Słowo wstępne

Słowo wstępne
Prof. dr hab. n. med. Zbigniew Gaciong
Przewodniczący Rady Naukowej
Postępów Polskiej Medycyny i Farmacji,
Redaktor Naczelny
Szanowni Państwo,
Bieżący numer zeszytów otwiera wspomnienie
o prof. Andrzeju Szczekliku – wybitnym lekarzu
i wielkiej postaci nauki, człowieku wielu talentów.
Napisany przez bliskiego przyjaciela tekst pokazuje
postać Profesora z bliska, opisuje zdarzenia, których
nie mieli okazji znać czytelnicy jego znakomitych
prac naukowych czy podręczników, przez co Jego
postać zyskuje dodatkowy wymiar. Profesor Szczeklik był związany z Fundacja Naukową Polpharmy
był laureatem II edycji konkursu i wielokrotnie
wspierał jej działalność i promował idee w wystąpieniach publicznych.
Prace naukowe zamieszczone w tym numerze powstały w wyniku kilku konkursów zorganizowanych
i finansowanych przez Fundację. W roku 2007
wiodącym tematem dla projektów badawczych był
problem współpracy z pacjentem w leczeniu i profilaktyce chorób przewlekłych. Brak systematyczności (compliance) ze strony pacjenta i ciągłości
(persistance) w stosowaniu się do zaleceń lekarskich
stanowią główny powód małej skuteczności terapii wielu chorób przewlekłych. Prof. Ewa Sewerynek – jedna z dwóch laureatów tamtego konkursu,
oceniała odmienne strategie, które mogą zwiększyć
stopień współpracy chorych. Wyniki wskazują, że
aktywny udział pielęgniarek w terapii może znacząco poprawić wyniki leczenia.
W większości konkursów Fundacji, Rada Naukowa
nie określała tematyki, umożliwiając uzyskanie finansowania dla projektów z różnych obszarów medycyny i farmacji. W takim konkursie w roku 2003
został nagrodzony projekt prof. Janusza Kasperczyka (wówczas jeszcze docenta) nad wykorzystaniem
polimerów do tworzenia mikrosfer dostarczających
cytostatyki i ulegających następnie rozłożeniu
(biodegradacji). Dzięki realizacji projektu Autorzy
stworzyli nowy oryginalny nośnik dla często stosowanych cytostatyków, który przechodzi do dalszego
etapu badań mogących doprowadzić do powstania
nowej, bardziej skutecznej i bezpiecznej metody leczenia złośliwych nowotworów mózgu.
Z biologią nowotworów wiąże się także projekt
dr Edyty Brzóski-Wójtowicz – laureatki konkursu
w formule „otwartej” w roku 2008. W publikacji
Autorzy omawiają możliwość wykorzystania SDF-1
(zrębowego czynnika wzrostu) w regeneracji mięśni
szkieletowych. We własnych pracach wykazali, że
możliwa jest stymulacja wytwarzania endogennego
SDF-1, który aktywuje komórki macierzyste dla
mioblastów.
W tej samej edycji konkursu, prof. Agnieszka Słowik zgłosiła, nagrodzony następnie projekt, który
ma za cel poszukiwanie czynników genetycznych
związanych z wystąpieniem niedokrwiennego udaru mózgu – drugiej przyczyny zgonu z powodów
sercowo-naczyniowych w populacji. Jednym z mechanizmów tłumaczących związek znalezionego
polimorfizmu rs2200732 z udarem może być kodowana przez ten gen skłonność do występowania migotania przedsionków. Wiadomo bowiem, że co najmniej kilkanaście procent udarów niedokrwiennych
jest powikłaniem tej najczęstszej tachyarytmii, We
własnych badaniach Autorzy nie znaleźli zależności
pomiędzy analizowanym polimorfizmem a ryzykiem migotania przedsionków, jednak kontynuacja
prac może doprowadzić do wykrycia nowego mechanizmu związanego w udarem niedokrwiennym,
stwarzając tym samym lepsze możliwości prewencji
czy terapii.
Z tego samego ośrodka, Katedry Neurologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, pochodzi projekt dr Joanny Pery, nagrodzony w konkursie w 2009 roku. Autorzy poszukują wskaźników,
5
które pozwolą na wykrycie osób szczególnie zagrożonych istnieniem tętniaka wewnątrzczaszkowego
o wysokim prawdopodobieństwie pęknięcia i krwotoku podpajęczynówkowego. W badaniach Autorzy
wykorzystali nowoczesną metodę jednoczasowej
analizy wielu genów w krążących komórkach krwi
z wykorzystaniem mikromacierzy. Wyniki sugerują istnienie odrębnych profili ekspresji dla chorych
szczególnie zagrożonych.
Współcześnie u chorych z udarem niedokrwiennym jedyną szansa uniknięcia trwałego kalectwa
jest wczesne zastosowanie leków fibrynolitycznych,
obarczonych jednak dużym ryzykiem poważnych
powikłań, dotykających nawet 10% poddanych terapii. Nadzieje na lepsze preparaty wiąże się z rozwojem biotechnologii. Rozwój metod diagnostyki
i terapii opartych na biotechnologii należy do wiodących zadań Fundacji i był także tematem konkursu w roku 2006. Nagrodzony wówczas zespół –
kierowany przez prof. Janusza Szemraja, opracował
drogą inżynierii genetycznej nowe białka o właściwościach trombolitycznych, oparte na cząsteczce
stafylokinazy i wykazujące zwiększone powinowactwo do białek skrzepu. Nowy produkt przeszedł
pomyślnie pierwsze badania w modelu zwierzęcym
6
i można mieć nadzieję, że znajduje się na ścieżce
prowadzącej do kliniki.
Receptory dla serotoniny stanowią miejsce uchwytu wielu leków stosowanych w psychiatrii. W 2002
roku Fundacja nagrodziła projekt poszukiwania
nowych cząsteczek wiążących się z receptorem dla
serotoniny. Zespół kierowany przez Prof. Andrzeja
Bojarskiego przebadał 39 związków pochodzących
z własnej biblioteki Instytutu Farmacji, wykazując
w badaniach na zwierzętach, że posiadają właściwości przeciwdepresyjne. Autorzy przeprowadzili
też modelowanie komputerowe interakcji ligand-receptor, identyfikując struktury istotne dla działania
nowych leków.
Ostatnia praca w tym numerze, także pochodzi
z konkursu o otwartej formule ogłoszonego w roku
2009. Zespół Prof. Marka Jagielskiego z Państwowego Zakładu Higieny wykazał, że stosowana przez
nich metoda genotypowania stanowi przydatne narzędzie do analizy zmienności szczepów bakterii
błonicy, która nadal stanowi zagrożenie epidemiczne, także w naszym kraju.
Zapraszam do lektury.