Załącznik nr 4 – Tekst do tłumaczenia

Stalag VIII A –
Międzynarodowy obóz jeńców wojennych dla podoficerów oraz szeregowych
Utworzenie oraz podział obozu
Obóz został utworzony już w sierpniu 1939 roku w Görlitz Moys (dzisiaj Zgorzelec Ujazd)
w VIII Okręgu Wojskowym z siedzibą we Wrocławiu. Gdy rozpoczęte zostały działania
wojenne obóz ten nie był jeszcze gotowy, w związku z czym utworzono obóz przejściowy
(Dulag), który usytuowany był przy obecnej ulicy Lubańskiej. W obozie tym przebywali
pierwsi polscy jeńcy - uczestnicy wojny obronnej Polski w 1939 r. Lokowani oni byli
w płóciennych namiotach i zmuszani do budowy właściwego obozu Stalagu VIII A.
Budowanie baraków trwało do drugiej połowy 1940 r., jednak przeniesienie obozu miało
miejsce już w grudniu 1939 roku.
Powierzchnia obozu zajmowała około 30 hektarów, prowadziły do niego dwie bramy
a ogrodzenie całego terenu stanowił podwójny kolczasty drut. Obok bram głównych stało 11
wież strażniczych, z których każda wyposażona była w karabiny maszynowe, reflektory,
telefony oraz dzwonki alarmowe.
Obóz dzielił się na:
Batalion Wartowniczy, komendanturę obozu, obóz właściwy oraz podobozie.
W obozie właściwym mieściły się:
 baraki (na początku drewniane, w późniejszym czasie murowane)







kantyna
dwie kuchnie (dla jeńców wschodnich i zachodnich)
barak teatralny
biblioteka
ubikacje ogólne
kaplica
boisko sportowe
W podobozie mieściły:





łaźnia
barak dezynfekcyjny
poczta
więzienie
baraki sanitarne
Liczba oraz struktura narodowościowa więźniów Stalagu VIII A
Jugosłowianie - 1524
05.01:
01.06: Włosi – 9415
Jeńcy radzieccy –
153
Lato 1940:
Brytyjczycy *
(według raportów
MCK):
Jugosłowianie -
Belgowie i Francuzi
– 20 000
1909
Raport 1: 2918
Raport 2: 3181
1939
1940
1941
1942
1943
1944
1945
28.02:
01.09:
Wrzesień/Listopad:
Belgowie i Francuzi
Polacy z kampanii
wrześniowej -
– 23 502
10082
Jeńcy radzieccy –
19471
Maj:
Październik: Lotnicy
Jugosłowianie –
Amerykańscy – 23
2300
Grudzień: Włosi –
6135
Amerykanie – 1800
01.01:
Belgowie i Francuzi –
19 025
Jeńcy radzieccy–
16668
Włosi – 1641
Słoweńcy – 1748
* Brytyjczycy – zaliczani wówczas do nich mieszkańcy Wysp Brytyjskich, Kanady, Australii, Nowej Zelandii,
08.04:
PołudniowejAfryki
Oficerowie i
szeregowi z
Tangerhütte – 217
Szacuje się, iż w okresie istnienia obozu od 1939 do 1945 r. przebywało w nim ok. 120Powstańcy
tys.
jeńców różnych narodowości, natomiast największą ich liczebność osiągnięto we wrześniu
warszawscy - 37
1944 roku tj. 47328 osób.
Liczba ofiar śmiertelnych przekroczyła 10.000 osób.
Warunki życia oraz traktowanie jeńców wojennych
W obozie panowały bardzo trudne warunki życia a początki jego funkcjonowania były
najgorsze. Już transport do obozu oraz przekroczenie bramy wjazdowej były oznaką tego jak
wyglądało
będzie
życie
jeńców
w niewoli. Zakwaterowanie każdego jeńca odbywało się według ścisłych oraz
rygorystycznych procedur. Wszystkie komendy wydawane były krzykami. Jeńcy poddawani
byli rewizji, zabierano im wszystkie rzeczy osobiste oraz pieniądze. Następnie golono im
głowy oraz poddawano dezynfekcji ich ubrania po czym pobierano odciski palców,
fotografowano i nadawano numer ewidencyjny na metalowej tabliczce, którą jeniec musiał
zawsze mieć przy sobie. Stale pogarszające się warunki higieniczno - sanitarne były
przyczyną tyfusu, wszawicy, duru brzusznego oraz innych bardzo poważnych chorób
epidemicznych. Władze niemieckie nie zwracały uwagi na życie oraz stan zdrowia jeńców.
Liczba chorych stale się powiększała, a brak lekarstw, praktycznie nieistniejąca w obozie
opieka medyczna oraz zatłoczenie baraków były jednymi z głównych przyczyn umieralności.
Także sytuacja w kwestiach wyżywienia była tragiczna. Rano jeńcy otrzymywali kawałek
chleba, natomiast na obiad zazwyczaj zupę z buraczanych liści i zgniłych ziemniaków.
Wielokrotnie łaknienie zmuszało więźniów do szukania pożywienia na śmietnikach
i doprowadzało do bójek o jedzenie, aby przetrwać w obozie. Sytuacja trochę uległa poprawie
i na pewno uratowała życie niejednego jeńca dopiero w 1940 roku, dzięki wysiłkom
Międzynarodowego Czerwonego Krzyża w momencie gdy zaczęli otrzymywać paczki
z produktami żywnościowymi.
Jeńców przebywających w obozie traktowano potwornie oraz z najwyższą pogardą. Byli bici
w sposób drastyczny (batami, kijami, kolbami, wybijano zęby, kaleczono) za wszelkie
nieposłuszeństwa, drobne przewinienia i nie przestrzeganie narzuconych zasad. Za usiłowanie
ucieczki ze stalagu najczęściej skazywano na rozstrzelanie. Jeńcy karani byli także poprzez
umieszczanie w strasznych warunkach, w tzw. Baraku karnym, odizolowanym drutem
kolczastym. Wysyłano ich także do kompanii karnej, gdzie jeńcy ciężko pracowali, byli
upokarzani i bici często do nieprzytomności.
Najgorzej traktowani byli jeńcy radzieccy ze względu na niepodpisanie przez Związek
Radziecki Konwencji Genewskiej, definiującej m.in. prawa jeńców wojennych. Po
przystąpieniu Włoch do koalicji antyfaszystowskiej, do jeńców radzieckich w 1942 r.
dołączyli także Włosi. Wszyscy zostali osadzeni we wschodniej części obozu, oddzielonej od
pozostałej podwójnym drutem kolczastym gdzie panowały katastrofalne, jeszcze gorsze od
pozostałych części obozu warunki higieniczne. Jeńcom tym, w żadnym stopniu nie
przysługiwała opieka medyczna, nie mogli korzystać z oferty kulturalnej, otrzymywali bardzo
małe racje żywnościowe, nie otrzymywali paczek żywnościowych oraz kierowani byli do
cięższych robót.
Życie intelektualno – kulturalne
Zgodnie z Konwencją Genewską, definiującą prawa jeńców wojennych, osadzeni mogli
prowadzić wiele form aktywizacji życia kulturalnego, duchowego i sportowego. Na terenie
obozu znajdował się barak służący jako biblioteka i kaplica. W bibliotece można było za
opłatą wypożyczać książki a więźniowie prowadzili tam odczyty i kursy z historii czy
geografii. Ponadto działały wszelkiego rodzaju koła zainteresowań oraz kursy językowe.
Utworzono także barak teatralny, gdzie odbywały się koncerty muzyki klasycznej
i ludowej oraz przedstawienia teatralne. Wystawiano tam dzieła klasyczne, satyryczne oraz
komediowe. Powstało kilka amatorskich zespołów muzycznych oraz zawodowa orkiestra.
Jeńcy mieli także do dyspozycji kaplicę, w której systematycznie odprawiano msze święte
oraz nabożeństwa. Kapłanem garnizonowym w obozie był ówczesny proboszcz kościoła św.
Bonifacego w Görlitz – Franz Scholz.