Problemy wychowawcze w szkole

Rok akademicki:
Grupa przedmiotów:
2016/17
Numer katalogowy:
Nazwa przedmiotu1):
Problemy wychowawcze w szkole
(podejście psychologiczno-kulturowe)
Tłumaczenie nazwy na jęz. angielski3):
Educational Problems in School (psychological and cultural approach)
Kierunek studiów4):
Pedagogika
Koordynator przedmiotu5):
Dr Katarzyna Bogacka
Prowadzący zajęcia6):
Dr Katarzyna Bogacka
Jednostka realizująca7):
Zakład psychologii i pedagogiki społecznej, Katedra Edukacji i Kultury
Wydział, dla którego przedmiot jest
realizowany8):
Wydział Nauk Społecznych
Status przedmiotu9):
a) przedmiot specjalizacyjny
b) stopień II rok I
Cykl dydaktyczny10):
Semestr VII
Jęz. wykładowy11): polski
Założenia i cele przedmiotu12):
Zakłada się, że do właściwego zrozumienia teorii i praktyki problemów (trudności) wychowawczych w
szkole konieczne jest kompleksowe rozważenie charakterystyk psycho-fizycznych uczestników procesu
wychowawczego oraz uwarunkowań społecznego-kulturowych. Trudności szkolne są zaś wskazaniem
do terapii pedagogicznej, psychoterapii i socjoterapii, w czym istotną rolę gra pedagog.
Celem jest przekazanie wiedzy i wyrobienie umiejętności w zakresie realizacji tych założeń.
Formy dydaktyczne, liczba godzin13):
Metody dydaktyczne14):
Pełny opis przedmiotu15):
a)
ECTS 2)
4
c) stacjonarne
Wykład – 15h b) Ćwiczenia – 15h
Wykład interaktywny. Ćwiczenia audytoryjne: dyskusja, analiza i interpretacja tekstów źródłowych,
studium przypadku, analiza przypadku, film dydaktyczny.
Wprowadzenie w problematykę przedmiotu: pojęcia i definicje, przejawy i rodzaje problemów
(trudności) wychowawczych. Zachowania i objawy klasyfikowane w literaturze jako problemy
wychowawcze. Teoretyczna klasyfikacja problemów wychowawczych ze względu na etiologię:
a) endogenne i b) egzogenne. a) charakterystyka trudności pojawiających się w
poszczególnych fazach rozwoju; b) wpływ środowiska rodzinnego, szkolnego (w tym
nauczycieli), rówieśniczego, szerszych uwarunkowań społecznych i kulturowych. Rzeczywiste
nakładanie się różnych przyczyn i współwystępowanie objawów.
Nieprawidłowości rozwojowe w sferze intelektualnej, emocjonalnej i społecznej jako kategoria
problemów wychowawczych: opóźnienie i akceleracja rozwoju, zaburzenia poszczególnych
funkcji i ich objawy (np. dysgrafia, dysleksja, dyskalkulia). Objawy zaburzeń funkcjonalnych,
rozwojowych i osobowościowych.
Najważniejsze współczesne problemy w wychowaniu i ich związek z funkcjonowaniem w
rodzinie i in. grupach społecznych, w rzeczywistości społeczno-kulturowej. Rola wartości i
norm społecznych: zaburzenia sfery normatywnej i anomia. Komunikacja społeczna osób z
problemami wychowawczymi. Zaburzenia komunikacji jako przyczyna trudności
wychowawczych. Z problematyki uzależnień od substancji psychoaktywnych: alkoholizm i
narkomania nieletnich, alkoholizm w rodzinie i jego konsekwencje dla funkcjonowania dziecka.
Trudności diagnostyczne i podstawowe założenia terapii. Uzależnienia a szkoła Dziecko jako
ofiara agresji i jej sprawca; agresja werbalna i przemoc fizyczna, autoagresja, wyrafinowane
formy agresji. Odniesienie do psychologicznych teorii agresji.
Aspołeczność. Przestępczość nieletnich (związana z agresją, seksualna, czyny przeciwko
mieniu). Rola grup społecznych: uczestnictwa i odniesienia. Udział grupach przestępczych,
subkulturach, sektach.
Nieśmiałość, pasywność, wycofanie, lęk; objawy nerwicy szkolnej.
Rola nauczyciela w diagnozowaniu trudności wychowawczych, postępowanie wobec uczniów z
problemami; współpraca z rodzicami i specjalistami w zakresie przezwyciężania problemów
wychowawczych. Rozmowa, wywiad obserwacja jako narzędzia diagnostyki trudności
szkolnych
Ćwiczenia polegają na dyskusji i odniesieniach do przykładów (literatura źródłowa, filmy i in.).
Podczas ćwiczeń studenci przygotowują się (częściowo) do wykonania studium przypadku
osoby z problemami wychowawczymi, a następnie przedstawiają wykonane opracowania i
dyskutują na ich temat.
Wykształcenie na poziomie licencjatu z pedagogiki (w tym: psychologia rozwojowa i kliniczna, elementy
psychoterapii i socjoterapii).
Wymagania formalne (przedmioty
wprowadzające)16):
Zaznajomienie z czynnikami warunkującymi efektywną pracę dydaktyczno-wychowawczą nauczyciela w
środowisku szkolnym. Uzyskanie wiedzy w zakresie sposobów gromadzenia informacji o uczniu i klasie
potrzebnych nauczycielowi w celu podnoszenia jakości i efektywności jego pracy.
projektowania strategii działań wychowawczych;
01 - Definiuje pojęcia: problemy (trudności)
potrafi generować
i planować rozwiązania
wychowawcze, ich objawy, diagnoza i terapia
problemów i prognozować ich przebieg i skutki.
pedagogiczna, deficyty rozwojowe, dysfunkcje,
05 - Ma przekonanie o sensie, wartości i potrzebie
patologia społeczna, zachowania aspołeczne.
podejmowania
działań
wychowawczych
w
02 - Zna i rozumie główne koncepcje i kierunki
środowisku szkolnym, wykazuje aktywność,
pracy wychowawczej szkoły, poznaje głównych
podejmuje trud i odznacza się wytrwałością w
przedstawicieli pedagogiki - zajmujących się
realizacji indywidualnych i zespołowych działań
problematyką trudności wychowawczych w szkole,
profesjonalnych w zakresie pokonywania trudności
teoretyków wychowania.
wychowawczych. Docenia znaczenie rozwoju
03
Projektuje
formy
oddziaływań
umiejętności wychowawczych nauczyciela dla
wychowawczych mających na celu pokonanie
budowania i rozwoju właściwych więzi między
trudności wychowawczych w szkole, właściwie
uczniami i opiekunami i odnosi zdobytą
formułuje
problematykę
pojęcia
trudności
umiejętność
do
działań
dydaktycznowychowawcze. Potrafi formułować właściwe cele,
wychowawczych.
zasady, metody, oraz sposoby rozwiązywania
06 - Odpowiedzialnie przygotowuje się do swojej
trudności wychowawczych u dzieci i młodzieży.
pracy, projektuje i wykonuje działania
04 - Potrafi posługiwać się podstawowymi ujęciami
wychowawcze. Nabywa umiejętności
teoretycznymi i metodami w celu identyfikowania i
diagnozowania problemów wychowawczych
analizowania trudności wychowawczych, oraz
różnych grup wiekowych wychowanków.
Założenia wstępne17):
Efekty kształcenia18):
Sposób weryfikacji efektów kształcenia :
19)
01, 02, 03 – przygotowanie i prezentacja projektu (założeń teoretycznych i ćwiczeń dla
określonej metody wychowawczej)
03,04, 05,06 – przygotowanie studium przypadku określonej trudności wychowawczej
03,04 – przygotowanie arkusza obserwacji wychowanka
Forma dokumentacji osiągniętych efektów
kształcenia 20):
Elektroniczny zapis prezentacji (w tym: studium przypadku i arkusza obserwacji wychowanka), listy
studentów, oceny w EHMS
Elementy i wagi mające wpływ na ocenę
końcową21):
Prezentacja 50%
Analiza przypadku 25%
Przygotowanie arkusza obserwacji wychowanka 25%
Miejsce realizacji zajęć22):
Sala dydaktyczna
Literatura podstawowa i uzupełniająca23):
Literatura podstawowa
Bandura L., Trudności wychowawcze, Kwartalnik Pedagogiczny nr 4/10.
Trudności szkolne dziecka. Wybrane zagadnienia, red. G. Pańtak, E. Słodownik, Zeszyty Naukowe 1/2015. Pedagogika.
Spionek H., Psychologiczna analiza trudności i niepowodzeń szkolnych, Warszawa 1970.
Zaborowski Z., Problemy wychowania społecznego w szkole, .
Literatura uzupełniająca
Brezinka W., Wychowanie i pedagogika w dobie przemian kulturowych, Kraków 2005.
Dudzikowa M., Czerepaniak-Walczak M. (red.), Wychowanie - pojęcia, procesy, konteksty, Gdańsk 2007.
Han–Ilgiewicz N., Trudności wychowawcze i ich tło psychiczne. Warszawa 1961.
Lewicki A., Jak powstają trudności wychowawcze, .
Łobocki Mieczysław, Trudności wychowawcze w szkole, Warszawa 1985.
Łobocki M., Wychowanie moralne w zarysie. Kraków 2002.
Reykowski J., Z zagadnień psychologii motywacji, Warszawa 1977.
Skorny Z. Proces socjalizacji dzieci i młodzieży, Warszawa 1987.
Śliwerski B., Program wychowawczy szkoły, Warszawa 2001.
Żebrowska M. (red) Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, Warszawa 1979.
Cywińska Małgorzata, http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Nauczyciel_i_Szkola/Nauczyciel_i_Szkola-r2003-t3_4_(20_21)/Nauczyciel_i_Szkola-r2003t3_4_(20_21)-s194-202/Nauczyciel_i_Szkola-r2003-t3_4_(20_21)-s194-202.pdf
Kubik W., Umiejętność koncentracji uwagi u uczniów klas VI, VII i VIII oraz jej konsekwencje dydaktyczno-katechetyczne, Studia Katechetyczne 1,
1979, s. 29-200.
UWAGI24):
Wskaźniki ilościowe charakteryzujące moduł/przedmiot25):
Szacunkowa sumaryczna liczba godzin pracy studenta (kontaktowych i pracy własnej) niezbędna dla osiągnięcia zakładanych
efektów kształcenia18) - na tej podstawie należy wypełnić pole ECTS2:
Łączna liczba punktów ECTS, którą student uzyskuje na zajęciach wymagających bezpośredniego udziału nauczycieli
akademickich:
60 h
2 ECTS
Łączna liczba punktów ECTS, którą student uzyskuje w ramach zajęć o charakterze praktycznym, takich jak zajęcia
laboratoryjne, projektowe, itp.:
2 ECTS
Tabela zgodności kierunkowych efektów kształcenia z efektami przedmiotu 26)
Nr /symbol
efektu
W1
W2
U1
U2
K1
K2
Wymienione w wierszu efekty kształcenia:
01 - Definiuje pojęcia: problemy (trudności) wychowawcze, ich objawy, diagnoza i
terapia pedagogiczna, deficyty rozwojowe, dysfunkcje, patologia społeczna,
zachowania aspołeczne.
02 - Zna i rozumie główne koncepcje i kierunki pracy wychowawczej szkoły,
poznaje głównych przedstawicieli pedagogiki - zajmujących się problematyką
trudności wychowawczych w szkole, teoretyków wychowania.
03 - Projektuje formy oddziaływań wychowawczych mających na celu pokonanie
trudności wychowawczych w szkole, właściwie formułuje problematykę pojęcia
trudności wychowawcze. Potrafi formułować właściwe cele, zasady, metody, oraz
sposoby rozwiązywania trudności wychowawczych u dzieci i młodzieży.
04 - Potrafi posługiwać się podstawowymi ujęciami teoretycznymi i metodami w celu
identyfikowania i analizowania trudności wychowawczych, oraz projektowania
strategii działań wychowawczych; potrafi generować i planować rozwiązania
problemów i prognozować ich przebieg i skutki.
05 - Ma przekonanie o sensie, wartości i potrzebie podejmowania działań
wychowawczych w środowisku szkolnym, wykazuje aktywność, podejmuje trud i
odznacza się wytrwałością w realizacji indywidualnych i zespołowych działań
profesjonalnych w zakresie pokonywania trudności wychowawczych. Docenia
znaczenie rozwoju umiejętności wychowawczych nauczyciela dla budowania i
rozwoju właściwych więzi między uczniami i opiekunami i odnosi zdobytą
umiejętność do działań dydaktyczno-wychowawczych.
06 - Odpowiedzialnie przygotowuje się do swojej pracy, projektuje i wykonuje
działania wychowawcze. Nabywa umiejętności diagnozowania problemów
wychowawczych różnych grup wiekowych wychowanków.
Odniesienie do efektów dla programu
kształcenia na kierunku
K_W01
K_W02
K_U01
K_U10
K_U03
K_K08