Prawa cz*owieka i systemy ich ochrony

Prawa człowieka
i
systemy ich ochrony
Konstytucyjne środki ochrony praw i wolności
Mateusz Radajewski
Katedra Prawa Konstytucyjnego
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
Uniwersytet Wrocławski
Wynagrodzenie szkody
„Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody,
jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z
prawem działanie organu władzy publicznej.”
(Art. 77 ust. 1 Konstytucji RP)
Wynagrodzenie szkody
„Należy (…) przyjąć, że chodzi tu o każdy
uszczerbek w prawnie chronionych dobrach
danego podmiotu, zarówno o charakterze
majątkowym, jak i niemajątkowym” (wyrok
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4
grudnia 2001 r., sygn. akt SK 18/00)
Wynagrodzenie szkody
Art. 417 Kodeksu cywilnego
§ 1. Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem
działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy
publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub
jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba
prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.
§ 2. Jeżeli wykonywanie zadań z zakresu władzy
publicznej zlecono, na podstawie porozumienia,
jednostce samorządu terytorialnego albo innej osobie
prawnej, solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną
szkodę ponosi ich wykonawca oraz zlecająca je
jednostka samorządu terytorialnego albo Skarb
Państwa.
Wynagrodzenie szkody
„Przy wykonywaniu władzy publicznej”
1. Wyłącznie w sferze tzw. imperium
(wykonywania władzy publicznej)
2. Nie dotyczy to sfery tzw. dominium
(aktywności państwa jako podmiotu obrotu
gospodarczego)
Wynagrodzenie szkody
Art. 4171 Kodeksu cywilnego
§ 1. Jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie aktu
normatywnego, jej naprawienia można żądać po
stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności
tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną umową
międzynarodową lub ustawą.
§ 2. Jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie
prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, jej
naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym
postępowaniu ich niezgodności z prawem, chyba że przepisy
odrębne stanowią inaczej. Odnosi się to również do
wypadku, gdy prawomocne orzeczenie lub ostateczna
decyzja zostały wydane na podstawie aktu normatywnego
niezgodnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową
międzynarodową lub ustawą.
Wynagrodzenie szkody
Art. 4171 Kodeksu cywilnego
§ 3. Jeżeli szkoda została wyrządzona przez niewydanie
orzeczenia lub decyzji, gdy obowiązek ich wydania
przewiduje przepis prawa, jej naprawienia można żądać po
stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności z
prawem niewydania orzeczenia lub decyzji, chyba że
przepisy odrębne stanowią inaczej.
§ 4. Jeżeli szkoda została wyrządzona przez niewydanie aktu
normatywnego, którego obowiązek wydania przewiduje
przepis prawa, niezgodność z prawem niewydania tego aktu
stwierdza sąd rozpoznający sprawę o naprawienie szkody.
Wynagrodzenie szkody
Art. 4172 Kodeksu cywilnego
Jeżeli przez zgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej
została wyrządzona szkoda na osobie, poszkodowany może
żądać całkowitego lub częściowego jej naprawienia oraz
zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, gdy
okoliczności, a zwłaszcza niezdolność poszkodowanego do
pracy lub jego ciężkie położenie materialne, wskazują, że
wymagają tego względy słuszności.
Wynagrodzenie szkody
Art. 4172 Kodeksu cywilnego
1. Tzw. szkoda legalna.
2. Odpowiedzialność na zasadzie słuszności (nie ryzyka czy
bezprawności).
3. Wyłącznie szkoda na osobie (naruszenie dóbr osobistych –
zwłaszcza uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia).
4. Szkoda na osobie może być majątkowa lub niemajątkowa.
5. Konieczność związku przyczynowego między działaniem
lub zaniechaniem a szkodą.
Wynagrodzenie szkody
„Ustawa może określić podstawy, zakres i tryb
wyrównywania strat majątkowych wynikających z
ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności
i praw człowieka i obywatela.”
(Art. 228 ust. 4 Konstytucji RP)
Ustawa z dnia 22 listopada 2002 r. o wyrównywaniu
strat majątkowych wynikających z ograniczenia w
czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw
człowieka i obywatela (Dz.U. Nr 233, poz. 1955)
Wynagrodzenie szkody
Art. 2
1. Każdemu, kto poniósł stratę majątkową w
następstwie ograniczenia wolności i praw człowieka i
obywatela w czasie stanu nadzwyczajnego, służy
roszczenie o odszkodowanie.
2. Odszkodowanie, o którym mowa w ust. 1, obejmuje
wyrównanie straty majątkowej, bez korzyści, które
poszkodowany mógłby osiągnąć, gdyby strata nie
powstała.
3. Do odszkodowania stosuje się przepisy Kodeksu
cywilnego, z wyłączeniem art. 415-4202.
Wynagrodzenie szkody
Art. 3
1. Odszkodowanie przysługuje od Skarbu Państwa.
2. Odszkodowanie nie przysługuje, jeżeli strata
majątkowa powstała wyłącznie z winy
poszkodowanego lub z winy osoby trzeciej.
Wynagrodzenie szkody
Art. 5 ust. 1
Decyzję w sprawie odszkodowania wydaje
wojewoda właściwy ze względu na miejsce
powstania straty majątkowej.
Art. 6 ust. 1
Poszkodowany niezadowolony z decyzji w sprawie
odszkodowania, w terminie trzydziestu dni od dnia
doręczenia decyzji w tej sprawie, może wnieść
powództwo do sądu powszechnego.
Droga sądowa
„Ustawa nie może nikomu zamykać drogi
sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub
praw.”
(Art. 77 ust. 2 Konstytucji RP)
Droga sądowa
1. Dotyczy
nie
tylko
praw
i
wolności
konstytucyjnych.
2. Dotyczy nie tylko naruszeń dokonywanych przez
władze publiczne.
3. Dotyczy również dochodzenia należności z tego
tytułu.
4. Nie dotyczy:
a) wprowadzania
wymogów
formalnych
inicjowania postępowania sądowego,
b) wprowadzania
odpłatności
postępowania
sądowego.
Droga sądowa
„Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego
rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki
przez właściwy, niezależny, bezstronny i
niezawisły sąd.”
(Art. 45 ust. 1 Konstytucji RP)
Droga sądowa
„Na (…) treść [prawa do sądu] (…) składa się w
szczególności:
1) prawo dostępu do sądu, tj. prawo do uruchomienia
procedury przed sądem - organem o określonej
charakterystyce (niezależnym, bezstronnym i
niezawisłym),
2) prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury
sądowej, zgodnie z wymogami sprawiedliwości i
jawności
3) prawo do wyroku sądowego, tj. prawo do uzyskania
wiążącego rozstrzygnięcia danej sprawy przez sąd.
(Wyrok TK z dnia 16 marca 1999 r., sygn. akt SK 19/98)
Dwuinstancyjność postępowania
sądowego i administracyjnego
„Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia
orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej
instancji. Wyjątki od tej zasady oraz tryb
zaskarżania określa ustawa.”
(Art. 78 Konstytucji RP)
Dwuinstancyjność postępowania
sądowego i administracyjnego
Nie oznacza konieczności istnienia środków dewolutywnych – np.:
1) Art. 127 § 3 Kodeksu postępowania administracyjnego
„Od decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra lub
samorządowe kolegium odwoławcze nie służy odwołanie, jednakże
strona niezadowolona z decyzji może zwrócić się do tego organu z
wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy; do wniosku tego stosuje
się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od decyzji.”
2) Art. 426 § 2 Kodeksu postępowania karnego
„Od postanowienia o zastosowaniu tymczasowego aresztowania
wydanego na skutek zażalenia (…) przysługuje zażalenie do innego
równorzędnego składu sądu odwoławczego.”
Wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich
„Każdy ma prawo wystąpienia, na zasadach
określonych w ustawie, do Rzecznika Praw
Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie
swoich wolności lub praw naruszonych przez
organy władzy publicznej.”
(Art. 80 Konstytucji RP)
Wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich
Art. 9 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich:
„Podjęcie czynności przez Rzecznika następuje:
1) na wniosek obywateli lub ich organizacji,
2) na wniosek organów samorządów,
2a) na wniosek Rzecznika Praw Dziecka,
3) z własnej inicjatywy.”
Art. 10 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich:
„Wniosek kierowany do Rzecznika jest wolny od opłat,
nie wymaga zachowania szczególnej formy, lecz
powinien zawierać oznaczenie wnioskodawcy oraz
osoby, której wolności i praw sprawa dotyczy, a także
określać przedmiot sprawy.”
Wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich
Art. 11 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich:
1. Rzecznik po zapoznaniu się z każdym skierowanym
do niego wnioskiem może:
1) podjąć sprawę,
2) poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy
przysługujących mu środków działania,
3) przekazać sprawę według właściwości,
4) nie podjąć sprawy
- zawiadamiając o tym wnioskodawcę i osobę, której
sprawa dotyczy.
2. W zakresie realizacji zasady równego traktowania
między podmiotami prywatnymi Rzecznik może podjąć
działania, o których mowa w ust. 1 pkt 2.
Wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich
Art. 12 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich:
Podejmując sprawę Rzecznik może:
1) samodzielnie prowadzić postępowanie
wyjaśniające,
2) zwrócić się o zbadanie sprawy lub jej części do
właściwych organów, w szczególności organów
nadzoru, prokuratury, kontroli państwowej,
zawodowej lub społecznej,
3) zwrócić się do Sejmu o zlecenie Najwyższej Izbie
Kontroli przeprowadzenia kontroli dla zbadania
określonej sprawy lub jej części.
Wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich
Art. 13 ust. 1 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich:
Prowadząc postępowanie (…) Rzecznik ma prawo:
1) zbadać, nawet bez uprzedzenia, każdą sprawę na miejscu,
2) żądać złożenia wyjaśnień, przedstawienia akt każdej sprawy
prowadzonej przez naczelne i centralne organy administracji państwowej,
organy administracji rządowej, organy organizacji spółdzielczych,
społecznych, zawodowych i społeczno-zawodowych oraz organy jednostek
organizacyjnych posiadających osobowość prawną, a także organy
jednostek samorządu terytorialnego i samorządowych jednostek
organizacyjnych,
3) żądać przedłożenia informacji o stanie sprawy prowadzonej przez sądy,
a także prokuraturę i inne organy ścigania oraz żądać do wglądu w Biurze
Rzecznika Praw Obywatelskich akt sądowych i prokuratorskich oraz akt
innych organów ścigania po zakończeniu postępowania i zapadnięciu
rozstrzygnięcia,
4) zlecać sporządzanie ekspertyz i opinii.
Wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich
Art. 14 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich:
Po zbadaniu sprawy Rzecznik może:
1) wyjaśnić wnioskodawcy, że nie stwierdził
naruszenia wolności i praw człowieka i obywatela,
2) skierować wystąpienie do organu, organizacji lub
instytucji, w których działalności stwierdził naruszenie
wolności i praw człowieka i obywatela; wystąpienie
takie nie może naruszać niezawisłości sędziowskiej,
3) zwrócić się do organu nadrzędnego nad jednostką,
o której mowa w pkt 2, z wnioskiem o zastosowanie
środków przewidzianych w przepisach prawa,
Wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich
Art. 14 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich:
Po zbadaniu sprawy Rzecznik może:
4) żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych, jak również wziąć
udział w każdym toczącym się już postępowaniu - na prawach
przysługujących prokuratorowi,
5) żądać wszczęcia przez uprawnionego oskarżyciela postępowania
przygotowawczego w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu,
6) zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnosić skargi
do sądu administracyjnego, a także uczestniczyć w tych postępowaniach - na
prawach przysługujących prokuratorowi,
7) wystąpić z wnioskiem o ukaranie, a także o uchylenie prawomocnego
rozstrzygnięcia w postępowaniu w sprawach o wykroczenia, na zasadach i w
trybie określonych w odrębnych przepisach,
8) wnieść kasację lub rewizję nadzwyczajną od prawomocnego orzeczenia,
na zasadach i w trybie określonych w odrębnych przepisach.
Wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich
Art. 15 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich:
1. W wystąpieniu, o którym mowa w art. 14 pkt 2, Rzecznik
formułuje opinie i wnioski co do sposobu załatwiania sprawy,
a także może żądać wszczęcia postępowania
dyscyplinarnego lub zastosowania sankcji służbowych.
2. Organ, organizacja lub instytucja, do których zostało
skierowane wystąpienie, obowiązane są bez zbędnej zwłoki,
nie później jednak niż w terminie 30 dni, poinformować
Rzecznika o podjętych działaniach lub zajętym stanowisku.
W wypadku gdy Rzecznik nie podziela tego stanowiska, może
zwrócić się do właściwej jednostki nadrzędnej o podjęcie
odpowiednich działań.
Wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich
Art. 16 ust. 1 ustawy o Rzeczniku Praw
Obywatelskich:
W związku z rozpatrywanymi sprawami
Rzecznik może przedstawiać właściwym
organom, organizacjom i instytucjom
oceny i wnioski zmierzające do
zapewnienia skutecznej ochrony wolności i
praw człowieka i obywatela i
usprawnienia trybu załatwiania ich spraw.
Wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich
Art. 16 ust. 2 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich:
Rzecznik może również:
1) występować do właściwych organów z wnioskami o podjęcie
inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie lub zmianę innych aktów
prawnych w sprawach dotyczących wolności i praw człowieka i
obywatela,
2) występować do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskami w sprawach,
o których mowa w art. 188 Konstytucji,
3) zgłosić udział w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w
sprawach skarg konstytucyjnych i brać udział w tym postępowaniu,
4) występować z wnioskami do Sądu Najwyższego o podjęcie uchwały
mającej na celu wyjaśnienie przepisów prawnych budzących wątpliwości
w praktyce lub których stosowanie wywołało rozbieżności w
orzecznictwie.
Skarga konstytucyjna
„Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa
zostały naruszone, ma prawo, na zasadach
określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału
Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją
ustawy lub innego aktu normatywnego, na
podstawie którego sąd lub organ administracji
publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub
prawach albo o jego obowiązkach określonych w
Konstytucji.”
(Art. 79 ust. 1 Konstytucji RP)
Skarga konstytucyjna
Skarga konstytucyjna – instytucja
prawna pozwalająca jednostce (lub
podmiotowi
podobnemu)
do
dochodzenia swoich konstytucyjnych
praw lub wolności przed sądem
konstytucyjnym.
Skarga konstytucyjna
Funkcje skargi konstytucyjnej:
1) ochrona praw indywidualnych
2) ochrona interesu publicznego
3) rozwiązywanie problemów społecznych
4) wychowawcza
Zakres podmiotowy
„Każdy, czyje konstytucyjne prawa lub wolności
zostały naruszone (…)”
1. Wzorcem kontroli wyłącznie konstytucyjne prawa,
wolności lub obowiązki.
2. Nie oznacza to, że wyłącznie mogą to być normy
rozdziału II Konstytucji (zob. np. art. 22).
3. Wzorcem kontroli nie mogą być normy
pozakonstytucyjne (np. międzynarodowe konwencje).
4. Skargą konstytucyjną nie można dochodzić praw
określonych w art. 56 Konstytucji RP (prawo do
uzyskania azylu oraz statusu uchodźcy).
Zakres przedmiotowy
„(…) w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu
normatywnego (…)”
1. Wyłącznie akt normatywny – nie można skarżyć:
a) bezczynności organów władzy publicznej,
b) braku regulacji prawnej,
c) orzeczeń sądowych,
d) rozstrzygnięć i decyzji administracyjnych.
2. „Akt normatywny”:
a) ustawy,
b) umowy międzynarodowe,
c) przepisy wydane przez centralne organy państwa,
d) akty prawa miejscowego i lokalne akty prawa
wewnętrznego (?).
Przesłanki materialne:
1. Interes osobisty – skarżący jest osobiście
zainteresowany usunięciem naruszenia jego
praw lub wolności,
2. Interes prawny – naruszenie dotyczy sytuacji
prawnej skarżącego,
3. Interes realny – naruszenie praw lub
wolności musi mieć charakter rzeczywisty.
Przesłanki formalne:
„Skarga konstytucyjna, zwana dalej "skargą",
może być wniesiona po wyczerpaniu drogi
prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w
ciągu 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu
prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji
lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia.”
(art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym)
Wyczerpanie toku instancji
1. W postępowaniu administracyjnym – konieczne
jest
zaskarżenie
decyzji
do
sądu
administracyjnego,
2. W postępowaniu karnym – konieczne jest
wyczerpanie wyłącznie zwyczajnych środków
zaskarżenia (apelacja/zażalenie),
3. W postępowaniu cywilnym - konieczne jest
wyczerpanie wyłącznie zwyczajnych środków
zaskarżenia (apelacja/zażalenie).
Przesłanki formalne:
Art. 126 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego:
Każde pismo procesowe powinno zawierać:
1) oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i
nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i
pełnomocników;
2) oznaczenie rodzaju pisma;
3) osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na
poparcie przytoczonych okoliczności;
4) podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub
pełnomocnika;
5) wymienienie załączników.
Przesłanki formalne:
Art. 126 Kodeksu postępowania cywilnego:
§ 2. Gdy pismo procesowe jest pierwszym pismem w sprawie, powinno ponadto
zawierać oznaczenie przedmiotu sporu oraz:
1) oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy stron, ich
przedstawicieli ustawowych i pełnomocników,
2) numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL)
lub numer identyfikacji podatkowej (NIP) powoda będącego osobą fizyczną, jeżeli
jest on obowiązany do jego posiadania lub posiada go nie mając takiego
obowiązku lub
3) numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku jego braku - numer w
innym właściwym rejestrze, ewidencji lub NIP powoda niebędącego osobą
fizyczną, który nie ma obowiązku wpisu we właściwym rejestrze lub ewidencji,
jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania.
§ 21. Dalsze pisma procesowe, poza elementami określonymi w § 1, powinny
zawierać sygnaturę akt.
§ 3. Do pisma należy dołączyć pełnomocnictwo, jeżeli pismo wnosi pełnomocnik,
który przedtem nie złożył pełnomocnictwa.
Przesłanki formalne:
1. Skarga poza wymaganiami dotyczącymi pisma procesowego
powinna zawierać:
1) dokładne określenie ustawy lub innego aktu normatywnego, na
podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł
ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach określonych
w Konstytucji i w stosunku do którego skarżący domaga się
stwierdzenia niezgodności z Konstytucją,
2) wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób zdaniem skarżącego - zostały naruszone,
3) uzasadnienie skargi, z podaniem dokładnego opisu stanu
faktycznego.
2. Do skargi należy załączyć wyrok, decyzję lub inne rozstrzygnięcie, z
podaniem daty jej doręczenia, wydane na podstawie
zakwestionowanego aktu normatywnego.
(art. 47 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym)
Przesłanki formalne:
Art. 48 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym:
1. Skargę i zażalenie na postanowienie o odmowie nadania
skardze dalszego biegu sporządzają adwokat lub radca
prawny, chyba że skarżącym jest sędzia, prokurator,
notariusz, profesor lub doktor habilitowany nauk
prawnych.
2. W razie niemożności poniesienia kosztów pomocy
prawnej, skarżący może zwrócić się do sądu rejonowego
jego miejsca zamieszkania o ustanowienie dla niego
adwokata lub radcy prawnego z urzędu na podstawie
Kodeksu postępowania cywilnego. Do czasu
rozstrzygnięcia przez sąd wniosku nie biegnie termin
przewidziany w art. 46 ust. 1.
Rozpoznanie
Art. 46 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym:
„Skargę Trybunał rozpoznaje na zasadach i w trybie
przewidzianym dla rozpoznawania wniosków o stwierdzenie
zgodności ustaw z Konstytucją oraz innych aktów
normatywnych z Konstytucją lub ustawami.”
Art. 49 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym:
„Skarga podlega wstępnemu rozpoznaniu; art. 36 stosuje się
odpowiednio.”
Rozpoznanie
Art. 46 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym:
1. Trybunał może wydać postanowienie tymczasowe o
zawieszeniu lub wstrzymaniu wykonania orzeczenia w
sprawie, której skarga dotyczy, jeżeli wykonanie wyroku,
decyzji lub innego rozstrzygnięcia mogłoby spowodować
skutki nieodwracalne, wiążące się z dużym uszczerbkiem dla
skarżącego lub gdy przemawia za tym ważny interes
publiczny lub inny ważny interes skarżącego.
2. Postanowienie tymczasowe doręcza się bezzwłocznie
skarżącemu oraz właściwemu organowi sądowemu lub
organowi egzekucyjnemu.
3. Trybunał uchyla postanowienie tymczasowe, jeżeli ustaną
przyczyny, dla których zostało ono wydane.
Rozpoznanie
Art. 51 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym:
1. O wszczęciu postępowania Trybunał
informuje Rzecznika Praw Obywatelskich i
Rzecznika Praw Dziecka (…),
2. Rzecznik Praw Obywatelskich i Rzecznik
Praw Dziecka mogą, w terminie 60 dni od
otrzymania informacji, zgłosić udział w
postępowaniu.
Jak wygląda
poprawna skarga
konstytucyjna?
Pomocne linki:
1. http://trybunal.gov.pl/podstawowe-informacje/skargakonstytucyjna/ (praktyczny opis wymogów oraz
poprawnej struktury skargi konstytucyjnej),
2. http://db.trybunal.gov.pl/sprawa/sprawa_pobierz_plik
62.asp?plik=F174596250/SK_7_14_skr_2012_11_22_A
DO_v2.pdf&syg=SK%207/14 (plik pdf - przykładowa
skarga konstytucyjna nieodrzucona na etapie wstępnej
kontroli, tj. uznana przez Trybunał Konstytucyjny za
poprawną pod względem formalnym i nieuznana za
oczywiście bezzasadną).
Kazus nr 1
W grudniu 2013 odbywały się w Polsce manewry
wojsk NATO. W celu umożliwienia dotarcia na nie
ciężkim pojazdom opancerzonym, Minister Obrony
Narodowej wydał odpowiednie rozporządzenie,
zgodnie z którym maszyny te mogły bez zgody
właścicieli
przejechać
przez
niezabudowane
nieruchomości gruntowe. Leon Z. nie zgodził się na
przejazd czołgów przez swoje pole, za co został
prawomocnie skazany. Po wyczerpaniu drogi
sądowej skierował skargę do TK podnosząc, że
rozporządzenie MON naruszyło przepisy kodeksu
cywilnego mówiącego o uprawnieniach właściciela.
Kazus nr 2
Adam i Ewa Kowalscy wspólnie i w porozumieniu
dokonali zabójstwa Anny Nowak – matki Ewy i
teściowej Adama. Za czyn ten Ewa została
prawomocnie skazana na karę dożywotniego
pozbawienia wolności, a jej maż – na karę 25 lat
pozbawienia
wolności.
Ewa
Kowalska
zbulwersowana
tym
zróżnicowaniem
kar
postanowiła, że zaskarży wyrok II instancji do TK w
trybie skargi konstytucyjnej, powołując się na
naruszenie konstytucyjnej zasady równości.
Oceń pomysł Ewy Kowalskiej.
Kazus nr 3
Tomasz Smolarz został prawomocnie skazany na
karę 5 lat pozbawienia wolności za znieważenie
osoby urzędującego Prezydenta RP. Jak się jednak
dowiedział tydzień po doręczeniu mu wyroku,
przepis, na podstawie którego został skazany,
przyjęto niezgodnie z Konstytucją, ponieważ z
inicjatywą ustawodawczą w jego sprawie wystąpiła
grupa 10 (a nie 15) posłów. W związku z tym Tomasz
Smolarz postanowił wnieść skargę konstytucyjną, by
TK stwierdził, że przepis, na podstawie którego
został skazany, jest niezgodny z Konstytucją.
Oceń pomysł Tomasza Smolarza.
Kazus nr 4
Jan Czynszak postanowił skierować swoją sprawę do
TK w trybie skargi konstytucyjnej. Prawomocny
wyrok został mu doręczony w dniu 28 lutego 2014 r.
Wskaż ostatni dzień, w którym może on złożyć
skargę konstytucyjną.
Kazus nr 5
Adam Kwiatkowski, sędzia NSA i jego prezes, a także
przewodniczący KRS, 8 października został wybrany sędzią TK w
miejsce sędziego, którego kadencja upływała 3 listopada. Zgodnie z
ustawą o TK przed objęciem urzędu sędziego musi on złożyć
ślubowanie przed Prezydentem RP. Adam Kwiatkowski sądząc, że
prezydent odbierze od niego przysięgę 3 listopada, zrzekł się
wszystkich pełnionych dotychczas funkcji 2 listopada, ponieważ nie
można ich łączyć z funkcją sędziego TK. Prezydent RP nie zaprosił
go jednak na uroczystość odebrania ślubowania, ponieważ, jak
Adam Kwiatkowski dowiedział się z mediów, Prezydent RP twierdzi,
że jego wybór dokonał się na podstawie ustawy wątpliwej
konstytucyjnie. Ustawy tej Prezydent RP nie zaskarżył jednak do TK,
a jedyny wniosek w tej sprawie został niedawno wycofany. Na
skutek opisanych wyżej wydarzeń Adam Kwiatkowski stał się osobą
bezrobotną. Co więcej, z powodu zrzeczenia się urzędu
sędziowskiego utracił prawo do stanu spoczynku, który nabyłby już
za rok.
Co w tej sytuacji może zrobić Adam Kwiatkowski?
Kazus nr 6
Pan Jan Kowalski 4 stycznia 2015 r. został pozbawiony
prawa własności swojego mieszkania w drodze
wywłaszczenia. Wywłaszczona nieruchomość – zgodnie
z decyzją o wywłaszczeniu – została przeznaczona na
prywatną siedzibę prezesa największej partii politycznej.
Pan Kowalski otrzymał za wywłaszczoną nieruchomość
500 tys. zł, co stanowiło około 20% ogólnej wartości
nieruchomości. Pan Jan Kowalski złożył zatem sprawę
do sądu. Zgodnie z nową ustawą tzw. wpisowe w tego
typu sprawach wynosi 1 mln złotych. Pana Jana
Kowalskiego nie stać na taki wydatek, mimo że zarabia
miesięcznie około 6 tys. zł. Z powodu tego sąd odmówił
zwolnienia go od wniesienie wpisowego, ponieważ Pan
Kowalski nie jest osobą ubogą.
Oceń przedstawiony stan faktyczny.
Kazus nr 7
Pan Eugeniusz Michalak w dniu 13 czerwca 2015 r.
wysłał e-maila do RPO, w którym opisał jak jego brat
– Tymoteusz Michalak – jest nękany przez gminę
będącą właścicielem domu, który on zajmuje. RPO
na podstawie lektury e-maila stwierdził, że zarzuty
Pana Michalaka są oczywiście bezzasadne; ale skoro
wniosek i tak nie spełniał wymogów formalnych nie
ma konieczności odpisywania Panu Michalakowi.
Oceń postępowanie RPO.
Kazus nr 8
Pan Piotr Huskowski 10 lutego 2015 r. zabił
człowieka, lecz ze względu na fakt, że stało się to w
obronie koniecznej, został uniewinniony od zarzutu
zabójstwa. Przepis, który stał się podstawą
uniewinnienia, został uchylony orzeczeniem TK 10
kwietnia 2015 r. Na wieść o tym prokurator
następnego dnia złożył wniosek o wznowienie
postępowania. Sąd przychylił się do niego i Piotr
Huskowski trafił do więzienia.
Oceń przedstawiony stan faktyczny.
Kazus nr 9
Pan Andrzej Buda, niepełnosprawny 62-latek, 10
września 2015 r. pozostawił swój samochód na
miejscu, w którym zakazane jest parkowanie. Kilka
godzin później w pobliżu wybuchł pożar. Wezwana
na miejsce straż pożarna musiała staranować
samochód pana Andrzeja, by móc ugasić pożar. W
wyniku tego pojazd został zniszczony. Jak się później
okazało samochód Pana Andrzeja Budy był jego
jedynym źródłem utrzymania. W wyniku legalnych
działań straży pożarnej popadł więc on w
niedostatek.
Czy pan Andrzej Buba może domagać się
odszkodowania od Skarbu Państwa?
Kazus nr 10
W lipcu 2016 r. z powodu konfliktu zbrojnego z Rosją
wprowadzony został stan wojenny na obszarze całego
kraju. Na skutek tego Pan Wojciech Jasiński, właściciel
fabryki silników samochodowych, został zobowiązany do
produkcji silników dla pojazdów wojskowych. Przez cały
okres trwania stanu wojennego wyprodukowała ona
około 1000 takich silników. Koszt materiałów, z których
zostały wyprodukowane, oraz energii do tego
wykorzystanej wyniósł 100 tys. zł. Wojsko silniki przejęło
za darmo. Pan Jasiński wyliczył także, że z powodu
przestawienia
produkcji
jego
fabryka
nie
wyprodukowała zwykłych silników samochodowych,
których wartość wynosiłaby ok. 500 tys. zł.
Co doradzisz Panu Wojciechowi Jasińskiemu? Jaką
kwotę jest on w stanie odzyskać?
Kazus nr 11
Pan Zbigniew Stonka był właścicielem taksówki o wartości 25 tys. zł,
która została mu legalnie zarekwirowana we Wrocławiu 1 listopada
2017 r. w trakcie stanu wojennego, który został wprowadzony w czasie
wojny z Rosją. Znajomi Pana Stonki z tej samej korporacji
taksówkarskiej, którym nie zarekwirowano pojazdów, w czasie stanu
wojny zarabiali około 100 zł dziennie. Wojna z Rosją, a w konsekwencji i
stan wojenny, zakończyły się 1 grudnia 2017 r. Pan Stonka zwrócił się
wówczas do wojska o zwrot pojazdu, ale oświadczono mu, że taksówka
została 10 listopada 2017 r. przetransportowana do Poznania i tam
zniszczona w trakcie nalotu dywanowego, który miał miejsce 13
listopada 2017 r. Zbigniew Stonka w związku z tym zwrócił się do
Wojewody Wielkopolskiego o wypłacenie mu odszkodowania w
wysokości 28 tys. zł.
Jaką decyzję powinien wydać Wojewoda Wielkopolski? Odpowiedź
uzasadnij, przywołując odpowiednie przepisy ustawowe.
Na następne zajęcia:
1) mieć ze sobą Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych
wolności (Europejską Konwencję Praw Człowieka);
2) opanować regulacje zawarte w art. 15, 19-51 Europejskiej Konwencji
Praw Człowieka oraz art. 51-54 Karty Praw Podstawowych Unii
Europejskiej;
3) opanować materiały przesłane e-mailem