Sytuacja epidemiologiczna chorób infekcyjnych

Dział Epidemiologii
Sytuacja epidemiologiczna chorób infekcyjnych
Ilość zachorowań na zakaźne choroby przewodu pokarmowego (ZChPP)
jest miernikiem stanu sanitarnego jak i przestrzegania przez ludność zasad
higieny. Sytuację epidemiologiczną ilustruje tab. nr 1.
Analizując zachorowania na salmonelozy odnotowujemy znaczny spadek
zachorowań (2003 – 781; 2004 - 646), co również zbliża współczynnik
zachorowań do wartości krajowych (2003r. – kraj 43,2; woj. warmińskomazurskie – 54,7; 2004r. – kraj 41,4; woj. warmińsko-mazurskie – 45,2).
Dominującym serotypem w etiologii była Salmonella Enteritidis.
Do większości zachorowań doszło od maja do października 498 przypadków
(72,4%) w pozostałych miesiącach zachorowań było znacznie mniej.
Zapadalność na wybrane ZChPP w woj. warmińsko - mazurskim
w latach 2003/2004.
275,1
2003
300,0
217,3
250,0
2004
200,0
150,0
54,7
45,2
100,0
0,1
1,7
0,8 0,4
50,0
0,0
Salmonelozy
Shigellozy
WZW A
Bieg.u dzieci do lat
2
Ogółem w 2004r. w woj. warmińsko-mazurskim zarejestrowano 27
ognisk zatruć pokarmowych, zachorowało 331 osób, w tym 68 dzieci do lat 14
(20,5%). 13 ognisk zatruć pokarmowych miało miejsce w mieszkaniach
prywatnych, 14 w zakładach żywienia zbiorowego i zakładach produkcyjnych.
Najliczniejsze zachorowania miały miejsce w ognisku zatrucia pokarmowego w:
 Restauracji „Różana” w Olsztynie, zachorowało 63 osoby po spożyciu
potraw podawanych na przyjęciu weselnym. Z prób potraw wyhodowano
Staphylococcus aureus.
 Zakładzie Karnym w Kamińsku, zachorowało 44 osoby, 1 osobę
hospitalizowano. Czynnikiem etiologicznym była pałeczka Salmonella
Enteritidis,
nośnikiem
zakażenia
była
najprawdopodobniej
jajecznica
przygotowywana na parze.
 Ciastkarni „Paulinka” w Elblągu, zachorowało 36 osób w tym 4 dzieci do lat
14, 30 osób hospitalizowano. Czynnikiem etiologicznym była pałeczka
Salmonella Enteritidis, nośnikiem ciasta (eklery, napoleonki, makowiec).
Przyczyną pozostałych zatruć była pałeczka Salmonella Enteritidis (10 ognisk),
S. Typhimurium (2 ogniska), enterotoksyna gronkowcowa (3 ogniska).
W siedmiu przypadkach nie ustalono czynnika etiologicznego i źródła
zakażenia. Zostały one zgłoszone jako biologicznie nieokreślone (BNO).
Największe takie ognisko wystąpiło w Ośrodku Wypoczynkowym „Łoś”
w miejscowości Kobylocha gm. Szczytno. Zachorowało 24 osoby w tym 20
dzieci do lat 14, hospitalizowano 4 dzieci. Pomimo przeprowadzonego
szczegółowego dochodzenia epidemiologicznego nie udało się ustalić czynnika
etiologicznego zatrucia.
Województwo warmińsko-mazurskie jest endemicznym terenem zachorowań na
czerwonkę. W ubiegłym roku stwierdzono 1/3 zachorowań w kraju ( 24 z 74
zachorowań). Wystąpiły dwa zbiorowe ogniska zachorowań.
 Maruny gm. Barczewo, zachorowało 11 osób w tym 8 dzieci do lat 14,
hospitalizowano 2 dzieci do lat 14. Czynnikiem etiologicznym była Shigella
flexneri 3a. Rodzina była na utrzymaniu opieki społecznej, dorabiała poprzez
wyszukiwanie surowców wtórnych na wysypisku śmieci k/Olsztyna.
Ustalono, że w warunkach złego stanu sanitarnego mieszkania i posesji
źródłem zakażenia były potrawy przyrządzane przez nosiciela.
 Dom Pomocy Społecznej w Olsztynku, zachorowało 8 osób, 4 osoby
hospitalizowano. Czynnikiem etiologicznym była Shigella flexneri. Źródłem
zakażenia było najprawdopodobniej trzech nosicieli pensjonariuszy w/w
zakładu. Długi rozdział czasowy zachorowań w ogniskach nie wskazuje na
jeden nośnik zakażenia. Zakażenie przenosiło się najprawdopodobniej
droga kontaktową.
2
Oprócz bakteryjnych zatruć pokarmowych wystąpiły cztery ogniska zatruć
grzybami (dwa w Giżycku, jedno w Kętrzynie i jedno w Olsztynie). Ogółem
zachorowało 21 osób. Zmarły 2 osoby.
Biegunki u dzieci do lat 2 rejestrowane były w 2004r. na terenie naszego
województwa znacznie częściej. Współczynnik zachorowań był wyższy niż
krajowy i wynosił w 2004r. 275,1 (1199 zachorowań). W Polsce wskaźnik
wynosił 232,6; w 2003r – 955 zachorowań (wsp. zap. 217,3) – kraj (wsp. zap.
232,9).
Najwyższe wskaźniki zapadalności rejestrowano w PSSE: Kętrzyn – 716,6;
Gołdap - 371,3; Iława – 357,8; Ełk-347,3.
Wysokie wskaźniki dotyczyły Stacji, w których istnieje bardzo dobra
zgłaszalność i rejestracja przypadków biegunek dziecięcych.
Najniższe wskaźniki zapadalności w biegunkach u dzieci do lat 2 rejestrowano
w PSSE: Ostróda – 18,1; Węgorzewo – 32,8; Nidzica – 33,5; i Braniewo – 48,5.
W grupie zakażeń krwiopochodnych szczególnej analizy wymaga
zakażenia wirusem HBV, wywołującym wirusowe zapalenie wątroby typu B.
Nastąpił znaczny spadek zachorowań w 2004r. – 27 przypadków (wsp. zap.
1,9) kraj (wsk. zap.3,9); 2003r. -35 przypadków (wsk. zap. 2,4) – kraj (wsp. zap.
4,4). Chorowali głównie mężczyźni - 20 przypadków (74,1%), kobiety 7 (26,0%).
Analizując strukturę wiekową najwięcej zachorowań dotyczyło osób powyżej 50
roku życia 15 przypadków oraz w wieku 20-29 lat – 5 przypadków. Chorzy byli
ponad trzykrotnie częściej mieszkańcami miast niż wsi. W 7 przypadkach nie
można wykluczyć roli placówek służby zdrowia w szerzeniu się zachorowań, 6
przypadków miało miejsce w zakładzie karnym.
3
Zapadalność na WZW "B" w latach 2003/2004
w woj. warmińsko-mazurskim wg powiatów
12
2003
10,2
2004
5,3
4,6
4,5
4,3 4,24,2
3,8
3,5
3,1
3,0
2,42,4
2,9
2,9
2,3
2,2
1,5
1,1
1,1
3,5
2,4
1,9 1,7
1,4
4,4
3,9
2,4
1,9
Eł
k
iż
yc
k
G o
oł
da
p
Iła
w
Kę a
Li
t
r
dz
z
b. yn
W
ar
M m.
rą
go
w
N o
id
z
N ica
.M
.L
ub
O .
le
ck
O o
ls
zt
yn
O
st
ró
da
Pi
Sz sz
c
W zy
ęg tno
or
ze
w
o
W
O
J.
Po
ls
ka
G
Ba
rto
sz
Br yce
an
D iew
zi
ał o
do
w
o
El
bl
ąg
0
Wirusowe zapalenie wątroby typu C było w 2004r. przyczyną 27
zachorowań (wsp. zap. 1,9) – kraj (wsp. zap. 5,4), co w porównaniu z rokiem
ubiegłym daje wzrost zachorowań. Chorowali głównie mężczyźni - 19
zachorowań (70,4%). Dominowali ludzie młodzi od 20 -29 r. ż.– 12 przypadków
(44,4%).
Mieszkańców
wsi
dotyczy
55,6%
przypadków
zachorowań,
a
44,4%
mieszkańców miast. Jedenastu chorych miało kontakt ze służbą zdrowia, w
ośmiu przypadkach w grę wchodziła hospitalizacja zaś w trzech wizyta
u stomatologa.
W 2004 roku zarejestrowano także 3 przypadki WZW typ B+C (wsp. zap.
0,2) – kraj (wsp. zap. 0,2). Chorzy to młodzi mężczyźni w wieku od 20-39 r. ż.,
wszyscy pochodzili z miasta. Trzy zarejestrowane przypadki pochodzą
z Bartoszyc, Ełku i Olsztyna. Dwóch chorych to narkomani.
4
W przypadku zachorowań na WZW B+C liczba chorych w porównaniu z rokiem
2003 zmniejszyła się z 5 przypadków do 3, tym samym nasz współczynnik
zrównał się z krajowym.
W województwie warmińsko-mazurskim wśród mieszkańców wykryto
w 2004r. 38 przypadków zakażeń HIV (wsp. zap. 2,7) oraz rozpoznano 2
przypadki AIDS (wsp. zap. 0,1). W analizowanym okresie w kraju wykryto 656
zakażonych. W poprzednim roku w województwie wykryto 45 nowych zakażeń
wsp. zap. 3,1 przy 611 przypadkach wykrytych w całym kraju.
Wykładnikiem
poziomu
higieny wśród
społeczeństwa
jest
liczba
zachorowań na świerzb. Lata ostatnie to powolny spadek zachorowań będący
wyrazem stale poprawiającej się sytuacji w tym względzie.
W 2003r. – 669 zachorowań (wsp. zap. 46,8) kraj – 13741 (wsp. zap.36,0);
w 2004r. - 506 zachorowań (wsp. zap. 35,4) – kraj – 12102 (wsp. zap. 31,7).
Porównując wskaźniki nasze z krajowymi możemy mówić o niezadowalającej
sytuacji w naszym województwie.
Najwyższe współczynniki zapadalności rejestrowano w PSSE: Nidzica–170,4;
Gołdap – 136,1; Nowe Miasto Lubawskie – 71,4; Olecko – 49,6; Iława – 46,8;
Szczytno – 43,1.
W 2004 r. zanotowano wzrost zachorowań na krztusiec zarówno w woj.
warmińsko-mazurskim jak i w kraju. W 2003r - 66 zachorowań (wsp. zap. 4,6) –
w Polsce (wsp. zap. 5,3). W 2004r -71 zachorowań (wsp. zap. 5,0) – kraj
(wsp. zap. 7,7), mimo to wskaźniki wojewódzkie są niższe od krajowych.
Najwięcej zachorowań zanotowano w grupie wiekowej 10 -14 lat – 23
przypadki oraz w grupach 0 - 4 i 5 - 9 lat po 17 przypadków, w tym od 0 – 6 m.ż.
– 5 przypadków (niepełne uodpornienie). U wszystkich chorych uzyskano
potwierdzenie serologiczne rozpoznania. Źródło zakażenia ustalono w 4
przypadkach.
Zwiększoną
liczbę
zachorowań
rejestrowano
w
drugim
i czwartym kwartale po 21 zachorowań, w trzecim kwartale – 19 zachorowań.
Najwyższe wskaźniki zapadalności na krztusiec rejestrowano w PSSE:
Pisz – 22,6; Iława – 21,2; Ełk – 9,5.
5
W 2004r. zarówno w kraju jak i naszym województwie nastąpił wzrost
zachorowań na płonicę. Wsp. zapadalności w 2004r. w woj. wynosił - 14,1;
w kraju - 15,6 w 2003r. wsp. zap. w woj. - 11,8; w kraju - 10,5.
Pod względem liczby zachorowań na różyczkę jesteśmy województwem
gdzie notuje się znaczny, prawie dziesięciokrotny spadek.
W 2003r. – 1616 przypadków (wsp. zap. 113,1) – kraj (wsp. zap. 27,7); 2004r. –
173 zachorowań ( wsp. zap. 12,1) – kraj (wsp. zap. 12,7).
Zachorowania występowały na przestrzeni całego roku. Najwięcej zachorowań
rejestrowano w miesiącach: grudniu - 49; lutym – 22; lipcu i listopadzie -po 15.
W ciągu ostatniego roku w woj. warmińsko - mazurskim zarejestrowano
spadek zachorowań na nagminne zapalenie przyusznicy. Współczynnik
zapadalności był niższy niż krajowy i wynosił 242,5 – kraj (wsp. zap. 354,0),
natomiast w 2003r. był wyższy od krajowego i wynosił 310,9 – kraj (wsp. zap.
228,7) na 100 tys. mieszkańców.
Najwyższe wskaźniki zapadalności na nagminne zapalenie przyusznicy
zarejestrowano w PSSE: Nidzica – 1222,1; Lidzbark Warmiński – 785,2; Iława –
494,8; Elbląg – 462,6; Bartoszyce – 428,9.
Najwięcej zachorowań na świnkę zanotowano w miesiącach styczniu, lutym,
marcu i kwietniu.
W ciągu ostatniego roku w woj. warmińsko-mazurskim nie odnotowano
żadnego przypadku podejrzenia ani zachorowania na odrę. Również w kraju
zanotowano ponad 4 – krotny spadek zachorowań (11 przypadków).
Zanotowano wzrost zachorowań w woj. warmińsko-mazurskim na ospę
wietrzną. W 2004r. – 5 881 przypadków (wsp. zap. 411,7) – kraj (wsp. zap.
387,5). W 2003r. - 4261 przypadków (wsp. zap. 298,3 ) – kraj (wsp. zap. 291,9).
Najwyższe współczynniki zapadalności na ospę wietrzną zarejestrowano
w PSSE: Nowe Miasto Lubawskie – 927,8; Iława -636,3; Działdowo – 575,8;
Bartoszyce – 536,9; Nidzica – 496,5.
Wirus grypy w 2004 roku był przyczyną zachorowań wśród 24 753
mieszkańców naszego województwa. Braliśmy udział w nadzorze nad grypą
w systemie SENTINEL. Współpracowaliśmy z 10 poradniami rodzinnymi
6
znajdującymi się na terenie miast: Olsztyna, Nidzicy, Ostródy, Lidzbarka
Warmińskiego i Szczytna.
Laboratorium Badań Epidemiologiczno – Klinicznych WSSE w Olsztynie
w jednym przypadku dokonało izolacji wirusa grypy na hodowli komórkowej
MDCK potwierdzonej przez Krajowy Ośrodek ds. Grypy Państwowego Zakładu
Higieny
w Warszawie.
Borelioza to problem niezwykle aktualny w naszym województwie. Jesteśmy
czwartym województwem w kraju pod względem liczby zachorowań.
W 2003r. -352 przypadki (wsp. zap. 24,6) – kraj (wsp. zap. 9,3); w 2004r. - 321
przypadków (wsp. zap. 22,5) – kraj (wsp. zap. 10,0).
W 87,9% udało się ustalić współzależność pomiędzy występowaniem choroby,
a ukąszeniem przez kleszcze.
W 251 przypadkach (78,2%) chorobę rozpoznano w oparciu o badania
serologiczne w 70 przypadkach (21,8%) rozpoznanie postawiono na podstawie
rumienia wędrującego bez badań serologicznych.
Najwięcej zachorowań zanotowano w 3 kwartale – 101 oraz w 4 kwartale – 90.
Najwyższe współczynniki zap. na boreliozę zarejestrowano w PSSE: Iława 49,0; Pisz – 45,1; Ełk – 41,6; Giżycko – 36,9; Nidzica – 29,4; Szczytno -28,8.
W 2004r. notuje się niewielki spadek zachorowań na arbowirusowe
zapalenie mózgu. W 2003r. – 125 przypadków i (wsp. zap. 8,8) – kraj (wsp.
zap. 0,9); 2004r. – 105 przypadków ( wsp. zap. 7,4) – kraj ( wsp. zap. 0,7).
Po województwie podlaskim (ze 113 przypadkami) zajmujemy drugie miejsce
w kraju.
Współczynnik zapadalności dziesięciokrotnie przewyższa współczynnik krajowy
– związane jest to z endemicznym występowaniem zakażonych kleszczy
w naszym środowisku.
Najwyższe współczynniki zapadalności na arbowirusowe zapalenie mózgu
rejestrowano są w powiatach położonych na wschodzie naszego województwa:
Piszu– 60,7; Giżycku – 28,1; Wegorzewie – 20,9; Gołdapi – 18,4; Ełku – 14,3
i Mrągowie – 13,9.
7
W 2004r. w województwie potwierdzono wściekliznę u 24 zwierząt (9
domowych i 15 dzikich): w tym w powiatach: bartoszyckim – 7, braniewskim – 6,
gołdapskim – 4, lidzbarskim – 3, wegorzewskim – 3 i olsztyńskim – 1.
W pozostałych Powiatowych Stacjach nie stwierdzono ani jednego przypadku
zakażenia wścieklizną. Największą grupę zwierząt, u których stwierdzono
wściekliznę są w dalszym ciągu lisy - 12, jenoty - 3 i bydło - 6.
Wśród zwierząt domowych wściekliznę stwierdzono u 2 psów i 1 kota.
Ogółem zarejestrowano 3 343 pokąsań lub kontaktów ze zwierzętami
podejrzanymi o wściekliznę w tym 3 248 przez zwierzęta domowe i 95 przez
zwierzęta dzikie. Do szczepień p/wściekliźnie zakwalifikowano w 2004r - 778
osób, w 2003 – 817.Najwięcej osób zaszczepiono na terenie PSSE: Olsztyn –
199; Ostróda – 104; Elbląg – 80; Iława – 62; Szczytno - 54; i Ełk – 53.
Wśród osób szczepionych p/ko wściekliźnie 583 (74,9%) - stanowią osoby,
które miały kontakt z psami ( 259 z psami znanymi, 324 z psami nieznanymi)
i 118 (15,0%) - z kotami ( 43 z kotami znanymi i 75 z kotami nieznanymi)
razem
90,1% szczepionych.
Kontakt z kotem, u którego potwierdzono
wściekliznę miała tylko 1 osoba (ryc. Nr 1).
W dalszym ciągu jest nierozwiązany problem tzw. psów bezpańskich i kotów,
które stanowią główną przyczynę rozpoczynania szczepień przy stosunkowo
niewielkim zagrożeniu wścieklizną ze strony tych zwierząt, zwłaszcza psów.
Rycina Nr 1.
P.S.S.E.
Liczba
Liczba
wściekłych
wściekłych
psów /
kotów /
szczepionych szczepionych
osób
osób
Liczba szczepionych osób
z kontaktu z :
Psem
Kotem
3
5
Braniewo
7
-
Działdowo
19
4
Ełk
45
5
Elbląg
66
8
Giżycko
18
4
Bartoszyce
1/-
8
Gołdap
4
3
Iława
42
15
Kętrzyn
17
3
Lidzbark W.
4
1
Mrągowo
14
7
Nidzica
19
4
N. Miasto Lub.
13
1
Olecko
12
1
Ostróda
77
13
Olsztyn
161
27
Pisz
12
5
Szczytno
46
6
Węgorzewo
1/-
1/1
4
6
2/-
1/1
583
118
Razem
Wnioski i podsumowanie:
W roku 2004 nadal intensywnie monitorowano zarówno procesy
profilaktyczne dotyczące zapobiegania chorobom zakaźnym, jak i zwalczania
rozpoznanych chorób.
Sytuacja epidemiologiczna chorób infekcyjnych, wyrażona wskaźnikami
zapadalności i liczbą przypadków, wymaga pogłębionej analizy w przypadku
wzrostu zagrożenia. W 2004r. dotyczyło to czerwonki bakteryjnej, ospy
wietrznej.
Zwraca uwagę wysoka, ale stale zmniejszająca się liczba zachorowań
ma salmonelozy. Mimo wysokich wartości współczynników to rejestracja
i zgłaszalność przypadków warunkowana współpracą z lekarzami pierwszego
kontaktu oraz pracującymi w oddziałach pediatrycznych, była niepełna.
Ważnym
sygnałem
poprawy
sytuacji
były
zmniejszające
się
współczynniki zapadalności na WZW „B” – jako wyraz zmniejszającego się
znaczenia placówek służby zdrowia w szerzeniu tych schorzeń oraz
skuteczności prowadzonych szczepień.
Sytuacja dotyczącą WZW typ B+C kieruje naszą uwagę na ludzi
młodych, problem narkomani oraz wykonywania tatuaży w warunkach
sprzyjających zakażeniom.
9
Niezależnie od kontynuowania dobrze zorganizowanych i prowadzonych
szczepień ochronnych spadek zakażeń tego typu jest możliwy dzięki poprawie
przestrzegania podstawowych zasad higienicznych w zakładach i placówkach
służby zdrowia, a przede wszystkim zmiany nawyków i zachowań pracowników
tych instytucji.
Realizacja zasad zapobiegania i zwalczania zakażeń w w/w placówkach może
być czynnikiem sprzyjającym osiągnięcie tych celów.
Trzy grupy schorzeń infekcyjnych wydawały się mieć charakter endemiczny dla
naszego regionu. Były to zapalenia arbowirusowe mózgu i opon mózgowordzeniowych i borelioza.
Zupełnie nieuzasadniona faktycznymi zagrożeniami wścieklizną jest liczba
szczepionych osób. Duża liczba szczepień jest wynikiem braku efektów
w zwalczaniu „plagi” tzw. bezdomnych psów i kotów.
Zjawiskiem niepokojącym, występującym dość powszechnie była bardzo
niska liczba badań mikrobiologicznych zlecanych pacjentom uniemożliwiająca
między innymi skuteczne zapobieganie i zwalczanie infekcji tzw. zakładowych,
szpitalnych oraz wdrożenie sensownej polityki antybiotykowej.
W
związku
z
utrzymującym
się
potencjalnym
zagrożeniem
bioterrorystycznym w kraju, w woj. warmińsko-mazurskim podjęto szereg
działań mających na celu zabezpieczenie ludności przed wystąpieniem
zagrożeń czynnikami biologicznymi. Uaktualniono i zmodyfikowano plan
wojewódzki oraz powiatowe plany reagowania kryzysowego.
Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny uczestniczył w pracach
Wojewódzkiego Zespołu Reagowania Kryzysowego, przejął wiele materiału
(paczek)
środowiskowego,
podejrzanego
o
skażenie
bioterrorystyczne
zarodnikami wąglika. Opracowany został plan postępowania w sytuacji
awaryjnej.
W 2004r. odbyła się narada z PPIS w zakresie właściwego postępowania
w przypadku pojawienia się szczególnie niebezpiecznej choroby zakaźnej (np.
ospy prawdziwej , SARS itp.) oraz zagrożenia bioterroryzmem.
10
Nadzór nad placówkami służby zdrowia
Na terenie działania inspekcji sanitarnej woj. warmińsko – mazurskiego
znajduje się łącznie 2 343 obiekty.
Działalność kontrolno – represyjną przedstawia poniższa tabelka.
Liczba obiektów
Liczba kontroli
Liczba decyzji
Zamknięte Otwarte
Zamknięte Otwarte
Zamknięte Otwarte
62
Ogółem
2281
351
4130
65
270
2 343
4481
335
Liczba tytułów
Liczba postanowień
Liczba osób
wykonawczych
o nałożeniu grzywny
ukaranych mandatem
/ kwota
karnym / kwota
Zamknięte Otwarte
Zamknięte Otwarte
Zamknięte Otwarte
1
Ogółem
1
3 /3 000,-
2
1/ 2500,-
4 /350,-
4/5 500,-
10/900,-
14/1250,-
I. Placówki lecznictwa zamkniętego
Wśród wymienionych wyżej 62 placówek znajduje się: 37 szpitali,
1 sanatorium, 15 zakładów opiekuńczo – leczniczych i pielęgnacyjnych
oraz 9 zakładów opieki hospicyjno – paliatywnej.
Stan techniczny i funkcjonalny zakładów
Funkcjonalność i stan techniczny szpitali są zróżnicowane. Obok kilku
obiektów o bardzo dobrych warunkach technicznych stosunkowo duża część
szpitali
znajduje
się
w
starych,
niefunkcjonalnych
i
nadmiernie
już
wyeksploatowanych budynkach.
W swoich opracowaniach PSSE wykazały 11 szpitali jako szczególnie nie
odpowiadające wymogom Rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej
z 1992r. (Dz. U. Nr.74, poz. 366 z późn. zm.)
11
Są to szpitale w: Braniewie, Iławie, Gołdapi, Morągu, Mrągowie, Nowym
Mieście Lubawskim, Nidzicy, Ostródzie, Szczytnie, Pasłęku i Węgorzewie
( Psychiatryczny).
Najczęściej podnoszonymi mankamentami są:
- niefunkcjonalne centralne sterylizatornie (jedno lub dwa pomieszczenia),lub
wręcz ich brak (Gołdap, Pasłęk). W tych przypadkach szpitale korzystają
z autoklawów w obrębie bloków operacyjnych,
- niefunkcjonalne bloki operacyjne, brak śluz, krzyżowanie się dróg
" brudnych" z "czystymi",
- niedostateczna ilość wind lub ich brak (SP ZOZ Szpital Psychiatryczny
w Węgorzewie).
Szpitale nadal sukcesywnie realizują swoje programy dostosowawcze
poprzez prace modernizacyjno – adaptacyjne. I tak: w szpitalu SP ZOZ
w Morągu utworzono centralną sterylizatornię w nowych, adoptowanych do tego
celu pomieszczeniach, a w szpitalu SP ZOZ w Nowym Mieście Lubawskim
poprawiono jej funkcjonalność wydzielając śluzy umywalkowo – fartuchowe
i rozdzielając drogi czyste od brudnych. W szpitalu SPZOZ w Giżycku
zmodernizowano blok operacyjny oddając do użytku dwie nowe sale
operacyjne, a w Prywatnym Oddziale Chirurgicznym „MEDICUS” s.c.
w Mszanowie koło Nowego Miasta Lubawskiego urządzono salę wybudzeń
w obrębie bloku operacyjnego; w tymże oddziale wydzielono pomieszczenie dla
potrzeb pracowni endoskopowej. Pracownię endoskopową zorganizowano też
prawidłowo w Szpitalu Powiatowym w Kętrzynie, a w SP ZOZ w Morągu
przeniesiono ją do odnowionych, funkcjonalnych pomieszczeń. W 5-ciu
szpitalach ( Iława, Lidzbark Warmiński, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny
Olsztyn, Pisz, Szczytno) zmodernizowano i poprawiono funkcjonalność
laboratoriów, szczególnie mikrobiologicznych, zapewniając tym samym rozdział
ruchu czystego od brudnego. W szpitalu SP ZOZ w Nowym Mieście Lubawskim
wydzielono izbę przyjęć dla dzieci. W Szpitalu Powiatowym w Mrągowie
i Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie otwarto
Szpitalne Oddziały Ratunkowe. Przy Szpitalu Mazurskiego Centrum Zdrowia
ZOZ „PRO – MEDICA” w Ełku uruchomiono dezynfektornię ścieków.
W Szpitalu Powiatowym w Iławie wyeliminowano z kuchenek oddziałowych gaz
palny poprzez wymianę kuchenek gazowych na elektryczne.
12
Sukcesywnie trwa wymiana baterii nad umywalkami w gabinetach zabiegowych
na uruchomiane bez kontaktu z dłonią (4 szpitale – Nidzica, Nowe Miasto
Lubawskie, Ostróda, Szczytno). W roku sprawozdawczym szereg szpitali
przeprowadziło remonty kapitalne, bądź prace malarsko – remontowe
oddziałów, działów i zaplecza z uwzględnieniem poprawy funkcjonalności
tychże. Według oceny PSSE prace remontowe prowadzone były w 24
szpitalach. Między innymi oddano po kapitalnym remoncie oddział zakaźny
szpitala SPZOZ w Elblągu.
Ponadto podkreślić należy, iż niezależnie od realizacji programów
dostosowawczych szpitale dążąc do poszerzania zakresu swych usług tworzą
wysokospecjalistczne oddziały bądź pracownie, czego wyrazem jest utworzenie
w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym w Olsztynie oddziału kardiochirurgii,
a w „terenie” – 2 pracowni tomografii komputerowej (szpitale w Ostródzie
i Morągu).
Utrzymanie porządku i czystości pomieszczeń
W oddziałach szpitali, salach operacyjnych, izbach przyjęć nie stwierdza się
rażących uchybień w utrzymaniu bieżącej czystości, a także przeprowadzanej
dezynfekcji tych pomieszczeń, sprzętu, basenów. Utrzymaniem czystości
zajmują się
w większości ekipy sprzątające, rzadziej salowe. Obserwuje się
przy
tendencję
tym
do
korzystania
z
usług
firm
z
zewnątrz.
Na terenie woj. warmińsko - mazurskiego najaktywniej działa firma „IMPEL”
S.A. Do mycia, a szczególnie dezynfekcji używane są środki o szerokim
spektrum działania.
Zaopatrzenie w wodę.
Zaopatrzenie w bieżącą wodę zimną i ciepłą wystarczające.
Awaryjnych ujęć wody nie posiadają szpitale: w Górowie Iławeckim,
Pasłęku, Elblągu - Wojewódzki Szpital Zespolony i Niepubliczny ZOZ –
Centrum Chorób Wewnętrznych „El – VITA” sp. z o.o., Olecku, Ełku,
Mszanowie k/Nowego Miasta Lubawskiego – Prywatny Oddział Chirurgiczny,
„MEDICUS” s.c. ,Kętrzynie i Olsztynie - Szpital Wojewódzkiego Zespołu
Lecznictwa Psychiatrycznego ( może korzystać awaryjnie z ujęcia wody szpitala
MSW). W/w szpitale z wyjątkiem Górowa Iławeckiego i „MEDICUSA”
13
wyposażone są w zbiorniki retencyjne zabezpieczające zaopatrzenie w wodę co
najmniej na 24 godziny.
Nadal wyłączone są z eksploatacji awaryjne ujęcia wody dla dwu szpitali
w Węgorzewie oraz szpitala w Iławie.
W 2004r. wyłączono też ujęcie wody szpitala w Nowym Mieście Lubawskim
z powodu znacznej zawartości związków żelaza i manganu. Ponadnormatywne
stężenia tych związków stwierdza się także w awaryjnych ujęciach wody szpitali
w Giżycku (SP ZOZ) i Nidzicy. W Szczytnie jakość wody z awaryjnego ujęcia
uległa poprawie i aktualnie odpowiada ustalonym normom.
Gromadzenie i unieszkodliwianie odpadów medycznych
Wszystkie
szpitale
prowadzą
segregację
odpadów.
Odpady
o charakterze bytowo-gospodarczym wynoszone są do śmietników, których
opróżnieniem zajmują się służby komunalne, pojemniki po opróżnieniu są
czyszczone i dezynfekowane
Odpady
medyczne,
takie
jak
zużyte
materiały
opatrunkowe,
sprzęt
jednorazowego użytku, resztki pooperacyjne podlegają spaleniu. Odpady
medyczne zbierane w oddziałach do czerwonych worków gromadzone są
w pomieszczeniu na odpady usytuowanym na zewnątrz, skąd odbierane są
przez specjalistyczne firmy specjalnym transportem do spalarni posiadających
pozytywną opinię Inspektoratu Ochrony Środowiska. Pomieszczenia na odpady
spełniają wymogi sanitarno – higieniczne, jedynie w SP ZOZ w Giżycku w w/w
pomieszczeniu brak bieżącej wody.
Odpady specjalne gromadzi się w workach polietylenowych umieszczonych
w
oznakowanych,
zamykanych
pojemnikach;
odpady
radioaktywne
–
dodatkowo w metalowych pojemnikach, w których przechowywane są w
magazynie podręcznym pracowni medycyny nuklearnej.
W województwie warmińsko – mazurskim w 2004r. czynne były
2 spalarnie odpadów (Bartoszyce, Olecko). Obie spalarnie spełniają w stopniu
zadowalającym wymogi ochrony środowiska.
Wszystkie szpitale maja podpisane umowy ze specjalistycznymi firmami
zajmującymi się odbiorem i transportem odpadów medycznych. Na terenie woj.
warmińsko – mazurskiego najaktywniej działają: „EMKA – TRANS” z Żyrardowa
14
i „TOTAL – SERVICE” z Olsztyna. Samochody do transportu w/w odpadów
spełniają wymogi sanitarno – higieniczne.
W 2004r. na terenie Zakładu Gospodarki Odpadami Komunalnymi
w Olsztynie została zakończona budowa i zamontowana instalacja do
termicznego przekształcania odpadów medycznych weterynaryjnych.
Dezynfekcja i komory dezynfekcyjne
W celu kontroli prawidłowości przygotowywania roztworów dezynfekcyjnych
zbadano 127 prób, z czego zakwestionowano 21, co stanowi 16,5% .
Na terenie województwa znajduje się 9 komór dezynfekcyjnych (szpitale w:
Biskupcu, Morągu, Mrągowie, Lidzbarku Warmińskim, Olsztynie – Wojewódzki
Szpital Specjalistyczny, Bartoszycach, Działdowie, Elblągu – Wojewódzki
Szpital Zespolony, Ostródzie (nie używana).
Pomieszczenia komór dezynfekcyjnych funkcjonalne. Obsługa prawidłowa,
znajomość zasad i sposobu prowadzenia dezynfekcji dobra.
Sterylizacja
Wszystkie szpitale prowadzą sterylizację w centralnych sterylizatorniach
w autoklawach
parowych
sterylizacji gazowej
(ogółem
102 autoklawy) oraz w aparatach do
(ogółem 20). Sterylizatory na suche, gorące powietrze
używane są wyłącznie do sterylizacji naczyń stołowych w oddziałach, w których
jest to wymagane.
Procesy sterylizacji kontrolowane są przy pomocy wskaźników chemicznych
(każdy cykl)
i biologicznych (1x / miesiąc ). Ponadto pracownicy PSSE
kontrolują procesy sterylizacji 1x / kwartał wskaźnikami biologicznymi.
W roku 2004 przebadano 627 cykli sterylizacji, w tym stwierdzono 3
cykle niejałowe, co stanowi 0, 5%.
Niejałowe cykle stwierdzono w NZOZ „Bethanien – Dom” Centrum Położnictwa
i Ginekologii w Giżycku (2) i w Szpitalu Powiatowym w Kętrzynie (1)
W ramach każdej kontroli szpitali sprawdzano sposób przygotowywania
materiałów do sterylizacji oraz systematyczność bakteriologicznej kontroli
procesów sterylizacji. Nieprawidłowości nie stwierdzono.
15
Czystość mikrobiologiczna.
W roku 2004 żadna Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna
z terenu woj. warmińsko – mazurskiego nie pobierała prób na czystość
mikrobiologiczną.
Bloki żywienia
W 2004r. na 37 szpitali żywienie pacjentów przez własny blok żywienia
prowadziło 18 szpitali , w 6 szpitalach kuchnie centralne wydzierżawiono
i żywienie prowadziły firmy specjalistyczne. Do 13 szpitali posiłki dla pacjentów
dostarczały firmy cateringowe w specjalistycznych środkach transportu.
Stan sanitarno – techniczny jak i wyposażenie w urządzenia sprzęt
produkcyjny poszczególnych bloków żywienia sukcesywnie ulega poprawie.
W ubiegłym roku przeprowadzono kapitalny remont i modernizację bloku
żywienia w Wojewódzkim Szpitalu Rehabilitacyjnym dla Dzieci w Ameryce.
W kuchniach centralnych szpitali w Ameryce i Wojewódzkim Zespole
Lecznictwa Psychiatrycznego w Olsztynie kontroluje się i rejestruje temperatury
wydawanych posiłków.
W 3 szpitalach jest opracowana dokumentacja i są wdrażane zasady
systemu HACCP (Szpital Miejski w Elblągu, Miejski Szpital Zespolony
w Olsztynie, Centrum Medyczne ZOZ w Olecku).
Niemniej w znacznej liczbie szpitali stan sanitarno – techniczny bloków
żywienia nie uległ zasadniczej zmianie.
Do szpitali, w których niezbędny jest remont i modernizacja bloków
żywienia należą szpitale w Gołdapi, Fromborku, Iławie, Nidzicy, Morągu,
Dobrym Mieście oraz Szpital Miejski i Dziecięcy w Olsztynie.
W związku z wprowadzeniem cateringu posiłków w szpitalach,
pomieszczenia po byłych kuchniach centralnych wymagały dostosowania do
nowych funkcji. Jednakże w szpitalach w Kętrzynie, Szczytnie, Szpitalu
Miejskim II w Olsztynie i Szpitalu Pulmonologii i Onkologii w Olsztynie
rozładunek posiłków i zmywanie opakowań transportowych odbywa się
w warunkach tymczasowych ( z zachowaniem niezbędnych warunków higieny).
Adaptacje pomieszczeń do dystrybucji posiłków w systemie cateringu
wykonano w szpitalach w Giżycku i Piszu.
16
Transport posiłków
W szpitalach funkcjonuje oddziałowy system dystrybucji posiłków,
system tacowy występuje w Szpitalu Powiatowym w Ostródzie.
W celu zabezpieczenia właściwej temperatury i jakości zdrowotnej potraw
podczas transportu na oddziały, coraz częściej stosuje się zamykane,
podgrzewane wózki transportowe. Stopniowo naczynia tradycyjne służące do
transportu posiłków wymieniane są na specjalistyczne ( termosy, pojemniki
GN). Wydzielone są wózki do transportu brudnych naczyń.
W 3 szpitalach ( Pasłęk, Iława, Węgorzewo – Psychiatryczny) w dalszym ciągu
posiłki są
transportowane
nieprawidłowo,
przez podwórko
w
związku
z usytuowaniem kuchni w odrębnym budynku.
Posiłki dostarczone do szpitali w systemie cateringu są transportowane
w termosach i termoportach w specjalistycznych środkach transportu.
Kuchenki oddziałowe
Bieżący stan czystości i porządku w kuchenkach oddziałowych nie budził
zastrzeżeń. Wyposażenie kuchenek w sprzęt i urządzenia zapewniało
prawidłowe warunki mycia i dezynfekcji naczyń stołowych.
W oddziałach w których jest to wymagane, naczynia stołowe są sterylizowane
w sterylizatorach na suche, gorące powietrze. Oddziały zakaźne i chorób płuc
używają naczyń jednorazowego użytku. Odpady pokonsumpcyjne z tych
oddziałów traktowane są jako niebezpieczne i przekazywane do utylizacji.
Kuchenki są wyposażone w umywalki do mycia rąk oraz instrukcje mycia
i dezynfekcji naczyń, rąk, sprzętu.
Kuchnie niemowlęce
W
szpitalach
funkcjonowało
19
kuchni
niemowlęcych
w
tym
7 oddziałowych kuchenek niemowlęcych i 5 wydzielonych boksów.
Warunki higieniczno – sanitarne przygotowywania mieszanek dla niemowląt
były odpowiednie.
W przypadku kuchenek i boksów niemowlęcych usytuowanych w oddziałach
dziecięcych nie wydzielono osobnego WC dla personelu. Mieszanki są
przygotowywane przez personel oddziału w zależności od zapotrzebowania.
17
Procesy mycia i sterylizacji butelek i smoczków wykonywane są
prawidłowo (najczęściej w centralnej sterylizatorni). Skuteczność parametrów
sterylizacji kontrolowana jest w ramach kontroli wewnętrznej.
Pranie bielizny
bielizna
Brudna
gromadzona
jest
w
brudownikach
oddziałów
w przeznaczonych do tego celu workach, a następnie transportowana do pralni,
gdzie
po
dezynfekcji
prana.
Bielizna
noworodkowa
prana
jest
w wydzielonych i oznakowanych pralnicach.
Wózki i pojemniki do transportu i moczenia bielizny noworodkowej są
wydzielone i oznakowane. Czysta bielizna transportowana jest w podwójnych
workach i przechowywana w oddziałowych magazynach bielizny czystej.
Nadal w szpitalach, których pralnie nie spełniają wymogów sanitarnohigienicznych istnieje tendencja do rezygnacji z poprawy ich funkcjonalności
i doposażenia
w sprzęt, a zlecenie usług pralniczych wyspecjalizowanym
firmom bądź pralniom sąsiednich
ZOZ-ów.
Aktualnie – na 37 szpitali
w województwie –tylko 7 pierze bieliznę we własnych pralniach we własnym
zakresie, 3- korzystają z pralni innych szpitali, pozostałe (27) podpisały umowy
ze specjalistycznymi firmami.
Dezynsekcja i deratyzacja.
W przypadku odkaraluszania lub odszczurzania obiektów szpitalnych
korzysta się z usług firm specjalistycznych. 10 szpitali zawarło stałe umowy na
odkaraluszanie, 9 – korzystało z usług firm doraźnie,18 wykonuje dezynsekcje
we własnym zakresie. W trakcie kontroli nie stwierdzono nadmiernego
zakaraluszenia szpitali.
Prosektoria.
Na
37
pomieszczenia
szpitali
w
25
pełni
posiada
prosektury
odpowiadają
bądź
wymogom
kostnice,
których
sanitarno-higienicznym
(zmywalne ściany i posadzki, bieżąca woda zimna i ciepła, wystarczające
zaopatrzenie w środki dezynfekcyjne, sprzęty i narzędzia). 22 z nich
18
wyposażone są w szafy chłodnicze, 2- w łóżka chłodnicze, w 1-nym - w kostnicy
zamontowany jest agregat chłodniczy. 2 szpitale posiadają jedynie wydzielone
w budynku głównym pomieszczenia do czasowego przetrzymywania zwłok. 10
szpitali nie posiada ani prosektorium, ani kostnicy, ani wydzielonego
pomieszczenia.
Gospodarka ściekowa
36 szpitali woj. warmińsko –mazurskiego odprowadzało w 2004r. ścieki
(łącznie z zakaźnymi) bezpośrednio do kanalizacji.
Jedynie ścieki zakaźne z oddziału obserwacyjno-zakaźnego Wojewódzkiego
Specjalistycznego Szpitala Dziecięcego w Olsztynie poddawane są chlorowaniu
w chlorowni. Wojewódzki Szpital Rehabilitacyjny dla Dzieci w Ameryce
pomijając kanalizację odprowadza ścieki bezpośrednio do oczyszczalni.
II Placówki lecznictwa otwartego.
W
2004r.
Powiatowe
Stacje
Sanitarno
Epidemiologiczne
objęły
nadzorem 2281 placówek lecznictwa otwartego. Obiekty te cechuje duże
zróżnicowanie stanu technicznego, funkcjonalnego i wyposażenia.
Wiele obiektów zarówno w miastach jak i we wsiach mieści się
w budynkach „przypadkowych” przystosowanych jedynie dla potrzeb służby
zdrowia, stąd ich niefunkcjonalność, brak wystarczającej ilości pomieszczeń dla
wydzielenia np. poradni D i D1, oddzielnych poczekalni dla dzieci, brak
oddzielnych
wejść
dla
dorosłych
i
dzieci,
wind
w
budynkach
wielokondygnacyjnych, podjazdów dla niepełnosprawnych itp.
Wśród skontrolowanych placówek za szczególnie niefunkcjonalne,
wymagające kapitalnych remontów i modernizacji uznano 12 obiektów, co
świadczy o znacznym postępie w poprawie stanu sanitarno-technicznego
i funkcjonalności w stosunku do roku 2003r.
PSSE jako złe wykazały: w Elblągu – NZOZ „Zdrowie”, NZOZ „Duży
Medyk”, NZOZ „Ostoja” i Przychodnia przy ul. Bażyńskiego; w Gołdapi Por.
Ginekologiczna SP ZOZ; w Nidzicy – NZ POZ Grupowa Praktyka Lekarska
„Medyk” s.c., Por. Ginekologiczno-Położnicza ZOZ i Przychodnia Rejonowa;
Gabinet Ginekologiczny w Starych Juchach (PSSE Ełk); WOZ Warpuny
19
(PSSE Mrągowo) oraz na terenie działania PSSE Pisz – Przychodnia
Specjalistyczna w Piszu i OZ Ukta.
 zaopatrzenie w wodę : placówki lecznictwa otwartego podłączone są do
wodociągów publicznych, braków bieżącej wody zimnej i ciepłej nie
stwierdzono,
 bieżąca czystość i porządek pomieszczeń i otoczenia nie budzi zastrzeżeń,
 dezynfekcja : w ub. roku przebadano 95 prób roztworów dezynfekcyjnych,
z czego zakwestionowano 1, co stanowi 1,05% prób,
 sterylizacja:
z
placówki
autoklawów
lecznictwa
parowych.
korzystają
wyłącznie
skuteczności
sterylizacji
otwartego
Celem
kontroli
przebadano 4040 cykli, z czego zakwestionowano 11, co stanowi 0,3%,
 postępowanie z odpadami : odpady bytowo - gospodarcze gromadzone są
w pojemnikach zamykanych i
medyczne są
chłodniczych,
W/g
informacji
wywożone na wysypisko śmieci; odpady
segregowane i przetrzymywane bądź w urządzeniach
bądź
PSSE
w
chłodnych
wszystkie
pomieszczeniach
placówki
mają
piwnicznych.
podpisane
umowy
bezpośrednio ze spalarniami odpadów lub z firmami zajmującymi się ich
wywozem,
 gospodarka ściekowa – wszystkie miejskie placówki lecznictwa otwartego
odprowadzają ścieki do kanalizacji; na terenach wiejskich – na 297 obiektów
– 85 odprowadza nieczystości do szamb.
Działania pracowników Inspekcji Sanitarnej przyniosły w 2004r. kolejne
wymierne efekty w zakresie poprawy funkcjonalności a także wyposażenia
gabinetów w urządzenia i sprzęt ułatwiający zachowanie reżimu sanitarnego.
Nadal egzekwowano
wymianę
baterii nad
umywalkami
w
gabinetach
zabiegowych na uruchamiane bez kontaktu z dłonią.
Wszystkie
placówki
lecznictwa
otwartego
mają
podpisane
ze
specjalistycznymi firmami umowy na utylizację odpadów medycznych..
Radykalnie poprawiono funkcjonalność 5 - ciu obiektów: 3-ch poprzez
przeniesienie ich do nowych, właściwie przygotowanych budynków ( NZOZ
Przychodnia nr 1 w Nowym Mieście Lubawskim, GOZ w Łukcie i Ośrodek
Świadczeń Medycznych w Kozłowie), a 2-ch- poprzez kapitalne remonty (GOZ
Kowale Oleckie i Przychodnia przy ul. Krótkiej 4 w Kętrzynie). W tej ostatniej
20
dodatkowo wykonano podjazd dla niepełnosprawnych, zamontowano windę.
Prace adaptacyjno – remontowe bądź malarsko – remontowe przeprowadzono
ponadto w 24-ch placówkach.
Dodać należy, iż pracownicy Inspekcji Sanitarnej sprawdzają na bieżąco
i egzekwują zaopatrzenie gabinetów zabiegowych w przychodniach i ośrodkach
zdrowia a także gabinetów indywidualnej praktyki lekarskiej w mydło w płynie,
środki dezynfekcyjne i ręczniki jednorazowe.
Reasumując należy stwierdzić, iż stan sanitarno-higieniczno-techniczny
placówek służby zdrowia ulega sukcesywnej poprawie.
Niemniej, – mimo, iż szpitale realizują swoje zobowiązania zawarte
w programach dostosowawczych, to dramatyczny brak funduszy w znacznym
stopniu utrudnia – szczególnie zakładom publicznym – pełne dostosowanie
pomieszczeń i urządzeń do wymogów rozporządzenia z 1992r.
Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Olsztynie widzi wobec
powyższego konieczność dalszego działania w kierunku zabezpieczenia
i właściwego utrzymania reżimu sanitarnego i przeciwepidemicznego poprzez :
 poprawę funkcjonalności i stanu technicznego głównie zakładów lecznictwa
zamkniętego ze szczególnym położeniem nacisku na bloki operacyjne
i centralne sterylizatornie,
 poprawę stanu technicznego i funkcjonalnego bloków żywienia,
 dalszy nadzór nad praniem bielizny i jej transportem z pralni zewnętrznych,
 egzekwowanie
wyposażenia
wszystkich
szpitali
w
awaryjne
źródła
zaopatrzenia w wodę.
Szczepienia ochronne
Szczepienia ochronne są jednym z głównych elementów profilaktyki
chorób zakaźnych, wymagających stałego i konsekwentnego przestrzegania
podstawowych zasad służących właściwemu, zgodnemu z aktualnym stanem
wiedzy procesowi uodpornienia. Ich dobra realizacja związana musi być
z
wysokim
poczuciem
odpowiedzialności,
gruntownym
przygotowaniem
merytorycznym personelu szczepiącego oraz pozytywnym zaangażowaniem
w wykonywanej pracy.
21
W wyniku dobrej realizacji PSO przez Terenowe Punkty Szczepień oraz
wymagającego, kompetentnego i skutecznego nadzoru nad jego realizacją
sprawowanego przez Wojewódzką, oraz Powiatowe Stacje Sanitarno –
Epidemiologiczne, w 2004r. w woj. warmińsko - mazurskim osiągnięto bardzo
dobre efekty w zakresie realizacji czynnej profilaktyki chorób zakaźnych.
Wyjątkiem są słabsze szczepienia p/odrze dzieci w 7 roku życia, (86,5 %)
z uwagi na niezależne od WSSE w Olsztynie niepełne dostawy szczepionki
p/odrze.
Na realizację PSO składały się:
a) szczepienia obowiązkowe (tzw. kalendarzowe)
-
tab.
1,
2
-
procentowe
wykonanie
szczepień
obowiązkowych
w województwie
b) szczepienia zalecane nieobowiązkowe
W 2004r. Sekcja Szczepień WSSE przy udziale PSSE konsekwentnie
wymagała od personelu szczepiącego określonych działań:
1) zgodnego z "Kalendarzem Szczepień" uodpornienia przeciwko chorobom
zakaźnym,
2) oszczędnej
gospodarki
i
prawidłowej
dystrybucji
szczepionek,
egzekwowania oraz przestrzegania właściwych warunków transportu
szczepionek, i ich przechowywania (łańcuch chłodniczy),
3) właściwych procesów dezynfekcji,
4) przestrzegania prawidłowej metodyki wykonywania szczepień,
5) stałego podnoszenia kwalifikacji oraz aktualizowania wiedzy w zakresie
niezbędnym do samodzielnej pracy, (częste szkolenia i konferencje
naukowe oraz kursy ze szczepień organizowane przez Sekcję Szczepień
WSSE),
6) dobrej znajomości alternatywnych możliwości uodpornienia w sytuacjach
trudnych i nietypowych, wiążących się nierzadko z zastosowaniem
zalecanych wieloantygenowych szczepionek skojarzonych,
7) skutecznej realizacji przy współudziale
Szczepień (MMR, WZW „B”, WZW „A”).
22
GIS Krajowych
Programów
W wyniku ścisłego nadzoru nad dystrybucją i zużyciem szczepionek
w Punktach Szczepień przez pracowników Inspekcji Sanitarnej na terenie
województwa nie odnotowano strat, a ich wykorzystanie uznano za bardzo
oszczędne.
Każdego roku w celu ujednolicenia okresów szczepień dzieci i młodzieży
z poszczególnych roczników, podlegających obowiązkowi wakcynacji we
wszystkich placówkach szczepiących (Publiczne i Niepubliczne Zakłady Opieki
Zdrowotnej, Ośrodki Pomocy Społecznej, Domy Dziecka), a także w celu
usprawnienia organizacji pracy w punktach szczepień, - WSSE opracowuje
szczegółowy
harmonogram
szczepień
dla
województwa
(Wojewódzki
Terminarz Szczepień) jako suplement do „Obowiązkowego Kalendarza
Szczepień".
W 2004r. Sekcja Szczepień położyła szczególnie duży nacisk na efektywność
szkoleń z zakresu wakcynologii, dalszą poprawę wykonania szczepień
w
placówkach
terenowych,
poprawę
gospodarki
szczepionkami
oraz
prozdrowotne działania medialne - adresowane do możliwie szerokiego grona
odbiorców (27).
Służyły temu organizowane przez Sekcję narady, konferencje i szkolenia dla:
1. pracowników Inspekcji Sanitarnej województwa (6),
2. personelu
medycznego
z
Punktów
Szczepień
oraz
władz
samorządowych miast i gmin województwa (10),
3. organizacja
i
czynny
udział
pracowników
Inspekcji
Sanitarnej
w podyplomowych szkoleniach lekarzy, pielęgniarek, położnych i innych
pracowników medycznych zajmujących się problematyką czynnego
uodpornienia p/ chorobom zakaźnym dzieci, młodzieży i osób dorosłych:
-
4 trzydniowe specjalistyczne kursy ze szczepień kończące się testem
egzaminacyjnym – (172 osoby),
-
oraz 2 czynne udziały Kierowników Sekcji w zewnętrznych szkoleniach
specjalistycznych z wakcynologii dla lekarzy i pracowników medycznych
zajmujących się szczepieniami – (125 osób),
4. udział
pracowników WSSE
w szkoleniach
problematyki wakcynacji:
23
i konferencjach
dot.

GIS
–
Warszawa
„Szczepienia
Dobrodziejstwem
dla
Dzieci
i Młodzieży – Zapobieganie Odrze, Śwince i Różyczce. Witaj Szkoło”;

I Ogólnopolska Konferencja Polskiego Towarzystwa Wakcynologii
Poznań; „Szczepienia – osiągnięcia i nowe zadania”;

Konferencja Naukowa „Wakcynologia u progu trzeciego 1000-lecia” –
AM Bydgoszcz;

Sympozjum Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego i Centrum
Zdrowia Dziecka w Warszawie na temat „ Szczepienia Ochronne”.
5. zorganizowanie dla pracowników Epidemiologii ds. Szczepień z PSSE:

Konferencji Szkoleniowej w Poznaniu dotyczącej realizacji Programu
Zwalczania i Zapobiegania WZW „B” przy udziale Samorządów oraz
sponsorów w województwie warmińsko-mazurskim,

Konferencji naukowej w Akademii Medycznej w Poznaniu dotyczącej
realizacji PSO w kraju, przewidywanych zmian w zakresie realizacji
szczepień
ochronnych,
sytuacji
epidemiologicznej
chorób
i perspektyw wakcynacji w najbliższych latach,

Konferencji Międzywojewódzkiej w Gdyni z udziałem pracowników
WSSE w Gdańsku dot. zwalczania i zapobiegania śwince „Szczepienia Dobrodziejstwem dla Dzieci i Młodzieży – Witaj
Szkoło”, - stan, możliwości, efekty realizacji i perspektywy Programu
na Warmii i Mazurach oraz Pomorzu w okresie 2003-2004r.,

Konferencji
Szkoleniowej
we
Wrocławiu
z
udziałem
prac.
dolnośląskiej WSSE dot. podobieństw, różnic, ujednoliconych metod
działań i osiąganych efektów w praktycznej realizacji przez PIS
profilaktyki chorób zakaźnych,

Konferencji Wojewódzkiej dotyczącej profilaktyki grypy w Polsce
i regionie europejskim w oparciu o funkcjonujące systemy szczepień
i ich finansowanie; w szczególności w krajach Unii Europejskiej.

Współorganizacja z PZiOZ szkolenia wojewódzkiego na temat:
„Wirusowego
Zapalenia
Wątroby
i profilaktyka”,
24
typu
„A”
–
epidemiologia

Szkolenia prac. PSSE dotyczącego procedur kontroli sanitarnej
i kontroli realizacji szczepień w województwie w oparciu o protokoły
i załączniki GIS oraz WSSE,

Kontynuacja
opracowanego
warmińsko-mazurskiego
przez
WSSE
alternatywnego
dla
województwa
programu
szczepień
p/WZW typu „B” pacjentów przygotowywanych do zabiegów
operacyjnych.
Współpraca
z
PZOZ,
NZOZ,
NFZ,
Polskim
Towarzystwem
Pediatrycznym, Polskim Towarzystwem Wakcynologii, skuteczny system
szkoleń oraz kontroli personelu szczepiącego przeprowadzanego przez
pracowników Epidemiologii ds. Szczepień, przy jednoznacznie określonych
przez Sekcję Szczepień WSSE w Olsztynie zadaniach, wymaganiach oraz
metodach ich realizacji, sprzyjały dalszej poprawie poziomu wakcynacji dzieci
i młodzieży w województwie warmińsko – mazurskim w 2004r.
W latach 2001 – 2003 tzw. średnia wyszczepialność dzieci w 1 r.ż. (szczepienia
pierwotne) w woj. warmińsko - mazurskim (od lat najwyższa w kraju) wynosiła:

1 r.ż. szczepienia pierwotne DTP
woj. - 63,2 %
kraj - 56,0 %

2 r.ż
„
Odra
woj. - 97,0 %
kraj - 79,2%

7 r.ż
„
Odra
woj. - 98,2 %
kraj - 83,3%

% dzieci bez blizn lub z
woj. - 1,2%
kraj - 2,6%
< 3 mm - 12 m.ż.
w 2004r.:

1 r.ż. szczepienia pierwotne DTP - śr. woj. - 64,1 %

2 r.ż.

7 r.ż. szczepienia Odra

% dzieci bez blizny
„
< 3 mm - 12 m.ż.
Odra
- śr. woj. - 97,6 %
- śr. woj. - 86,5 %
- śr. woj. - 1,0 %
25
W 2004r. w województwie:

szczepienia pierwotne DTP w 1r.ż. wykonano w 64,1%. Poniżej wymagań
(<55 %) zrealizowano jedynie w powiecie Węgorzewo - 54,4 %.

Najniższe wykonanie szczepień p/odrze w 2 r.ż. - śr. woj. - 97,6 %
(spełniające jednakże wymagane minimum > 95 %) wystąpiło w:

1. Giżycku
95,5 %
2. Olsztynie
95,5 %
Realizacja szczepień p/odrze w 7 r.ż. (śr. woj. - 86,5 %):
Zbyt niski procent uodpornienia dzieci w 7 r.ż. spowodowany był
niedostatecznym
zabezpieczeniem
dostaw
szczepionki
przez
GIS
w Warszawie (poniżej 60% zamówienia).

Skuteczność szczepień noworodków p/ gruźlicy (śr. woj. – 1,0%) była
niezadowalająca w Ostródzie 4,2 %. Poniżej śr. woj. wystąpiła również
w:

1. Braniewie
1,6 %
2. Giżycku
1,4 %
3. Węgorzewie
1,4 %
Szczepienia p/gruźlicy w 7 r.ż. (śr. woj. - 99,7 %), i 12 r.ż. (śr.woj. - 99,0 %):
- w każdym z powiatów wykonano w % wyższym od 97.
Wykonanie
pozostałych
„szczepień
obowiązkowych”
w
2004r.
odpowiadało wymaganym standardom lub znacząco je przekraczało, co
należy docenić i wyraźnie podkreślić, - tym bardziej, że aktualny model
organizacyjny
systemu
szczepień
dzieci
i
młodzieży
z
zakładów
nauczania, różniący się w poszczególnych województwach i powiatach –
w tym w różnych ZOZ-ach, nie sprzyja poprawie skuteczności realizacji
obowiązkowego PSO wrażliwej populacji (6 – 19r.ż.) w kraju.
Niepokój budzi niepełne zapisanie się dzieci i młodzieży szkolnej do
lekarzy rodzinnych - w tym z tzw. marginesu społecznego oraz ze
zlikwidowanych szkolnych placówek szczepiących, co wpływa na wzrost liczby
osób
nieobjętych
lub
częściowo
objętych
Programem
Szczepień
Obowiązkowych, a więc na powiększanie się nieuodpornionej populacji
w przedziale 7-19 lat. Wzorem innych regionów kraju, WSSE w Olsztynie nadal
26
postuluje pełną reaktywację działalności „Medycyny Szkolnej”, - w tym powrót
do realizacji programu uodparniania młodzieży szkolnej na terenie placówek
szkolno - wychowawczych.
W 2004r. w woj. warmińsko-mazurskim poza szczepieniami dzieci i młodzieży
do 19 roku życia, zaszczepiono:

p/ błonicy 1 033 osoby dorosłe,

p/ wzw "B" 21 795 osób.
Szczepienia p/ wzw "B" dotyczyły:

400 pracowników służby zdrowia – szczep. pierwotne i uzupełniające,

438 pracowników służby zdrowia – d. przypominająca,

329 uczniów szkół medycznych i studentów Akademii Medycznych,

19 770 osób indywidualnych (odpłatne szczepienia zalecane),

858 osób z otoczenia chorych i nosicieli oraz osoby dializowane.
Prowadzony od wiosny 1993r. przez Kierownika Sekcji Szczepień „Punkt
Szczepień Profilaktycznych WSSE” w 2004r. zgodnie z przyjętym" programem
zwalczania chorób zakaźnych" prowadził czynne uodpornienie przeciw:
-
śwince,
-
grypie,
-
różyczce,
-
WZW "B"
-
WZW "A"
-
kleszczowemu zapaleniu opon i mózgu
-
Haemophilusowi influenzae typu "B"
-
błonicy, tężcowi
-
zakażeniom pneumokokowym
-
poliomyelitis
-
ospie wietrznej
-
durowi brzusznemu
znacząco przyczyniając się do redukcji zapadalności na w/w choroby zakaźne
w województwie.
27
Od chwili uruchomienia do 31.12.2004r. pracownicy „Punktu Szczepień
Profilaktycznych” WSSE wykonali w województwie 373 955 zabiegów
uodpornienia – w tym tzw. szczepienia międzynarodowe.
W 2004r. w Punkcie Szczepień Profilaktycznych WSSE w Olsztynie –
zrealizowano 10 033 zleceń szczepień ochronnych, a ze wszystkimi jego
„filiami” w województwie łącznie 51 955 zleceń.
Aktywny udział Sekcji Szczepień WSSE oraz Punktu Szczepień
Profilaktycznych WSSE – w realizacji dwóch Programów Krajowych:
1. „ZAPOBIEGANIA
I
ZWALCZANIA
WIRUSOWEGO
ZAPALENIA
WĄTROBY TYPU B”, który zaowocował zaszczepieniem p/ WZW „B” 19 770 osób indywidualnych a także 595 dzieci, których szczepienia
sfinansowały urzędy samorządowe miast i gmin,
2. Zapobiegania i Zwalczania Świnki - „SZCZEPIENIA DOBRODZIEJSTWEM
DLA DZIECI IMŁODZIEŻY - Witaj Szkoło” realizacja którego przyczyniła się
do zaszczepienia odpłatnie 6 502 dzieci i młodzieży p/śwince, odrze
i różyczce w tym:

1 265 – w 2 r.ż. (do 31.03.2004r.),

4 817 - w 7 r.ż. (30,92 % populacji) z czego 1 431 dzieci zaszczepionych
zostało na koszt urzędów samorządowych,

420 – w innych rocznikach.
28