System operacyjny

SYSTEMY
OPERACYJNE
CO TO JEST SYSTEM
OPERACYJNY?
System operacyjny jest skrótem od angielskich słów Operating System.
Jest to program komputerowy bądź zbiór programów, który zarządza
sprzętem oraz aplikacjami komputera. Podstawą wszystkich systemów
operacyjnych jest wykonywanie podstawowych zadań takich jak:
–
–
–
–
–
kontrolowanie i przypisywanie pamięci,
przydział czasu procesora,
obsługa urządzeń,
ustalanie połączeń sieciowych
zarządzanie plikami.
Wiele systemów operacyjnych posiada środowiska graficzne ułatwiające
ich obsługę.
Określenie to jednak nie jest w pełni ścisłe. Czasem potocznie mówi się
system operacyjny mając na myśli całość oprogramowania
dostarczanego z zakupionym komputerem, czasem samo jądro systemu
operacyjnego, czasem bootloader, czasem z kolei chodzi o całą rodzinę
systemów (np. Microsoft Windows).
Co to są:
• POWŁOKA - interfejs użytkownika - oprogramowanie
pozwalające na interakcję między aplikacjami i
użytkownikiem
• JĄDRO SYSTEMU (ang. kernel) - podstawowa część
systemu operacyjnego, która jest odpowiedzialna za
wszystkie jego zadania.
• SYSTEM PLIKÓW - metoda przechowywania plików,
zarządzania plikami, informacjami o tych plikach, tak by
dostęp do plików i danych w nich zgromadzonych był
łatwy dla użytkownika systemu; także: wolumin.
JAK MOŻEMY PODZIELIĆ
SYSTEMY OPERACYJNE?
Podział systemów
operacyjnych
Pod względem sposobu komunikacji
z użytkownikiem
Systemy
tekstowe
Systemy
graficzne
Pod względem architektury
Monolityczne
Warstwowe
Klient/serwer
JAKIE CECHY MA SYSTEM
OPERACYJNY?
System może
wykonywać
jednocześnie wiele
zadań
Każdy z programów działa
we własnym obszarze
pamięci nie angażując
pamięci wykorzystywanych
przez inne
•Współdzielenie plików własnego systemu z innymi
użytkownikami sieci
•Możliwość łączności z innymi systemami operacyjnymi
TYPY I PRZYKŁADY SYSTEMÓW
OPERACYJNYCH
Novell
Amiga
NeXT
Be
INNE
Digital
Apple
Systemy
czasu
rzeczywistego
UNIX
Microsoft
IBM
Amiga
AmigaOS
AROS (Resarch Operating System)
MorphOS
AmigaOS
Upadek firmy Commodore spowodował wstrzymanie wszystkich
prac developerskich przy systemie operacyjnym AmigaOS.
Rozwiązany również został zespół systemowych programistów.
Każdy kolejny właściciel praw do marki Amiga, a przewinęło nam
się ich trochę, obiecywał nie tylko nowe, wspalniałe modele
komputerów Amiga, ale także nową wersję systemu
operacyjnego - miał to być "AmigaOS 4.0".
AmigaOS 4.0 nie miał szansy zaistnieć, do czasu... 1 listopada 2001 roku
firma Amiga Inc. podpisuje porozumienie z firmą Hyperion na mocy
którego ta druga ma zająć się dalszym rozwojem systemu operacyjnego
Amigi. Hyperion to znany gracz na rynku amigowym - rozwój systemu
dostał się więc nie w przypadkowe ręce, choć wielu było takich, co nie
wróżyło sprawie przyszłości. Tymczasem sprawy zaczęły żyć własnym
życiem i przybierać zgoła odmienny od przewidywań malkontentów
obrót…
Już w połowie listopada roku 2001 Hyperion przedstawia pierwszy plan rozwoju
systemu (mogliście o tym przeczytacie na łamach serwisu eXeca). Pierwsze
założenia były więcej niż skromne. Nowy system miał być oparty na starszej
wersji (AmigaOS 3.x), a pod PowerPC (jeszcze bez natywnego kernela, czyli
zapewne z użyciem WarpUP) miało być przepisane Picasso96. Do systemu
miało dojść kilka nowych sterowników do kart 3D (między innymi Matrox,
Permedia 3 i Radeon), miały się w nim znaleźć sterowniki PCI i USB, a
programy 68k miał obsługiwać emulator tego procesora. System miał oczywiście
działać na Amigach wyposażonych w procesor PPC. Plan skromny, ale na
realizację zamierzeń Hyperion dał sobie trzy miesiące. Ten niewiele zmieniony
system miał być dostępny w sprzedaży w pierwszych miesiącach 2002 roku.
Hyperion na szczęście dla nas wszystkich szybko zdał sobie sprawę, że nie
tędy wiedzie droga do sukcesu. AmigaOS zestarzał się tak bardzo, że
opieranie wersji 4.0 na AmigaOS "trzeciej generacji" nie wróży nic dobrego.
Potrzebne było coś zupełnie nowego. Na początku roku 2002, a dokładniej 21
stycznia, Hyperion podaje kolejne szczegóły. Drugi plan rozwoju systemu
AmigaOS 4.0 jest o wiele bardziej złożony od pierwszego. Powstaje pierwsze,
naprawdę poważne zestawienie cech nowego systemu
Hyperion dysponuje ograniczonym budżetem, źródłami AmigaOS 3.1 (z roku
1994), jednakże nie ma dostępu do źródeł z poprawkami wprowadzonymi w
wersjach 3.5 i 3.9 systemu przez firmę Haage&Partner. Jest więc już pierwszy
problem, ale nie to jest w tej chwili najistotniejsze. Najważniejsze jest to, że
system AmigaOS - System Operacyjny Amigi - po wielu latach przerwy znów
ma własnych developerów, znowu jest rozwijany w oparciu o konkretną
wizję przyszłości.
AROS
AROS jest przenośnym i ogólnodostępnym systemem operacyjnym,
posiadającym graficzny interfejs użytkownika, dążącym do kompatybilności z
AmigaOS 3.1, jednocześnie przewyższającym go w wielu obszarach. Kod
źródłowy jest dostępny pod otwartą licencją, która pozwala go dowolnie
modyfikować
MorphOS
MorphOS - 32-bitowy system operacyjny dla komputerów Pegasos oraz Amiga
wyposażonych w procesory z rodziny PowerPC. Zaimplementowany w systemie mechanizm
emulacji umożliwia uruchamianie aplikacji stworzonych dla systemu AmigaOS 3.x i
skompilowanych pod procesory Motoroli z rodziny M68000, o ile nie odwołują się one
bezpośrednio do układów specjalizowanych użytych w "klasycznych" modelach Amig (jak np.
układy graficzne AGA). "Wsteczna kompatybilność" API MorphOSa z systemem AmigaOS
3.x umożliwia relatywnie proste przeportowanie aplikacji z Amigi na ten system. Część
programów oryginalnie napisanych pod AmigaOS jest obecnie rozwijana dla systemu
MorphOS.
Rozwój systemu MorphOS był początkowo finansowany przez firmę Genesi, producenta płyt
głównych Pegasos. Pod koniec 2003 roku firma wycofała się ze wsparcia finansowego
projektu. Obecnie system rozwijany jest hobbystycznie przez dotychczasowy zespół
programistów, najnowsza aktualizacja do wersji 1.4.5 ukazała się 30 kwietnia 2005 roku, 25
sierpnia 2005 wydano MorphOS-a dla komputerów Amiga wyposażonych w akceleratory z
procesorami PowerPC 603e i 604. 27 sierpnia 2005 ukazała się z kolei aktualizacja pakietu
sterowników 3D.
Firmy Apple
Apple DOS, Pro DOS
GS/OS
Mac OS
Mac OS X, mac OS X Server
A/UX
Lisa OS
Nieukończony projekt:
Raphsody
MacOS
Mac OS to system operacyjny dla komputerów Macintosh firmy Apple. Był to
pierwszy ogólnodostępny system operacyjny wyposażony w graficzny
interfejs użytkownika (GUI). Wcześniejsze komputery Apple pracowały w
oparciu o interfejs tekstowy. Idea graficznego interfejsu została zaczerpnięta
przez inżynierów Apple z laboratoriów firmy Xerox w Palo Alto, gdzie w 1974
roku stworzono Alto, pierwszy komputer z graficznym interfejsem.
Pierwsza wersja systemu weszła do użytku publicznego w 1984 wraz z
modelem Macintosh - reklamowana przy pomocy klipu nawiązującego do
literatury Georga Orwella. Upowszechnione przez nią takie standardy
graficznego interfejsu jak okna, rozwijalne menu, kursor myszy, kosz na
niepotrzebne pliki stały się od tej pory podstawą współczesnych systemów
operacyjnych.
MacOS X/MacOS X Server
Mac OS X - jest to złożony system
operacyjny dla komputerów Macintosh
opracowany w roku 2000 w
amerykańskiej firmie Apple Computer. X
w nazwie oznacza 10 wersję systemu
Mac OS, jednak Mac OS X jest
systemem o całkowicie odmiennej
budowie niż poprzednie wersje Mac OS.
Mac OS X powstał w oparciu o
mikrojądro Mach oraz usługi i narzędzia
zaczerpnięte z projektów NetBSD oraz
FreeBSD. Jego podstawą jest
opracowany w Apple Computer system
operacyjny Darwin. Graficzny interfejs
użytkownika nosi nazwę Aqua i jest
własnym rozwiązaniem opracowanym
przez Apple z wykorzystaniem
doświadczeń i wzorów z poprzednich
systemów tej firmy. Apple udostępnia
także własną wersję X Window System.
Mac OS X Server zapewnia wszystko, co
jest potrzebne do dostarczania opartych
na standardach usług dla grup roboczych
i Internetu — bez złożoności Linuxa lub
kosztów innych rozwiązań wywodzących
się z UNIX-a. Zarządzanie grupami
roboczymi Maków i Windows. Bezpieczna
i wydajna współpraca. Obsługa
dynamicznych witryn WWW i przekaz
strumieniowy. A podczas działania —
bezproblemowa integracja z istniejącą
infrastrukturą. Najlepsza rzecz, Apple
łączy te zadania administracyjne z
programami i narzędziami, które mają
potężne możliwości, ale jednocześnie są
łatwe w użyciu.
Au/X
A/UX (Apple Unix) to wersja systemu Unix stworzona przez firmę Apple.
System został wydany po raz pierwszy w roku 1988, a po raz ostatni w
1995. A/UX działa na Macintoshach z procesorem M68000 – nie został
przeniesiony na platformę PowerPC. Oparty jest o System V, lecz
wprowadzono w nim kilka rozwiązań z BSD. Jest zgodny z normą
POSIX. Dostarczany był z dwoma interfejsami graficznymi: z Finderem
(używanym w „klasycznym” Mac OS) i z X-Window.
Lisa OS
Lisa OS System operacyjny wyprodukowany przez firmę Apple
dla komputerów Lisa. Ten system operacyjny obsługiwał
podwójne kliknięcie oraz maksymalizowanie i minimalizowanie
okna programów. System operacyjny Lisa OS jest prekursorem
dla Mac OS-a i dla współczesnych systemów operacyjnych.
Raphsody
Rhapsody - nigdy nieukończony projekt systemu
operacyjnego dla komputerów Macintosh firmy Apple - w
zamyśle rozwojowa wersja systemu Mac OS. Podstawę
systemu miał stanowić kod BSD, środowisko graficzne
zaczerpnięte miało być z rdzennego systemu Apple. Na bazie
doświadczeń z powstawania Rhapsody powstał z czasem
Mac OS X.
Firmy Be i pochodne
BeOS
BeIA
NewOS/Haiku
YellowTAB Zeta
BeOS
Jest stosunkowo nowym systemem operacyjnym, który można uruchomić zarówno na pecetach, jak i na
macintoshach (Power PC). Łączy w sobie najlepsze cechy MS Windows, IBM OS/2 i Mac OS, dzięki czemu
użytkownicy wcześniej wymienionych systemów będą się czuli na platformie BeOS dość swojsko. Według
twórców systemu, ich dzieło łączy w sobie funkcjonalność z produktywnością. Ma też potencjalnie ogromne
możliwości w obsłudze szeroko pojętej komunikacji internetowej, oraz jest kapitalną platformą do zastosowań
multimedialnych. BeOS został zaprojektowany z myślą o bezkompromisowym spełnieniu warunków
wielozadaniowości i wielowątkowości procesów; jest w pełni 64 bitowy, co daje niespotykany komfort pracy i
obsługuje komputery wieloprocesorowe. Załamanie się jednego lub kilku procesów nie powoduje pojawienia się
słynnego "niebieskiego ekranu" czy konieczności ponownego uruchomienia komputera. Celem firmy Be było
stworzenie multimedialnego systemu operacyjnego, który potrafiłby efektywnie zarządzać i operować plikami o
dużych rozmiarach, jak to ma miejsce podczas obróbki dźwięku czy sekwencjach video. Dlatego też Be OS różni
się od innych systemów zarówno koncepcją, jak i wykonaniem. Dosyć szeroka gama wbudowanych w system
aplikacji rekompensuje w pewnym sensie brak specjalistycznego oprogramowania przeznaczonego na tą
platformę, ale mimo to dotkliwie odczuwa się tu brak zaawansowanego oprogramowania. Istniejące na tą
platformę aplikacje to w większości przypadków egzotyczne narzędzia, ściśle dopasowane do jego specyfikacji.
Do systemu dołączono przeglądarkę WWW "Net Positive", która spełnia tylko podstawowe funkcje. Niewielkie
narzędzia i rozszerzenia systemu (głównie freeware) można znaleźć na stronie producenta
http://www.be.com/beware przy ściąganiu programów trzeba jednak zwracać uwagę na na jaką platformę
sprzętową będą przeznaczone gdyż system jest produkowany w dwóch wersjach: na PCty i Maki. Istotne jest
również to, na jaką wersję systemu chcemy doinstalować oprogramowanie, gdyż pomiędzy poszczególnymi
wersjami mogą istnieć poważne rużnice w formacie plików wykonywalnych, przez co oprogramowanie nie jest
wymienne. Następnym źródłem programów (głównie shareware'owych) można znaleźć na
http://www.bedepot.com a na http://www.beatware.com znajdziemy pakiet aplikacji biurowych Be-Basics
BeIA
O zmierzchu epoki pecetów i nadciągającej erze postpecetowej mówi się już od
jakiegoś czasu. Nieuchronność zbliżającej się rewolucji została dobrze oddana
w opublikowanych w lutym br. przewidywaniach amerykańskiego instytutu
badania rynku IDC. Według niego już w 2002 roku liczba sprzedanych tzw.
urządzeń internetowych przekroczy analogiczną wielkość dotyczącą
komputerów klasy PC i będzie nadal bardzo szybko rosnąć.
Przez urządzenia internetowe autorzy raportu rozumieją sprzęty domowego
bądź osobistego użytku, łączące się z Internetem za pomocą łącza stałego lub
bezprzewodowo. Takimi urządzeniami mogą więc być telefony komórkowe czy
palmtopy nowej generacji, a także np. kuchenki mikrofalowe zaopatrzone w
funkcje internetowe.
Intratny rynek urządzeń internetowych dopiero się kształtuje, nic dziwnego
zatem, że co chwilę pojawiają się na nim nowi gracze, usiłujący uszczknąć
choćby jego drobną część dla siebie. W lutym br. amerykańska firma Be po raz
pierwszy zaprezentowała w czasie konferencji Demo2000 system operacyjny
BeIA (nazwa kodowa "Stinger"), przeznaczony do obsługi urządzeń tego typu.
BeIA jest - dzięki modularnej budowie - systemem łatwo modyfikowalnym, możliwym do
zastosowania w urządzeniach internetowych o zróżnicowanym przeznaczeniu, stworzonych
na bazie procesorów z rodziny x86 lub PowerPC. Może być wykorzystany w sprzęcie
obsługiwanym przy użyciu klawiatury i ekranu dotykowego. System wyposażony jest w
przeglądarkę WWW Opera, wspiera standard bezpiecznych transakcji SSL 2.0/3.0, "zna"
najnowsze technologie, takie jak USB czy IEEE 1394 (FireWire). BeIA obsługuje
podstawowe formaty plików multimedialnych (Real Audio, QuickTime, AVI, MPEG itp.).
Istnieje możliwość rozszerzenia zestawu rozpoznawanych standardów zapisu zbiorów
dźwiękowych oraz kodeków wideo. W systemie zaimplementowano też bibliotekę OpenGL.
BeIA wymaga do swej pracy minimum 8 MB pamięci stałej i ok. 32 MB RAM.
Producent przewiduje dwa zasadnicze zastosowania BeIA: w urządzeniach służących do
surfowania po stronach WWW i wymiany danych z innymi użytkownikami oraz w
urządzeniach multimedialnych, pozwalających np. na pobieranie oraz odtwarzanie plików
muzycznych (w tym MP3), wideo itp. Wykorzystanie BeIA w swoim sprzęcie zapowiedziały
już Hitachi, Intel, Compaq.
Przypomnieć trzeba, że premiera produktu była poprzedzona dwoma komunikatami.
Jesienią ub.r. Be oznajmiło, że pracuje nad wersją BeOS-a, która będzie mogła być
uruchamiana... jako aplikacja Windows. W styczniu 2000 z kolei firma ogłosiła, że piąta
edycja jego sztandarowego systemu - BeOS-a - będzie udostępniana zainteresowanym
bezpłatnie i że będzie to zarazem jego ostatnia wersja (oprogramowanie pojawi się na
firmowym serwerze WWW najpóźniej 31 marca). Obydwa posunięcia zwiastowały zmianę
polityki firmy, która skoncentrowała się na rozwoju BeIA. Wszystko wskazuje więc na to, że
Be w końcu znalazło swoją niszę na rynku.
NewTAB/Haiku
NewOS to pełnowartościowy,
wolnodostępny system operacyjny
oparty na mikrojądrze napisanym
przez byłego pracownika Be Inc.,
Travisa Geiselbrechta. Opiera się
na pewnych rozwiązaniach z
systemów Microsoft Windows NT,
BeOS, Solaris a także innych
uniksowych.
Haiku (dawniej OpenBeOS) –
system operacyjny oparty o jądro
NewOS na licencji X11 (MIT),
którego celem jest odtworzenie
platformy BeOS i pełna zgodność
z BeOS R5.
Modularna budowa BeOS-a pozwoliła ekipie programistów-wolontariuszy na
niezależne prace nad zamiennikami serwerów i API (znanymi w Haiku jako "kity").
Ten zespół zawiera podzespoły:
•App/Interface - pracuje nad kitami App, Interface i Support
•BFS - pracuje nad odtworzeniem systemu plików BeFS - owocem tego zespołu
jest praktycznie kompletny OpenBFS, który jest używany nie tylko przez
Haiku, ale także przez SkyOS
•Game - pracuje nad odtworzeniem kitu game
•Input Server - pracuje nad serwerem, który obsługuje urządzenia wejściowe i to,
jak się komunikują z resztą systemu
•Kernel - pracuje nad jądrem systemu
•Media - pracuje nad serwerem dźwięku i związanymi z nim API
•MIDI - pracuje nad implementacją standardu dźwięku MIDI
•Network - pracuje nad sterownikami i API związanymi z siecią
•Preferences - pracuje nad napisaniem apletów służących do konfiguracji systemu
•Printing - pracuje nad serwerem druku i sterownikami do drukarek
•Screen Saver - pracuje nad wygaszaczem ekranu
•Storage - pracuje nad serwerem magazynowania i sterownikami do wymaganych
systemów plików
yellowTAB ZETA
yellowTAB ZETA to bazujący na kodzie źródłowym BeOSa system operacyjny,
rozwijany przez niemiecką firmę yellowTAB w latach 2002-2006. Po ogłoszeniu
bankructwa przez yellowTAB w drugim kwartale 2006 wyłącznym dystrybutorem
systemu stał się magnussoft, niemiecki dystrybutor oprogramowania dla systemów
alternatywnych. Natomiast pracami nad systemem zajmuje się bliżej nieznana
grupa programistów, w skład której wchodzą również byli pracownicy yellowTAB (w
tym kontrowersyjna postać Bernd T. Korz).
Firma yellowTAB była odpowiedzialna za
następujące wersje systemu:
• beta ?-6 - wersje deweloperskie
• RC1-RC4 (Neo) - wersje testowe
• R1 - pierwsza wersja finalna systemu
zaprezentowana w marcu 2005 roku na
targach CeBIT; cena: €99
• R1.1 - pierwsza aktualizacja systemu
wydana w październiku 2005
• R1.2 - druga aktualizacja wydana w
kwietniu 2006
Inne wersje:
• w lipcu 2005 opublikowana została
płatna wersja LiveCD
w październiku, wraz z wydaniem
wersji 1.1, upubliczniono bezpłatne
LiveCD
• 25 września 2006 wypuszczona
została bezpłatnie Zeta LiveCD 1.21
(wydana przez magnussoft)
Nigdy nie zostało wyjaśnione w jaki sposób firma
yellowTAB weszła w posiadanie praw na modyfikację i
sprzedaż systemu BeOS pod własną nazwą handlową.
Firmy Digital(DEC)/Compaq
AIS
OS-8
RST/E
RSX
RT-11
TOPS: TOPS-10, TOPS-20
VMS (później przemianowany na OpenVMS)
VMS
VMS (ang. Virtual Memory System), co można
tłumaczyć jako "system z obsługą pamięci wirtualnej",
to serwerowy system operacyjny opracowany przez
firmę Digital (Digital Equipment Corporation) dla
produkowanych przez siebie dużych komputerów z
rodziny VAX oraz późniejszych z rodziny Alpha.
Firma Digital w 1998 r. przejęta została przez
Compaq, a w 2002 r. razem z Compaqiem przez
koncern Hewlett-Packard.
VMS jest systemem skalowalnym,
umożliwiającym klastrowanie oraz,
w przypadku działania na wielu
fizycznych maszynach, odpornym
na awarie sprzętowe.
VMS jest wielodostępnym i wielozadaniowym systemem operacyjnym z podziałem
czasu (ang. time sharing), o założeniach zbliżonych do systemu Unix, jednak
odmiennie zrealizowanych. Umożliwia jednoczesną pracę w systemie wielu
użytkowników, którzy dostęp do systemu otrzymują albo poprzez terminale, albo
poprzez stacje robocze i sieć komputerową. VMS umożliwia każdemu
użytkownikowi równoczesne uruchamianie wielu programów (których
wykonywanie razem z równolegle uruchomionymi zadaniami innych użytkowników
nadzorowane jest przez system operacyjny).
System OpenVMS jest nadal
rozwijany. Po przejęciu firmy Digital
przez Hewlett-Packard, w 2003 r.
wydana została wersja systemu dla
64-bitowych procesorów Intel Itanium.
System VMS, poza architekturą
Alpha, która jest bezpośrednim
następcą systemów VAX, oraz
ostatnio architekturą Intel Itanium, nie
został przeniesiony na inne
architektury procesorów. Z tego
powodu jest znacznie mniej popularny
od systemów z rodziny Unix.
Firmy IBM
OS/2
MFT
AIX
MVT
OS/400
PC-DOS
OS/390
SVS
VM/CMS
MVS
DOS/VSE
TPF
DOS/360
ALCS
OS/390
z/OS
AIX
AIX (ang. Advanced Interactive eXecutive) to odmiana systemu Unix
tworzona przez firmę IBM na podstawie zarówno SysV jak i BSD.
Rodzimą (i jak dotąd jedyną) platformą systemu AIX jest rodzina RS/6000
bazująca na procesorach IBM POWER.
Najnowsze wydanie to AIX 5L, wersja 5.3. Litera "L"
w nazwie została dodana dla podkreślenia związku AIX-a
z systemem Linux (AIX posiada zdolność uruchamiania linuksowych binariów).
Innowacja i przyspieszenie z AIX 5L
AIX 5L jest coraz powszechniej uznawany za czołową platformę
przez użytkowników systemów uniksowych i niezależnych
producentów oprogramowania. AIX 5L dostarcza przemysłowej jakości
niezawodność, dostępność i bezpieczeństwo właściwe
systemom uniksowym, jednocześnie oferując elastyczność
administrowania systemem i łatwość integracji z platformami linuksowymi.
Nowatorskie mechanizmy wirtualizacji i mikropartycji czynią
AIX 5L bezkompromisowym rozwiązaniem w wymagającym
świecie usług na żądanie.
MVS
MVS - system operacyjny systemów Mainframe. Skrót rozwijany jako Multiple
Virtual Storage. Jest kolejnym członkiem rodziny systemów wsadowych (OS/360,
OS/VS2). Wspierał zarówno przetwarzanie wsadowe (ang. batch) jak i
transakcyjne. Nowym elementem w stosunku do poprzedników było
wprowadzenie koncepcji wirtualnej przestrzeni adresowej. Został zastąpiony
przez OS/390.
OS/390
OS/390 to system operacyjny firmy IBM dla komputerów typu
mainframe tej firmy. System ten jast kontynuacją systemu MVS i
został zaprezentowany w 1995 roku. W 2001 roku IBM przeniósł
OS/390 na platformę 64-bitową (z/Architecture) wraz z tym
zmieniając nazwę na z/OS.
PC-DOS
PC-DOS – jeden z trzech systemów operacyjnych,
które dominowały na rynku komputerów osobistych
w latach 1985-1995. Wersja ta została stworzona
przez IBM i przez wiele lat była tak podobna
do MS-DOS, że wiele osób je utożsamiało.
Dopiero po wersji 5.0 drogi IBM i
Microsoftu rozeszły się, głównie
z powodu różnicy w
poglądach na
przyszłość
systemów
operacyjnych.
DOS/360
Pierwszy system został opracowany
dlamodeli System-u 360 i oznaczony
został jako DOS/360. Wraz z kolejnymi
systemami, np. System 370,
wprowadzane były kolejne jego
wersje.
System ten w zasadzie stanowił rozszerzenie wcześniej
eksploatowanych systemów:
- BOS/360 (Basic Operating System) opracowany dla
najmniejszych modeli z rodziny komputerów System
360,
- TOS/360 (Tape Operating System) dla wersji
systemów pozbawionych dysków magnetycznych.
OS/2
OS/2 (ang. Operating System/2) to system operacyjny stworzony przez firmy
IBM i Microsoft, później rozwijany wyłącznie przez IBM. Nazwa oznacza, że
system był przygotowywany dla drugiej generacji komputerów osobistych IBM.
OS/2 1.0 został wydany w grudniu 1987 roku. Był to wtedy system
z tekstową powłoką, ale posiadający już bogate API zapewniające kontrolę grafiki
i obsługę myszy. Interfejs graficzny wprowadzono wraz
z wydaniem w listopadzie roku 1988 wersji 1.1.
W roku 1990 współpraca firm Microsoft i IBM nad OS/2 rozluźniła się.
Rosnąca popularność środowiska graficznego Windows skłoniła
Microsoft do skupienia uwagi na własnym systemie.
Doprowadziło to do podziału prac nad OS/2 – IBM miał zająć się wydaniem
wersji 2.0, podczas gdy Microsoft miał skupić się nad wersją 3.0 znaną jako
NT OS/2. Ostatecznie współpraca obu firm nad OS/2 została zerwana,
zaś wersję 3.0 Microsoft wydał jako Windows NT.
Jako interfejs graficzny system OS/2 wykorzystuje program zwany Presentation
Manager, pod względem funkcjonalności w pewnym stopniu przypominający X
Window System. Zapewnia on zarządzanie czcionkami, ikonami oraz oknami
uruchomionych programów. Bazując na powyższym rozwiązaniu w wersji systemu
2.0 wprowadzono zorientowaną obiektowo, zgodną z zasadami Common User
Access, graficzną powłokę systemową nazwaną Workplace Shell (WPS).
Obsługę multimediów zapewnia Media Control Interface wprowadzając poprzez
wbudowane mechanizmy lub zewnętrzne programy obsługę takich formatów i
kodeków jak MPEG, PNG, progressive JPEG, DivX, Ogg czy MP3.
Obsługę sieci umożliwia zaimportowany z systemu BSD protokół TCP/IP.
WYBRANE WERSJE:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
OS/2 1.0 (CP/DOS) - pierwsza wersja tego systemu, tylko Interfejs tekstowy
- 1987
OS/2 1.1 (Trimaran) - pierwsza wersja z interfejsem graficznym - 1988
OS/2 1.2 - wprowadzono obsługę nowego systemu plikowego HPFS - 1989
OS/2 1.3 (Cutter) - pierwsza wersja opracowana bez udziału Microsoftu 1990
OS/2 2.0 (Cruiser) - pierwsza wersja 32-bitowa -1992
OS/2 2.1 (Borg) - wprowadzono 32-bitowy silnik grafiki - 1993
OS/2 Warp 3 (Warp) - najbardziej popularna wersja OS/2 - 1994
OS/2 Warp, wersja dla PowerPC - oparta na mikrojądrze Mach, niestety
nigdy nie sprzedawana - 1995
OS/2 Warp 4 (Merlin) - wprowadzono obsługę Javy, PNP, nowy GUI, grafika
GRADD, OpenDoc oraz zintegrowane z systemem rozpoznawanie mowy
VoiceType - 1996
OS/2 Warp Server for E-business (Aurora) - dodano JFS (system plikowy
stosowany wcześniej w systemie AIX), usprawnienia w jądrze (KEE API),
większa dostępna dla programów pamięć - 1999
OS/400
OS/400 - system operacyjny komputerów firmy IBM z rodziny AS/400
(obecnie iSeries). OS/400 oraz AS/400 zostały zaprezentowane w 1988
roku. Najnowsza wersja OS/400 nazywa się i5/OS. Szczególną cechą
tego systemu jest tekstowy interfejs użytkownika z wielopoziomowym
systemem menu oraz specyficznym (i bardzo rozbudowanym)
zestawem poleceń, które mogą m.in. obsługiwać i przetwarzać bazy
danych.
z/OS
Z/OS jest 64 bitowym serwerowym systemem operacyjnym
należącym do firmy IBM. Jest następcą jego poprzednika - OS/390,
łączącego MVS i UNIX Usługi Systemowe.
Obecnie z/OS obsługuje Javę, wspomaga uniksowy API i aplikacje i
łatwe komunikowanie się z TCP/IP oraz internetem. Uzupełniający
produkt IBM-u, z/VM wprowadził obsługę Linuksa.
z/OS jest flagowym systemem operacyjnym IBM'a,
przystosowanym do istotnych operacji z wysokim bezpieczeństwem
i stabilnością.
Tańsza wersja z/OS - z/OS.e ma identyczny kod źródłowy, ale
uruchamia się pomijając COBOL i PL/I. z/OS jest dostępny dla IBM
z800, z890 i z9 BC (komputery klasy mainfra
Firmy Microsoft i pochodne
MS-DOS
Microsoft Windows
Singularity
MS-DOS
MS-DOS (ang. Microsoft Disk Operating System) to system
operacyjny stworzony przez firmę Microsoft na podstawie
nabytego przez nią kodu źródłowego systemu QDOS (ang. Quick
and Dirty Operating System - napisany szybko i na brudno system
operacyjny) stworzonego przez Seattle Computers. Jest to wersja
systemu operacyjnego DOS przeznaczona dla komputerów IBMPC.
Choć MS-DOS sam w sobie jest środowiskiem tekstowym, rolę graficznej nakładki działającej na
nim spełniać miał DOS Shell oraz wczesne wersje systemu Microsoft Windows. Od rozwiązań
Microsoftu bardziej popularny okazał się jednak Norton Commander – napisany poza firmą
Microsoft dosowy menedżer plików, korzystający z tzw. semigrafiki środowiska tekstowego DOS.
Istniały także inne programy, np. 1dir. Późniejsze wersje Windows (od 3.0 wzwyż w linii systemów
9x, kończącej się systemem Millennium Edition) stawały się coraz bardziej samodzielnymi
systemami operacyjnymi, tworząc odrębną własną platformę programistyczną. Jednak wszystkie
systemy tej linii startowały z poziomu DOS i były z nim zgodne w dół.
Firma Microsoft oficjalnie zaprzestała rozwoju MSDOS jako samodzielnego systemu. Ostatnia
samodzielna wersja nosi numer 6.22. Obecnie MSDOS (oznaczony jako 7, 7.1 i 8) jest bazą, na której
są zbudowane systemy Windows 9x/Millenium,
stanowiąc ich integralną część i nie jest
sprzedawany jako oddzielny produkt.
W 1993 roku, wraz z wydaniem systemu Microsoft Windows NT, Microsoft zrezygnował
z używania MS-DOS jako podstawy systemów operacyjnych z linii NT. Usunięcie
systemu MS-DOS z Microsoft Windows było trudne, szczególnie w wersjach systemu
przeznaczonych dla użytkowników końcowych, gdyż wiele istniejących programów,
wśród nich wiele gier, było zaprojektowanych wyłącznie dla systemu DOS. Dlatego MSDOS był usuwany z Microsoft Windows stopniowo i wyjątkowo powoli. W Windows
Millenium system MS-DOS został ukryty przed użytkownikiem – nie istniała np.
możliwość uruchomienia samego MS-DOS dostarczanego z systemem, tak jak było to
możliwe we wcześniejszych wersjach systemu. Zwieńczeniem planu usunięcia systemu
MS-DOS z wersji Microsoft Windows dla użytkowników końcowych było wydanie
Microsoft Windows XP, w którym MS-DOS został całkowicie usunięty (aczkolwiek nadal
można korzystać z poleceń DOS po uruchomieniu interpretera poleceń instrukcją cmd).
MS-DOS
PC-DOS
DR-DOS
Free-DOS
NDOS(DOS)
QDOS
PC-DOS
PC-DOS – jeden z trzech systemów operacyjnych,
które dominowały na rynku komputerów osobistych
w latach 1985-1995. Wersja ta została stworzona
przez IBM i przez wiele lat była tak podobna do MS-DOS,
że wiele osób je utożsamiało. Dopiero po wersji 5.0
drogi IBM i Microsoftu rozeszły się, głównie
z powodu różnicy w poglądach na przyszłość
systemów operacyjnych.
DR-DOS
DR-DOS (ang. Digital Research Disk Operating System) – dyskowy
system operacyjny dla komputerów osobistych opracowany
przez firmę Digital Research, wywodzący się ze starszego
systemu tej firmy CP/M. DR-DOS był alternatywą dla
systemu MS-DOS wydanego przez Microsoft.
Największą popularnością cieszył się w pierwszej
połowie lat dziewięćdziesiątych, ze względu na lepszą
obsługę sieci, wydajniejsze zarządzanie pamięcią,
bogatszy pakiet oprogramowania oraz niższą od MS-DOS cenę.
Właścicielem praw do systemu jest obecnie forma DeviceLogics. 30 marca 2004 wydany
został DR-DOS w wersji 8.0. W nowej wersji systemu wprowadzone
zostało wsparcie dla systemu plików FAT 32 oraz dla dużych dysków.
Free-DOS
FreeDOS - jest wersją systemu operacyjnego DOS dla komputerów PC
stanowiącą wolne oprogramowanie. Celem twórców systemu FreeDOS
jest stuprocentowa zgodność z zamkniętym i komercyjnym MS-DOS.
FreeDOS jest szczególnie polecany do wykorzystania z emulatorem
DOSEMU. Interpreter komend używany przez FreeDOS został
nazwany FreeCOM (odpowiednik COMMAND.COM z MS-DOS).
Free-DOS
FreeDOS - jest wersją systemu operacyjnego DOS dla komputerów PC
stanowiącą wolne oprogramowanie. Celem twórców systemu FreeDOS
jest stuprocentowa zgodność z zamkniętym i komercyjnym MS-DOS.
FreeDOS jest szczególnie polecany do wykorzystania z emulatorem
DOSEMU. Interpreter komend używany przez FreeDOS został
nazwany FreeCOM (odpowiednik COMMAND.COM z MS-DOS).
NDOS (DOS)
Niektóre wersje Norton Utilities dla DOS zawierały zmodyfikowane kopie 4DOS zwane NDOS.
4DOS
4DOS jest interpreterem wiersza poleceń opracowanym
przez JP Software, zaprojektowane w celu zastąpienia
standardowego interpretatora COMMAND.COM w
systemie DOS oraz Windows 95/98/Me. Substytutami
4DOS dla innych systemów są 4NT dla Windows NT i
4OS2 dla IBM OS/2. 4DOS został napisany przez Rexa
Conna oraz Toma Rawsona, wydany został w 1989
roku.
CECHY 4DOS’a:
4DOS cechuje większa ilość udogodnień w porównaniu z COMMAND.COM
•
•
•
•
•
•
•
•
Dodatkowe komendy
Większa funkcjonalność komend
Większe możliwości plików wsadowych
Ulepszona edycja komend dzięki dopełnianiu nazwy
plików oraz historii wprowadzonych komend
Obsługa aliasów komend
Kolorowane listingi
Konfiguracja zapisywana w plikach *.INI
Wsparcie dla notatnika Windows
Historia i wprowadzane zmiany
WERSJA
DATA WYDANIA
NOWE FUNKCJE
2.00
15 lutego 1989
Pierwsze wydanie. Ulepszona obsługa linii komend,
dopełnianie nazwy plików, historia komend, aliasy,
pomoc online, wewnętrzne zmienne, Opisy plików,
rozdzielanie komend.
2.20
5 lipca 1989
Wykonywanie rozszerzeń
3.00
7 marca 1990
pliki wsadowe (umieszczane w pamięci podręcznej),
korzystanie z pamięci XMS, zmienne, nawiasy w
zmiennych
4.00
1 listopada 1991
Kolorowanie listingów, plik konfiguracyjny 4DOS.INI,
wprowadzone listy, grupowanie komend, implikowane
CDD, wsparcie dla DOS 5 UMB
5.00
23 listopada 1993
Zasięgi dla daty i czasu; Kompresowane pliki wsadowe
5.51
22 sierpnia 1995
Obsługa długich nazw plików, REXX w plikach .BAT i
.BTM
6.00
24 lipca 1997
Polepszone możliwośći przeszukiwania katalogów,
Ulepszona konfiguracja, debuger plików wsadowych.
7.50
24 lutego 2003
Funkcje definiowane przez użytkownika
QDOS
QDOS (ang. Quick and Dirty Operating
System) to system operacyjny napisany przez
Tima Patersona i wykupiony później przez
Billa Gatesa za 25 tys. dolarów.
System QDOS został stworzony w celu
uruchamiania automatycznie przekodowanych
programów systemu CP/M na platformie opartej
o procesor Intel 8086. QDOS stał się
bazą dla MS-DOS, wraz ze wszystkim
i ograniczeniami prostego,
16-bitowego jądra systemu.
Microsoft Windows
Misrosoft Windows 1.0
Misrosoft Windows 2.0
Misrosoft Windows 3.x
Misrosoft Windows 95
Misrosoft Windows 98
Misrosoft Windows 98 Me
PetrOS
Misrosoft Windows Se
ReactOS
Misrosoft Windows CE
Misrosoft Windows NT
Misrosoft Windows 2000
Misrosoft Windows XP
Misrosoft Windows 2003
Misrosoft Windows Vista
Microsoft Windows 1.0
Windows 1.0 – 16-bitowe graficzne
środowisko operacyjne, które do sprzedaży
trafiło 20 listopada 1985, choć jego nadejście
ogłoszono w miesięczniku Byte już w
listopadzie 1982. Było ono pierwszą próbą
wprowadzenia na rynek środowiska
operacyjnego opartego na wielozadaniowym
graficznym interfejsie użytkownika dla
platformy PC.
WŁAŚCIWOŚCI
Wersja 1.0 jako jedyna pozwalała na ograniczone uruchamianie aplikacji MS-DOS w trybie wielozadaniowym, koncentrując się raczej
na stworzeniu standardów interakcji z użytkownikiem, modelu uruchamiania aplikacji i stabilnego interfejsu programowania aplikacji
(API) natywnych do późniejszego wykorzystania. Dzięki silnemu wsparciu Microsoftu w kwestiach kompatybilności wstecznej, nie
tylko możliwe jest ogólnie bezproblemowe uruchamianie przeznaczonych dla Windows 1.0 programów na nowszych wersjach
systemu, ale nawet rekompilacja ich kodu źródłowego i w ten sposób tworzenie względnie nowoczesnych aplikacji po drobnych
przeróbkach.
Windows 1.0 często uznawano za "fronton" dla systemu operacyjnego MS-DOS – określenie to dotyczyło również późniejszych
wersji programu. Rzeczywiście, samo środowisko uruchamiane było z linii poleceń DOSu, programy napisane dla Windows mogły
wywoływać funkcje MS-DOS, a same były, podobnie, jak w DOSie, zawarte w plikach o rozszerzeniu .exe. Pliki .exe stosowane w
Windows miały jednak własny format - "nowy wykonywalny" (New Executable, NE) - który mógł być przetwarzany tylko w środowisku
Windows i który pozwalał między innymi na ładowanie porcji kodu i danych na żądanie. Aplikacje w założeniach miały odwoływać się
do pamięci tylko poprzez system zarządzania pamięci Windows, który tworzył programowy model pamięci wirtualnej, co pozwalało
na uruchamianie aplikacji przekraczających swoimi rozmiarami dostępną w komputerze pamięć operacyjną.
Traktowanie Windows jako wyłącznie nakładki kosmetycznej na MS-DOS jest mniej uzasadnione, jeśli weźmie się pod uwagę fakt,
że prace Microsoftu nie zmierzały do stworzenia nowego systemu operacyjnego, a tylko środowiska graficznego, w którym można by
uruchamiać aplikacje. Windows 1.0 zawierał własne sterowniki kart graficznych, myszy, klawiatur, drukarek i portów komunikacji
szeregowej. Aplikacje miały w założeni wyłącznie wywoływać elementy API oparte na tych sterownikach. Biorąc pod uwagę
ówcześnie bardzo ograniczoną obsługę grafiki w systemie MS-DOS i równie ograniczoną użyteczność pozostałych usług systemu,
aplikacje dosowe musiały odwoływać się bezpośrednio do urządzeń (lub czasami do BIOSu komputera) podczas wykonywania
swoich zadań. Środowisko Windows 1.0 nie było wiec frontonem dla MS-DOSu, gdyż uzupełniało i częściowo zastępowało jego
funkcje. Poziom zastępowania usług dosowych wzrastał w kolejnych edycjach produktu.
Pewne cechy Windows 1.0 wskazują jednak na to, że termin "fronton dla MS-DOSu" jest uzasadniony. Przykładem może być
stosowanie dosowego mechanizmu obsługi plików i wynikający z tego fakt, że Windows nie mógł działać samodzielnie. Kolejną
"frontonową" cechą jest to, że Windows udostępniał aplikacjom możliwość wywoływania funkcji, z których wiele było wykonywanych
za pomocą o wiele prostszych funkcji w środowisku MS-DOS. Można wysunąć konkluzję, że Windows 1.0 był fazą przejściową
pomiędzy frontonem a systemem operacyjnym.
HISTORIA WERSJI
Pierwsza edycja Windows, która trafiła do sprzedaży nosiła naprawdę numer 1.01. Po świecie informatyki krążyły
pogłoski, że natychmiast po pojawieniu się wersji 1.0 odkryto poważny błąd dotyczący obsługi klawiatury przez
środowisko. Pogłoska ta jednak została dość konsekwentnie obalona przez kilka wiarygodnych źródeł i
czynionych przez nie komentarzy w odniesieniu do historii wydania Windows 1.0. Przykładem może być
stwierdzenie Bena Armstronga, menedżera zespołu programowego do spraw maszyn wirtualnych:
...niewiele osób wie, że Windows 1.0 naprawdę nigdy się nie pojawił. Była to wersja środowiska
Windows pokazana na targach Comdex w 1983. Dopiero 14 miesięcy później Microsoft wprowadził na
rynek publiczny środowisko Windows 1.01, w którym wyeliminował kilka pomniejszych błędów.
Wersja 1.02, która zadebiutowała na rynku w maju 1986, była edycją międzynarodową, dostępną w
kilku językach europejskich.
Wersja 1.03, datowana na sierpień 1986, była wersja wyłącznie amerykańską, która wyposażona była w dodatki,
stawiające ją na równi z edycją międzynarodową. Wprowadzono do niej sterowniki do klawiatur europejskich oraz
dodatkowe sterowniki drukarek i monitorów.
Wersja 1.04, która pojawiła się w kwietniu 1987, udostępniała możliwość korzystania z nowych kart graficznych
standardu VGA opracowanych przez IBM dla komputerów PS/2. W tym samym czasie firmy Microsoft i IBM
ogłosiły rozpoczęcie wspólnych prac nad systemem operacyjnym OS/2 oraz rozwiązaniem graficznego interfejsu
użytkownika pod nazwą Presentation Manager. Proponowane przez obydwie firmy rozwiązanie miało być
następcą zarówno MS-DOSu jak i Windows.
Linia 1.0x środowisk Windows została zakończona w listopadzie 1987, kiedy na rynku pojawiło się środowisko
Windows 2.0.
SZCZEGÓŁY
Wymagania systemowe środowiska Windows 1.0 określono następująco: system operacyjny MS-DOS 2.0, 256
kilobajtów pamięci RAM, dwa dwustronne napędy dyskietek lub dysk twardy.
Pierwsza wersja Windows uruchamiała program powłoki znany jako MS-DOS Executive. Dostępne w środowisku
programy to: Calculator (kalkulator), Calendar (kalendarz), Cardfile (kartoteka), Clipoard Viewer (podgląd
Schowka), Clock (zegar), Control Panel (panel sterowania), Notepad (notatnik), Paint (program graficzny), Reversi
(gra planszowa), Terminal (okno terminala), Write (edytor tekstu) i wiersz poleceń.
Ciekawą cechą systemu było to, że okna nie mogły na siebie wzajemnie nachodzić, a jedynie sąsiadować ze
sobą. Nad oknami mogły pojawiać się tylko pola dialogowe.
Pliki wykonywalne Windows 1.0, mimo tego samego rozszerzenia co wykonywalne pliki MS-DOS (.exe) oraz
mimo takiego samego nagłówka, nie zawierały jeszcze porcji kodu odpowiedzialnej za wyświetlenie komunikatu
"Ten program wymaga Microsoft Windows" (This program requires Microsoft Windows) i zakończenie pracy
aplikacji. Nagłówek był za to napisany tak, by system operacyjny odrzucał program z komunikatem "Program zbyt
duży do umieszczenia w pamięci" (Program too big to fit in memory).
Od samego początku twórcom Windows zależało na umożliwieniu wielozadaniowej pracy, choć z początku
względy te miały być przyznane tylko programom natywnym, a stosowane rozwiązania nie obejmowały
wielozadaniowości z wywłaszczeniem. Programy Windows miały więc własne paski menu, nie korzystały na
przykład ze wspólnego paska na górze ekranu, jak rozwiązali to twórcy komputerów Apple Macintosh.
Początkowo twórcy Windows zakładali umieszczenie rozwijanych menu na dole każdego okna, co było
popularnym rozwiązaniem w ówczesnych programach dla systemu MS-DOS. Zmianę wprowadzono jeszcze
przed wydaniem wersji 1.01. W wersji pokazanej w 1983 roku w czasopiśmie BYTE istnieje takie rozwiazanie.
Microsoft Windows 2.0
Produkt na rynku pojawił się 1 listopada 1987, pozwalając oknom zachodzić na siebie nawzajem, co było
znaczącą zmianą od poprzednika - Windows 1.0 pozwalał oknom wyłącznie na sąsiadujące położenie, co
spowodowane było pozwem wytoczonym Microsoftowi przez firmę Apple, choć okna dialogowe i pozycje
menu mogły w Windows 1.0 zasłaniać inne okna. Wersja 2.0 wprowadziła również operacje "Minimize" i
"Maximize" w odniesieniu do okien, zastępując nazwy "Iconize" i "Zoom" edycji 1.0. Wprowadzono również
bardziej skomplikowany mechanizm wywoływania funkcji nakładki kombinacjami klawiszy: jedna z liter
polecenia była podkreślana, a komendę można było wywołać naciskając podkreślony znak wraz z
klawiszem Alt. Zadania obsługi plików wywoływane były w programie MS-DOS Executive, którego
działanie opierało się raczej na listach plików niż na ikonach.
W środowisku Windows 2.0 uruchomić można było pierwsze wersje programów Microsoft Word i Microsoft
Excel, a wsparcie dla Windows ze strony firm trzecich na rynku programistycznym rosło - niektórzy
producenci programów dostarczali klientom nie posiadającym Windows środowisko uruchomieniowe
Windows Runtime wraz ze swoimi tytułami. Większość firm programistycznych utrzymywała jednak swoje
programy w "czystym" systemie operacyjnym MS-DOS, gdyż użytkownicy Windows stanowili wciąż wąskie
grono.
Wersja Windows 2.03, zawierająca nieco ikon przywodzących na myśl styl komputerów Macintosh,
pojawiła się w styczniu 1988. 17 marca 1988 forma Apple wytoczyła proces firmom Microsoft i HewlettPackard, zarzucając im naruszenie posiadanych przez siebie praw autorskich do systemu operacyjnego
komputerów Macintosh.
Microsoft Windows 3.x
Rodzina nakładek graficznych
GUI, działających w systemie
operacyjnym MS-DOS.
Windows 3.x została wydana w
latach 1990 - 1994. Wersja 3.0
zyskała dużą popularność,
dzięki czemu Microsoft mógł
wreszcie konkurować na rynku
GUI z firmami Apple i
Commodore. Do tamtej pory
Macintosh i Amiga nie miały
sobie równych.
Microsoft Windows 3.0
Windows 3.0 została wydana 22 maja 1990. Zawarto w niej znacznie odświeżony interfejs
użytkownika oraz ulepszenia techniczne w celu lepszego wykorzystania mechanizmów zarządzania
pamięcią udostępnianych przez procesory Intela: 80286 i 80386. Programy pisane dla MS-DOS
można było teraz uruchamiać w oknie (co wcześniej było dostępne w bardziej ograniczonej formie
w Windows/386 2.1). Dzięki temu system udostępniał wielozadaniowość dla starszych programów.
Na rynku komputerów domowych miało to mniejsze znaczenie, bo gry i inne programy rozrywkowe
nadal wymagały bezpośredniego dostępu do sprzętu, a taki dawał tylko DOS.
Dodano oparty na ikonach program zarządzający innymi programami oraz
program do obsługi plików (winfile), które zastąpiły stary tekstowy kombajn.
Zarządzanie ustawieniami scentralizowano i przemodelowano na wzór Mac
OS. Do odziedziczonych po wersjach 2.x programów Notepad, Write i gry
Reversi dołączyła gra Solitaire.
Windows 3.0 był ostatnim systemem mogącym pracować w trybie rzeczywistym
procesora i ostatnim, który był w pełni zgodny z programami dla starszych wersji.
Microsoft Windows 3.1 I DALSZE
Windows 3.1 (pierwotna nazwa kodowa: Janus)
ukazał się 18 marca 1992, został poszerzony o
podstawową obsługę multimediów (nagrywanie
dźwięku, odtwarzacz muzyki z CD) oraz o standard
czcionek TrueType, co sprawiło, że system ten stał
się poważną platformą do tworzenia publikacji.
Microsoft Windows 95
Microsoft Windows 95 (nazwa robocza Chicago) - to system
operacyjny wyprodukowany przez firmę Microsoft, którego
oficjalna premiera miała miejsce 24 sierpnia 1995. Swą nazwę
zawdzięcza systemowi okien (ang. windows), które są głównym
elementem graficznego interfejsu użytkownika tego systemu
operacyjnego.
Windows 95 jest połączeniem interfejsu użytkownika
wywodzącego się z Windows 3.11 oraz systemu operacyjnego
Microsoft DOS
Pod względem handlowym system operacyjny Windows 95 stał
się wielkim sukcesem, równie wielkim jak pompa, która
towarzyszyła jego premierze (reklamy z członkami zespołu The
Rolling Stones).
EDYCJE
WYDANIE
NUMER WERSJI
ROK
WYDANIA
IE
USB
FAT
32
DMA
Windows 95
Retail
4.00.950
1995
---
---
---
---
Windows 95
Retail SP1
4.00.950A
1996
---
---
---
---
OEM Service
Release 1
4.00.950A
1996
2,00
---
---
---
OEM Service
Release 2
4.00.950B (4.00.1111)
1996
3,00
•
•
OEM Service
Release 2.1
4.00.950B (4.03.1212-1214)
1996
3,00
•
•
•
OEM Service
Release 2.5
4.00.950C (4.03.1214)
1997
4,00
•
•
•
Microsoft Windows 98
Windows 98 (nazwa robocza Memphis, numer wersji 4.1) to 32-bitowy
system operacyjny z graficznym interfejsem użytkownika (GUI) firmy
Microsoft. Jego premiera miała miejsce 25 czerwca 1998.
System w dużej mierze opiera się na Windows 95, ale zawiera poprawioną
(lub dodaną) obsługę standardów takich jak USB, MMX i AGP. Windows 98
obsługuje system plików FAT32, wprowadzony już w wersji 95 OSR2.
Dodano obsługę wielu monitorów, WebTV. Dodatkową nowością jest
większe zintegrowanie przeglądarki internetowej Internet Explorer z
interfejsem użytkownika, tzn. Active Desktop.
Microsoft, po raz pierwszy dla Windows 98, udostępnił darmową usługę
Windows Update, służącą
Microsoft Windows 98Me
Windows Me to kontynuacja linii 95/98. Zmiany w stosunku do poprzednich wersji
Windows polegają m.in. na dołączeniu programu Internet Explorer i Outlook
Express w wersji 5.5 oraz pakietu Windows Media, w którego skład wchodzą:
Windows Media Player 7, Windows Movie Maker i Windows DVD
Player(dvdplay.exe). Wraz z tymi programami użytkownik otrzymywał przewodniki
po dodatku Windows Media (stworzone w technologii HTA), dostępne przez łatwe
w obsłudze Centrum pomocy i obsługi technicznej (helpctr.exe dostępnym w
menu Start lub jako lokacja hcp:/// w przeglądarce Internet Explorer). Większość
tych programów można było ściągnąć za darmo z Internetu. W systemie duży
nacisk położono na wygodę i łatwość obsługi systemu, lecz często z miernym
rezultatem - Centrum Pomocy było świetnym, lecz nieco niedopracowanym
programem (nie zawsze było w stanie znaleźć rozwiązanie problemu
użytkownika, a na dodatek wykryto w nim lukę bezpieczeństwa).
Microsoft Windows 98Se
Windows 98 SE (Second Edition, czyli Edycja Druga) ukazał się 10 czerwca
1999. Dodano m.in. nową wersję IE, program NetMeeting, możliwość
współużytkowania jednego połączenia internetowego (Internet Connection
Sharing), obsługę napędów DVD-ROM i funkcję wielu użytkowników.
Microsoft był krytykowany za brak innowacyjności w produkcie.
Użytkownicy Windows 98 mogli za darmo zaktualizować go do wersji SE po
warunkiem, że byli użytkownikami zarejestrowanymi i złożyli wniosek o
przysłanie wersji Windows 98 SE Uaktualnienie. Firma Microsoft nie
rozpowszechniała tej informacji przez co większość użytkowników Windows 98
nie była świadoma takiej możliwości.
Następcą systemu Windows 98 jest wersja Windows Me.
W dniu 11 lipca 2006 oficjalnie zakończono udzielania wsparcia technicznego
dla tego systemu.
OPINIE KRYTYKÓW
Mimo kilku innowacji, m.in. mechanizmu przywracania stanu systemu, krytycy, podobnie
jak w przypadku poprzednika (Windows 98), uznali Me za niewielkie uaktualnienie,
będące posunięciem marketingowym. Mimo że zmieniono nieco wygląd systemu, nie
były to zmiany rewolucyjne, dla wielu użytkowników Windows 98 wręcz niedostrzegalne.
NOWE OPCJE
Millennium to także pierwszy system Microsoftu posiadający opcję Przywracanie
systemu, dzięki czemu system można było odtworzyć do poprzedniego stanu.
Mechanizm ten tworzył punkty kontrolne systemu, zawierające kopię zapasową
niektórych plików systemu. Kopie były zapisywane w katalogu C:\_RESTORE. Niektórzy
użytkownicy narzekali na "znikające" miejsce na dysku, zajmowane przez te pliki.
Zdarzało się też, że pliki w folderze _RESTORE były rozpoznawane przez
oprogramowanie antywirusowe jako wirusy. Pakiet Panda Antivirus oferował w związku z
tym wykluczenie z przeszukiwania tego folderu. Millennium to także ostatni system
Windows, który w ogóle nie wymaga aktywacji.
Microsoft Windows CE
Windows CE jest systemem operacyjnym opracowanym przez firmę
Microsoft dla urządzeń przenośnych typu PDA (np.: Pocket PC lub
Palm). Jest to system operacyjny czasu rzeczywistego.
Windows CE jest zoptymalizowany dla urządzeń o minimalnej
pamięci — jądro Windows CE może być uruchomione nawet w 1MB
pamięci. Urządzenia są często konfigurowane bez zapisu na dysk, i
może być konfigurowany jako "zamknięty system" (np. może być
zapisany w pamięci ROM). Obsługuje 256 priorytetów wykonywania.
Jego podstawową jednostką wykonywania jest wątek, umożliwiając
prostsze zarządzanie procesami. Oprócz obsługi przenośnych
urządzeń, Microsoft oferuje również Windows CE w komputerach
pokładowych samochodów wraz z systemem rozpoznawania mowy
mającym zapewnić bezdotykową obsługę systemu operacyjnego.
Microsoft Windows NT
Microsoft Windows NT (New Technology) rodzina 32- i 64bitowych systemów operacyjnych firmy Microsoft,
początkowo przeznaczonych do zastosowań
profesjonalnych, obecnie jest to także najpopularniejszy
system wśród użytkowników domowych. Obecnie Microsoft
oficjalnie wspiera już tylko Windows Vista i Windows XP z
dodatkiem Service Pack 2.
System NT działa wielozadaniowo i z wywłaszczeniem. Daje
się przenosić na różne architektury procesorów. Jedną lub
więcej wersji systemu NT przeniesiono na procesory Intel
386 i nowsze, MIPS R4000, DEC Alpha, PowerPC, Itanium
oraz AMD64.
PODSTAWOWE CELE SYSTEMU:
• przenośność
• bezpieczeństwo
• częściowa zgodność ze standardem IEEE 1003
interfejsu przenośnego systemu operacyjnego
(patrz: POSIX)
• możliwość korzystania z wielu procesorów
• rozszerzalność
• adaptacje międzynarodowe
• deklarowana zgodność z aplikacjami MS-DOS
Microsoft Windows 2000
Windows 2000 to 32-bitowy, wielozadaniowy z
wywłaszczaniem, wielowątkowy system operacyjny z serii
NT. Posiada możliwość pracy z systemem plików NTFS i
FAT32, lepsze zabezpieczenia logowania, prawa dostępu
do plików i ich szyfrowanie i kompresowanie (tylko NTFS),
przydział pamięci dyskowej dla użytkowników, obsługi
większości urządzeń cyfrowych. Windows 2000 jest
pierwszym systemem z serii NT obsługujący technologię
USB i IrDA. Na komputerach pracujących pod kontrolą
tego systemu możliwe jest uruchamianie aplikacji
napisanych dla DOS i Windows 3.x. Windows 2000 jest
ostatnim pozbawionym konieczności aktywacji wydaniem
systemu Windows z linii NT.
NAJWAŻNIEJSZE NOWE CECHY:
•
•
•
•
•
NTFS5 - nowa wersja systemu plików NTFS wzbogacono między innymi
o funkcję szyfrowania (EFS)
Nowy GUI - nowy poprawiony interfejs użytkownika znacznie ułatwiający
pracę z systemem
WDM (Windows Driver Model) - nowy model tworzenia sterowników dla
systemów Windows
Obsługa technologii USB i IrDA
Równoczesna obsługa FAT, FAT32 i NTFS
WADY SYSTEMU:
Niektóre programy napisane dla serii Windows 9x (zwłaszcza gry)
nie współpracują z systemem 2000. Problem ten zazwyczaj udaje
się rozwiązać poprzez instalację najnowszych uaktualnień
systemu (takich jak Service Pack) oraz rozszerzeń (jak DirectX
czy OpenGL).
EDYCJE SYSTEMU WINDOWS
2000
• Terminal - środowisko udostępniane przez Windows
2000 Server jako usługi terminalowe ze współdzielonymi
procesami i pamięcią
• Professional - obsługuje 2 procesory i 4 GB RAM
• Server - obsługuje 4 procesory i 4 GB RAM, Active
Directory, Intellimirror, Kerberos, usługi terminalowe
• Advanced Server - jak wersja "Server" lecz obsługuje 8
procesorów i 8 GB RAM, 2 klastry
• Datacenter Server - jak wersja "Advanced Server" lecz
obsługuje 32 procesory i 64 GB RAM, 4 klastry
• Advanced Server, Limited Edition - specjalna wersja
systemu wydana w 2001 r. przeznaczona dla
procesorów Itanium firmy Intel.
Microsoft Windows XP
Microsoft Windows XP, (nazwa robocza
Whistler) to wersja systemu operacyjnego
Windows z rodziny Microsoft Windows NT
(oparty na jądrze NT) firmy Microsoft, wydana
oficjalnie 25 października 2001.
Nazwa XP pochodzi od angielskiego
słowa eXPerience, czyli doświadczenie, doznanie.
CECHY SYSTEMU
Windows XP jest udaną próbą stworzenia jednolitej linii systemów Windows.
Wcześniej Microsoft rozwijał dwie linie produktów: jedną dla użytkowników domowych, a
drugą do zastosowań zaawansowanych (linia NT). Pociągnęło to za sobą brak
kompatybilności z wieloma aplikacjami DOS-owymi.
System opiera się na kodzie NT z dodanym nowym GUI Luna zawierającym
wiele nowości i usprawnień. Ponadto, zawiera zintegrowaną zaporę sieciową. Zapora
sieciowa obecna w Windows XP jest prostym filtrem pakietów, który jest domyślnie
aktywny po zainstalowaniu systemu z dodatkiem Service Pack 2 (bez tego dodatku zapora
jest aktywowana dopiero po skonfigurowaniu sieci). Świadczy to o tym, że firma Microsoft
przywiązuje coraz więcej znaczenia do bezpieczeństwa swoich produktów.
System wyposażono w przeglądarkę Internet Explorer 6 i odtwarzacz
multimedialny Windows Media Player 9. Dodano także funkcję pulpitu zdalnego, dzięki
któremu możliwa jest wygodna, zdalna pomoc innemu użytkownikowi. Dodanie tych
aplikacji do systemu pociągnęło za sobą dalsze oskarżenie w kierunku firmy Microsoft o
praktyki monopolistyczne.
Kontrowersje i sprzeciwy obrońców prywatności budziło także zintegrowanie z
systemem usługi .NET Passport.
Po raz pierwszy w historii systemów Microsoft Windows została wprowadzona
do systemu aktywacja mająca zapobiegać piractwu. Jeżeli użytkownik nie aktywuje
produktu w 30-dniowym okresie, przy każdym następnym zalogowaniu jedyną
dopuszczalną operacją, na jaką system pozwoli będzie aktywacja produktu. Po dokonaniu
aktywacji przywrócona zostanie pełna funkcjonalność systemu Windows XP.
Zabezpieczenie to zostało jednak szybko złamane przez piratów.
NOWE FUNKCJE SYSTEMU:
•
•
•
•
•
•
Nagrywanie dysków CD - System potrafi w prosty sposób nagrywać płyty CD za
pomocą wbudowanego programu nagrywającego.
Nowe menu Start - Menu zawiera w pierwszej kolejności najczęściej używane
programy, co większości użytkowników ułatwia i przyspiesza pracę.
Łatwy dla użytkownika interfejs - Dzięki opcji grupowania programów na pasku zadań
nie powstaje bałagan związany z otwarciem dużej ilości programów. System został
także zaopatrzony w funkcję automatycznego oczyszczania pulpitu, która przenosi do
osobnego folderu skróty z pulpitu, które nie były używane przez ostatnie 60 dni.
Technologia ClearType® - To technologia pozwalająca na podwyższenie jakości i
wygładzenie tekstu na ekranach LCD
Inteligentne oszczędzanie energii - Ta funkcja przydaje się użytkownikom laptopów.
Dzięki monitorowaniu przez system stanu baterii, system może zachować wyniki
pracy zanim stan baterii się wyczerpie i zamknąć system bez szkody dla użytkownika
i komputera. Po załadowaniu baterii system rozpoczyna pracę od tego momentu, gdy
został on zahibernowany.
Przełączanie użytkownika - Przydatne, gdy z komputera korzysta klika osób. Gdy
jeden użytkownik pracuje, a drugi chce zdobyć dostęp do spersonalizowanych
danych na swoim profilu, można przełączyć użytkownika pozostawiając jego profil w
takim stanie, w jakim został on zachowany, po czym do niego powrócić po
skończeniu pracy
Microsoft Windows 2003
Windows Server 2003 jest opartą na edycji XP wersją systemu
Windows przeznaczoną do zastosowań serwerowych
(NT Server). System wydany został 24 kwietnia 2003
Windows Server 2003 jest bezpośrednim następcą Windows 2000 Server. W porównaniu do wersji 2000
wprowadzono lub poprawiono wiele funkcji sieciowych. Do najważniejszych należą między innymi IIS w wersji 6.0,
poprawki w usłudze Active Directory, a także dodanie funkcji Kopii w tle. System nadal może współpracować z
systemami plików FAT, FAT32 i NTFS. Wyposażono go w platformę .NET Framework (zobacz też: .NET) w wersji
1.1.
System wyposażono w specjalną edycję przeglądarki Internet Explorer (chociaż główna wersja to nadal 6.0).
Program jest też skonfigurowany w ten sposób, że praktycznie niemożliwe jest uruchamianie lub ściągnięcie
plików lub rozszerzeń, które mogą zaszkodzić systemowi. Od grudnia 2006 roku jest możliwość zaktualizowania
do Internet Explorer 7.
Microsoft Windows Vista
Microsoft Windows Vista
(Windows NT 6.0) to najnowsza
edycja systemu Windows firmy Microsoft
(do 22 lipca 2005 znany był jedynie
pod nazwą kodową Longhorn).
Następca systemu Windows XP.
Hasło reklamowe systemu to
Clear Confident Connected, czyli
Przejrzysty Pewny Połączony.
TECHNOLOGIE
Windows Vista jest wyposażony w szereg nowych
technologii. Najważniejsze z nich to:
Windows Presentation Foundation (Avalon)
Windows Communication Foundation (Indigo)
WinFX
Inaczej niż początkowo zakładano, do systemu nie jest
dołączony system plików WinFS. Projekt ten ma zostać
dodany do Visty w dodatku Service Pack 1, którego
premiera zapowiadana jest jeszcze na 2007 rok.
W oficjalnej wersji Windows Vista obecny jest tylko
Avalon. Powodem takich zmian jest to, że prace nad
WinFX nie dojdą na czas do skutku, a Indigo jest
dopiero w stadium projektu zwanym często "Milestone",
czyli wczesnym projektem.
KONTROWERSJE
Niektóre z rozwiązań Visty były krytykowane czy wzbudziły kontrowesje.
Niektórzy krytycy zarzucają skopiowanie wielu rozwiązań z Mac OS X.
Niektórzy z krytyków za nierozsądne napisanie wielu kluczowych
elementów systemu w .NET. Sam menedżer okien Aero również okazał
się problematyczny, ponieważ jego wymagania sprzętowe są o wiele
większe od np. Beryla, który oferuje dużo więcej możliwości i efektów.
Oprócz tego, kontrowersyjnym jest fakt zaimplementowania metod
DRM, które drastycznie obniżają wydajność systemu nie oferując
użytkownikom nic w zamian, a same w sobie budzą wątpliwości natury
etycznej[6]. Innym krytykowanym rozwiązaniem jest fakt,że DirectX 10
jest dostępne tylko w Windows Vista. ponieważ według oficjalnej pozycji
Microsoftu "DirectX 10 oferuje funkcje, którym nie podoła środowisko
Windows XP.
PetrOS
PetrOS to komercyjny, 32-bitowy system operacyjny, rozwijany
przez firmę Trumpet Software. Według założeń miał być
zgodny z Microsoft Windows 95, ale w wersji 1.0 pozwala tylko
na uruchamianie aplikacji Win32 w trybie tekstowym, przez co
nie zdobył większej popularności.
PetrOS jest zbudowany na bazie mikrojądra, napisano go w
Object Pascalu.
ReactOS
ReactOS – projekt mający na celu stworzenie systemu operacyjnego
funkcjonalnie równoważnego z Microsoft Windows NT i 2000. System
oparto o architekturę mikrojądra. W założeniach jest możliwość
korzystania z aplikacji i sterowników Windows, aplikacji OS/2, Java i
POSIX. Projekt jest we wczesnej fazie rozwoju.
Oprogramowanie udostępniono na licencji GNU GPL. Zespół ReactOS
współpracuje z projektem Wine, dzięki czemu może on korzystać z
jego postępów w implementacji windowsowego API.
Singularity
Singularity - nazwa projektu badawczego firmy Microsoft,
którego celem jest stworzenie systemu operacyjnego
opartego na mikrojądrze i stanowiącego podstawę
dla bardziej niezawodnej platformy systemowej
oraz aplikacyjnej.
NeXTStep
NeXTStep był systemem operacyjnym dla komputerów firmy NeXT, założonej przez Steve'a
Jobsa.
W 1993 roku nie osiągnąwszy sukcesu rynkowego firma NeXT wycofała się z produkcji
własnych komputerów, skupiając się na dystrybucji systemu operacyjnego.
System ten został utworzony na bazie mikrojądra Mach i kodu systemu BSD Unix. NeXTStep
był zorientowany na pracę w środowisku graficznym. Posiadał bardzo dobrze przygotowany,
intuicyjny interfejs użytkownika, oparty na architekturze obiektowej sporo różniący się
zarówno od najbardziej popularnego wówczas Microsoft Windows 3.1 jak i Mac OS. Silnik
wizualizujący oparto na Postscriptcie, co z jednej strony czyniło go bardzo wymagającym
sprzętowo (spore zapotrzebowanie na pamięć operacyjną) a z drugiej strony idealnym
rozwiązaniem dla przemysłowych i projektanckich stacji roboczych.
Z czasem powstały wolne implementacje tego systemu: standard OpenStep stworzony wraz
z Sun Microsystems oraz GNUstep. W oparciu o rozwiązania z NeXTStep po wchłonięciu
NeXT przez firmę Apple powstał Mac OS X.
NetWare
NetWare jest sieciowym systemem operacyjnym
firmy Novell przeznaczonym dla serwerów
pełniących funkcje serwera plików oraz serwera
wydruku. Już od samego początku był
zaprojektowany w celu wykonywania wielu usług na
PC, a jego protokoły sieciowe bazowały na Xerox
Network Systems. Serwery NetWare cieszyły się
największą popularnością we wczesnych latach 90.
Obecnie zostały wyparte przez Uniksy i rodzinę
systemów bazujących na Microsoft Windows NT.
NetWare jako protokołów komunikacyjnych może
używać IPX/SPX lub TCP/IP. Wczesne wersje
pozwalały na komunikację opartą tylko na rodzinie
protokołów IPX/SPX.
UNIX i jego pochodne
AIX
SCO UNIX
BSD
Sun Solaris (dawniej SunOS)
Debian
SystemV
Digital UNIX
QNX
HP-UX
Venix
IRIX
Xenix
Mac OS X
GNU Linux (system GNU z jądrem Linux)
Minix
GNU Hurd (system GNU z jądrem Hurd)
OSF/1
Linux
AIX
AIX (ang. Advanced Interactive
eXecutive) to odmiana systemu Unix
tworzona przez firmę IBM na podstawie
zarówno SysV jak i BSD. Rodzimą (i jak
dotąd jedyną) platformą systemu AIX
jest rodzina RS/6000 bazująca na
procesorach IBM POWER.
Najnowsze wydanie to AIX 5L, wersja
5.3. Litera "L" w nazwie została dodana
dla podkreślenia związku AIX-a z
systemem Linux (AIX posiada zdolność
uruchamiania linuksowych binariów).
BDS
BSD (ang. Berkeley Software Distribution, czasami
nazywany Berkeley Unix) - odmiana systemu
operacyjnego Unix wywodząca się ze stworzonych na
Uniwersytecie Kalifornijskim Berkeley rozszerzeń dla
systemu rozwijanego przez firmę AT&T. Także potoczna
nazwa licencji BSD, na której te systemy są wydawane,
oraz pokrewnych licencji tego typu (np. licencja MIT).
BDS
•
•
•
•
•
•
DragonFly BSD
Free BSD
Net BSD
Open BSD
Desktop BSD
PC-BSD
DragonFly BDS
DragonFly BSD to system operacyjny typu uniksowego, z rodziny BSD,
niezależna seria oparta na gałęzi 4.x systemu FreeBSD, zarazem identyfikujący
się jako jego logiczna kontynuacja. Powstał w wyniku odmiennych koncepcji
rozwoju linii 5.x FreeBSD. Prace nad systemem rozpoczęły się w czerwcu 2003
roku, oficjalna data narodzin: 16 lipca 2003.
Prawidłowa nazwa techniczna DragonFly BSD (pisana przez kapitalizację litery
F) jednak potocznie stosowane są: DragonFly, DFly, DFBSD słowa
DragonFlyBSD, DBSD są błędne. Inicjatorem projektu, zarazem pomysłodawcą
jego nazwy, jest Matthew Dillon, znany z napisania kompilatora DICE C dla
Amigi. DragonFly BSD posiada maskotkę - ważkę o imieniu Fred (ważka, ang.
dragonfly).
Desktop BSD
DesktopBSD to wolnodostępny system operacyjny typu
UNIX bazujący na FreeBSD. W zamierzeniu ma być łatwym
w obsłudze systemem dla użytkowników domowych
(desktop), zachowującym stabilność i wydajność BSD.
Aktualnie system jest dostępny w wersji 1.0.
Założycielem projektu jest Peter Hofer.
Free BSD
FreeBSD – popularny uniksowy system operacyjny, wywodzący się z systemu BSD
(4.3BSD do wersji 2.0, potem 4.4BSD Lite2) powstałego na Uniwersytecie
Kalifornijskim w Berkeley. Podobnie jak NetBSD, jest bezpośrednim derywatem
386BSD, systemu będącego pierwszą próbą stworzenia Uniksa typu BSD dla PC.
Początkowo znany pod nazwą Unofficial 386BSD Patchkit.
Inicjatorami projektu byli Nate Williams, Rod Grimes i Jordan Hubbard. Nazwę
FreeBSD wymyślił David Greenman z firmy Walnut Creek CDROM, które od początku
wspierało projekt. Oficjalną maskotką FreeBSD, podobnie jak całej rodziny BSD, jest
daemon, oficjalnym hasłem jest The power to serve (ang. Potęga aby służyć).
Net BSD
NetBSD – wysoce przenośny, dostępny na wiele architektur system
operacyjny z uniksowej rodziny BSD, zgodny z normą POSIX.
Maskotką NetBSD – podobnie jak całej rodziny BSD – jest daemon,
bardzo często przedstawiany w kasku inżynierskim. Oficjalnym
zawołaniem jest Oczywiście, że działa na tym NetBSD (ang. Of
course it runs NetBSD) – nawiązujące do rekordowej liczby
architektur, na które przeniesiono system. Często wykorzystywanym
motywem graficznym jest obraz opiekacza do tostów zarządzanego
przez grupę daemonów w kaskach z dopiskiem Dlaczego nie? (ang.
Why not?).
Open BSD
OpenBSD – wolnodostępny system operacyjny
typu UNIX z rodziny BSD zgodny z normą POSIX.
Projekt powstał w 1995 roku jako efekt rozłamu
w zespole NetBSD, jego inicjatorem był kanadyjski
programista Theo de Raadt.
PC-BSD
PC-BSD – system operacyjny z uniksowej rodziny BSD, zgodny z normą
POSIX.
PC-BSD powstał na bazie FreeBSD i w zamierzeniu ma być prostym w
obsłudze systemem BSD skierowanym do użytkowników domowych i
biurowych. Aby osiągnąć powyższe cele, jego twórcy włączyli do niego
graficzny instalator, środowisko graficzne KDE uruchomiane zaraz po instalacji
oraz własny menedżer pakietów.
Pierwsza wersja systemu – 0.5 – ukazała się 15 kwietnia 2005 roku. Aktualne
stabilne wydanie z 10 stycznia 2007 nosi numer 1.3.01 Inicjatorem projektu jest
Kris Moore. Logo systemu zawiera napis PC-BSD oraz tradycyjnego daemona
BSD.
GNU Hurd
GNU/Hurd - tym mianem nazywamy system GNU z
jądrem Hurd (opartym obecnie na mikrojądrze Mach).
Ponieważ sam Hurd jest częścią projektu GNU (inaczej
niż Linux, który jest rozwijany samodzielnie) można także
mówić o GNU OS, czyli po prostu o systemie
operacyjnym GNU.
Istnieje kilka projektów dystrybucji GNU/Hurda (np.
Gentoo GNU/Hurd czy Bee GNU/Hurd), ale w praktyce
rozwija się tylko Debian GNU/Hurd. Testowe wydania
Debian GNU/Hurda, przygotowywane przez Philipa
Charlesa, pojawiają się co kilka tygodni i są numerowane
kombinacją litery i liczby: litera odpowiada kolejnej wersji
instalatora, a liczba - kolejnemu wydaniu z danym
instalatorem. Obecna wersja to K14 (listopad 2006).
GNU Linux
GNU/Linux - tym mianem określa się często uniksopodobny system GNU
z jądrem Linux. Korzysta on z monolitycznego Linuksa, gdyż mikrojądro
GNU Hurd tworzone przez GNU jest wciąż w fazie rozwojowej.
Kontrowersje związane z nazwą systemu operacyjnego opartego o jądro
Linuksa i m.in. oprogramowanie GNU powstały gdy Richard Stallman,
założyciel Free Software Foundation i projektu GNU zaczął promować
nazwę "GNU/Linux". Podkreśla ona duży wkład tego projektu dla
większości istniejących dystrybucji Linuksa (np. kompilatory, biblioteki,
parsery). Z kolei przeciwnicy tego podejścia przypominają, że w
przeciętnej dystrybucji jest też wiele oprogramowania powstałego w
innych, niezależnych od FSF, projektach (np. środowisko graficzne KDE).
Proponują oni aby kompletny system operacyjny nazywać po prostu
"Linux".
HP-UX
HP-UX (Hewlett Packard UniX) to wersja systemu operacyjnego UNIX tworzona
przez firmę Hewlett-Packard.
HP-UX był najpierw systemem operacyjnym dla produktów firmy HewlettPackard opartych na procesorach FOCUS oraz procesorach Motoroli z rodziny
68k. Następnie przez wiele lat był wytwarzany dla komputerów z procesorami z
rodziny PA-RISC. Od wersji HP-UX 11.20 wydanej w roku 2001 firma HewlettPackard zaczęła wytwarzać komputery z HP-UX oparte na procesorach o
architekturze IA-64 i planuje, że przyszłe wersje HP-UX będą działały tylko na
niej.
Pierwsza wersja HP-UX oparta była na UNIX System III, a następne na kodzie
jednocześnie z UNIX System V oraz 4BSD.
IRIX
IRIX to system operacyjny z rodziny Unix dostępny na 32 i 64-bitowej
architukturze MIPS, tworzony przez SGI.
Najnowsza wersja to 6.5.28. Istnieją dwie podwersje: maintenance
6.5.28m oraz feature 6.5.28f. Odpowiadają one z grubsza wersjom
stable i devel innych programów.
Mac OS X
Mac OS - jest to złożony system operacyjny dla komputerów Macintosh
opracowany w roku 2000 w amerykańskiej firmie Apple Computer. X w
nazwie oznacza 10 wersję systemu Mac OS, jednak Mac OS X jest
systemem o całkowicie odmiennej budowie niż poprzednie wersje Mac OS.
Mac OS X powstał w oparciu o mikrojądro Mach oraz usługi i narzędzia
zaczerpnięte z projektów NetBSD oraz FreeBSD. Jego podstawą jest
opracowany w Apple Computer system operacyjny Darwin. Graficzny
interfejs użytkownika nosi nazwę Aqua i jest własnym rozwiązaniem
opracowanym przez Apple z wykorzystaniem doświadczeń i wzorów z
poprzednich systemów tej firmy. Apple udostępnia także własną wersję X
Window System.
Minix
Minix jest niekomercyjnym systemem uniksopodobnym na platformę x86, który powstał w
roku 1987. Obecnie Minix to w pełni funkcjonalny system operacyjny, dostępny na licencji
BSD, co umożliwia swobodną (z kilkoma zastrzeżeniami) dystrybucję i modyfikację kodu
źródłowego systemu Minix.
Późniejsze wersje Miniksa działały również na platformach opartych o procesor Motorola
68000 ( Apple Macintosh, Amiga i Atari ST ), a także na stacjach roboczych Suna (SPARC).
System miał małe wymagania sprzętowe, dzięki czemu mógł być uruchamiany także na
przestarzałych komputerach PC, takich jak XT i AT.
System operacyjny Minix został napisany przez Andrew Tanenbauma z holenderskiego
uniwersytetu Vrije Universiteit w Amsterdamie. Był on dodatkiem do jego książki Operating
Systems: Design and Implementation ( ISBN 0-13-637331-3 ). Znaczna część kodu
źródłowego (12 tys. linii) tego systemu operacyjnego jest umieszczona w tej książce.
Większość jest napisana w języku C. Celem autora było stworzenie systemu operacyjnego do
celów edukacyjnych. Funkcję tę pełni Minix do dzisiaj.
Minix stał się źródłem inspiracji Linusa Torvaldsa do napisania Linuksa. Razem z FreeBSD
systemy te stopniowo przyciągnęły rzesze programistów, którzy preferowali pisanie otwartego
oprogramowania w otwartym środowisku (mimo tego, że opłaty licencyjne za Miniksa były
bardzo niewielkie).
QNX
QNX jest to system operacyjny czasu rzeczywistego zaliczany do klasy Unix, tworząc w
drzewie rozwoju Uniksa własną i niezależną gałąź. QNX został stworzony przez firmę
QNX Software Systems Ltd..
Niemal od początku istnienia QNX oparty jest o założenia mikrojądra (microkernel),
dzięki czemu może być szeroko stosowany jako system wbudowany. Firma produkująca
QNX przewiduje go jako rozwiązanie do takich właśnie zastosowań, a QNX jest
udostępniany w wersjach dla wielu różnych platform sprzętowych (x86/Pentium,
PowerPC, ARM, StrongARM, XScale, MIPS i SH-4). Producent jest obecnie częścią
firmy Harman International, która używa systemu QNX w komputerach pokładowych
samochodów produkowanych w Niemczech przez firmę-córkę Harman/Becker.
QNX charakteryzuje się rzadkim w systemach operacyjnych rozwiązaniem, w którym nie
ma rozdziału na operacje systemowe i operacje użytkownika - podział czasu między
zadaniami jest równomierny (system operacyjny czasu rzeczywistego, ang. realtime
operating system).
SCO UNIX
SCO UNIX to wersja systemu UNIX produkowana przez firmę Santa
Cruz Operation. Poprzednikiem SCO UNIX był SCO Xenix, oparty na
AT&T System V Release 3.2.
W 1995 firma Santa Cruz Operation zmieniła nazwę produktu na
SCO OpenServer.
Sun Solaris
Solaris - system operacyjny z rodziny Unix opracowany przez Sun Microsystems
pierwotnie dla rodzimej architektury SPARC (w wersji 8 i 9) - obecnie także dla IA32 i
AMD64. Istniał także port systemu SunOS w wersji 2.5.1 dla architektury
mikroprocesora PowerPC (projekt został szybko anulowany). Kod został
zoptymalizowany dla maszyn wieloprocesorowych. System stosowany jako platforma
dla rozwiązań serwerowych i stacji roboczych. Komputery z systemem Solaris używane
są na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej i w amerykańskich wahadłowcach.
Uznawany za 5 wersję systemu SunOS, w przeciwieństwie do poprzednich, które były
pochodnymi BSD, jest oparty na SysV (dokładnie SVR4.3). Jego powstanie było
wynikiem aliansu zawartego w końcu lat 80. XX wieku przez AT&T i Sun. Solaris został
wyposażony w wygodne środowisko graficzne, OpenWindows i CDE - podczas gdy
SunOS był oparty głównie na interfejsie znakowym. Następnie Sun Microsystems
zaczął rozwijać swoje własne środowisko graficzne Sun Java Desktop w bardzo dużym
stopniu bazujące na środowisku GNOME (Open Source).
Pierwsza wersja - choć numerowana jako druga, bowiem jako pierwszą Sun
retrospektywnie traktuje wcześniejsze wersje SunOS - ukazała się w 1991 roku. Kolejne
wersje numerowane były wg schematu 2.x. Jednak od wersji 2.7 Sun usuwa
początkowe "2." z numeracji, stąd wersja Solaris 7 następuje bezpośrednio po 2.6.
System V
System V (SysV) - nazwa systemu UNIX rozwijanego w Bell Labs (Unix System
Laboratories, USL) firmy AT&T. Nazwą tą określa się komercyjne wersje Uniksa
wydawane przez AT&T począwszy od 1983 roku.
System V jest w linii prostej bezpośrednim kontynuatorem systemu napisanego w
1969 roku przez Dennisa Ritchie i Kena Thompsona.
W oparciu o licencjonowany kod SysV powstało wiele komercyjnych wersji Uniksa
między innymi AIX, A/UX, HP-UX oraz SCO Xenix.
Opracowany przez Sun Microsystems na zlecenie AT&T kod System V Release 4
(SVR4) oraz związane z nim funkcje stały się bazą standaryzacji komercyjnych
Uniksów po roku 1989.
System V jest często przeciwstawiany wersji UNIX znanej jako BSD, mimo że obie
gałęzie bardzo często splatały się wymieniając się funkcjami i kodem.
Ultrix
ULTRIX (nieoficjalnie również Ultrix) – wersja systemu operacyjnego UNIX dla
minikomputerów firmy DEC.
Pierwsze implementacje systemu UNIX powstały właśnie na maszynach firmy
DEC (szczególnie znane to PDP-7 i PDP-11). UNIX był też dostępny na
maszynach VAX. Na przykład UNIX System V Release 1 wydany w roku 1983
działał między innymi właśnie na VAX-ach. Ale od roku 1978 specjalnie dla VAXów był napisany tylko system operacyjny VMS.
ULTRIX ujrzał światło dzienne dopiero w roku 1984, gdy na podstawie BSD 4.2
oraz elementów System V Release 2 został w firmie DEC specjalnie napisany
dla systemów VAX. Późniejsze wersje zawierały elementy z BSD 4.3 oraz miały
wsparcie dla sieci DECnet.
ULTRIX był również (jedynym) systemem operacyjnym dla stacji roboczych
DECstation z procesorami MIPS R2000 i R3000 ze środowiskiem X Window
System używającym interfejsu graficznego DECwindows.
Venix
Venix system operacyjny dla komputerów DEC PRO-350.
Xenix
Xenix to stworzona na początku lat 80. przez firmę Santa Cruz Operations (SCO)
na zlecenie Microsoft odmiana systemu operacyjnego Unix, oparta na kodzie
kupionym od firmy AT&T i przeznaczona dla komputerów IBM PC z procesorami
8086 i 8088.
Microsoft nigdy nie zdecydował się na wprowadzenie na rynek Xeniksa, nie
sprzedawał go w ogóle użytkownikom końcowym. Prace nad systemem
kontynuowało SCO (1983), które wraz z ukazaniem się SVR4 dokonało na tej bazie
jego standaryzacji. Następcą SCO Xenix był SCO UNIX, którego kontynuacją jest
wciąż dostępny sprzedawany SCO OpenServer.
Z bardzo licznej rodziny systemów operacyjnych opartych na Unix System V i
działających na platformie i386 w Polsce popularne były tylko dwa: właśnie Xenix
oraz Solaris firmy Sun Microsystems
LINUX
Debian
Ubuntu
Fedora
Mandriva
openSUSE
PDL
Slackware
Knoppix
Gentoo
Debian
Debian to wolny system operacyjny (OS).
Debian używa jądra (jest to rdzeń systemu operacyjnego) Linux, ale
większość podstawowych narzędzi systemu pochodzi z projektu GNU.
Dlatego system nazywa się GNU/Linux.
Ubuntu to stare
afrykańskie słowo
oznaczające
"człowieczeństwo dla
wszystkich". Kierując się
tym przesłaniem firma
Canonical Ltd.
opracowała i udostępniła
opartą na Debianie
dystrybucję Linuksa
Ubuntu.
Ubuntu
Oprogramowanie jest
i pozostanie bezpłatne,
a użytkownicy - także
niepełnosprawni – Powinni
móc korzystać z narzędzi
w swoim własnym języku
i swobodnie dostosowywać,
i zmieniać je zgodnie ze
swoimi potrzebami.
Ubuntu Linux jest gotowym systemem biurkowym.
Autorzy dystrybucji wybrali z olbrzymich zasobów
Debiana ich zdaniem najlepsze i najstabilniejsze
oprogramowanie niezbędne do pełnego
wykorzystania komputera. Pozwala to na
uruchomienie i efektywne wykorzystanie systemu
bezpośrednio po instalacji. Jednocześnie, poprzez
pozostawienie dostępu do pakietów debianowych,
każdy może dostosować system do własnych
potrzeb i upodobań.
Fedora
Fedora jest społecznościową dystrybucją, powstałą na
bazie dawniejszego Red Hata i sponsorowaną przez tę
firmę. Jest ciekawą mieszanką zarówno
konserwatywnych jak i zupełnie nowych pakietów
umieszczonych razem z wieloma przydatnymi
narzędziami dla początkującego (i nie tylko).
Fedora to dystrybucja ogólnego użytku.
Nadaje się zarówno na specjalizowany
serwer jak i na desktop do domu lub firmy.
We wszystkich przypadkach będzie
wymagała jednak doszlifowania ustawień
domyślnych według własnych preferencji i
wymagań.
Mandriva
Mandriva, dawniej znana jako
Mandrakesoft, jest wynikiem połączenia
kilku pionierów Wolnego
Oprogramowania, takich jak francuski
Mandrakesoft, brazylijska Conectiva,
francuski Edge IT i Lycoris ze Stanów
Zjedonoczonych.
Mandrake obecnie Mandriva Linux zostal stworzony w 1998 w celu
uczynienia Linuxa latwiejszym w uzytkowaniu dla wszystkich. Wówczas
Linux był już dobrze znany ze względu na swoja wydajność oraz stabilność,
jednak wymagał dużej wiedzy technicznej i w większości korzystało się z
niego z "wiersza poleceń"; MandrakeSoft dostrzegł tutaj możliwość integracji
najlepszych środowisk graficznych oraz utworzenia własnych graficznych
narzędzi konfiguracyjnych oraz w krótkim czasie dystrybucja Mandrake stała
się sławna ze względu na łatwość użytkowania oraz swoja funkcjonalność.
openSUSE
Projekt openSUSE to przedsięwzięcie skupionej wokół niego społeczności,
sponsorowane przez firmę Novell. Projekt promuje zastosowania Linuksa, dostarcza darmowy i
łatwy dostęp do najbardziej dopracowanej dystrybucji na świecie - openSUSE. Projekt OpenSUSE
oferuje wszystko co jest potrzebne zaawansowanym deweloperom Linuksa, a także początkującym
entuzjastom Otwartego Oprogramowania.
Cele projektu openSUSE to:
•Sprawienie, aby openSUSE była najbardziej przyjazną dystrybucją i najpopularniejszym systemem
o otwartym kodzie źródłowym
•Dostarczenie środowiska do współpracy i rozwoju Otwartego Oprogramowania, które uczyni
openSUSE najlepszą dystrybucją zarówno dla początkujących jak zaawansowanych użytkowników.
•Radykale uproszczenie procesu rozwijania i budowy oprogramowania, które sprawi że projekt
openSUSE będzie ulubioną platformą linuksowych hakerów oraz programistów
Wraz z rozpoczęciem projektu openSUSE, model rozwoju dystrybucji openSUSE przyjął
formę otwartą - wersje rozwojowe, stabilne oraz ich kod źródłowy są upubliczniane, a społeczność
ma możliwość zgłaszania błędów w bazie Bugzilla. Dodatkowo każdy może dołączyć do
specjalnych list dyskusyjnych, aby otrzymywać najnowsze informacje na temat projektu i dystrybucji
openSUSE. W odpowiednim czasie (zobacz roadmap) stworzymy platformę nowej generacji
służącą do rozwijania dystrubucji, która będzie zawierać system zarządzania kodem oraz dostępny
dla wszystkich serwer budowania (build server).
PDL
Jest to dystrybucja przeznaczona dla zaawansowanych użytkowników, oparta na
pakietach oprogramowania RPM, przystosowana do łatwego uaktualniania za pomocą
narzędzia poldek.
PLD Linux kładzie nacisk na wsparcie nowoczesnych technologii sieciowych (IPv6),
bezpieczeństwo (Grsecurity, PAM, GSSAPI, TLS/SSL) oraz elastyczne używanie
różnych języków naturalnych do komunikacji z użytkownikiem. Głównym zastosowaniem
dystrybucji są serwery sieciowe.
Spośród innych dystrybucji PLD wyróżnia się dużym rozdrobnieniem pakietów
obejmujących jak najmniejsze fragmenty oprogramowania (np. pojedyncze wtyczki i
moduły). Dzięki temu pozwala administratorom drobiazgowo kontrolować funkcjonalność
dostępnych aplikacji oraz ilość zajętej przestrzeni dyskowej.
Dystrybucja jest dostępna dla architektur: x86, PowerPC, SPARC (w tym SPARC32 jak i
SPARC64 - programy użytkownika są jednak 32bitowe), Alpha oraz AMD64.
Wersja stabilna 1.0 (Ra) została udostępniona w postaci CD-ROM-ów przez CHIP
Special Linux (Zima 2002) dla architektury i686. Pozostałe architektury dostępne w sieci
w postaci obrazów płyt w formacie ISO 9660. Obecnie dostępna jest również w wersji
Live (uruchamiana bezpośrednio z płyty), bazująca na wersji 2.0 (Ac).
Slackware
Slackware jest najstarszą aktywnie rozwijaną dystrybucją Linuksa. Warto jednak zauważyć, że Debian jest
młodszy zaledwie o 31 dni. Pierwsza wersja, 1.00, została wydana 17 lipca 1993 roku przez Patricka
Volkerdinga. Oryginalny anons można znaleźć na stronie http://www.slackware.com/announce/1.0.php
Wersja ta była oparta o dystrybucję SLS Linux i rozprowadzana jako obrazy dyskietek 3,5 calowych,
dostępne przez anonimowy FTP. Slackware obchodził swoje dziesiąte urodziny 17 lutego 2003 roku.
Nazwa "Slackware" pochodzi od słowa "Slack", zdefiniowanego przez Kościół SubGenius.
Slackware prezentuje odmienne podejście niż inne popularne dystrybucje, takie jak Debian, Ubuntu, Red
Hat Linux, Gentoo Linux, SuSE czy Mandriva. Najtrafniej można ją określić mianem "uniksowej", ze
względu na politykę dostarczania jedynie stabilnych wersji oprogramowania, organizację skryptów
startowych w stylu BSD i brak dedykowanych narzędzi konfiguracyjnych GUI, które można znaleźć w
innych odmianach Linuksa. Starzy wyjadacze powiadają: "Jeżeli znasz Slackware'a, znasz Linuksa... jeżeli
znasz Red Hata, to znasz tylko Red Hata".
Realizacja zarządzania pakietami w Slackware również jest nietypowa, ale zgodna z zasadami
minimalizmu i prostoty. Pakiety są to zwykłe archiwa tar spakowane programem gzip zawierające
dodatkowe informacje o ich zawartości oraz opcjonalnie skrypt instalacyjny. System ten obsługuje
instalację, uaktualnianie i usuwanie pakietów równie prosto, jak w innych dystrybucjach. Nie usiłuje jednak
śledzić czy pilnować tego, co określa się mianem zależności (tj. upewnienia się, że system posiada
wszystkie biblioteki i programy, których nowy pakiet potrzebuje do prawidłowego działania). Dyskusje o
zaletach obsługi bądź ignorowania zależności, choć nie tak zażarte, przypominają odwieczną uniksową
"świętą wojnę" o edytory tekstu - vi kontra Emacs. Podejście twórców Slackware do tego problemu wydaje
się być w pełni akceptowane przez jego - z reguły zaawansowaną - rzeszę użytkowników, którzy
własnoręcznie sprawują pełną kontrolę nad zainstalowanym w systemie oprogramowaniem.
Knoppix
Knoppix to dystrybucja Linuksa oparta
na Debianie (większość
oprogramowania pochodzi od edycji
Sarge, choć kilka programów pochodzi
od edycji Sid), możliwa do uruchomienia
bezpośrednio z CD-ROMu lub płyty
DVD, bez instalacji na twardym dysku
(LiveCD). Jest ona rozwijana przez
niemieckiego inżyniera Klausa
Knoppera.
Podczas pracy Knoppiksa tworzony jest
wirtualny system plików w pamięci RAM,
natomiast wszystkie partycje na dysku
twardym montowane są tylko do
odczytu. Dlatego nie ma ryzyka
przypadkowej utraty danych. Po
uruchomieniu można go zainstalować na
dysku za pomocą prostego w obsłudze
instalatora Knoppix-installer.
Gentoo
Gentoo Linux – jedna z
dystrybucji systemu
operacyjnego GNU/Linux. Jej
nazwa powstała od pingwina
białobrewego, który po
angielsku nazywa się Gentoo
Penguin. Naczelnymi
założeniami tej dystrybucji są
konfigurowalność,
usprawnienie przenośności
i optymalizacja pod kątem
sprzętu użytkownika. Jest to
realizowane dzięki instalacji
niemal całego
oprogramowania z kodu
źródłowego za pomocą
mechanizmu Portage.
SYSTEMY CZASU
RZECZYWISTEGO
System czasu rzeczywistego
(ang. real-time system),
to urządzenie techniczne, którego działanie
jest ograniczone w czasie przez
zjawiska zachodzące poza nim
samym. Źródłem tych ograniczeń
czasowych są zazwyczaj zjawiska
fizyczne zachodzące w świecie rzeczywistym.
Systemy czasu rzeczywistego
najczęściej buduje się w oparciu o komputery,
jednak nie jest to konieczne – można
tym pojęciem określić np. pneumatyczny r
egulator.
SYSTEMY CZASU
RZECZYWISTEGO:
• LynxOS
• OS9
• PhoenixRTOS
• QNX
• Nut/OS
• RT-Linux
• SenseOS
• VxWorks
• Suse Linux Enterprise Real Time
LynksOS
LynxOS RTOS to uniksowy system autorstwa LynuxWorks (formalnie: "Lynx Real-Time
Systems"). Czasami znany jako System Operacyjny Lynx, LynxOS zaopatrzony jest w
przenośny interfejs systemu operacyjnego (POSIX) i w większą kompatybilność z
oprogramowaniem zaprojektowanym pod system Linux. System ten jest używany w
lotnictwie, wojsku, telekomunikacji.
Pierwsze wersje LynxOS zostały napisane w 1986 w Dallas (Teksas) i zaprojektowane z
myślą o procesorze Motorola 68010. W 1988-1989, LynxOS został przystosowany do
architektury procesora Intel 80386. ARM i PowerPC są również obsługiwane. Około
1989, została dodana kompatybilność ABI z SVR3. LynxOS jest kompatybilny z innymi
systemami operacyjnymi, włączając w to Linuksa.
W 2003, LynuxWorks wprowadził specjalną wersję LynxOS-178, przeznaczoną do
użytku w aplikacjach lotniczych, które wymagają certyfikatów (w standardach
przemysłowych) takich jak DO-178B.
Phoenix-RTOS
LynxOS RTOS to uniksowy system autorstwa LynuxWorks
(formalnie: "Lynx Real-Time Systems"). Czasami znany jako
System Operacyjny Lynx, LynxOS zaopatrzony jest w przenośny
interfejs systemu operacyjnego (POSIX) i w większą
kompatybilność z oprogramowaniem zaprojektowanym pod
system Linux. System ten jest używany w lotnictwie, wojsku,
telekomunikacji.
Pierwsze wersje LynxOS zostały napisane w 1986 w Dallas
(Teksas) i zaprojektowane z myślą o procesorze Motorola 68010.
W 1988-1989, LynxOS został przystosowany do architektury
procesora Intel 80386. ARM i PowerPC są również obsługiwane.
Około 1989, została dodana kompatybilność ABI z SVR3.
LynxOS jest kompatybilny z innymi systemami operacyjnymi,
włączając w to Linuksa.
W 2003, LynuxWorks wprowadził specjalną wersję LynxOS-178,
przeznaczoną do użytku w aplikacjach lotniczych, które
wymagają certyfikatów (w standardach przemysłowych) takich jak
DO-178B.
QNX
QNX jest to system operacyjny czasu rzeczywistego zaliczany do
klasy Unix, tworząc w drzewie rozwoju Uniksa własną
i niezależną gałąź. QNX został stworzony przez firmę QNX
Software Systems Ltd..
Sense
SenseOS to projekt napisania nowego 32 bitowego systemu operacyjnego czasu
rzeczywistego (RTOS) przeznaczonego w zamyśle do działania na maszynach
wyposażonych w procesory x86 oraz m68k/PowerPC. Projekt ten istnieje od pierwszej
połowy 2004 roku i jest prowadzony przez studenta informatyki z Polski.
Docelowo ma być to system z wygodnym graficznym interfejsem użytkownika
(przypominającym prostotą obsługę Windows), który będzie pracował dostatecznie
szybko nawet na słabszych i starych maszynach. SenseOS jest zgodny i częściowo
oparty na założeniach Uniksa co ma zapewniać dużą wydajność i skalowalność.
Aktualnie (koniec maja 2005) system jest w bardzo wczesnej fazie rozwoju, lecz już w
tej chwili jest zaopatrzony w GUI i kilka aplikacji (wraz z kompilatorem GCC), które
pozwalają na wykonywanie podstawowych zadań związanych z dalszym rozwojem
systemu.
VxWorks
VxWorks – system operacyjny czasu rzeczywistego (RTOS) rozwijany i sprzedawany
przez amerykańską firmę Wind River Systems z siedzibą w Alameda w Kalifornii.
System ten dostępny jest dla wielu platform sprzętowych, takich jak systemy oparte na
procesorach rodziny MC68000, Intel i960, Intel i386, MIPS, SPARC.
Środowisko programistyczne (jak np. kompilator, linker, edytor, debuger) nie jest
dostępne na docelowej platformie (ang. target), gdyż jest to najczęściej system
wbudowany o ograniczonych zasobach. Do rozwoju oprogramowania dla VxWorks
wymagana jest osobna platforma programistyczna (ang. host) połączona z platformą
docelową. Może to być komputer typu Sun, HP, IBM, DEC, SGI, MIPS. Kod źródłowy
kompilowany jest na platformie programistycznej, lecz wynik kompilacji jest kodem
wykonywalnym dla platformy docelowej (cross-kompilator). Plik wykonywalny jest
następnie przesyłany do pamięci platformy docelowej, gdzie może być przetestowany z
użyciem debugera z interfejsem użytkownika na platformie programistycznej. Cały ten
proces (ang. cross-development) jest powtarzany wielokrotnie, aż do uzyskania
poprawnie działającego programu.
INNE
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Agnix
Amoeba
Atari DOS
Commondore DOS
AtheneOS/Syllable
Athene
CP/J
CP/M
CROOK
eComStation
EgzekutorRTX
EMOS
EPOC32
GEORGE3
Sky OS
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
GEOS
Inferno
IOS
IRMX
ISIS-II
Kylin
MenuetOS
Mikros
Multics
Palm OS
Quarn OS
Symbian
Unumiun
System V7
Amoeba
Amoeba – rozproszony, oparty na mikrojądrze, system operacyjny ogólnego
przeznaczenia. Nazwa tego systemu oznacza po polsku amebę i doskonale oddaje jego
elastyczną naturę.
Pierwsze badania, które przyczyniły się do jej powstania zapoczątkowano w 1980 r. na
Vrije Universiteit w Amsterdamie. Badania te czynione były przy współudziale Centrum
voor Wiskunde en Informatica. Amoeba ujrzała światło dzienne w 1987 r. W jej rozwój
zaangażowała się finansowo Unia Europejska oraz naukowo, partnerzy z Anglii i
Norwegii. Rozwój Amoeby zatrzymał się w 1998 r. na wersji 5.3. W tym też czasie stała
się ona wolnym oprogramowaniem.
Athene
Athene jest międzyplatformowym systemem operacyjnym, stworzonym do
zastosowania w komputerach typu desktop i jako system wbudowany (embedded).
Ciekawą jego cechą jest interfejs użytkownika, który może być dowolnie zmieniany i
upodabniany do innych systemów operacyjnych, np. AmigaOS czy Microsoft
Windows.
Inne własności tego systemu to :
• architektura wtyczkowa
• ładowalne moduły
• przenoszalność na inne platformy (obecnie tylko Intel)
• język skryptowy DML
• mała zajętość pamięci
• obsługa Unikodu
• darmowy do zastosowań domowych
• dostępny kod źródłowy
AtheneOS/Syllable
Syllable – system operacyjny
zorientowany na zastosowania domowe
(prosta obsługa, multimedia) i biurowe.
Powstał w lipcu 2002 jako odgałęzienie
systemu AtheOS, który został porzucony
przez swojego autora, Kurta Skauena.
CP/J
CP/J to system operacyjny używany do kontroli ośmiobitowego
komputera Elwro 800 Junior. CP/J był zmodyfikowaną wersją systemu
CP/M. Od systemu CP/M nie różnił się prawie niczym, prócz tego, iż
miał wbudowaną obsługę prostego protokołu sieciowego, co m.in.
pozwalało na bezproblemowe połączenie kilku komputerów Elwro 800
Junior.
CP/M
CP/M (ang. Control Program/Monitor lub Control Program/Microcomputer) – prosty
system operacyjny, produkowany przez firmę Digital Research, dopuszczający działanie
tylko jednego procesu (wykonywanego programu). Ta cecha upraszczała konstrukcję
systemu, przede wszystkim zarządzanie i ochronę pamięci, która poza obszarem
zarezerwowanym dla systemu, była dostępna dla jednego procesu.
System CP/M posiadał bardzo ubogi zestaw poleceń wewnętrznych, interpreter poleceń
był częścią jądra systemu (ładowany do początkowego obszaru pamięci). Interpreter
poleceń pozwalał na wyświetlenie zawartości katalogu (z różnymi opcjami), zmianę
katalogu, zmianę aktywnego użytkownika (polecenie user z parametrami 0-7) i
uruchomienie polecenia (programu) zewnętrznego. Struktura plików wykonywalnych
przypominała format .com, stosowany w PC-DOS (była zresztą ich pierwowzorem).
CROOK
CROOK – system operacyjny wzorowany na systemie UNIX opracowany w latach
80. XX wieku na Politechnice Gdańskiej dla polskiego 16-bitowego minikomputera
Mera 400.
Był to wielozadaniowy system wielodostępny, który umożliwiał przetwarzanie
bezpośrednie.
Zawierał kompilator Fortranu i z tego względu był popularny w środowisku
inżynieryjnym (np. Politechnika Gdańska, Politechnika Poznańska).
Twórcami byli dwaj pracownicy Laboratorium Komputerowego w Zakładzie
Urządzeń Okrętowych ówczesnego Instytutu Okrętowego
eComStation
eComStation (czasami w skrócie określany jako "eCS")
to wersja systemu operacyjnego OS/2, stworzony na
podstawie wersji OS/2 Warp 4 Merlin Convenience Pack
(MCP).
Egzekutor RTX
Egzekutor RTX ( Real Time eXecutive ) to prosty system operacyjny dla komputerów serii MERA 300.
Egzekutor RTX składa się z następujących modułów:
• loadera (program wczytujący system do pamięci komputera),
• programu konwersacji z operatorem,
• procesora ekstrakodów (patrz język MOTIS),
• monitora przerwań.
EMOS
EMOS (Elwrowski Mikrokomputerowy Operacyjny System) to system
operacyjny przeznaczony dla mikrokomputera Elwro 523, kompatybilny
z systemem CP/M 2.2.
System oparty jest na 4 funkcjonalnych obszarach:
• PDO (Przetwarzanie Dyrektyw Operatora): konsola tekstowa Interfejs tekstowy
• PSD (Podstawowy System Dyskowy): system plików
• SI/O (System Wejścia-Wyjścia)
• TOP (Tymczasowy Obszar Programu)
GEORGE3
GEORGE 3 - system operacyjny stosowny w przeszłości
w dużych systemach komputerowych, w tym miedzy
innymi produkowanych w ELWRO systemach serii
ODRA 1300. System ten pełnił funkcję przyjmowania,
uruchamiania, planowania i wykonywania zadań, przy czym
użytkownik do komunikacji z systemem używał języka opisu zadań.
GEOS
GEOS (Graphic Environment Operating System) –
system operacyjny stworzony w roku 1985 przez firmę
Berkeley Softworks (później GeoWorks). Początkowo
przeznaczony dla komputerów Commodore 64 na który
powstała pierwsza wersja tego systemu. Później
utworzono wersje dla Commodore 128, Apple II oraz
wersje v2 dla Commodore 64. Istniała także mało znana
wersja dla Commodore Plus/4. Umożliwiał pracę w
środowisku graficznym na 8-bitowych komputerach.
Inferno
Inferno to rozproszony system operacyjny zaprojektowany do pracy na
wielu komputerach połączonych siecią komputerową. Może być
uruchomiony jako autonomiczny system operacyjny, jako aplikacja w
istniejącym już systemie, lub jako wtyczka do Internet Explorera.
Aplikacje dla tego systemu pisane są w języku Limbo
IOS
IOS (ang. Internetwork Operating System) to system operacyjny
opracowany przez firmę Cisco. System ten pracuje na większości
urządzeń produkowanych przez Cisco takich jak routery, przełączniki
itp.
IOS pracuje w trybie znakowym (CLI, ang. command line interface interfejs wiersza poleceń). Obsługa więc jest bardzo podobna jak w
systemach operacyjnych takich jak DOS.
IRMX
iRMX to nazwa rodziny systemów operacyjnych opracowanych przez
firmę Intel dla mikrokomputerów ośmio- i szesnasto-bitowych opartych
na procesorach tej firmy. Systemy należące do tej grupy są
wielozadaniowymi systemami operacyjnymi czasu rzeczywistego.
Opracowano następujące systemy operacyjne:
• iRMX-86 : najbardziej rozbudowany z systemów,
• iRMX-88 : system podobny do w.w. lecz z pewnymi ograniczeniami,
• iRMX-80 : system przeznaczony dla komputerów ośmiobitowych.
ISIS-II
ISIS-II - system operacyjny, opracowany przez firmę Intel dla rodziny
mikrokomputerów Intel 8080/8085. Nazwa systemu jest akronimem
od: Intel Systems Implementation Supervisor.
System ISIS-II jest dyskowym systemem operacyjnym,
jednoprogramowym, składającym się w swej istocie z zestawu
procedur umożliwiających w jednolity sposób traktować urządzenia
zewnętrzne. Jednoprogramowość systemu oznacza możliwość
realizacji w danym momencie tylko jednego zadania. Zlecenie
wykonania określonej operacji wstrzymuje wykonanie podprogramu
zlecającego aż do zakończenia realizacji wywołanej procedury
systemu lub programu.
Kylin
Kylin jest to system operacyjny łączący idee z kilku
innych systemów: jądro przypomina Macha, a
warstwa usług podobna jest do BSD, jednocześnie
Kylin ma posiadać przyjazny graficzny interfejs
użytkownika. Zaletą systemu jest zgodność ze
standardami uniksowymi (m.in. POSIX, LSB), oraz
szczególna dbałość o bezpieczeństwo.
MenuetOS
MenuetOS to 32-bitowy system operacyjny oparty na licencji GPL. Istnieje również
64-bitowa odmiana tego systemu, dostępna na stonie producenta.
MenuetOS został napisany przez Ville Mikaela Turjanmaa. System mieści się w
całości na dyskietce. Został napisany w asemblerze FASM. Dostępne są też
kompilatory i crosskompilatory języków wysokiego poziomu. Aktualnie system
obsługuje każdą kartę graficzną obsługującą standard VESA.
System zawiera GUI, odtwarzacz plików WAV, prosty edytor tekstu (TinyPad),
asembler, prosty stos TCP/IP oraz kilka gier. Kod źródłowy wszystkich programów
i jądra systemu jest dostępny na stronie WWW, aby zwolnić miejsce dla
programów na dyskietce.
W 2004 liderem projektu został Mike Hibbett, twórca stosu TCP/IP dla MenuetOS.
Mikros
Mikros to dyskowy system operacyjny, zgody z systemem
CP/M w wersji 2.2, stosowany w systemie
mikrokomputerowym MIKROSTER MSA-80.
Multics
MULTICS to system operacyjny, który został zaprojektowany przez zespół złożony z
pracowników Massachusetts Institute of Technology (MIT), firmy General Electric
(której oddział komputerowy został później sprzedany firmie Honeywell) i firmy Bell
Laboratories (która zaniechała tego projektu w 1969 r.).
Z założenia MULTICS miał być naturalnym rozszerzeniem systemu CTSS. System
CTSS i inne wczesne systemy operacyjne z podziałem czasu zyskały takie
powodzenie, że natychmiast spowodowały zapotrzebowanie na szybkie przejście do
większych i lepszych opracowań tego rodzaju. Z chwilą udostępnienia większych
komputerów konstruktorzy systemu CTSS postanowili wprowadzić udogodnienie w
postaci podziału czasu. Usługi komputerowe miały być dostarczane jak prąd
elektryczny. Wielkie systemy komputerowe powinny być połączone liniami
telefonicznymi z terminalami w biurach i domach na całym świecie. System
operacyjny pracowałby nieprzerwanie w trybie podziału czasu z rozległym systemem
plików wspólnie użytkowanych programów i danych.
Palm OS
Palm OS jest jednym z popularniejszych systemów
operacyjnych dla palmtopów. Pierwsze modele
palmtopów pracujących w Palm OS pojawiły się w
1996 roku (Pilot 1000). Na początku producentem
Pilotów była firma 3Com. Później urządzenia firmy
3com nazwano Palm Pilot, następnie w wyniku
przekształceń w 3com wydzielona została firma Palm
Computing zajmująca się tylko palmtopami.
Quarn OS
Quarn OS – jądro systemu operacyjnego, shell i biblioteka C. Jest to projekt Open
Source rozpowszechniany na zasadach licencji GNU GPL.
Jest tworzony przez Polaka, Pawła Dziepaka, ukrywającego się pod pseudonimem Hery
Sasta.
Pierwsza wersja Quarn OS opublikowana została 1 maja 2005. Pisany jest w
asemblerze i C. System jest w początkowej fazie rozwoju. Pracuje w 32-bitowym trybie
chronionym. System obsługuje system plików FAT12. Wykorzystuje oraz obsługuje
także DMA, PIC, PIT oraz TSS. Potrafi uruchamiać pliki binarne w czystej postaci (bez
nagłówków i podziału na segmenty). Aktualnie trwają prace nad uruchamianiem
programów wykonywalnych ELF. Planowane jest wprowadzenie innowatorskiego
systemu zarządzania pamięcią oraz modułu sztucznej inteligencji.
Sky OS
SkyOS to system operacyjny napisany na platformę x86, przystosowany
głównie do pracy biurowej w trybie graficznym. System ten jest w dużej
mierze zgodny z POSIX.
Prace nad SkyOS zostały rozpoczęte w roku 1996 przez Roberta
Szeleneya. Obecnie trwają prace nad wydaniem wersji 5.0. Będzie to
system komercyjny z zamkniętym kodem źródłowym - dołączenie do
grona testerów wymaga dokonania wpłaty.
SkyOS używa systemu plików SkyFS, ale potrafi również odczytywać
FAT16/FAT32, BeFS, ext2/ext3.
Symbian
SkyOS to system operacyjny napisany na platformę x86, przystosowany
głównie do pracy biurowej w trybie graficznym. System ten jest w dużej mierze
zgodny z POSIX.
Prace nad SkyOS zostały rozpoczęte w roku 1996 przez Roberta Szeleneya.
Obecnie trwają prace nad wydaniem wersji 5.0. Będzie to system komercyjny z
zamkniętym kodem źródłowym - dołączenie do grona testerów wymaga
dokonania wpłaty.
SkyOS używa systemu plików SkyFS, ale potrafi również odczytywać
FAT16/FAT32, BeFS, ext2/ext3.
System V7
System V7 - system operacyjny mający dziś zastosowania w rzadkich
systemach ekspertowych. Pierwsze projekty (do innych zastosowań)
powstały w latach osiemdziesiątych. Miał być to system zastępujący
Unix-y na wielkich komputerach typu Mainframe.
Ununium
Unununium to powstały w roku 2004 eksperymentalny system
operacyjny.
Oryginalność Unununium polega na oparciu o Pythona (początkowo
był to asembler). Jego twórcy chcą zbudować system maksymalnie
zintegrowany i eleastyczny, gdzie aplikacje mogą wykorzystywać
inne aplikacje na podobieństwo bibliotek.
Wersja 0.1 pozwala tylko wystartować system i uruchomić kilka
demonstracyjnych aplikacji z poziomu interpretera Pythona.
Kolejnym krokiem będzie Implementacja zapamiętywania bieżącego
stanu aplikacji i odtwarzania go po ponownym starcie, a interfejs
użytkownika pojawi się dopiero w wersji 0.5.
Autorzy Unununium powołują się na filozofię FSF, ale rozumieją ją
na swój sposób, mianowicie nie dają na swój system żadnej licencji.