuje mapę); - charakteryzuje czasy saskie w Rzeczpospolitej, - opisuje: zasady organizacji władzy w Stanach Zjednoczonych na podstawie konstytucji, - przedstawia: zmiany w ustroju Francji, jakie zaszły po wybuchu rewolucji; okoliczności uchwalenia Konstytucji 3 maja; - wyjaśnia, że w XIX wieku ukształtował się zasady nowoczesnego państwa demokratycznego, - opowiada: o przyczynach wybuchu powstań narodowych; NOWOŻYTNOŚĆ SEMESTR II - omawia: rolę L. Wałęsy w ruchu „Solidarność"; na czym polegały problemy z ustaleniem granic i jak je rozwiązane; zadania, jakie miały władze odrodzonego państwa polskiego; różnice między konstytucja marcową a kwietniowa; przebieg II wojny światowej; zmiany społeczne, jakie przeprowadzili komuniści po zdobyciu władzy; etapy integracji europejskiej; politykę okupantów wobec Polaków i Żydów w czasie II wojny światowej; - wymienia skutki rewolucji październikowej dla Polaków; - wyjaśnia: dlaczego l wojna światowa dawała Polakom szansę na niepodległość; przyczyny zjednoczenia się Europy Zachodniej; - wymienia przyczyny wybuchu strajków i demonstracji robotniczych w PRL-u, - wyjaśnia: czym była opozycja demokratyczna w PRL; czym był holocaust; czym był Układ Warszawski i RWPG; jaka rolę odegrała „Solidarność" w zmaganiach z komunizmem, podaje datę zwycięstwa „Solidarności" w wyborach; czym różni się ustrój obecnej Polski od ustroju z czasów PRL; WSPÓŁCZESNOŚĆ Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który opanował zasób wiedzy i umiejętności na ocenę bardzo dobrą oraz ujawnia szczególną aktywność na niwie wiedzy społeczno – historycznej: - bierze udział w konkursach przedmiotowych, - projektach edukacyjnych, - sam inicjuje przedsięwzięcia o charakterze społecznym, bądź edukacyjnym; - współpracuje przy uroczystościach szkolnych. 15
