Ratgeber für Eltern zweisprachig aufwachsender
advertisement
Ratgeber für Eltern zweisprachig aufwachsender Kinder Poradnik dla rodziców dzieci dorastających dwujęzycznie 1 Spis treści 2 Inhalt 4 Język niemiecki w Polsce i na świecie 5 Deutsch in Polen und auf der Welt 4 Znaczenie języka niemieckiego na świecie 5 4 Język niemiecki w Polsce Die Bedeutung der deutschen Sprache in der Welt 6 Język niemiecki jako język mniejszości niemieckiej 5 Die deutsche Sprache in Polen 7 Deutsch als Sprache der deutschen Volksgruppe 6 Język niemiecki jako język sąsiada 7 Deutsch als die Sprache des Nachbarn 8 Wspieranie nauczania języka niemieckiego 9 Unterstützung des Deutschunterrichts 8 Język niemiecki oznacza korzyści 9 Deutschlernen bringt Vorteile 10 Język niemiecki na studiach 11 Deutsch im Studium 12 W jaki sposób Państwa dziecko może nauczyć się języka niemieckiego? 13 Wie lernt Ihr Kind Deutsch? 12 Argumenty przemawiające za dwujęzycznością Państwa dziecka 13 Welche Vorteile hat die Zweischprachigkeit für Ihr Kind? 14 Gdzie Państwa dziecko może uczyć się języka niemieckiego? • Już jako maluch • W przedszkolu • W szkole 15 Wo kann Ihr Kind Deutsch lernen? • Im Kleinkindalter • Im Kindergarten • In der Schule 16 Jak wychowywać dziecko dwujęzycznie? 17 Wie erzieht man ein Kind zweisprachig? 16 Dlaczego naukę języka niemieckiego powinno się rozpocząć jak najwcześniej? 17 Wieso sollte man mit dem Deutschlernen so früh wie möglich anfangen? 16 Czy używanie w domu gwary przeszkadza w nauce języka niemieckiego? 17 Ist der Gebrauch eines Dialektes zu Hause ein Störfaktor beim Deutschlernen? 18 Czy oglądanie telewizji pomaga w nauce języka niemieckiego? 19 Hilft das Fernsehen beim Deutschlernen? 18 Jak można jako rodzic wspierać dwujęzyczność swojego dziecka? 19 Wie können die Eltern die Zweisprachigkeit des Kindes fördern? 18 Jak radzić sobie z błędami? 19 Wie geht man mit Fehlern um? 20 Czy można rozmawiać z dzieckiem w języku niemieckim, nawet, jeśli samemu nie zna się go perfekcyjnie? 21 Kann man mit dem Kind auch dann Deutsch sprechen, wenn man selbst die Sprache nicht perfekt beherrscht? 20 Jak utrzymać zainteresowanie językiem niemieckim? 21 Wie kann man das Interesse an Deutsch auf Dauer erhalten? 22 Czy powinno się tłumaczyć niezrozumiałe sformułowania? 23 Sollte man übersetzen? Einführung Deutsch ist nicht nur die Sprache unseres Nachbarn, sondern eine der wichtigsten Sprachen der Welt und die meist gesprochene Muttersprache der Europäischen Union. Wir erklären Ihnen in diesem Ratgeber, weshalb es sich lohnt, Deutsch zu lernen, wann man damit anfangen sollte und wo sowie auf welche Art und Weise man Deutsch lernen kann. Außerdem möchten wir Ihnen Fragen rund um das Thema Zweisprachigkeit beantworten. Mehrsprachige Erziehung ist ein sehr wertvolles Geschenk für unsere Kinder. Es macht sie zu etwas Besonderem, verschafft ihnen viele Vorteile und öffnet ihnen zahlreiche Türen! wstęp Język niemiecki jest nie tylko językiem naszych sąsiadów, ale również jednym z najważniejszych języków na świecie. Językiem niemieckim jako ojczystym posługuje się przeważająca liczba mieszkańców Unii Europejskiej. W poradniku tym pragniemy wyjaśnić Państwu dlaczego warto uczyć się języka niemieckiego, kiedy powinno się rozpocząć jego naukę oraz gdzie i w jaki sposób można się go nauczyć. Chcemy również udzielić Państwu odpowiedzi na pytania związane z kwestią dwujęzyczności. Wielojęzyczne wychowanie może być niezwykle wartościowym darem dla naszych dzieci, może sprawić, że staną się one kimś szczególnym oraz stanowi bezsprzeczny atut, który może otworzyć im wiele drzwi. 3 Język niemiecki w Polsce i na świecie Znaczenie języka niemieckiego na świecie 100 milionów ludzi na świecie posługuje się językiem niemieckim. W Europie językiem niemieckim mówi się oprócz samych Niemiec także w Szwajcarii, Austrii, Liechtensteinie, Luksemburgu, wschodniej Belgii, południowym Tyrolu, w Alzacji. Językiem niemieckim posługują się też niemieckie mniejszości narodowe zamieszkujące środkowoeuropejskie kraje jak np. Polskę, Czechy i Węgry. Używają go również mieszkańcy tak odległych zakątków świata jak Namibia, gdzie język niemiecki jest jednym z języków narodowych. Język niemiecki zaliczany jest do 10 najważniejszych języków świata. Jego znaczenie opiera się na potędze gospodarczej krajów, w których jest używany, ich wadze na światowej scenie politycznej, roli, którą odgrywa w nowoczesnej technologii, nauce, turystyce i atrakcyjnej ofercie niemieckojęzycznych krajów. Niemieccy pisarze, poeci, kompozytorzy i artyści tworzą współczesną kulturę i należą do światowego dziedzictwa kulturowego. Znajomość języka niemieckiego oznacza więc korzyści i ma znacznie dla każdego, kto zamierza nawiązać kontakty na płaszczyźnie naukowej, kulturalnej czy dyplomatycznej. Język niemiecki w Polsce 2.345.480! Tylu Polaków uczy się obecnie języka niemieckiego. Żaden inny kraj nie może poszczycić się tak liczną grupą osób uczących się tego właśnie języka. Właściwie nie powinno to dziwić, w końcu Niemcy są naszym sąsiadem, a obie kultury są chociażby ze względu na swoje sąsiedztwo ze sobą ściśle powiązane. Dzięki temu mamy niepowtarzalną szansę z bliska i „na własnej skórze” poznawać niemiecką kulturę i język. Mamy również ułatwiony dostęp do niemieckojęzycznych książek, czasopism, filmów czy też programów telewizyjnych. Wiele szkół pielęgnuje kontakty partnerskie ze szkołami w Niemczech prowadząc ożywioną wymianę uczniów. Również niemieckie i polskie szkoły wyższe łączy wieloletnia współpraca. Kolejnym plusem dla uczących się języka niemieckiego jest obecność w Polsce mniejszości niemieckiej. To z jej szeregów pochodzi nie tylko wielu świetnych nauczycieli języka niemieckiego, ale to właśnie również ona silnie wspiera nauczanie języka niemieckiego w Polsce (patrz: www.vdg.pl, www.tskn.vdg.pl, www.haus.pl). Wreszcie dzięki językowi niemieckiemu możemy obcować z niemiecką kulturą – literaturą, filmem, muzyką itp. „Zachęcam do uczenia się języka niemieckiego, ponieważ bez ojczystego języka niemieckiego nie będzie w Polsce mniejszości niemieckiej. Język niemiecki zaś jako język obcy stanowi przesłankę dobrego zrozumienia pomiędzy dwoma sąsiadującymi ze sobą narodami.” Peter Eck, Konsul RFN w Opolu 4 Deutsch in Polen und auf der Welt Die Bedeutung der deutschen Sprache in der Welt 100 Millionen Menschen auf der Welt sprechen Deutsch. In Europa wird es neben Deutschland auch in der Schweiz, in Österreich, Liechtenstein, Luxemburg, Ostbelgien, Südtirol, im Elsass und von deutschen Volksgruppen in mehreren mitteleuropäischen Ländern, wie z.B. Polen, Tschechien oder Ungarn, gesprochen. Es ist damit die meist vertretene Muttersprache in der Europäischen Union. Deutsch wird aber auch in weiter entfernten Ländern gesprochen, so zum Beispiel in Namibia in Afrika, wo es eine der Nationalsprachen ist. Die deutsche Sprache zählt zu den zehn wichtigsten Sprachen der Welt. Ihre Bedeutung stützt sich vor allem auf die Wirtschaftskraft der Mutterländer, deren politisches Gewicht, moderne Technologie und Wissenschaft sowie den beachtlichen Tourismus und das attraktive Bildungssystem der deutschsprachigen Länder. Deutsche Schriftsteller, Dichter, Komponisten und Künstler prägen unsere Kultur und gehören zum Weltkulturerbe. Die deutsche Sprache besitzt eine große Bedeutung für jeden, der im wissenschaftlichen, diplomatischen oder kulturellen Bereich Kontakte knüpfen möchte. Die deutsche Sprache in Polen 2.345.480 polnische Staatsbürgerinnen und Staatsbürger lernen derzeitig die deutsche Sprache. In keinem anderen Land der Welt gibt es so viele Deutsch Lernende wie bei uns. Eigentlich sollte uns das nicht wundern. Schließlich ist Deutschland unser Nachbarland und allein daher sind die beiden Kulturen im Wesentlichen einander verbunden. Dadurch haben wir die große Chance die deutsche Kultur und die deutsche Sprache hautnah kennen zu lernen. Wir haben auch einfacheren Zugriff auf deutschsprachige Bücher, Zeitschriften, Filme und Fernsehprogramme. Viele Schulen haben deutsche Partnerschulen und es findet ein reger Schüleraustausch statt. Außerdem verbindet deutsche und polnische Hochschulen eine langjährige Zusammenarbeit. Ein weiterer Vorteil für polnische Deutschlerner ist die Anwesenheit der deutschen Volksgruppe in Polen. Aus ihren Reihen stammen nicht nur hervorragende Deutschlehrerinnen und Deutschlehrer, sondern sie trägt auch viel dazu bei, den Deutschunterricht in Polen zu fördern (siehe unter www.vdg.pl, www.tskn. vdg.pl, www.haus.pl). Und nicht zuletzt erhalten wir durch die deutsche Sprache einen Zugang zur deutschen Kultur – zu Literatur, Filmen, Musik und vielem mehr. „Ich ermuntere zum Erlernen der deutschen Sprache, weil es ohne deutsche Muttersprache auch keine deutsche Volksgruppe in Polen geben kann und Deutsch als Fremdsprache gute Voraussetzungen schafft, dass sich zwei Nachbarvölker besser verstehen.” Peter Eck , Konsul der BRD in Oppeln 5 Język niemiecki jako język mniejszości niemieckiej Język niemiecki jest również językiem mniejszości niemieckiej w Polsce. Kto się nim posługuje, ma ułatwiony dostęp do niemieckojęzycznej historii, literatury i sztuki Niemców w Polsce. Przede wszystkim na Górnym Śląsku język niemiecki pozostaje żywym, używanym na co dzień językiem. Korzystać można tu z niemieckich bibliotek z bogatymi księgozbiorami, z niemieckojęzycznej prasy (Wochenblatt, Oberschlesien), śledzić można programy radiowe i telewizyjne (Schlesien Journal, Kaffeeklatsch, Die Deutsche Stimme). W wielu gminach, w których żyje mniejszość niemiecka, zamieszczone zostały tablice z dwujęzycznymi nazwami miejscowości. Wszędzie tam, gdzie są lub byli obecni Niemcy, widoczne są w przestrzeni wiejskiej i miejskiej niemieckie ślady, np. niemieckie napisy na budynkach, pomnikach, tablicach i nagrobkach. Język niemiecki jako język sąsiada Ważnym argumentem przemawiającym za nauką języka niemieckiego jest bliskość krajów niemieckojęzycznych. Dzięki temu uczniowie mają na przykład możliwość uczestniczenia w wymianach między polskimi a niemieckimi szkołami, podczas których mogą już wcześnie używać języka niemieckiego w praktyce. Dzięki ścisłej współpracy pomiędzy mniejszością niemiecką a różnymi niemieckimi organizacjami powstaje wiele projektów, jak np. obozy językowe, niemieckojęzyczne konkursy recytatorskie i literackie czy też olimpiady z języka niemieckiego, w ramach których dzieci uczące się języka mają możliwość sprawdzenia jego znajomości. Bogata oferta obejmująca również „szkółki sobotnie” czy też kolonie połączone z nauką języka niemieckiego jest dodatkową motywacją do dalszej nauki. 6 Deutsch als Sprache der deutschen Volksgruppe Deutsch ist die Sprache der deutschen Volksgruppe in Polen. Wer Deutsch spricht, der hat auch einen besseren Zugang zur deutschsprachigen Geschichte, Literatur und Kunst der Deutschen in Polen. Vor allem in Oberschlesien ist Deutsch eine lebendige Alltagssprache. Es gibt deutsche Bibliotheken mit reichem Buchbestand, deutschsprachige Presse (Wochenblatt, Oberschlesien), sowie Hörfunk- und Fernsehsendungen (Schlesien Journal, Kaffeeklatsch, Die Deutsche Stimme). In vielen Gemeinden, in denen Angehörige der deutschen Volksgruppe leben, gibt es bereits zweisprachige deutschpolnische Ortsschilder. Überall dort, wo die deutsche Volksgruppe vertreten ist oder war, sind im Stadt- und Landschaftsbild deutsche Spuren wie Beschriftungen auf Gebäuden, Denkmälern, Gedenk- und Grabtafeln zu finden. Deutsch als die Sprache des Nachbarn Ein wichtiger Vorteil des Deutschlernens ist die Nähe zu den deutschsprachigen Ländern. So bekommen viele Schülerinnen und Schüler die Möglichkeit, sich in der neuen Sprache schon früh praktisch zu üben, so zum Beispiel bei einem Austausch zwischen einer deutschen und einer polnischen Schule. Die enge Zusammenarbeit zwischen der deutschen Volksgruppe und verschiedenen deutschen Organisationen hat bereits viele Projekte entstehen lassen, in denen ein Deutsch lernendes Kind schon sehr früh seine Deutschkenntnisse erproben kann, wie zum Beispiel Sprachcamps oder deutschsprachige Rezitations- und Literaturwettbewerbe sowie Deutscholympiaden. Ferner motivieren vielfältige Möglichkeiten zum Weiterlernen, beispielsweise deutschsprachige Samstagskurse oder Ferienlagern mit Deutschunterricht. Weitere Projekte werden in Zukunft dazu kommen. 7 8 Wspieranie nauczania języka niemieckiego Unterstützung des Deutschunterrichts Wiele organizacji z Niemiec znanych na arenie międzynarodowej (Instytut Goethego – www.goethe.de, Centrala Szkolnictwa Zagranicznego – www.auslandsschulwesen. de, Niemiecka Centrala Wymiany Akademickiej – www.daad.de, Instytut Stosunków Kulturalnych z Zagranicą – www.ifa.de, Wymiana Pedagogiczna – www.kmk-pad.org, Deutsche Welle – www.dw-world.de) wspiera nauczanie języka niemieckiego poprzez: n referentów z niemieckojęzycznych krajów, którzy w polskich placówkach dokształcających przekazują nowe metody wspierania nauki języka niemieckiego, n niemieckich pedagogów, którzy nauczają w polskich szkołach języka niemieckiego i wspierają rozwój nauczania języka niemieckiego ukierunkowany na poprawę jego jakości, n pomoce dydaktyczne np. książki, gry, podręczniki, n tworzenie partnerstwa między szkołami i organizowanie wymiany młodzieży, n organizowanie różnych projektów np. międzynarodowych konkursów, obozów językowych dla młodzieży, n motywowanie młodych ludzi do nauki języka niemieckiego, by otworzyć im drzwi do świata niemieckiej nauki, gospodarki i kultury. Wielu z przyszłych nauczycieli języka niemieckiego już w trakcie studiów korzysta z różnorodnej oferty oświatowej mniejszości niemieckiej i niemieckojęzycznych organizacji, a także z faktu sąsiadowania z niemieckojęzycznymi krajami. Dzięki temu posługują się oni językiem niemieckim często równie dobrze jak ojczystym. Dostęp do wielu darmowych możliwości dokształcania się w obrębie Polski i Niemiec oraz do pomocy dydaktycznych, pozwala im natomiast na nauczanie języka niemieckiego w sposób interesujący, nowoczesny i różnorodny. Viele international bekannte Organisationen aus Deutschland (Goethe-Institut – www. goethe.de, Zentrale für das Auslandsschulwesen – www.auslandsschulwesen.de, Deutscher Akademischer Austausch Dienst – www.daad.de, Institut für Auslandsbeziehungen – www.ifa.de, Pädagogischer Austauschdienst – www.kmk-pad.org, Deutsche Welle – www.dw-world.de) unterstützen den Deutschunterricht durch: n Referenten aus dem deutschsprachigen Ausland, die in polnischen Weiterbildungsstätten neue Methoden der Sprachförderung vermitteln, n Vermittlung deutscher Lehrkräfte, die in polnischen Schulen Deutsch unterrichten und die qualitätsorientierte Entwicklung des Deutschunterrichts fördern, n Lehrmaterialien wie Bücher, Spiele oder Arbeitsunterlagen, n Bildung von Schulpartnerschaften und Austauschen, n Organisation verschiedener Projekte wie internationale Wettbewerbe und Sprachcamps für Jugendliche, n Motivation junger Menschen für die deutsche Sprache, um ihnen Türen zur deutschen Wissenschaft, Wirtschaft und Kultur zu öffnen. Viele angehende Deutschlehrerinnen und Deutschlehrer nutzen bereits in ihrer Ausbildung die vielseitigen Angebote der deutschen Volksgruppe und deutschsprachigen Organisationen sowie den Vorteil der Nähe zu den deutschsprachigen Ländern. Dadurch beherrschen sie Deutsch fast wie eine Muttersprache. Darüber hinaus haben sie Zugang zu vielen, auch kostenlosen, Weiterbildungsmöglichkeiten in Polen und Deutschland sowie zu Arbeitsmaterialien, um den Deutschunterricht und die Sprachangebote aktuell, modern, interessant und abwechslungsreich zu gestalten. Język niemiecki oznacza korzyści Począwszy od dzieci w przedszkolach, skończywszy na seniorach – oferta kursów języka niemieckiego dla wszystkich grup wiekowych jest wyjątkowo bogata. Kursy dla początkujących i zaawansowanych organizowane są przede wszystkim przez terenowe struktury mniejszości czyli koła DFK (Deutscher Freundschaftskreis). Biorąc jako rodzic udział w tego rodzaju kursach pośrednio wspierają Państwo również naukę języka niemieckiego swego dziecka. Im szybciej rozpoczyna się naukę języka tym lepiej. W przeciweństwie do dorosłych, dzieci łatwiej oraz bardziej efektywnie przyswajają języki obce. Badania naukowe dowodzą, że dzieci, które wcześnie zaczynają się uczyć języka niemieckiego w rezultacie szybciej przyswajają kolejne języki obce oraz lepiej radzą sobie w szkole. Nieliczni zdają sobie sprawę z tego, że około 70 procent dzieci na świecie wychowywanych jest wielojęzycznie! Jednojęzyczność stanowi więc wyjątek! Deutschlernen bringt Vorteile Für die verschiedenen Zielgruppen, von Kleinkind bis Rentner, gibt es ein breites Angebot an Deutschkursen. Diese werden unter anderem von den Deutschen Freundschaftskreisen speziell für Anfänger oder Fortgeschrittene veranstaltet. Indem Sie als Elternteil Deutsch lernen, fördern Sie indirekt auch den Deutscherwerb Ihres Kindes. Je schneller man mit dem Deutschlernen anfängt, desto besser. Ein Kind lernt die Sprache effektiver und leichter als ein Erwachsener. Wissenschaftliche Untersuchungen haben ergeben, dass Kinder, die früh Deutsch lernen, schneller weitere Fremdsprachen erlernen und auch in anderen Schulfächern besser abschneiden. Was Viele nicht wissen: Die meisten Kinder der Welt (über 70 Prozent) werden mehrsprachig erzogen! Einsprachigkeit ist deshalb also die Ausnahme! 9 Język niemiecki na studiach Deutsch im Studium Przed osobami znającymi język niemiecki otwierają się szersze perspektywy na przyszłość. Po pierwsze, język niemiecki jest językiem nauki. Wiele publikacji pochodzących z XX wieku napisanych zostało w języku niemieckim. Również dziś w języku tym publikuje się w obrębie wielu humanistycznych i społecznych dziedzin takich jak teologia, literatura, polityka, gospodarka. Niemcy szczycą się ponadto świetną ofertą edukacyjną dla studentów. W języku niemieckim można studiować również w innych niemieckojęzycznych krajach jak Szwajcaria czy Austria (www.daad.de). Znaczna grupa studentów już teraz zdaje sobie z tego sprawę, a co roku wielu z nich myśląc o zdobywaniu wykształcenia za granicą najczęściej wybiera właśnie Niemcy (www.goethe.de). Obecnie również wiele innych zagranicznych uczelni wyższych np. w Holandii, posiada szeroką ofertę różnych niemieckojęzycznych kierunków studiów. Niejednokrotnie potwierdziło się już, iż łatwiej znaleźć dobrą pracę mając w kieszeni dyplom ukończenia studiów na renomowanej zagranicznej uczelni i dysponując dobrą znajomością języka niemieckiego. Wer Deutsch beherrscht, dem bieten sich weitere hervorragende Möglichkeiten an. Zum einen ist Deutsch eine Wissenschaftssprache. Viele Publikationen aus dem 20. Jahrhundert wurden in Deutsch verfasst. Noch heute publiziert man in vielen geistes- und sozialwissenschaftlichen Fächern wie Theologie, Literatur, Politik oder Wirtschaft in Deutsch. Deutschland bietet außerdem hervorragende Möglichkeiten für Studenten. Auf Deutsch studieren kann man auch in den deutschsprachigen Ländern Schweiz oder Österreich (www.daad.de). Das wissen viele Studenten bereits. Jedes Jahr entscheiden sich junge Menschen aus Polen, die ein Auslandsstudium beginnen wollen, deshalb am häufigsten für Deutschland als Studienort (www.goethe.de). Und mittlerweile bieten auch andere ausländische Hochschulen, z.B. in Holland, ein breites Angebot an verschiedenen deutschsprachigen Studiengängen an. Immer wieder hat sich herausgestellt: Mit dem Abschluss einer renommierten ausländischen Universität und guten Deutschkenntnissen ist es um einiges leichter, eine gute Arbeit zu finden. „Pobyt stypendialny w Niemczech był dla mnie wspaniałym przeżyciem, które powtórzyłbym bez wahania. Nie tylko poszerzyłem swoją wiedzę i znajomość języka niemieckiego oraz poznałem inny system szkolnictwa wyższego, ale też zdobyłem wielu nowych przyjaciół. Każdemu studentowi polecam stypendium naukowe w Niemczech.” „Der Stipendienaufenthalt in Deutschland war für mich ein wunderbares Erlebnis, dass ich jederzeit wiederholen würde. Ich habe nicht nur meine Deutschkenntnisse und mein Wissen erweitern, und ein anderes Studiensystem kennen lernen können, sondern auch viele neue Bekannte gewonnen. Ich würde jedem Studenten einen Studienaufenthalt in Deutschland empfehlen.“ Dawid Bartoszek, Germanist Dawid Bartoszek, germanista 10 11 W jaki sposób Państwa dziecko może nauczyć się języka niemieckiego? Argumenty przemawiające za dwujęzycznością Państwa dziecka n n n n n n n n Welche Vorteile hat die Zweisprachigkeit für Ihr Kind? n n Dwujęzyczne dzieci szybciej i efektywniej uczą się innych języków obcych. Porównanie dwóch różniących się od siebie języków pozwala dziecku na lepsze zrozumienie każdego z nich z osobna. Dwujęzyczne dzieci dysponują kilkoma słowami określającymi te same przedmioty i myśli. Takie dzieci wyróżniają się płynnym, kreatywnym i elastycznym myśleniem. Potrafią się wyrażać werbalnie i pisemnie w sposób bardziej precyzyjny. Dzieci wychowywane wielojęzycznie, lepiej radzą sobie w szkole niż ich rówieśnicy, którzy znają tylko jeden język. Dotyczy to np. czytania podczas którego dzieci bardziej koncentrują się nad sensem tekstu, niż nad jego brzmieniem. Dwujęzyczne dzieci są pewniejsze siebie, a także bardziej wrażliwe wobec innych ludzi i obcych kultur. Dwujęzyczne dzieci potrafią w sposób bardziej naturalny i bardziej obrazowy komunikować się z otoczeniem. Zachowują one lepszy kontakt z rodzicami i dziadkami, a także w stosunku do społeczności lokalnej i ponadlokalnej, w której żyją. Dzieci, które uczą się dwóch lub więcej języków mają większe szanse w sferze zawodowej, w której wymagana jest znajomość kilku języków oraz międzynarodowość. Dwujęzyczne dzieci postrzegają swoją małą ojczyznę – region, w sposób bardziej świadomy oraz budują z nią silniejsze więzi. Dzieci, które oprócz języka polskiego mówią również w języku niemieckim, mają ułatwiony dostęp do niemieckiego dziedzictwa kulturowego regionu. Mogą samodzielnie poznawać niemieckojęzyczną historię, literaturę i sztukę swojej małej ojczyzny – Heimatu. „Dwujęzyczność daje nam głębszy i szerszy dostęp do świata. A kiedy zna się już dwa języki, to nie ma się większych trudności w przyswajaniu kolejnych języków obcych. Tym sposobem możemy lepiej poznać historię naszego kraju. Człowiek jest wówczas bardziej otwarty, mniej zamknięty w sobie. Otwiera się też na bogactwo kulturowe sąsiada.” Arcybiskup Alfons Nossol 12 Wie lernt Ihr Kind Deutsch? n n n n n n Zweisprachige Kinder lernen schneller und effektiver weitere Fremdsprachen. Der Vergleich zwischen zwei unterschiedlichen Sprachen hilft dem Kind, jede einzelne besser zu verstehen. Zweisprachige Kinder verfügen über mehrere Wörter für die gleichen Gegenstände und Gedanken. Solche Kinder verfügen häufig über ausgesprochen flüssiges, flexibles und kreatives Denken. Sie können sich deshalb auch sprachlich und schriftlich genauer und besser ausdrücken. Kinder, die mehrsprachig erzogen werden, haben oft bessere Schulleistungen als Gleichaltrige, die nur eine Sprache beherrschen. Sie lesen zum Beispiel besser, weil sie sich dabei mehr auf den Sinn als auf den Klang konzentrieren. Zweisprachige Kinder haben häufig ein höheres Selbstvertrauen und ein tieferes Interesse für andere Menschen und fremde Kulturen. Bilinguale Kinder können natürlicher und ausdrucksvoller kommunizieren, sie behalten eine bessere Beziehungsstruktur zu Eltern und Großeltern sowie zum örtlichen und überörtlichen sozialen Umfeld, in dem sie leben. Kinder, die zwei oder mehrere Sprachen erlernen, haben in Berufsbereichen, die Mehrsprachigkeit und Internationalität erfordern, größere Chancen. Zweisprachige Kinder erleben ihre Heimat bewusster und bauen oft eine tiefere Bindung an diese auf. Kinder, die neben Polnisch auch Deutsch sprechen, haben einen erleichterten Zugang zum deutschen Kulturerbe der Region. Sie können später die deutschsprachige Geschichte, Literatur und Kunst ihrer Heimat selbstständig erkunden. „Zweisprachigkeit gibt einen tieferen und breiteren Zugang zur Welt überhaupt. Und wenn man schon zwei Sprachen kennt, dann hat man eine nicht all zu große Mühe weitere Fremdsprachen zu erlernen. Und insofern können wir auch die Geschichte unseres Landes näher ergründen und man ist dann offener, man ist dann nicht so irgendwie in sich verduckt aber man öffnet sich auf das Reichtum, kulturelle Reichtum der Nachbarn.“ Erzbischof Alfons Nossol 13 Gdzie Państwa dziecko może uczyć się języka niemieckiego? Już jako maluch Państwa dziecko może rozpocząć naukę języka niemieckiego jeszcze przed pójściem do przedszkola czy też szkoły. Od samego początku mogą Państwo rozmawiać ze swoim dzieckiem w obu językach. Wielojęzyczne wychowanie to jednak wielkie wyzwanie dla rodziców, które wymaga zarówno wyobraźni jak i cierpliwości. W przedszkolu Wiele przedszkoli w całej Polsce proponuje w swej ofercie kilka godzin nauki języka niemieckiego tygodniowo. Dzieci uczą się języka podświadomie, przede wszystkim poprzez słuch. Celem samym w sobie dla dziecka nie jest nauka języka, a umiejętność wymiany informacji z otoczeniem, czy też wzajemnej komunikacji. Poprzez odpowiednio ukierunkowaną ofertę, która obejmuje śpiewanie, zróżnicowane tematycznie projekty, czytanie dzieciom i zabawę, którym towarzyszy język niemiecki, dziecko uczy się drugiego języka w sposób zupełnie naturalny. W tak młodym wieku Państwa córka czy syn przyswajają sobie nowy język bez większych problemów. Nauczyciele języka niemieckiego koncentrują się podczas nauczania na tym, by mówienie i uczenie się sprawiało dziecku przyjemność i radość. Intensywny kontakt dziecka z językiem niemieckim w przedszkolu, umożliwi mu szybszą i efektywniejszą naukę języka niemieckiego w szkole. Poprzez zabawę dziecko w przedszkolu uczy się bowiem podświadomie także reguł gramatyki i słów, których nie zapomni nawet w wieku dorosłym. 14 W szkole Język niemiecki w wielu szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach średnich nauczany jest obok polskiego jako drugi język. Na terenach zamieszkiwanych przez mniejszość niemiecką rodzice mogą skierować do dyrekcji szkoły prośbę o wprowadzenie nauczania języka niemieckiego jako ojczystego, podobnie w przedszkolach. Wiele szkół funkcjonuje również jako szkoły dwujęzyczne, w związku z czym wybrane przedmioty nauczane są także w języku niemieckim. Dzięki temu uczeń może korzystać z naturalnego, wielostronnego i zróżnicowanego dostępu do języka niemieckiego. Dzieci, które uczęszczają do szkoły, a do tej pory nie uczyły się języka niemieckiego, mają w momencie przejścia do szkół wyższego stopnia, jak np. gimnazjum czy szkoła średnia, możliwość wyboru języka niemieckiego jako drugiego języka obcego. Wiele liceów w Polsce daje też uczniom możliwość przystąpienia do niemieckiej matury. Jej zdanie z kolei umożliwi Państwa dziecku bezproblemowy dostęp do szkół wyższych i innych placówek oświatowych w wielu krajach. Wo kann Ihr Kind Deutsch lernen? Im Kleinkindalter Natürlich kann Ihr Kind Deutsch schon vor dem Besuch der Schule und des Kindergartens lernen. Sie können mit Ihrem Kind von Anfang an in beiden Sprachen sprechen. Mehrsprachige Erziehung ist allerdings eine große Herausforderung für die Eltern, die Phantasie und Geduld erfordert. Im Kindergarten Viele Kindergärten in Polen bieten mehrere Stunden wöchentlich Deutschunterricht an. Die Kinder erlernen die Sprache dabei unbewusst, vor allem durch das Hören. Das Ziel eines Kindes ist es, sich mit seiner Umgebung austauschen und kommunizieren zu können und dabei nimmt es unbewusst die Sprachen auf. Durch gezielte Angebote in deutscher Sprache wie gemeinsames Singen, Projekte zu verschieden Themen, Vorlesen und Spielen lernen Kinder auf natürliche Weise eine zweite Sprache dazu. In diesem jungen Alter eignet sich Ihre Tochter oder Ihr Sohn eine neue Sprache noch besonders leicht an. Die Deutsch sprechenden Erzieherinnen und Erzieher konzentrieren sich während dieser Art der Sprachförderung darauf, dass Ihr Kind Freude am Sprechen und Spaß am Lernen hat. Der intensive Kontakt zur deutschen Sprache während der Kindergartenzeit ermöglicht es Ihrem Kind, in weiterführenden Schulen einfacher, schneller und besser Deutsch weiter zu lernen. Darüber hinaus lernt Ihr Kind unbewusst und auf spielerische Weise Grammatik und Vokabeln. Solche Kenntnisse vergisst es auch im erwachsenen Alter auch nicht so schnell! In der Schule Deutsch wird inzwischen in vielen Grundschulen, Gymnasien und Lyzeen zusätzlich als Zweitsprache angeboten. In Regionen, wo die deutsche Volksgruppe vertreten ist, können Eltern gegenüber der Schulleitung den Wunsch äußern, muttersprachlichen Deutschunterricht einzuführen (genauso diese Möglichkeit besteht auch im Kindergarten). Viele Schulen arbeiten nach einem bilingualen Konzept. Hierbei werden verschiedene Fächer auf Deutsch unterrichtet. Dies ermöglicht einen natürlichen, vielseitigen und abwechslungsreichen Zugang zur deutschen Sprache. Kinder, die in die Schule gehen und noch kein Deutsch gelernt haben, können sich mit dem Übergang in eine weiterführende Schule für Deutsch als zweite Fremdsprache entscheiden. Darüber hinaus bieten bereits viele Lyzeen in ganz Polen die Möglichkeit, das deutsche Abitur zu absolvieren. Dies ermöglicht Ihrem Kind in vielen Ländern einen problemlosen Zugang zu Universitäten und anderen Bildungsstätten. 15 Jak wychowywać dziecko dwujęzycznie? Najlepiej, jeśli z dzieckiem rozmawia się w dwóch językach od samego urodzenia. Ważne jest, aby już wcześnie nauczyło się ono rozróżniać oba języki, dlatego każdy z nich powinien kojarzyć się dziecku z konkretnymi osobami. Na przykład matka albo dziadkowie rozmawiają z dzieckiem po niemiecku, natomiast ojciec w języku polskim. Również pozostali członkowie rodziny lub znajomi, którzy dobrze znają język niemiecki, mogą Państwa dziecku pomóc w jego przyswajaniu. Istotne jest, aby dziecko miało regularny kontakt z językiem i aby osoba mówiąca do niego w języku niemieckim była w tym konsekwentna. Należy przy tym pamiętać, że początkowe mieszanie języków u dziecka wychowywanego dwujęzyczne jest czymś zupełnie normalnym i nie jest powodem do niepokoju. Dziecko z wiekiem nauczy się, które reguły i słowa należą do języka polskiego, a które do niemieckiego. Dlaczego naukę języka niemieckiego powinno się rozpocząć jak najwcześniej? W żadnym okresie życia nie uczymy się języka tak naturalnie i bez trudu jak w dzieciństwie swojego języka ojczystego. W momencie gdy dziecko ma dwa języki ojczyste, uczy się ich obu w sposób naturalny. Badania dowiodły, że proces przyswajania języka przez dziecko przebiega najefektywniej, jeśli ma miejsce przed ukończeniem 11 roku życia. Oznacza to, że z nauką języka niemieckiego – choć właściwie nie jest to w tym wieku dosłownie rzecz biorąc nauka, a raczej aktywności prowadzone w języku niemieckim – należy zacząć tak wcześnie, jak tylko jest to możliwe. Najlepiej już w domu. Czy używanie w domu gwary przeszkadza w nauce języka niemieckiego? Rodzice, którzy w domu rozmawiają z dzieckiem gwarą, mają często wątpliwości czy ich dziecko powinno się jednocześnie uczyć języka polskiego i niemieckiego. Ich zdaniem dziecko najpierw powinno nauczyć się dobrze języka polskiego, zanim zacznie naukę kolejnego. Posługiwanie się gwarą przez dziecko nie oznacza jednak wcale, że nie może się ono równie dobrze nauczyć języka polskiego jak i niemieckiego. Przeciwnie: również gwara powinna być pielęgnowana poprzez historyjki, piosenki i zabawy. 16 Wieso sollte man mit dem Deutschlernen so früh wie möglich anfangen? Wie erzieht man ein Kind zweisprachig? Am besten ist es, wenn Sie mit Ihrem Kind von Geburt an in beiden Sprachen kommunizieren. Es ist wichtig, dass das Kind früh lernt, zwischen diesen Sprachen zu unterscheiden. Deswegen sollten die Sprachen an bestimmte Personen gebunden sein. Zum Beispiel sprechen dann Mutter oder Großeltern ausschließlich Deutsch und der Vater nur Polnisch mit dem Kind. Auch andere Familienmitglieder oder enge Bekannte, die die deutsche Sprache gut beherrschen, können Ihrem Kind helfen, die zweite Sprache zu lernen. Wichtig ist dabei ein regelmäßiger Kontakt Ihres Kindes mit der Sprache. Die Deutsch sprechenden Personen sollten jedoch konsequent mit dem Kind nur Deutsch sprechen. Bei einem zweisprachig erzogenen Kind ist das anfängliche Vermischen der Sprachen völlig normal. Es gibt also keinen Grund zur Sorge wenn dies eine Zeit lang auftreten sollte. Mit der Zeit lernt das Kind dann, welche Regeln und welche Wörter zu welcher Sprache gehören. Man lernt eine Sprache nie wieder so mühelos und natürlich wie im Kleinkindalter. Zu dem Zeitpunkt wird jede Sprache wie eine Muttersprache geradezu aufgesogen. Wenn ein Kind zwei „Muttersprachen“ hat, lernt es beide ganz natürlich. Untersuchungen haben gezeigt, dass der Spracherwerb besonders erfolgreich verläuft, wenn er schon vor dem 11. Lebensjahr abgeschlossen ist. Selbstverständlich ist das Lernen einer Sprache in diesem Alter kein richtiger Unterricht, sondern es handelt sich eher um Aktivitäten, die in deutscher Sprache durchgeführt werden. Das bedeutet, dass man mit dem „Deutschlernen” so schnell wie möglich anfangen sollte – am besten von Anfang an zu Hause! Ist der Gebrauch eines Dialektes zu Hause ein Störfaktor beim Deutschlernen? Eltern, die zu Hause mit dem Kind in einem Dialekt sprechen, haben oft Zweifel, ob das Kind Deutsch und Polnisch zugleich lernen sollte. Ihrer Meinung nach müsste es erst die polnische Sprache gut beherrschen, bevor es eine weitere Sprache lernt. Doch der Gebrauch des Dialektes durch das Kind bedeutet auf keinen Fall, dass es nicht beide Sprachen gut beherrschen lernt. Im Gegenteil: der Dialekt sollte gleichzeitig mit Geschichten, Liedern und Spielen gepflegt werden. 17 Czy oglądanie telewizji pomaga w nauce języka niemieckiego? Jeśli Państwa dziecko ogląda niemieckojęzyczne programy telewizyjne, powinniście Państwo zdawać sobie sprawę z tego, że w ten sposób uczy się ono języka niemieckiego tylko biernie. Aby poznało język w sposób wielostronny, umiało w języku niemieckim czytać, mówić i go rozumieć, konieczny jest żywy i interaktywny kontakt z językiem. W ten sposób Państwa dziecko szybciej i trwale nauczy się języka niemieckiego. Jak można jako rodzic wspierać dwujęzyczność swojego dziecka? Już w wieku 10 miesięcy dziecko „nastawia się” na językową melodię swojego otoczenia. Mając 2 lata uczy się pierwszych podstawowych reguł budowy zdania i słów. W wieku 4 lat Państwa dziecko zdążyło już nauczyć się najważniejszych struktur otaczającego go języka. Dlatego bardzo ważne jest, aby (nawet jeśli dziecko jeszcze nie mówi): n dużo czytać na głos, opowiadać dziecku i śpiewać, n wspólnie z dzieckiem oglądać książki z obrazkami i zdjęcia, n uczyć dziecko wierszyków i rymowanek. 18 Hilft das Fernsehen beim Deutschlernen? Jako rodzic można wspierać językowy rozwój dziecka poprzez werbalizowanie zwyczajnych codziennych sytuacji. Na przykład zamiast powiedzieć „Ich mache Essen“ (Przygotowuję jedzenie), można opisać pojedyncze kroki: „Ich schäle jetzt die Karotte und dann schneide ich sie in Würfel“ (Teraz obieram marchewkę, później pokroję ją w kostki). Dzięki temu uczenie się słów i zdań w dwóch językach będzie dziecku sprawiało radość. Poprzez wspólną zabawę i rozmowę jako rodzic korzystnie wspieramy rozwój językowy naszego dziecka. Jak radzić sobie z błędami? Popełnianie przez dziecko błędów podczas posługiwania się językiem niemieckim jest zupełnie normalnym procesem towarzyszącym nauce języka. Także podczas przyswajania języka ojczystego dziecko popełnia błędy, jednak w tym przypadku rodzice nie rozpatrują w sposób równie krytyczny pojedynczych zdań czy słów. W żadnym wypadku nie powinni Państwo w sposób wyraźny poprawiać dziecka czy też kazać mu powtarzać całych „prawidłowych” zdań. W konsekwencji dziecko będzie miało opory przed mówieniem w języku niemieckim, a w najgorszym wypadku może nawet nabyć lęku przed samym językiem. Lepiej poprawiać dziecko w sposób pośredni powtarzając zdanie poprawnie, tak aby ono samo tego nie odczuwało („Acha, na pewno masz na myśli…!”) i potem po prostu kontynuować wypowiedź. Dzięki temu radość dzieci z mówienia zostanie zachowana, a liczba popełnianych błędów będzie się stopniowo zmniejszała. Wenn Ihr Kind deutschsprachige Fernsehsendungen schaut, sollten Sie bedenken, dass es dadurch nur passiv Deutsch erwirbt. Damit es die Sprache vielseitig beherrschen lernt, also Deutsch lesen, verstehen und sprechen kann, ist ein lebendiger und interaktiver Kontakt mit der deutschen Sprache erforderlich. Auf diese Weise lernt es die Sprache aktiv, schnell und vor allem nachhaltig. Wie können die Eltern die Zweisprachigkeit des Kindes fördern? Bereits mit zehn Monaten hat sich das Kind auf die Sprachmelodie seiner Umgebung eingestellt. Und bereits vor dem zweiten Lebensjahr lernt es die ersten grundlegenden Wörter und Satzmuster. Mit vier Jahren hat Ihr Kind die wichtigsten Strukturen der ihn umgebenden Sprachen erworben. Daher ist es wichtig Ihrem Kind, auch wenn es noch nicht spricht: n viel vorzulesen, zu erzählen und vorzusingen, n Bilderbücher und Fotos zu zeigen und zu kommentieren, n Abzählreime und Gedichte vorzusagen. Als Eltern können Sie die Sprachentwicklung Ihres Kindes unterstützen, indem Sie Deutsch in ganz alltägliche Situationen einfließen lassen. Anstatt beispielsweise nur zu sagen „Ich mache Essen“, zählen Sie die einzelnen Schritte auf: „Ich schäle jetzt die Karotte und dann schneide ich sie in Würfel“. Dadurch hat Ihr Kind Spaß daran, Wörter und Sätze zu erlernen, auch in zwei verschiedenen Sprachen gleichzeitig. Durch das gemeinsame Spielen und Reden unterstützen Sie also vorteilhaft die Sprachentwicklung Ihres Kindes. Wie geht man mit Fehlern um? Wenn Ihr Kind Fehler macht wenn es Deutsch spricht, dann ist dies ein ganz normaler Vorgang beim Lernen einer Sprache. Auch beim Erwerb jeder Muttersprache machen Kinder Fehler, aber in diesem Fall schauen Eltern meist nicht so kritisch auf die einzelnen Sätze oder Wörter. Auf gar keinen Fall sollten Sie Ihr Kind ausdrücklich korrigieren oder gar Sätze „richtig“ nachsprechen lassen. Dies bewirkt oft nur, dass die Kinder Hemmungen bekommen Deutsch zu sprechen, im schlimmsten Fall bekommen sie sogar Angst vor der Sprache. Verbessern Sie das Kind lieber indirekt und ohne dass es dies als Korrektur empfindet, indem Sie den Satz richtig gebrauchen („Aha, du meinst bestimmt….!“) und dann einfach weiter sprechen. So bleibt die Sprechfreude der Kinder erhalten und sie werden nach und nach immer weniger Fehler machen. 19 Kann man mit dem Kind auch dann Deutsch sprechen, wenn man selbst die Sprache nicht perfekt beherrscht? Czy można rozmawiać z dzieckiem w języku niemieckim, nawet jeśli samemu nie zna się go perfekcyjnie? Skoro tylko poczują Państwo swobodę w posługiwaniu się językiem, mogą Państwo również ze swoim dzieckiem mówić w języku niemieckim. Nawet jeśli popełniają Państwo błędy lub nie są Państwo pewni co do niektórych sformułowań, powinni Państwo stwarzać swojemu dziecku możliwość prowadzenia rozmowy w języku niemieckim. Ważne jest, aby nie czuli się Państwo tym zmęczeni i byli z dzieckiem emocjonalnie „blisko”, by nie czuło się ono niepewnie. Z czasem błędy językowe u dziecka znikną samoistnie, jeśli zapewnią mu Państwo m.in. możliwość rozmawiania w języku niemieckim z różnymi innymi osobami. Książki i telewizja mogą w tym przypadku odegrać uzupełniającą rolę w przyswajaniu języka. Jak utrzymać zainteresowanie językiem niemieckim? Nauka języka jest procesem, który jest dla dziecka tylko wtedy interesujący, jeśli pozwala na rzeczywiste nawiązanie kontaktu z otoczeniem. Dzieci są ciekawe i chcą poznawać świat. Samo śpiewanie piosenek w języku niemieckim czy czytanie książek nie są rozwiązaniem sprawdzającym się na dłużej. Zainteresowanie językiem będzie malało wraz z wiekiem. Przy jednostronnym kontakcie z językiem konieczność jego przyswajania staje się dla dziecka niezrozumiała. Z biegiem czasu straci ono chęć do nauki albo też zachowa w pamięci pojedyncze rymy czy piosenki, ale w rozmowie nie będzie potrafiło 20 ich użyć. Dzieci poznają każdy język poprzez aktywność, a najwięcej radości sprawia im odczucie, że ich wypowiedzi spotykają się z reakcjami oraz, że są traktowane podczas komunikacji poważnie. Stawiajcie Państwo podczas codziennych sytuacji pytania wymagające podjęcia decyzji „Möchtest du Apfelsaft oder Milch?“ (Chcesz soku jabłkowego czy mleka?), uwzględniajcie opinię dziecka „Was meinst du dazu?“ (Co sądzisz o tym?) i dajcie mu tym samym możliwość prawdziwej komunikacji – jedynie w tym tkwi sens języka i tylko wtedy dzieci chętnie wytrwają w jego nauce. Sobald Sie sich wohl fühlen mit der Sprache, können Sie auch mit Ihrem Kind Deutsch sprechen. Selbst wenn Ihnen manchmal ein Fehler unterläuft oder Sie ein wenig unsicher sind, ob bestimmte Formulierungen ganz richtig sind, sollten Sie dem Kind die Chance geben, Deutsch mit Ihnen zu sprechen. Wichtig ist, dass Sie sich nicht angestrengt fühlen und dem Kind emotional nah sind wenn Sie Deutsch sprechen, denn das würde es spüren und es wäre verunsichert. Fehler bügeln sich bei dem Kind im Laufe der Zeit wie von allein aus, wenn Sie dafür sorgen, dass es die Sprache auch mit verschiedenen anderen Personen spricht. Bücher und das Fernsehen können hier am Rande den Spracherwerb ergänzen. Wie kann man das Interesse an Deutsch auf Dauer erhalten? Das Erlernen einer Sprache ist ein Prozess, der nur dann für ein Kind interessant ist, wenn es dadurch tatsächlich mit der Umwelt in Verbindung tritt. Kinder sind neugierig und wollen ihre Umwelt entdecken. Nur Lieder auf Deutsch singen oder Bücher vorlesen genügt auf Dauer nicht. Das Interesse würde nachlassen, wenn das Kind älter ist. Denn für ein Kind ist bei diesem einseitigen Kontakt mit der Sprache die Notwendigkeit Deutsch zu lernen nicht klar und es wird nach einiger Zeit nicht weiterlernen oder aber es wird die einzelnen Reime der Lieder wie Inseln im Kopf behalten, sie aber im wirklichen Gespräch nicht anwenden können. Kinder erschließen sich jede Sprache, indem sie selbst tätig werden und haben ganz besonders viel Spaß daran wenn sie merken, dass sie mit ihren Äußerungen Reaktionen hervorrufen und dass sie in der Kommunikation ernst genommen werden. Stellen Sie im Alltag Entscheidungsfragen „Möchtest du Apfelsaft oder Milch?“, beziehen Sie das Kind mit ein „Was meinst du dazu?“ und geben sie ihm so die Möglichkeit zu echter Kommunikation – nur das ist der Sinn von Sprache und nur so bleiben Kinder mit Freude dabei! 21 Czy powinno się tłumaczyć niezrozumiałe sformułowania? Sollte man übersetzen? Wenn die Person, die mit einem kleineren Kind Deutsch spricht, von dem Kind nicht verstanden wird, sollte man dennoch nicht einfach ins Polnische übersetzen. Der Prozess, dass Kinder die Bedeutung aus dem Zusammenhang ganz alleine erschließen können, geht sehr schnell und das Lernen der Sprache wird dadurch stark beschleunigt. In einzelnen Fällen kann eine Person, die immer Polnisch mit dem Kind spricht, kurz vermittelnd helfen. Aber dies sollte möglichst nie die Deutsch sprechende Person sein, denn Konsequenz ist sehr wichtig. Andererseits muss einem vorsichtigen, zurückhaltenden Kind gerade am Anfang des Lernens erlaubt sein, auf Polnisch zu antworten, damit es überhaupt wagt, mit der Sprache in Kontakt zu treten. Wenn es nämlich gezwungen wird, zu schnell Deutsch zu sprechen, kann das unter anderem dazu führen, dass es sich immer weniger traut zu sprechen. Das Kind wird Deutsch durch das Hören immer weiter lernen und der „passive“ Wortschatz wird immer weiter wachsen bis es dann langsam bereit ist, auch zu sprechen. Jeśli osoba rozmawiająca z małym dzieckiem w języku niemieckim nie jest przez nie rozumiana, mimo wszystko nie powinna ona tłumaczyć wypowiedzi na język polski. Proces wyłaniania przez dziecko znaczenia z kontekstu wypowiedzi następuje bardzo szybko, a dzięki temu również nauka języka znacznie nabiera tempa. W pojedynczych przypadkach pośredniczyć może tu osoba, która zawsze rozmawia z dzieckiem w języku polskim. Ze względu na konieczność zachowania konsekwencji nie powinna tego jednak robić osoba mówiąca z dzieckiem po niemiecku. Z drugiej zaś strony nieśmiałemu zdystansowanemu dziecku szczególnie na początku należy pozwolić odpowiadać w języku polskim, by ułatwić mu w ten sposób ośmielenie się z językiem. Jeśli zbyt szybko zostanie ono zmuszone do mówienia w języku niemieckim, może dojść do tego, że będzie się ono bało używać danego języka. Poprzez słuchanie dziecko będzie nadal przyswajało język, a pasywny zasób słów będzie wzrastał, do momentu gdy będzie ono gotowe do mówienia w języku niemieckim. „Granice mojego języka oznaczają granice mojego świata.” Ludwig Wittgenstein „Die Grenzen meiner Sprache bedeuten die Grenzen meiner Welt.” Ludwig Wittgenstein 22 Dzieci w Polsce mają najlepsze warunki i możliwości nauki języka niemieckiego. Mogą się go uczyć w przedszkolach i szkołach, które utrzymują ścisłe kontakty ze szkołami partnerskimi w Niemczech. Mają możliwość brania udziału w polsko-niemieckiej wymianie młodzieży, co dodatkowo wspomaga naukę języka. Dzieci mogą korzystać z pomocy niemieckich i polskich nauczycieli języka niemieckiego, którzy posługują się nim jak ojczystym oraz obecności mniejszości niemieckiej dysponującej bogatą ofertą oświatową i kulturalną. Poza tym jako rodzice mogą Państwo uczyć swe dziecko języka niemieckiego Kinder in Polen haben die besten Voraussetzungen und Möglichkeiten, Deutsch zu lernen. In den Kindergärten und in den Schulen wird Deutschunterricht angeboten und es bestehen enge Kontakte mit Partnern in Deutschland. Außerdem haben die Kinder die Möglichkeit, an deutsch-polnischen Schüleraustauschen teilzunehmen, was noch zusätzlich den Deutscherwerb fördert. Sie haben deutsche und polnische Muttersprachler als Lehrer und die deutsche Volksgruppe vor Ort, die ein breites Bildungs- und Kulturangebot anbietet. Auch und gerade als Eltern können Sie Ihrem Kind Deutsch von Anfang an beibringen. All das kann sich nur positiv auf die Sprachkenntnisse und das spätere Privat- und Berufsleben Ihres Kindes auswirken! 23 Ratgeber für Eltern zweisprachig aufwachsender Kinder Poradnik dla rodziców dzieci dorastających dwujęzycznie www.bilingua.vdg.pl Poradnik wydany w ramach kampanii promocyjno-informacyjnej poświęconej zaletom dwujęzyczności pt. „Dwa to więcej niż jeden” Der Ratgeber wurde herausgegeben im Rahmen der Werbe- und Informationskampagne bezüglich der Vorteile von Zweisprachigkeit mit dem Titel: „Zwei sind mehr als Eine“ Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej Haus der Deutsch-Polnischen Zusammenarbeit ul. 1-go Maja 13/2, 45-068 Opole Tel: 77 402 51 05 Fax: 77 402 51 15 E-mail: [email protected] www.haus.pl Związek Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce Verband der deutschen sozial-kulturellen Gesellschaften in Polen ul. Krupnicza 15, 45-013 Opole Tel: 77 454 78 78 Fax: 77 453 85 07 E-mail: [email protected] www.vdg.pl Projekt finansowany ze środków Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Republiki Federalnej Niemiec 24 Dieses Projekt wurde gefördert mit Mitteln des Bundesministeriums des Innern der Bundesrepublik Deutschland
