AMERYKA_POLUDNIOWA_z..

Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej
Portalu www.szkolnictwo.pl
Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie
w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie
i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania
w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.
AMERYKA POŁUDNIOWA –
zagadnienia przyrodnicze
Justyna Drop
Ameryka Południowa – położenie
geograficzne

Ameryka Południowa – kontynent o
powierzchni 17,8 mln km², co daje jej
czwarte miejsce wśród kontynentów
świata. Jej powierzchnia stanowi 11,6%
powierzchni lądowej naszej planety.

Kontynent ten leży na półkulach
południowej ( 4/5 powierzchni) oraz
północnej ( 1/5 powierzchni) i
zachodniej.

Od wschodu graniczy z Oceanem
Atlantyckim, a od zachodu z Oceanem
Spokojnym. (Morze Karaibskie
oblewające Amerykę Południową od
północy jest częścią Oceanu
Atlantyckiego).

Od Antarktydy oddziela ją szeroka (950
km) Cieśnina Drakea.

Od północy, przez Przesmyk Panamski,
graniczy z Ameryką Północną. Oba te
kontynenty nazywane są też przez
Europejczyków Nowym Światem.
Skrajne punkty Ameryki Południowej
 Najdalej wysunięte punkty
kontynentu na stałym lądzie:
Przylądek
Gallinas
 na północy – Przylądek Gallinas
(12°25'N)
 na południu – Przylądek Froward
(55°54'S)
 na zachodzie – Przylądek Parinas
Przylądek
Parinas
Przylądek
Branco
(81°22'W)
 na wschodzie – Przylądek Branco
(34°47'W)
 Rozciągłość południkowa Ameryki
Południowej wynosi 7 350 km,
 Rozciągłość równoleżnikowa –
5 170 km.
Przylądek
Froward
Ukształtowanie powierzchni

Kontynent ma słabo rozwiniętą linię brzegową i
charakteryzuje się dużą zwartością. Średnia odległość od
morza wynosi około 540 km, a maksymalna około 1 600
km.

Łączna długość linii brzegowej wynosi około 28,7 tys.
km, w tym na wybrzeża atlantyckie przypada 20 tys. km.

Półwyspy zajmują zaledwie 0,9% kontynentu,

Największe półwyspy to: Brunswick, Taitao.

Główne wyspy: Ziemia Ognista, Riesco, Santa Inés,

Wyspy zajmują - około 1%.

Największe wyspy występują w archipelagach
Patagońskim, Falklandach i Galapagos.

Największą wyspą kontynentu jest Ziemia Ognista
zajmująca 71,5 tys. km2.

W delcie Amazonki znajduje się największa aluwialna
wyspa Ziemi (utworzona przez materiał niesiony przez
rzekę) - wyspa Marajó.

Zatoki Ameryki Południowej, poza estuariami wielkich
rzek, są szerokie i niezbyt głęboko wcięte. W południowej
części Chile występują niezwykle malownicze wybrzeża
fiordowe, np. Messier Channel w Chile - 1288 m – trzeci
na świecie pod względem głębokości.
Rzeźba terenu






Ameryka Południowa jest kontynentem
o przewadze terenów nizinnych, średnia
wysokość 655 m n.p.m.
Na obszary nizinne (do 200 m n. p. m.)
przypada ponad 38% powierzchni, a na
obszary położone ponad 2 000 m n. p. m.
zajmują prawie 8,5% obszaru kontynentu.
Układ krain geograficznych ma charakter
południkowy. Na zachodzie ciągnie się z
północy na południe, na przestrzeni 9 tys. km,
pasmo młodych gór fałdowych - Andów z
najwyższym szczytem kontynentu - Aconcagua
o wysokości 6 960 m n. p. m. Są one
przedłużeniem Kordylierów z Ameryki
Północnej.
Najniżej położonym terenem jest obszar
Laguna del Carbon (105 m p.p.m.) na terenie
Argentyny.
Największe wyżyny Ameryki Południowej to:
Wyżyna Gujańska, Wyżyna Brazylijska,
Wyżyna Patagońska,
Największe niziny to: Nizina Orinoko, Nizina
Amazonki, Nizina La Platy,
Budowa geologiczna







Ameryka Południowa jest częścią istniejącego na
początku mezozoiku prakontynentu Gondwany, w skład
którego wchodziły Afryka, Antarktyda, Ameryka,
Madagaskar, półwysep Dekan i Półwysep Arabski.
W mezozoiku nastąpił rozpad Gondwany, co umożliwiło
powstanie Oceanu Atlantyckiego oraz kształtowanie się
osobnego lądu - Ameryki Południowej.
Głównymi jednostkami tektonicznymi Ameryki
Południowej są: prekambryjska platforma zajmująca
wschodnią i centralna część kontynentu, paleozoiczna
płyta patagońska położona na południu kontynentu
oraz kenozoiczny obszar Andów.
Ruch starej płyty kontynentalnej w kierunku zachodnim
doprowadził do "przykrycia" cienkiej płyty oceanicznej.
W konsekwencji tego ruchu wypiętrzyły się Andy, a w
miejscach zanurzania się wschodnich brzegów płyt
oceanicznych wytworzył się Rów Atakamski.
Na styku płyt zachodzą zjawiska trzęsienia ziemi,
mające swe katastrofalne skutki w Chile, Peru i
Ekwadorze.
W miejscach pęknięć skorupy ziemskiej występują
wylewy law wulkanicznych. W ten sposób powstały
liczne wulkany, np. Cotopaxi w Ekwadorze,
Ojos del Salado w Chile- najwyższy czynny wulkan
Ziemi - 6 880 m n. p. m.
Obszary fałdowań prekambryjskich
Obszary fałdowań trzeciorzędowych ( alpidy)
Trzeciorzędowe i czwartorzędowe
pokrywy osadowe
Klimat Ameryki Południowej
 Klimat Ameryki Południowej kształtowany jest przez masy powietrza równikowego i








zwrotnikowego, a na południu również polarnego i antarktycznego.
Ważną rolę klimatyczną pełni bariera górska Andów, silnie ograniczająca wilgotne (na
południu i północy) i suche (w części środkowej) masy powietrza, napływające znad
Oceanu Spokojnego.
Na obszarze kontynentu występują wszystkie strefy klimatyczne - od równikowej
po subpolarną.
Największa cześć Ameryki Południowej leży w szerokościach międzyzwrotnikowych,
gdzie panuje klimat równikowy i zwrotnikowy.
Klimat równikowy i podrównikowy (z porą suchą i wilgotną) cechuje wielkie obszary
północnej i częściowo środkowej części Ameryki Południowej.
Dalej na południe występuje klimat zwrotnikowy. Na wybrzeżu zachodnim, w rejonie
pustyni Atakama, średnia roczna suma opadów zbliża się do ok. 50 mm.
Kolejne strefy klimatyczne - podzwrotnikowa i umiarkowana - obejmują coraz
mniejsze obszary.
Klimat subpolarny cechuje niewielki, południowy skrawek kontynentu.
Na całym obszarze Ameryki Południowej występuje zjawisko piętrowości klimatycznej.
W północnej części Ameryki Południowej (na Nizinie Amazonki) w ciągu całego roku
panują wysokie temperatury (24-27°C) i występują obfite opady (na Nizinie Amazonki
średnia roczna suma opadów wynosi do 4000 mm, w Kolumbii, na zachodnich stokach
Kordyliery Zachodniej do 7000 mm), na południowych krańcach, na Ziemi Ognistej,
średnie temperatury miesięczne wynoszą od 0° do 10°C.
Klimat
Brazylia – Rio de Janeiro
Argentyna - Buenos Aires
Roślinność Ameryki Południowej

W Ameryce Południowej występuje stosunkowo regularny układ stref roślinnych. Główne
zbiorowiska posiadają swoje lokalne nazwy.

Wielkie obszary zajmuje wilgotny, wiecznie zielony las równikowy (selwas), który na obszarach
górskich przechodzi w kolejne formacje leśne, krzewiaste i trawiaste (paramo). Roślinność
wilgotnych lasów równikowych szacuje się na 20-50 tys. gatunków.

Roślinność strefy podrównikowej jest bardzo zróżnicowana. Na obszarach otrzymujących stosunkowo
najwięcej wilgoci występują formacje wilgotnych lasów mezofitycznych. Na obszarach uboższych w
wilgoć występują kolczaste lasy bezlistne (caatinga) oraz formacje sawannowe, aż po formacje
trawiaste (Ilano, campos limpos i in.).

W Andach występują formacje strefy zwrotnikowej - pustynie i półpustynie. Wśród nich ciekawą
formacją są suche łąki górskie (puna).

W strefie podzwrotnikowej, na zachód od Andów, występują lasy i zarośla twardolistne, na
wschodzie zaś suche stepy, lasy i zarośla, a w pobliżu wybrzeża atlantyckiego - wilgotny step
wysokotrawiasty (pampa).

W południowej części kontynentu, w strefie klimatu subpolarnego występuje roślinność tundrowa.
Roślinność Ameryki Południowej na ogromnych obszarach zachowała swój
pierwotny charakter. Dotyczy to zwłaszcza lasów równikowych i wysokich
gór. Lasy zajmują ponad 50% powierzchni kontynentu.
Roślinność
Tundra
Roślinność wysokogórska
Lasy liściaste i mieszane strefy umiarkowanej
Roślinność śródziemnomorska
Lasy podzwrotnikowe iglaste
Lasy podzwrotnikowe zrzucające liście
W okresie bezdeszczowym
Lasy podzwrotnikowe suche i kolczaste
zarośla
Wilgotne lasy równikowe
Namorzyny
Stepy
Sawanny
Pustynie
Stepy górskie
Wilgotny, wiecznie zielony las równikowy - selva

Wilgotny las równikowy (las strefy równikowej, puszcza tropikalna, las deszczowy, las
tropikalny) — charakterystyczna, wiecznie zielona formacja leśna strefy międzyzwrotnikowej.
Występuje na ubogich glebach laterytowych, w klimacie przez cały rok jednostajnie gorącym i
wilgotnym. Na skutek szybkiego rozkładu materii organicznej roślinność jest gęsta i bujna. Lasy
te cechuje brak sezonowej rytmiki w życiu roślin, ogromne bogactwo gatunkowe drzew (na 1
hektarze lasu tropikalnego występuje ok. 200 gatunków drzew, podczas gdy w lesie strefy
umiarkowanej dziesięciokrotnie mniej), wielowarstwowy układ drzewostanu oraz obfitość lian i
epifitów. Drzewa mają proste, wysokie (do 80 m) pnie, dość pospolite jest zjawisko kauliflorii
(kwiaty wyrastają bezpośrednio z pnia). Wnętrze lasu jest bardzo cieniste, wskutek czego słabo
wykształca się warstwa krzewów i runa.
Wilgotny las równikowy Ekwador
Ameryka Południowa – kraj pochodzenia wielu
smakołyków

Ameryka Południowa jest jednym z najważniejszych obszarów pochodzenia roślin uprawnych
takich jak:
 kukurydza,

ziemniaki,

bataty,

maniok,

pomidory,

papryka,
pomidory
 kakaowiec,
 kauczukowiec brazylijski,

ananasy.
kakaowiec
Pozyskiwanie
soku z
kauczukowca
Fauna Ameryki Południowej

Świat zwierzęcy Ameryki Południowej charakteryzuje
się występowaniem niewielkiej liczby ssaków
kopytnych i drapieżnych.

Ciekawymi przedstawicielami drapieżnych kotów są
puma i jaguar.

Liczną grupę stanowią natomiast małpy szerokonose
(wyjce, czepiaki) i gryzonie.

Jednym z najciekawszych rzędów są szczerbaki z
mrówkojadami, pancernikami i leniwcami.

Z przedstawicieli wielbłądowatych na uwagę zasługuje
dziko żyjący guanako, od którego wywodzi się
prawdopodobnie lama domowa i alpaka.

Kontynent południowoamerykański zamieszkują trzy
spośród czterech występujących na świecie gatunków
tapirów.

W Andach Środkowych i Południowych żyje klika
gatunków szynszyli.

Wśród bogatego świata ptaków na uwagę zasługują
kondory, strusie amerykańskie, kusaki i kolibry.

Z gadów należy wymienić węże dusiciele - boa oraz
wśród jaszczurek - legwany.
Alpaka
Wody Ameryki Południowej

Ok. 85% powierzchni Ameryki Południowej należy do zlewiska Oceanu Atlantyckiego. Należą
tu największe rzeki Ameryki Południowej.

Dorzecze Oceanu Spokojnego zajmuje 7 % kontynentu.

Obszary bezodpływowe zajmują 8%.

Średni odpływ rzeczny wynosi około 11 tys. km3, co stanowi niemal 30% rocznego odpływu
wszystkich rzek świata.

Najpotężniejszą rzeką naszej planety jest płynąca w Ameryce Południowej Amazonka, która ma
(6 516 km długości),

Oprócz Amazonki największymi rzekami kontynentu są: Paraná (4 700 km), Madeira (4 100
km), So Francisco (2 900 km), Japurá (2 820 km), Tocantis (2 700 km), Paragwaj (2 550 km) i
Orinoko (2 500 km).

Najdłuższą rzeką zlewiska Oceanu Spokojnego jest Loa (440 km).

Wśród niewielkiej liczby jezior wymienić należy:
 Maracaibo – największe jezioro Ameryki Południowej, położone w północno – zachodniej
Wenezueli,

Patos,
 Titicaca – największe wysokogórskie jezioro na Ziemi.
Najwyższy wodospad świata
 Najwyższy wodospad świata
(wpada do Río Churún, dopływu
rzeki Caroni),
 Położony w Wenezueli, na
wyżynie La Gran Sabana.
 Jego wody wypływają ze stoku
Płaskowyżu Auyan Tepui.
 Wysokość wodospadu wynosi
ok. 979 metrów.
 Dokładna wysokość została
ustalona przez National Geographic
Society w 1949.
 Wodospad Salto Ángel jest jedną z
największych atrakcji
wenezuelskiego Parku Narodowego
Canaima.
Amazonka

Rzeka ta ma 6 516 km długości, dorzecze
zajmuje obszar 7,2 mln km2. Jest to
największa rzeka świata. Rzeka ta niesie z
sobą olbrzymie ilości wody. Mierzony przy
jej ujściu przepływ wynosi 120 tys. m3/s, tj.
trzykrotnie więcej niż Kongo - druga po
Amazonce rzeka na świece pod względem
przepływu Wody Amazonki wysładzają
wody Oceanu Atlantyckiego na odległość
400 km od ujścia rzeki.
Jezioro Titicaca
Jezioro to położone jest w Andach, na terenie
Peru i Boliwii. Jest to największe
wysokogórskie jezioro świata. Jego
powierzchnia wynosi ponad 8 tysięcy km 2.
Titicaca jest także najwyżej położonym
jeziorem żeglownym świata ( 3812 m n.p.m. )
Jego przeciętna głębokość wynosi od 140 do
180 m (maksymalna 281). Ma 190 km
długości i 80 km w najszerszym miejscu.
Zamieszkujący jego brzegi Indianie utrzymują
się głównie z turystyki i rybołówstwa.