Temat: Lekomania

Temat: Lekomania
Nadużywanie środków odurzających przez ludzi ma długą historię, sięgającą okresów
prehistorycznych, znane jest, że Aztekowie, jak również Sumerowie stosowali tysiące lat
przed naszą erą pewne alkaloidy i środki halucynogenne w celu wywołania stanów
podniecenia i halucynacji. Dlatego o narkomanii lub uzależnieniu od substancji podawanych
do organizmu z zewnątrz trudno jest mówić jako o zjawisku związanym ze współczesną
cywilizacją. Można jednak uznać, że w XX w. Nastąpił gwałtowny wzrost zainteresowania
substancjami doprowadzającymi człowieka do stanów upojenia i euforii (błogostanu).
Zależność lekowa jest to stan wywołanym dłuższym stosowaniem leku. Lek powoduje
przestrojenie czynności psychicznych oraz (lub) somatycznych do tego stopnia, że nagłe jego
przerwanie stosowania wywołuje duże zaburzenia czynności organizmu zwane objawami
abstynencji. Najczęściej i najszybciej wytwarza się zależność psychiczna od leku, rzadziej i
później zależność somatyczna, charakteryzująca się wybitnymi zmianami narządów
obwodnych po odstawieniu leku, np. zaburzeniami ciśnienia krwi, czynności serca,
oddychania,
układu
pokarmowego.
Związek wywołujący zależność lekowa wchodzi w łańcuchy przemian metabolicznych
organizmu, dla których staje się w końcu niezbędny. Stosowane w lecznictwie środki są mniej
lub bardziej skomplikowane pod względem składu lub budowy chemicznej. Spotykamy
wśród nich zarówno pojedyncze pierwiastki, proste związki nieorganiczne, jak i
skomplikowane połączenia organiczne, złożone układy fizykochemiczne lub subtelne zespoły
biochemiczne. Postęp chemii i nauk biologicznych doprowadził w dobie obecnej do
lawinowego wzrostu liczby preparatów farmaceutycznych. Lekomania obejmuje w znacznym
stopniu leki nasenne, które początkowo stosowane są w celu wywołania snu. Później stają się
narzędziem, przy pomocy, którego leczy się nie tylko brak snu, ale i napięcie nerwów, lęk,
niezadowolenie lub uczucie niezrównoważenia. Lekomania najczęściej obejmuje leki
przeciwbólowe, nasenne, dopingujące i euforyzujące (wywołujące stan błogiego
podniecenia). Leki hormonalne również kryją w sobie szereg, niebezpieczeństw dla zdrowia.
Stosowanie hormonów tarczycy na odchudzenie może spowodować nadczynność tarczycy, a
hormonów
kobiecych
na
przedłużenie
młodości
–
guzy
macicy.
Wiele osób stosuje środki przeczyszczające jako lek na odchudzenie lub przy zapraciach i nie
zdaje sobie sprawy z tego, że stałe przyjmowanie ich powoduje zmiany chorobowe jelit oraz
zaburzenia w równowadze mineralnej ustroju. Na podstawie badań i ankiet
korespondencyjnych w środowisku lekarskim i farmaceutycznym ustalono listę leków,
których domagają się pacjenci w gabinetach lekarskich lub w aptekach. Spośród najbardziej
znanych leków wymienić należy: tabletki od bólów głowy: Relanium, Signopam, Oxazepan,
Reladorm, Veramid, Meprobamat, Antineuralgiae, Bellacorn, Bellergot, Encorton, Elenium,
Fenactil, Vegantalgin, Gardan, Pabialgina, NO-SPA, Tolargin, Spasmophen, Nitrazepam.
Skłonność do lekomanii występuje u wielu osób, które w pewnych okresach życia musiały
pobierać leki w przebiegu różnych schorzeń związanych z bezsennością, bólami głowy,
nerwobólami, stanami niepokoju i lęku. Jednoczesne stosowanie kilku leków może być
przyczyną wielu niebezpiecznych interakcji (wzajemnych oddziaływań) środków leczniczych
w organizmie, zaciemnienia obrazu choroby oraz opóźnienia właściwego rozpoznania i
leczenia. Zażycia silnych środków przeciwbólowych utrudnia chirurgowi rozpoznanie ostrego
zapalenia wyrostka robaczkowego, urologowi kamicy układu moczowego, a interniście –
zawału mięśnia sercowego. Może wystąpić np. uszkodzenie powierzchni gałek ocznych u
chorego, który z powodu chorób tarczycy, otyłości lub trudno gojących się ran, zastosuje
równocześnie leki zawierające związki jodu i maść do chorych oczu ze związkami rtęci (w
łzach
chorego
powstaje
toksyczny
jodek
rtęci).
Wśród zależności lekowych odróżnia się cięższą postać zwaną nałogiem i lżejszą zwaną
przyzwyczajeniem. Istotną cechą zależności lekowej jest nieodparta potrzeba zażywania leku,
a w konsekwencji wytworzenia się zachowania, którego celem jest poszukiwanie pożądanego
leku za wszelką cenę. Znane są też przypadki zażywania od kilku do kilkunastu i więcej
tabletek od bólu głowy, Gardanu, Pabialginy, Veramidu itp. lub wypijania kilku butelek
kropli żołądkowych, walerianowych, czy nasercowych w ciągu dnia. Przyczyną tego jest
naturalna zdolność obrony organizmu przed substancjami szkodliwymi lub trującymi. Jeśli
temu długotrwałemu używaniu leków towarzyszyć będą objawy wzrastającego zatrucia lub
ogólnego wyczerpania organizmu – to nałogu tego nie można już nazwać lekomanią, lecz
toksykomanią. Toksykomanie mogą prowadzić do powstania nałogu lub nawyku. W 1974r.
Komitet
Ekspertów
WHO
ustalił
8
podstawowych
typów
toksykomanii:
1. Typ morfinowy – charakteryzujący się silną zależnością psychiczną i fizyczną oraz
zwiększeniem tolerancji jak, jak również wyraźnymi objawami abstynencji (opium, heroina,
metadon)
2. Typ barbituranowo-alkoholowy – o wyraźnej zależności psychicznej o różnym nasileniu
oraz o mniejszej zależności fizycznej. Niewielkie zwiększenie tolerancji oraz objawów
abstynencji, kwalifikują ten zespół do nałogów (meprobomat, benzodiazepiny)
3. Typ kokainowy – charakteryzujący się silną zależnością psychiczną, nieco słabszą
fizyczną, znacznym zwiększeniem tolerancji oraz zespołem abstynencji (kokaina, liście ecoca)
4. Typ cannabis (alkaloidy konopi) – występuje umiarkowana lub silna zależność psychiczna,
brak zależności fizycznej, brak objawów abstynencji, niewielkie zwiększenie tolerancji
(marihuana-suszone
ziele,
haszysz-żywica)
5. Typ amfetaminowy – wyraża się zależnością psychiczną i brakiem zależności psychicznej.
Wyarźne
zwiększenie
tolerancji
(deksamfetamina,
metamfetamina)
6. Typ khat (katyna, pochodna efedryny) – przeważa zależność psychicznabrak lub słaba
zależność fizyczna przy braku zwiększenia tolerancji (żucie liści i gałązek krzewu catha
edulis)
7. Typ substancji halucynogennych – słabo wyrażona zależność psychiczna, przy braku
zależności
fizycznej
i
braku
zwiększenia
tolerancji
(LSD,
meskalina)
8. Typ lotnych rozpuszczalników (wziewna) – słabo wyrażona zależność psychiczna, silne
objawy
toksyczne
(butaprem,
TRI)
Różnią się one od siebie objawami przewlekłego zatrucia, nasileniem i typem zależności,
stopniem tolerancji, szkodliwością społeczną. Wszystkie prowadzą stopniowo do degeneracji
psychicznej, głębokich zaburzeń najwyższych czynności umysłowych, charakteru, myślenia,
pamięci oraz do wyniszczenia organizmu. W rezultacie używania nadmiernie długo i w zbyt
dużych dawkach pewnych leków (np. uspokajających) może nastąpić uszkodzenie wielu
narządów wewnętrznych wątroby, nerek) oraz różne zaburzenia ze strony układu nerwowego.
Zdarzają się też sytuacje paradoksalne, np. przewlekłe stosowanie środków nasennych może
spowodować bezsenność. Nałóg charakteryzuje się niezwykle nasiloną potrzebą zażywania
leku, bardzo silnym uzależnieniem psychicznym i fizycznym, ciężkimi objawami abstynencji
po nagłym zaprzestaniu zażywania, dużą szkodliwość dla jednostki, a nawet spowodować
śmierć. Przyzwyczajenie cechuje się potrzebą ciągłego zażywania leku, słabym
uzależnieniem, niezbyt nasilonymi objawami abstynencji tylko psychicznej, przejawiającej
się średnio nasilonym złym samopoczuciem, brakiem objawowych abstynencji fizycznej,
mierną szkodliwością dla jednostki i społeczeństwa. Zależności lekowej często towarzyszy
tolerancja na zażywany lek. Zjawisko to polega na tym, że w miarę upływu czasu przy stałym
zażywaniu leku, zmniejsza się siła jego działania pożądanego. Powoduje to stopniowe
zwiększanie zażywanej dawki leku dla spowodowania tych samych efektów. Są tacy chorzy,
którzy nie mogą zasnąć po przyjęciu kilku tabletek środka nasennego, podczas gdy w
początkach
nałogu
zasypiali
po
przyjęciu
połowy
tabletki.
Przyczyny wytworzenia się zależności lekowej są różne. Może ona być powstać w toku
leczenia silnych, przewlekłych bólów morfiną lub lekami o podobnym do niej działaniu.
Według ekspertów z WHO używanie leków wzrasta z wiekiem. Badania wykazały, że w
grupie osób po 65 roku życia liczba zażywanych samowolnie leków wzrasta 10-krotnie w
porównaniu z grupą w wieku 15-35 lat. Odsetek osób przyjmujących różne środki
farmakologiczne jest wyższy wśród kobiet niż mężczyzn. Leki stosowane z własnej
inicjatywy stanowią 50% leków przyjmowanych doraźnie i 10% używanych przewlekle.
Skłonność do samo leczenia w wieku starszym tłumaczy się szeregiem dolegliwości,
poczuciem niepewności jutra, stałą obawą o własne zdrowie. U osób młodszych jest
spowodowana praktyką leczenia każdego objawu chorobowego odrębnym lekiem oraz stała
pogoń za najnowszym, rewelacyjnym medykamentem. Wpływ na tę pogoń ma również
błyskotliwa reklama, piękne opakowanie i wysoka cena, które mają na celu wzbudzić u
chorych
przekonanie
o
jego
niezwykłej
skuteczności
w
działaniu.
Leczenie zależności lekowej jest nadal bardzo trudne i często kończy się niepowodzeniem.
Istota zagadnienia lekomanii tkwi w samoleczeniu. Dlatego każdy lek powinien być objęty
nadzorem i wskazaniami lekarskimi, a każda skłonność do samoleczenia powinna być
zwalczana. Tempo współczesnego życia, przemęczenie fizyczne i psychiczne, stresy,
bezsenność lub uczucie lęku i zniechęcenia skłaniają wiele osób do szukania tzw. komfortu
psychicznego po linii najmniejszego oporu. Osoby te chętnie sięgają po każdy lek, który w
jakimkolwiek stopniu może odmienić wszystko to, co związane jest z napięciem, bólem,
niepokojem, zniechęceniem lub osłabieniem dynamizmu życiowego. Najchętniej jednak
przyjmowałyby stale taki lek, który mógłby pobudzać radykalnie organizm rano, a wieczorem
powodowałby szybkie zasypianie i mocny sen. W celu profilaktyki należy bardziej
rygorystycznie przestrzegać ograniczeń i zakazów dotyczących odręcznej sprzedaży leków
bez recept lekarskich – środków przeciwbólowych i uspokajających, wypierać leki zabiegami
fizykoterapeutycznymi, dietą, wypoczynkiem, kąpielami, masażem, akupresurą,
muzykoterapią, chromo terapią (leczenie kolorami) lub autosugestią. W przypadku
uzależnienia najlepszą metodą jest podawanie choremu placebo (tabletki neutralnej) jako
danego leku. Jednak w pewnych okresach życia związanych z kryzysem psychofizycznym lub
pod wpływem stanu silnej depresji nerwowej – lekomania może przybrać tragiczną postać
narkomanii.