Streszczenie

STRESZCZENIE
Wstęp
Wady cewy nerwowej (WCN) są wrodzonymi wadami rozwojowymi, do powstania których
prowadzą nieprawidłowości w procesie zamykania się cewy nerwowej na bardzo wczesnym
etapie rozwoju zarodkowego człowieka. Zaburzenia te mogą być zagrożeniem dla życia lub
wiązać się z ryzykiem poważnej niepełnosprawności obciążonych nimi dzieci. Etiologia
WCN jest wieloczynnikowa, obejmując zarówno czynniki środowiskowe, jak i genetyczne.
Stosowanie przez kobiety suplementacji kwasem foliowym przed zajściem w ciążę zmniejsza
ryzyko pojawienia się WCN u ich potomstwa. Obecność polimorfizmów genu MTHFR
związanego z metabolizmem kwasu foliowego, w niektórych populacjach zwiększa ryzyko
wystąpienia WCN. Jednoczesne badanie obecności wariantów genetycznych 677C>T i
1298A>C genu MTHFR oraz stężeń kwasu foliowego i homocysteiny w surowicy krwi
matek, z uwzględnieniem czynników środowiskowych, może stanowić wskazówkę na drodze
poszukiwania metod prewencji występowania WCN.
Cel pracy
1. Identyfikacja czynników środowiskowych wpływających na występowanie WCN u
dzieci.
2. Analiza efektywności rekomendacji dobrowolnej suplementacji kwasem foliowym wśród
kobiet.
3. Ocena znaczenia polimorfizmów 677C>T i 1298A>C genu MTHFR oraz stężeń kwasu
foliowego i homocysteiny w surowicy krwi matek w odniesieniu do ryzyka wystąpienia
WCN u ich potomstwa.
4. Próba oceny możliwości wykorzystania uzyskanych wyników badań do optymalizacji
działań profilaktycznych dotyczących występowania WCN.
Materiał i metody
Przeprowadzono badanie kliniczno-kontrolne na grupie badanej 50 matek dzieci z WCN oraz
grupie kontrolnej 50 kobiet posiadających zdrowe potomstwo. Wobec obu grup zastosowano
takie same metody badawcze: kwestionariusz ankietowy, badanie w kierunku obecności
polimorfizmów 677C>T i 1298A>C genu MTHFR oraz oznaczenie stężeń kwasu foliowego i
homocysteiny w surowicy krwi.
Wyniki
Obecne na wczesnym etapie ciąży zakażenia przebiegające z gorączką wymagające
farmakoterapii występowały statystycznie istotnie częściej w grupie badanej (8 (16%) kobiet)
niż w kontrolnej (1 (2%) kobieta), zwiększając ryzyko wystąpienia WCN u potomstwa (OR
= 9,33; 95% CI = 1,15 - 422,33; p = 0,0144). W grupie badanej dwie matki prekoncepcyjnie
oraz przez cały okres trwania ciąży były leczone farmakologicznie z powodu padaczki i
urodziły dzieci z WCN. Zarówno w grupie badanej, jak i w kontrolnej odnotowano przypadki
palenia papierosów oraz spożywania alkoholu przez ciężarne.
W grupie badanej kwas foliowy był stosowany przed zajściem w ciążę przez 7 (14%)
kobiet, a w grupie kontrolnej przez 14 (28%) z nich. Niestosowanie przez przyszłe matki
profilaktycznej suplementacji kwasem foliowym lub rozpoczęcie jej dopiero od 8 tygodniu
trwania ciąży lub później, zwiększało ryzyko wystąpienia WCN u ich dzieci (OR = 2,27; 95%
CI 1,04-5,44; p= 0,041).
W rozkładzie częstości genotypów polimorfizmów 677C>T i 1298A>C genu MTHFR
nie uzyskano istotnych statystycznie różnic pomiędzy grupą badaną matek dzieci z WCN, a
grupą kontrolną. Nie wykazano związku badanych polimorfizmów za stężeniami kwasu
foliowego i homocysteiny w surowicy krwi.
Ryzyko wystąpienia WCN u potomstwa wzrastało wśród kobiet, których stężenie
kwasu foliowego w surowicy krwi było niższe niż 30,42 nmol/l (OR = 2,63; 95% CI = 1,136,09; p = 0,024), a homocysteiny wyższe niż 7 mol/l (OR = 3,78; 95% CI = 1,65-8,65; p =
0,002).
Wykazano dodatnią korelację pomiędzy wiekiem uczestniczek badania, a wzrostem
stężenia homocysteiny. W grupie badanej matek dzieci z WCN, palenie przez nie aktualnie
papierosów powodowało istotny wzrost stężenia homocysteiny.
Wnioski
1. Zakażenia przebiegające z gorączką we wczesnym okresie ciąży wpływają na wzrost
ryzyka wystąpienia WCN u ich potomstwa.
2. Dobrowolna suplementacja kwasem foliowym u kobiet jest w większości stosowana zbyt
późno bądź wcale, co zwiększa ryzyko wystąpienia WCN u ich dzieci. Konieczna jest
intensyfikacja szeroko pojętej edukacji kobiet w wieku rozrodczym dotyczącej
profilaktyki WCN i działań prozdrowotnych mogących mieć wpływ na zdrowie ich
przyszłego potomstwa.
3. W badanej populacji matek obecność polimorfizmów 677C>T i 1298A>C genu MTHFR
nie zwiększała ryzyka występowania WCN u ich dzieci oraz nie wpływa na stężenia
kwasu foliowego i homocysteiny w surowicy krwi. Obniżone stężenie kwasu foliowego i
podwyższone homocysteiny u matki może być czynnikiem ryzyka wystąpienia WCN u
jej dziecka.
4. U kobiet w okresie rozrodczym należy rozważyć badania stężeń kwasu foliowego i
homocysteiny celem
wyrównania
ewentualnych
niedoborów
indywidualnej profilaktyki wrodzonych wad rozwojowych.
lub
zastosowania