nr 1 (23) - Poltransplant
advertisement
B i u l e t y n I n f o r m a c y j n y Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne do spraw transplantacji „Poltransplant” 02-001 WARSZAWA, AL. JEROZOLIMSKIE 87 www.poltransplant.org.pl CENTRALA tel. (+48) 22 621 22 40, (+48) 22 621 49 50 SEKRETARIAT tel. (+48) 22 622 58 06, fax (+48) 22 622 32 43 e-mail: [email protected]; [email protected] KOORDYNATOR tel. (+48) 22 622 88 78, fax (+48) 22 627 07 49 e-mail: [email protected]; NR 1 (23) maj 2015 issn 1428-0825 c e n t r a l n y r e j e s t r n i e s p ok r e w n i oNYc h potencjalnych dawców szpIku i krwi pępowinowej tel. (+48) 22 627 07 48, fax (+48) 22 621 72 82 e-mail: [email protected]; [email protected] KRAJOWA LISTA OSÓB OCZEKUJĄCYCH NA PRZESZCZEPIENIE k. madej tel. (+48) 22 626 80 27, (+48) 22 626 80 28, fax (+48) 22 626 80 29 e-mail: [email protected] SPIS TREŚCI 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. Wstęp – R. Danielewicz......................................................... 3 Zasady alokacji i dystrybucji nerek i trzustki................. 5 Zasady alokacji i dystrybucji rogówek.......................... 13 Stanowisko w sprawie organizacji pobrań wielonarządowych – J. Czerwiński, W. Czapiewski.......... 19 Zasady krzyżowych pobrań i przeszczepień nerek od żywych dawców – D. Lewandowska, J. Czerwiński ........... 23 Pobieranie i przeszczepianie narządów w Polsce w 2014 r. – K. Antoszkiewicz, J. Czerwiński.......................... 25 Przeszczepianie narządów w Polsce 1966-2014 – J. Czerwiński, P. Malanowski............................................. 41 Krajowa lista oczekujących na przeszczepienie – D. Lewandowska, M. Hermanowicz, J. Przygoda, I. Podobińska, I. Walczyk, S. Borczon................................. 43 Identyfikacja pacjentów podwyższonego ryzyka immunologicznego – I. Podobińska, D. Lewandowska..... 57 Rejestr przeszczepień narządów – J. Czerwiński, M. Wysocka, K. Antoszkiewicz................................................ 58 Liczba osób żyjących po przeszczepieniu nerki w Polsce – B. Rutkowski..................................................... 61 Centralny Rejestr Sprzeciwów – P. Malanowski................. 62 Rejestr Żywych Dawców – D. Lewandowska, M. Hermanowicz, J. Przygoda.............................................. 67 Istotne zdarzenia i reakcje niepożądane w obszarze pobierania, przechowywania i przeszczepiania narządów zarejestrowane w 2014 r. – J. Czerwiński, J. Przygoda........................................................................... 69 Rejestr przeszczepień komórek krwiotwórczych szpiku i krwi obwodowej oraz krwi pępowinowej – A. Łęczycka........................................................................ 76 Centralny Rejestr Niespokrewnionych Potencjalnych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej – K. Nestorowicz, A. Łęczycka........................................................................... 85 Dobór niespokrewnionych dawców szpiku w 2014 r. – J. Żalikowska-Hołoweńko, M. Dudkiewicz, L. Perenc.............93 Wywóz i przywóz do Polski komórek krwiotwórczych i narządów w 2014 r. – J. Żalikowska-Hołoweńko..................100 19. Działalność szkoleniowo-promocyjna Poltransplantu – K. Nestorowicz, I. Jackowska............................................ 103 20. Działania edukacyjne koordynatora regionalnego na przykładzie województwa kujawsko-pomorskiego – A. Woderska......................................................................120 21. Udział Poltransplantu w realizacji zadań konkursowych Narodowego Programu Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej w roku 2014 – R. Danielewicz, J. Czerwiński, J. Żalikowska-Hołoweńko................................................... 123 22. Zadania regionalnego koordynatora pobierania i przeszczepiania narządów. – J. Czerwiński................ 126 23. Dawca wielonarządowy po zatruciu tlenkiem węgla – J. Kot................................................................................ 127 24. Wykrywanie zakażenia kiłą u potencjalnego zmarłego dawcy narządów – Ł. Górski........................................... 130 25. Programy Komisji Europejskiej: ACCORD, FOEDUS – J. Czerwiński.................................................................... 134 26. „Consent and Authorization to Organ Donation”; polski wkład do „Guide to the quality and safety of organs for transplantation. 6th Edition” – M. Trujnara, A. Jakubowska-Winecka, R. Becler, J. Czerwiński............. 139 27. Podyplomowe Szkolenia Koordynatorów Transplantacyjnych Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego 2007-2014 – J. Czerwiński, A. JakubowskaWinecka, T. Kubik, R. Becler, K. Gross-Issajewicz............. 142 28. Sieć szpitalnych koordynatorów transplantacyjnych w Polsce w 2014 r. – T. Danek, J. Czerwiński, W. Kochut........................................................................... 144 29. Szkolenia osób, których czynności bezpośrednio wpływają na jakość komórek, tkanek lub narządów oraz bezpieczeństwo dawców i biorców przeprowadzone w 2014 r. – W. Kochut, T. Danek, M. Wysocka........................................................................ 149 30. Polska Unia Medycyny Transplantacyjnej i Partnerstwo dla Transplantacji – M. Kosieradzki....... 151 31. Kalendarium 2015............................................................. 152 1 1620 1610 1611 1472 1349 1258 1401 1388 1334 1204 1127 1028 758 698 Liczba przeszczepionych narządów 666 444 435 428 372 366 398 420 392 315 343 284 151 130 100 49 41 49 39 46 47 11 10 6 9 8 10 4 Przeszczepianie narządów w latach 1966-2014 w Polsce w latach 1966-2014 1148 962 Przeszczepianie narządów w Polsce 1123 8 8 6 0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800 3 „Poltransplant Biuletyn Informacyjny” wydaje Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne ds. Transplantacji Poltransplant Redaktor Naczelny: Jarosław Czerwiński Redakcja: Piotr Malanowski Nakład: 700 egzemplarzy Wstęp W roku 2014 nie odnotowaliśmy zwiększenia liczby dawców zgłaszanych do ­Poltransplantu, ani też zwiększonej liczby przeszczepień narządów. Większość ośrodków transplantacyjnych utrzymywała swoją dotychczasową aktywność. Jak co roku, w Biuletynie, przedstawiamy starannie zebrane dane dotyczące pobierania narządów, charakterystyki zmarłych dawców i podsumowania aktywności i jakości w zakresie przeszczepiania poszczególnych narządów. Podobnie przedstawiamy szczegółowe dane dotyczące aktywności rejestru dawców szpiku i krwi pępowinowej oraz aktywności ośrodków dobierających i ośrodków przeszczepiających komórki krwiotwórcze. W 2014 roku do Poltransplantu zgłoszono 782 potencjalnych dawców narządów (775 w roku 2013), z których 594 (76%) stało się dawcami rzeczywistymi, a 572 (73%) dawcami wykorzystanymi. Wskaźnik liczby dawców na milion mieszkańców nie zmienił się zatem w odniesieniu do roku poprzedniego i wyniósł 15,4. Podobnie jak w latach poprzednich widoczne są znaczące różnice w liczbie dawców w przeliczeniu na milion mieszkańców w różnych regionach Polski. Dane te są szczegółowo przedstawione w tekście „Pobieranie i przeszczepianie narządów w Polsce w 2014 r.” Należy pogratulować wiodącym regionom – koordynatorom i transplantologom z województw zachodniopomorskiego, wielkopolskiego i warmińsko-mazurskiego. W 2014 roku przeszczep otrzymało 1619 biorców narządów. Przeszczepiono 1121 nerek (w tym 55 narządów od dawców żywych), 37 trzustek (w tym 28 jednoczasowo z nerką), 366 wątrób (w tym 30 fragmentów wątroby od dawców żywych dla dzieci), 76 serc, 19 płuc, w jednym przypadku przeszczepiono kończynę górną. Razem wykonano 1661 przeszczepień narządów u 1619 biorców. Na podkreślenie zasługują bardzo dobre wskaźniki przeżycia biorców i przeżycia przeszczepów, co jest miarą jakości wykonywanych w Polsce przeszczepień. Dla przykładu 10-letnie przeżycie biorcy po przeszczepieniu nerki dotyczy 76% osób a przeżycie przeszczepu 58% (w okresie 15 lat odpowiednio 66 i 45%). Pozostałe wskaźniki znajdziecie Państwo w rozdziale „Rejestr Przeszczepień”. W ubiegłym roku nie zmienił się czas oczekiwania na przeszczepienie nerki ani też nie zmieniła się liczba osób oczekujących na przeszczepienie. Szczegółowe dane zawarte są na dalszych stronach Biuletynu (rozdział „Krajowa lista osób oczekujących na przeszczepienie”). Pragnę podkreślić osiągnięcia dwóch zespołów zajmujących się przeszczepianiem narządów i pogratulować serdecznie tym Zespołom i ich Liderom. W Klinice Chirurgii Ogólnej, Transplantacyjnej i Wątroby w CSK nr 1 w Warszawie, w ubiegłym roku wykonano 184 przeszczepienia wątroby (połowa wykonanych w Polsce przeszczepień wątroby) i 30 pobrań fragmentu wątroby od żywego dawcy. Profesorowi Markowi Krawczykowi i Jego Zespołowi należą się wyrazy uznania i gratulacje, szczególnie biorąc pod uwagę stopień złożoności tego przeszczepienia i wysiłek wielospecjalistycznego Zespołu. Drugi Zespół, którego aktywność zasługuje na podkreślenie to Klinika Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej ze Szpitala Dzieciątka Jezus w Warszawie, gdzie w roku 2014 wykonano 229 przeszczepień narządów – 182 nerek (w tym 21 od dawców żywych), 39 wątrób i 8 trzustek (w tym 6 jednoczasowo z nerką). Profesorowi Andrzejowi Chmurze i Zespołowi należą się serdeczne gratulacje. Nadal utrzymuje się dobra dynamika zwiększania się Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Potencjalnych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej, który od roku 2011 zwiększył liczbę zarejestrowanych z 79 tysięcy do 728 tysięcy aktywnych dawców w końcu 2014 roku (741 tysięcy zarejestrowanych). 211 tysięcy nowych aktywnych dawców dodanych do Rejestru w ciągu jednego roku jest dużym osiągnięciem. Ośrodkom dawców szpiku należy pogratulować aktywności i skuteczności w rekrutowaniu nowych dawców. Nie można nie zauważyć roli środków publicznych z Narodowego Programu Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej przeznaczonych na rekrutację nowych dawców przez ośrodki dawców szpiku. Jednym z efektów zwiększania się liczby polskich dawców jest rosnąca proporcja zaakceptowanych polskich dawców dla polskich biorców – 38% w 2011 roku, 54% w 2013 i 58% w roku 2014. 3 W roku 2014 w porównaniu do 2013 r. zwiększyła się również liczba wykonywanych przeszczepień komórek krwiotwórczych (odpowiednio 873 vs 847 autotransplantacji, 572 vs 493 alotransplantacji). Szczegółowe dane przedstawiono w rozdziale „Rejestr przeszczepień komórek krwiotwórczych szpiku i krwi obwodowej oraz krwi pępowinowej”. Po spotkaniach z przedstawicielami ośrodków transplantacyjnych w poszczególnych obszarach, zostały zmodyfikowane zasady alokacji nerek, trzustki i rogówki. Po zebraniu wielu opinii i przeprowadzeniu dyskusji zasady zostały zmienione i opublikowane na stronie internetowej Poltransplantu. Zmiany te publikujemy także w tym wydaniu Biuletynu. Po zaledwie kilku miesiącach działania nowych zasad już widoczne są korzystne efekty tych zmian. Zachęcam Państwa do uważnej lektury Biuletynu. Prof. Roman Danielewicz 4 Zasady alokacji Zasady alokacji nerek z dnia 1 grudnia 2014 r. System alokacji nerek dla biorców z listy oczekujących działa w oparciu o kryteria medyczne i jest zgodny z Rozporządzeniem MZ dotyczącym krajowej listy osób oczekujących na przeszczepienie z 4 grudnia 2009 r., zapewnia sprawiedliwy dostęp biorców do pozyskiwanych narządów z jednoczesnym spełnieniem warunku jak najlepszego doboru dawca-biorca i uwzględnieniem czynników mogących wpływać na wczesną czynność przeszczepu oraz odległy wynik przeszczepienia nerki. Kwalifikacja chorych do przeszczepienia nerki Krajowa lista osób oczekujących na przeszczepienie nerki jest prowadzona w systemie elektronicznym www.rejestry.net. Wpisanie potencjalnego biorcy na listę oczekujących jest warunkiem otrzymania przeszczepu. Kwalifikacja chorych do przeszczepienia nerki odbywa się w ośrodkach kwalifikacyjnych powoływanych na mocy art. 16c ustawy transplantacyjnej przez dyrektorów szpitali, w których znajdują się ośrodki przeszczepiające nerki. Obecnie w Polsce jest 12 ośrodków zajmujących się kwalifikowaniem chorych do przeszczepienia nerki. Osoba kierująca zespołem w ośrodku kwalifikacyjnym ma obowiązek niezwłocznego zgłaszania do krajowej listy osób zakwalifikowanych w swoim ośrodku. Biorcy zakwalifikowani do przeszczepienia nerki przez jeden ośrodek mogą być przeszczepieni w innym ośrodku wykonującym takie procedury (alokacja nastawiona na pacjenta). Potencjalny biorca ma możliwość wyboru ośrodka przeszczepiającego. Alokacja nerek pobranych od dawców zmarłych System doboru biorcy nerki działa w połączeniu z obowiązkową dystrybucją surowic wszystkich pacjentów zgłoszonych do przeszczepienia nerki do wszystkich regionalnych pracowni typowania tkankowego, którą od listopada 2009 r. prowadzi Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Poznaniu (w wyniku rozstrzygnięcia konkursu). Zasady wyboru biorcy Wyboru biorcy z listy dokonuje się wg zasad zawartych w Tabeli 1. O wyborze decyduje większa liczba punktów, które uzyskuje biorca. Następujące grupy biorców mają pierwszeństwo w wyborze do przeszczepienia, niezależnie od liczby punktów: zz biorcy zgłoszeni w trybie pilnym (brak możliwości dializowania); zz biorcy wysoko immunizowani (PRA ≥ 80%); zz biorcy z brakiem niezgodności w układzie HLA z dawcą; zz biorcy pediatryczni nerek pobranych od dawcy, który nie ukończył 16 roku życia; zz biorca w wieku > 60 lat od dawcy w wieku > 65 lat; zz biorca przeszczepu nerki i jednoczasowego przeszczepu innego narządu. W przypadku, gdy ośrodek, który dokonał pobrania nerek nie zdecyduje się na przeszczepienie wybranemu z listy oczekujących biorcy z powodu braku doświadczenia wobec tzw. 5 „trudnego” biorcy (biorca po licznych operacjach, biorca do nadpęcherzowego odprowadzenia moczu, biorca wysoko immunizowany i in.) zobowiązany jest przekazać pobraną nerkę do ośrodka, który zakwalifikował tego biorcę do przeszczepienia. W tych przypadkach nie obowiązuje „zwrot” przeszczepów nerkowych. Dopuszcza się wykonanie przeszczepu wyprzedzającego (u biorcy jeszcze niedializowanego z klirensem kreatyniny < 15 ml/min/1,73 m2) nerki pobranej od dawcy zmarłego tylko zgodnie z regułami zawartymi w Tabeli 1. W przypadku pacjentów z cukrzycą, jako wartość graniczną przy kwalifikacji do przeszczepienia przyjmuje się klirens kreatyniny < 20 ml/min/1,73 m2. Po przeszczepieniu zespół transplantacyjny: zz p rzesyła do Poltransplantu kartę biorcy narządów wg wzoru zamieszczonego na stronie Poltransplantu http://www.poltransplant.pl/Download/karta_biorcy.pdf; zz dokonuje odpowiedniego wpisu w www.rejestry.net w części rejestr przeszczepień; zz p rzesyła do Poltransplantu protokół wyboru biorcy, a w przypadku, gdy taki protokół znajdzie się w www.rejestry.net wypełnia odpowiedni formularz. Monitorowanie systemu alokacji zz listę osób zgłoszonych do przeszczepienia z zaznaczeniem trybu zgłoszenia (planowy, pilny) prowadzi Krajowa Lista Osób oczekujących na przeszczepienie nerki w Poltransplancie; zz n adzór nad prawidłowością wyboru biorcy oraz dystrybucją pobranych nerek prowadzi Zespół ds. Koordynacji Pobierania i Przeszczepiania Narządów w Poltransplancie; zz p o każdym przeszczepieniu nerki obowiązuje jego udokumentowanie przez ośrodek, który dokonał przeszczepienia w Krajowym Rejestrze Przeszczepień. Dobór biorcy nerki opiera się na zasadzie identyczności grupy krwi w układzie AB0 z dawcą, a w sytuacji braku biorcy z grupą krwi identyczną na zasadzie zgodności grup krwi w układzie AB0. 6 Tabela 1. Parametry wyboru biorcy nerki. PARAMETR WARUNEK PUNKTACJA PRZESZCZEP OBLIGATORYJNY 1.Biorca bez dostępu do dializ, tryb pilny C-M ujemny Przeszczep obligatoryjny 2.Brak niezgodnych HLA C-M ujemny Przeszczep obligatoryjny Wybór biorcy zgodny z zasadami systemu Przeszczep obligatoryjny 4. PRA ≥ 80% C-M ujemny Przeszczep obligatoryjny 5. Biorca > 60 lat od dawcy > 65 lat C-M ujemny Przeszczep obligatoryjny Wybór biorcy systemu wg zasad ośrodka transplantacyjnego Przeszczep obligatoryjny 3. Dawca do ukończenia 16 rż. dla biorcy pediatrycznego 6. Biorca jednoczasowego przeszczepu nerki i innego narządu PUNKTY PREFERENCYJNE A 2 (+2 gdy biorca jest domniemaną homozygotą od dawcy z identyczną domniemaną homozygotą) B 5 (+5 gdy biorca jest domniemaną homozygotą od dawcy z identyczną domniemaną homozygotą) DR 10 (+10 gdy biorca jest domniemaną homozygotą od dawcy z identyczną domniemaną homozygotą) 50-79% 7 Za każdy brak niezgodnych HLA PRA Biorca z własnego ośrodka kwalifikacyjnego Łączny czas dializ (w latach) >1 1 >2 2 >3 3 >4 4 >5 5 >6 6 >7 7 >8 8 >9 9 >10 10 Biorca z cukrzycową chorobą nerek 3 Biorca nerki po transplantacji innego narządu Wiek biorcy 10 15 <12 lat 4 gdy dawca < 35 rż. >60 lat 2 Utrata przeszczepu nerki od dawcy żywego w ciągu miesiąca od transplantacji 10 Niewydolność pozostałej nerki u dawcy żywego nerki 15 Czas oczekiwania od zgłoszenia do KLO Rezerwa (pacjent wezwany do ośrodka transplantacyjnego) 10x dodatni CM 1 pkt > 3 lat oraz za każdy następny rok oczekiwania 1 10 7 Uwagi: 1. Punktowanie potencjalnego biorcy nerki wg braku niezgodnych HLA ma przewagę nad punktacją zgodnych HLA. W sytuacji, gdy dawca jest homozygotą w A, B, DR może mieć maksymalnie tylko 3 wspólne antygeny z biorcą i biorca uzyskuje wówczas tylko 17 pkt. za HLA, natomiast dawca ten nie wnosi żadnych niezgodnych HLA, czyli za brak niezgodności biorca otrzymałby 34 pkt. W immunizacji przeszczepem znaczenie mają bowiem wprowadzone niezgodności HLA, a nie ilość zgodnych HLA. 2. W celu zwiększenia prawdopodobieństwa wytypowania potencjalnych biorców w rejonie pobrania nerek zwiększono liczbę punktów dla biorcy w alokacji „za rejon” z 4 do 10. 3. Potencjalni biorcy z tzw. domniemaną homozygotą w przypadku wytypowania nerki od dawcy z identyczną domniemaną homozygotą otrzymają dodatkowe punkty w alokacji nerek (odpowiednio w DR – 10 pkt., w B – 5 pkt., w A - 2 pkt.) z uwagi na zmniejszoną o 50% szansę na otrzymanie nerki w stosunku do biorców heterozygotycznych. 4. Z uwagi na istniejące niedoszacowanie immunologiczne potencjalnych biorców nerki obecnie stosowanymi metodami ustalono przyznanie jednorazowo 10 pkt. potencjalnym biorcom, jeśli w typowaniu 10-krotnie uzyskali dodatni CM. Regionalne Ośrodki Kwalifikacyjne Nazwa ROK Białystok Konsultant-nefrolog Konsultant-chirurg 15-540 Białystok, Żurawia 14 Prof. dr hab. Jolanta Małyszko Prof. dr hab. Marek Gacko 85-094 Bydgoszcz, M. Skłodowskiej-Curie 9 Prof. dr hab. Jacek Manitius Prof. dr hab. Zbigniew Włodarczyk 80-211 Gdańsk, Dębinki 7a Prof. dr hab. Bolesław Rutkowski Prof dr hab. Zbigniew Śledziński ROK Katowice 40-027 Katowice, Francuska 20-24 Prof. dr hab. Andrzej Więcek Prof. dr hab. Lech Cierpka ROK Kraków 31-501 Kraków, Kopernika 15 Prof. dr hab. Władysław Sułowicz Dr Grzegorz Mocny ROK Lublin 20-954 Lublin, Jaczewskiego 8 Dr Dorota MarkowskaGosik Dr Jacek Bicki ROK Łódź 90-153 Łódź, Kopcińskiego 22 Prof. dr hab. Michał Nowicki Prof. dr hab. Józef Matych ROK Poznań 60-355 Poznań, Przybyszewskiego 49 Dr hab. Ilona PiechockaIdasiak Dr hab. med. Maciej Głyda ROK Szczecin 70-111 Szczecin, Al. Powstańców Wlkp 72 Prof. dr hab. Kazimierz Ciechanowski Prof. dr hab. Marek Ostrowski ROK Warszawa 02-006 Warszawa, Nowogrodzka 59 Prof. dr hab. Magdalena Durlik Prof. dr hab. Sławomir Nazarewski ROK Warszawa CZD 04-730 Warszawa, Al. Dzieci Polskich 20 Prof. dr hab. Ryszard Grenda Prof. dr hab. Piotr Kaliciński ROK Wrocław 50-556 Wrocław, Borowska 213 Prof. dr hab. Maria Boratyńska Dr Paweł Chudoba ROK Bydgoszcz ROK Gdańsk 8 Adres Zasady alokacji i dystrybucji pobrań trzustki celem przeszczepienia trzustki wraz z nerką, samej trzustki, wysp trzustkowych wraz z nerką, samych wysp trzustkowych z dnia 1 grudnia 2014 r. Umocowanie Zasady: zz powstały w oparciu o zasady opublikowane w Biuletynie Poltransplantu w 2012 r.; zz z ostały dostosowane do współczesnych praktyk w obszarach kwalifikacji dawcy, kwalifikacji biorcy, wymiany narządów pomiędzy ośrodkami transplantacyjnymi oraz wyboru biorcy; zz z ostały zaakceptowane podczas spotkania Kierowników ośrodków przeszczepiających nerki oraz trzustki oraz Koordynatorów z tych ośrodków w dniu 1 grudnia 2014 r. zz z ostały opublikowane na stronie www.poltransplant.org.pl, na stronie rejestrów transplantacyjnych www.rejestry.net oraz w Biuletynie Poltransplantu z 2015 r. Kwalifikacja chorych do przeszczepienia trzustki Istnieje jedna, krajowa lista pacjentów oczekujących na przeszczepienie trzustki oraz wysp trzustkowych w różnych kombinacjach (przeszczepienie trzustki wraz z nerką, przeszczepienie samej trzustki, przeszczepienie wysp trzustkowych wraz z nerką, przeszczepienie samych wysp) prowadzona w systemie elektronicznym www.rejestry.net. Wpisanie potencjalnego biorcy na listę oczekujących jest warunkiem otrzymania przeszczepu. Kwalifikacja chorych do przeszczepienia trzustki (wspólnie z nerką lub samej) oraz przeszczepienia wysp (wspólnie z nerką lub samych) może się odbywać tylko w ośrodkach kwalifikujących, które wykonują tego rodzaju przeszczepienia (mają pozwolenie Ministra Zdrowia na takie czynności). Pacjenci zakwalifikowani do przeszczepienia samej trzustki mogą być alternatywnie rozpatrywani jako potencjalni biorcy wysp trzustkowych, a pacjenci zakwalifikowani do przeszczepienia nerki i trzustki mogą być alternatywnie zakwalifikowani do wspólnego przeszczepienia nerki i wysp trzustkowych. Chorzy wyrażają oddzielną zgodę na alternatywne przeszczepienie, a odpowiednia adnotacja jest przypisana choremu w rejestrach w części „Lista Oczekujących”. Potencjalny biorca ma możliwość wyboru ośrodka kwalifikującego. Biorca zakwalifikowany do przeszczepienia trzustki lub wysp (w różnych wariantach) jest leczony przeszczepieniem w ośrodku, który zakwalifikował chorego i umieścił go na liście oczekujących. Ośrodek kwalifikujący dokonuje odpowiedniego wpisu w polu „Ograniczenie wyboru ośrodka Tx” w module „Krajowa Lista Oczekujących” www.rejestry.net. Dystrybucja trzustek Dla wszystkich potencjalnych dawców jest liczony wskaźnik P-PASS (preprocurement pancreas suitability score), a każdy dawca z P-PASS < 17 punktów jest traktowany jako potencjalny dawca trzustki (Tabela 1). 9 Tabela 1. Liczenie wskaźnika P-PASS (preprocurement pancreas suitability score). Cecha dawcy Wiek (lata) BMI (kg/m ) 1 punkt 2 punkty 3 punkty 4 punkty 6 punktów - <30 - 30-40 >40 - <20 - 20-25 >25 Czas pobytu w OIT (dni) <3 3-7 >7 - - Przebyte ZK (min) Nie Tak (<5) Tak (≥5) - - Stężenie sodu (mmol/l) <155 155-160 >160 - - Aktywność (A) amylazy lub lipazy (L) (U/l) A:<130 L:<160 A:130-390 L:160-480 A:>390 L:>480 - - N:Nie D:Nie N:<0,05 D:<10 N:≥0,05 D:≥10 - - 2 Dawka (nor)adrenaliny (N) lub dobuta-/dopaminy (D) (γ) (na podstawie: M.T. Vinkers, A.O. Rahmel, M.C. Slot, J.M. Smits, and W.D. Schareck How to Recognize a Suitable Pancreas Donor: A Eurotransplant Study of Preprocurement Factors. Transpl Proc 2008 [40], 1275-1278) W przypadku dawcy z P-PASS < 17 koordynator Poltransplantu prowadzi dystrybucję pobrań trzustki. W przypadku potencjalnych dawców z P-PASS ≥ 17 dystrybucja pobrań trzustki także może mieć miejsce; wtedy inicjatywa należy do ośrodków transplantacyjnych, które decyzję o akceptacji dawcy i narządu zgłaszają do koordynatora Poltransplantu (informacja o każdym potencjalnym dawcy jest dostępna dla ośrodków transplantacyjnych w www.rejestry.net). Każdy ośrodek mający odpowiednie pozwolenie ma równy dostęp do możliwości pobrania trzustki; oferty pobrania trzustki są składane zespołom wg zasady 1-1-1-1. Obowiązuje zasada pierwszeństwa pobrań trzustki w szpitalach afiliowanych przez ośrodek. Pierwszeństwo pobrań w woj. dolnośląskim i opolskim ma ośrodek transplantacyjny w Katowicach. Wykorzystanie pobrania trzustki wg zasady 1-1-1-1, w szpitalu afiliowanym lub w przypadku zespołu katowickiego także w województwach dolnośląskim i opolskim skutkuje wykorzystaniem swojej kolejki. W przypadku akceptacji trzustki do pobrania i przeszczepienia, przed pobraniem narządów wykonywane jest typowanie tkankowe i cross-match w najbliższej pracowni HLA. Zabezpieczenie i organizacja typowania tkankowego i cross-matchu (pobranie i dostarczenie węzłów chłonnych do pracowni zgodności tkankowej) jest wspólnym zadaniem koordynatora szpitalnego i regionalnego koordynatora pobierania i przeszczepiania nerek z odpowiedniego geograficznie ośrodka przeszczepiającego nerki. Alokacja trzustek System wyboru biorcy trzustki (z nerką lub samej) i wysp (z nerką lub samych) działa w połączeniu z obowiązkową dystrybucją surowic wszystkich pacjentów zgłoszonych do przeszczepienia trzustki lub wysp trzustkowych do wszystkich regionalnych pracowni typowania tkankowego. Biorcy przeszczepu trzustki wraz z nerką mają pierwszeństwo przed biorcami zakwalifikowanymi do przeszczepienia samej trzustki i wysp w różnych wariantach. Ostatecznego wyboru biorcy dokonuje lekarz wyznaczony przez kierownika ośrodka transplantacyjnego wg następujących kryteriów alokacji: 1) 2) 3) 4) 10 pilność przeszczepienia; wykluczenie albo dopuszczenie niezgodności immunologicznej między potencjalnym dawcą a potencjalnym biorcą; dobór anatomiczny potencjalnego dawcy i potencjalnego biorcy; wiek potencjalnego dawcy i potencjalnego biorcy; 5) 6) 7) przewidywane efekty przeszczepienia; czas oczekiwania na przeszczepienie; aktualny stan zdrowia potencjalnego biorcy. Postępowanie po przeszczepieniu narządów Obowiązuje zasada zwrotu innym zespołom transplantacyjnym przeszczepów nerkowych w związku z ich wykorzystaniem w przypadku jednoczasowego przeszczepienia trzustki i nerki lub wysp i nerki. Zwrot ten ma miejsce przy następnym pobraniu nerek przez zespół, który przeszczepił nerkę z trzustką lub nerkę z wyspami. Poltransplant prowadzi dokumentację rozliczeń w tym zakresie oraz informuje zespół, który jest zobowiązany do zwrotu nerki, o takiej konieczności. Po przeszczepieniu zespół transplantacyjny: zz p rzesyła do Poltransplantu kartę biorcy narządów wg wzoru zamieszczonego na stronie Poltransplantu www.poltransplant.pl/Download/karta_biorcy.pdf, zz dokonuje odpowiedniego wpisu w www.rejestry.net w części „Rejestr Przeszczepień”, zz przesyła do Poltransplantu protokół wyboru biorcy, który powinien uwzględniać spełnienie następujących kryteriów: pilność przeszczepienia, wykluczenie albo dopuszczenie niezgodności immunologicznej między potencjalnym dawcą a potencjalnym biorcą, dobór anatomiczny potencjalnego dawcy i potencjalnego biorcy, wiek potencjalnego dawcy i potencjalnego biorcy, przewidywane efekty przeszczepienia, czas oczekiwania na przeszczepienie, aktualny stan zdrowia potencjalnego biorcy. Monitorowanie systemu jakości oraz alokacji i dystrybucji Nadzór nad prawidłowością wyboru biorcy oraz dystrybucją pobranych trzustek prowadzi Zespół ds. Koordynacji Pobierania i Przeszczepiania Narządów w Poltransplancie. Poltransplant raz w miesiącu przekazuje do ośrodków przeszczepiających trzustki sprawozdanie z przebiegu dystrybucji ofert pobrania oraz plan zgłoszeń na najbliższą przyszłość. Roczne sprawozdania z przebiegu alokacji i dystrybucji trzustki Poltransplant przedstawia podczas spotkań kierowników ośrodków przeszczepiających trzustkę i koordynatorów z tych ośrodków. Zespoły transplantacyjne przesyłają do Poltransplantu za pośrednictwem modułu „Rejestracja zdarzeń i reakcji niepożądanych” w www.rejestry.net raporty o istotnych zdarzeniach i reakcjach niepożądanych w przypadku ich wystąpienia podczas pobrania, przechowywania, alokacji, przeszczepienia oraz w okresie po przeszczepieniu wraz z opisem czynności podjętych dla ich wyjaśnienia i zapobiegania w przyszłości. Zespoły transplantacyjne monitorują stan zdrowia biorcy oraz czynności przeszczepu zgodnie z zasadami zawartymi w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 25 kwietnia 2006 r. w sprawie prowadzenia krajowego rejestru przeszczepień i dokumentują to w module Rejestr Przeszczepień www.rejestry.net. Zasady alokacji i dystrybucji pobrań wątroby Zasady zostały opracowane podczas spotkania kierowników ośrodków przeszczepiających wątrobę oraz koordynatorów z tych ośrodków, które odbyło się 8 lutego 2011 r. w siedzibie Poltransplantu w Warszawie. Zasady zostały wprowadzone w życie tego samego dnia. Dodatkowo zasady alokacji i dystrybucji pobrań wątroby zostały przedstawione i zaopiniowane podczas spotkania zespołu Krajowej Rady Transplantacyjnej ds. organizacyjnych pobierania i przeszczepiania narządów i oceny jakości świadczeń w transplantologii, które odbyło się w siedzibie Ministerstwa Zdrowia 26 marca 2012 r. Zasady zostały opublikowane w Biuletynie 1 (20) 2012 oraz na stronie internetowej Poltransplantu. 11 Zasady alokacji i dystrybucji serca Na podstawie decyzji podjętych podczas spotkania kierowników ośrodków przeszczepiających serce oraz koordynatorów z tych ośrodków, które odbyło się 24 maja 2011 r. w siedzibie Poltransplantu w Warszawie oraz na podstawie następczych ustaleń zostały opracowane zasady alokacji i dystrybucji pobrań serca. Obowiązują od 1 listopada 2011 r. Zasady zostały zaopiniowane przez zespół ds. organizacyjnych pobierania i przeszczepiania narządów i oceny jakości świadczeń w transplantologii Krajowej Rady Transplantacyjnej w dniu 26 marca 2012 r. Zasady zostały opublikowane w Biuletynie 1 (20) 2012 oraz na stronie internetowej Poltransplantu. Zasady alokacji i dystrybucji pobrań płuc Na podstawie decyzji podjętych podczas spotkania kierowników ośrodków przeszczepiających płuca oraz koordynatorów z tych ośrodków, które odbyło się 24 maja 2011 r. oraz następczych ustaleń opracowano nowe zasady alokacji i dystrybucji pobrań płuc. Obowiązują od 1 listopada 2011 r. Zasady zostały zaopiniowane przez zespól Krajowej Rady Transplantacyjnej ds. organizacyjnych pobierania i przeszczepiania narządów i oceny jakości świadczeń w transplantologii. Zasady zostały opublikowane w Biuletynie 1 (20) 2012 oraz na stronie internetowej Poltransplantu. 12 Zasady alokacji i dystrybucji rogówek pobranych od zmarłych dawców z dnia 8 grudnia 2014 roku Zasady zostały oparte na regulacjach opublikowanych w Biuletynie Poltransplantu z 2013 r. oraz na podstawie ustaleń przedstawicieli ośrodków przeszczepiających rogówkę, przedstawicieli banków tkanek oka, Krajowego Centrum Bankowania Tkanek Oka, Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego ds. Transplantacji Poltransplant, które miały miejsce podczas: zz szkolenia dla lekarzy stosujących przeszczepy tkanek oka „Wymogi dotyczące przeszczepiania tkanek oka”, które odbyło się 14 grudnia 2013 r. w Szczyrku, zz VI Międzynarodowego Sympozjum „Postępy w diagnostyce i terapii schorzeń rogówki”, które odbyło się w dniach 6-8 marca 2014 r. w Wiśle, zz spotkania Kierowników ośrodków przeszczepiających rogówkę i Kierowników banków tkanek oka, które odbyło się w Warszawie 8 grudnia 2014 r. Zasady zostały opublikowane na stronach: www.poltransplant.org.pl, www.rejestry.net oraz w Biuletynie Poltransplantu w 2015 r. Kwalifikacja chorych do przeszczepienia rogówki i lista oczekujących 1. Warunkiem otrzymania przeszczepu jest wpisanie chorego na krajową listę oczekujących po zakwalifikowaniu w ośrodku kwalifikacyjnym, działającym w podmiocie leczniczym dokonującym przeszczepień rogówki. Potencjalny biorca zakwalifikowany do przeszczepienia może być zgłoszony na listę tylko przez lekarza kierującego ośrodkiem kwalifikacyjnym. 2. Data wpisania chorego na aktywną listę oczekujących jest momentem, od którego liczy się czas oczekiwania na przeszczep. 3. Lista prowadzona w www.rejestry.net ma zasięg ogólnopolski i jest jedyną formą prowadzenia listy oczekujących. 4. Za dokonywanie i aktualizację wpisów potencjalnych biorców są odpowiedzialne osoby wskazane we wnioskach kierowanych do Ministra Zdrowia w celu udzielenia pozwolenia na przeszczepianie rogówki. 5. Wpisanie chorego na listę wymaga podania następujących informacji nt.: 99 rozpoznania choroby będącej wskazaniem do przeszczepienia; 99 stopnia pilności wskazań do przeszczepienia; 99 rodzaju przewidzianego przeszczepienia; 99 cech jakości przeszczepu przewidzianego dla chorego; 99 innych cech biorcy i przeszczepu mających wpływ na alokację rogówek. 6. Lista rozpoznań chorób będących wskazaniem do przeszczepienia jest następująca: 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 stożek rogówki; 99 inne ektazje rogówki; dystrofia przednia rogówki; 99 dystrofia istoty właściwej; dystrofia Fuchsa; 99 inne dystrofie rogówki; blizna pourazowa; 99 inne blizny rogówki; zwyrodnienie pęcherzowe; 99 inne zwyrodnienie rogówki; zapalenie rogówki; 99 bielmo; inne zmętnienie rogówki; 99 owrzodzenie rogówki; malacja rogówki; 99 zagrażająca perforacja rogówki; dokonana perforacja rogówki; 99 wrodzone nieprawidłowości rogówki; dekompensacja płatka przeszczepionej 99 inne choroby rogówki. rogówki; 7. Istnieją dwa stopnie pilności wskazań do przeszczepienia: tryb „Planowy” i „Pilny”. Zgłoszenia w trybie pilnym wymagają aktualizacji danych biorcy co 7 dni. Wpisanie na listę oczekujących w trybie pilnym wymaga spełnienia jednego z poniższych kryteriów: 13 a) b) c) d) schorzenie rogówki u chorego do ukończenia 18 lat; dokonane pęknięcie (perforacja) rogówki lub przepuklina błony Descemeta; ostry stan zapalny rogówki z martwicą; obrzęk rogówki zagrażający zwłóknieniem istoty właściwej u chorych zakwalifikowanych do przeszczepu warstwowego tylnego; e) schorzenia rogówki dające skorygowaną ostrość wzroku 0,1 lub mniej w lepszym lub jedynym oku. 8. Typy przeszczepu są następujące: zz zz zz zz zz przeszczep drążący przeszczep warstwowy przedni przeszczep warstwowy tylny przeszczep rąbkowy inny rodzaj przeszczepu 9. Stratyfikacja jakościowa rogówek jest następująca: jakość rogówki/ cecha nabłonek istota właściwa brak defektów czysta brak brak fałd doskonały BARDZO DOBRA lekki defekt (do 20% wyschnięcia) czysta lekki kilka fałd lekkiego stopnia bardzo dobry lub doskonały DOBRA średni defekt (do 35% wyschnięcia i do 5% ubytku) czysta średni kilkanaście fałd stopnia średniego dobry lub bardzo dobry średni do ciężkiego defekt (ponad 50% wyschnięcia i ponad 5% ubytku) średnie i ciężkie przymglenie ciężki kilkanaście lub więcej fałd stopnia średniego do ciężkiego dostateczny ciężki defekt ciężkie przymglenie ciężki więcej niż kilkanaście fałd, odwarstwienie niedostateczny lub dosta­teczny DOSKONAŁA DOSTATECZNA NIEDOSTATECZNA astygmatyzm błona Descemeta śródbłonek 10.Stratyfikacja jakościowa śródbłonka liczba komórek wielkość i kształt komórek DOSKONAŁY powyżej 3 000/mm2 małe o regularnym kształcie brak BARDZO DOBRY powyżej 2 500/mm2 małe o regularnym kształcie kilka martwych komórek peryferyjnie DOBRY powyżej 2 000/mm2 średnie o regularnym kształcie kilka martwych komórek w centrum i peryferyjnie DOSTATECZNY poniżej 2 000/mm2 duże komórki liczne martwe komórki w centrum i peryferyjnie NIEDOSTATECZNY poniżej 2 000/mm2 bardzo duże komórki bardzo liczne martwe komórki w centrum i peryferyjnie jakość śródbłonka/cecha 14 martwe komórki Dystrybucja i alokacja przeszczepów rogówki pobranych od zmarłych dawców Dystrybucja rogówek przez banki tkanek jest prowadzona na 3 sposoby (Tabela 1): 1. dystrybucja o zasięgu krajowym: rogówka jest wysyłana dla biorcy zgłoszonego na listę oczekujących przez dowolny ośrodek przeszczepiający w kraju; 2. dystrybucja regionalna: rogówka jest wysyłana dla biorcy zgłoszonego z ośrodka przeszczepiającego znajdującego się w regionie banku; zasięg dystrybucji regionalnej wynika głównie z rozmieszczenia geograficznego banków tkanek i ośrodków przeszczepiających, regionalizację banków tkanek oraz ośrodków przeszczepiających zawiera Tabela 2; 3. dystrybucja lokalna: rogówka jest wysyłana dla biorcy zgłoszonego z ośrodka przeszczepiającego, który dokonał pobrania, dystrybucji lokalnej podlega tylko jedna z pary pobranych rogówek. Wybór biorcy dokonywany jest w następujący sposób: 1. Pierwszeństwo otrzymania przeszczepu mają biorcy do ukończenia 18 lat. W przypadku istnienia na krajowej liście oczekujących kilku chorych spełniających ten warunek, pierwszeństwo ma chory najdłużej oczekujący na przeszczep. Dystrybucja rogówek z banku tkanek ma w tych przypadkach zasięg krajowy i lokalny. 2. W drugiej kolejności banki tkanek oferują rogówki dla chorych zgłoszonych do przeszczepienia w trybie pilnym ze wskazań podanych w punkcie 7 podpunkty b, c, d, e. Z tej listy pierwszeństwo ma chory najdłużej oczekujący na przeszczep. Dystrybucja przeszczepów rogówki z banków tkanek dla tych pilnych przypadków ma zasięg krajowy i lokalny. 3. W trzeciej kolejności przeszczep z banku tkanek jest oferowany dla biorców zgłoszonych w trybie planowym. Z tej listy pierwszeństwo ma chory najdłużej oczekujący na przeszczep, ale dystrybucja przeszczepów rogówki z banków tkanek dla przypadków planowych ma zasięg regionalny i lokalny. Tabela 1. Zasady alokacji i dystrybucji rogówek pochodzących od zmarłych dawców. Status potencjalnego biorcy Obszar dystrybucji Biorcy do ukończenia 18 lat Krajowy dla jednej rogówki z pary lub pojedynczej rogówki i lokalny dla drugiej rogówki z pary W drugiej kolejności Biorcy zakwalifikowani do przeszczepienia z powodu pilnych, medycznych wskazań 7b, 7c, 7d, 7e. Krajowy dla jednej rogówki z pary lub pojedynczej rogówki i lokalny dla drugiej rogówki z pary W trzeciej kolejności Chorzy oczekujący na planowe przeszczepienie Regionalny dla jednej rogówki z pary lub pojedynczej rogówki i lokalny dla drugiej rogówki z pary W pierwszej kolejności Inne kryteria W poszczególnych grupach pierwszeństwo mają biorcy najdłużej oczekujący na przeszczep 15 Tabela 2. Regionalizacja banków tkanek i ośrodków przeszczepiających rogówki. Bank tkanek Ośrodek transplantacyjny Katowice Szpital Kolejowy Lublin SPSK 1 Sosnowiec Szczecin Warszawa Zabrze Warszawa WSS ZBTO BTO Homograft WIM nr 5 Białystok USK Bydgoszcz UMK Bytom WSS nr 4 Region Region Region Region Region Katowice OSK Region Region Region Katowice SPSK 5 Region Region Kędzierzyn- Koźle Region Region Gdańsk UCK Kraków WSO Region Region Region Region Region Region Region Region Lublin SPSK 1 Region Region Region Region Region Region Region Poznań WSM Region Region Łódź USK CSW Polanica Zdrój Region Region Region Region Region Region Region Poznań UM Sosnowiec WSS 5 Region Region Szczecin SPSK 2 Region Region Szczecin SP WSZ Region Region Szczecin ZBTO Warszawa WIM Region Region Warszawa WUM Region Region Warszawa WIML Region Region Warszawa SPKSO Region Region Region Region Region Region Region Warszawa Mavit Wrocław USK Region Wrocław Spektrum Region Wrocław 4 WSK Region Region Region Region Treść tabeli, bez konieczności dodatkowych ustaleń przedstawicieli banków tkanek i ośrodków transplantacyjnych zmienia Poltransplant w przypadku pozwoleń dla nowych banków tkanek oka i nowych ośrodków transplantacyjnych na podstawie dokumentów pozyskanych z Ministerstwa Zdrowia lub w przypadku nowych porozumień pomiędzy bankami i ośrodkami na podstawie informacji pozyskanych z tych podmiotów. 1. Dystrybucję przeszczepów rogówki wg ustalonych wyżej kryteriów prowadzą banki tkanek. 2. Bank po wysłaniu rogówki do ośrodka przeszczepiającego sporządza Protokół alokacji i dystrybucji rogówki pobranej od zmarłego dawcy wg wzoru podanego poniżej, który przesyła do ośrodka przeszczepiającego i do Poltransplantu. 3. Bank tkanek może udostępnić ośrodkowi przeszczepiającemu dwie rogówki dla jednego biorcy na wypadek konieczności wykorzystania obu przeszczepów (przeszczep zabezpieczający), we wstępnym protokole wyboru biorcy, w rubryce liczba przekazanych rogówek wpisuje się wtedy liczbę 2. 4. W przypadku wykorzystania drugiej rogówki dla innego biorcy ośrodek przeszczepiający wybiera biorcę w oparciu o kryteria medyczne i czas oczekiwania na przeszczep umieszczone w Tabeli 1, ale spośród biorców zakwalifikowanych do przeszczepienia w swoim ośrodku. 5. Po przeszczepieniu ośrodek przeszczepiający dokonuje niezwłocznie odpowiedniego wpisu w www.rejestry.net w części rejestr przeszczepień oraz przesyła do Poltransplantu i banku tkanek Protokół wyboru biorcy (lub biorców) rogówki pobranej od zmarłego dawcy wg wzoru podanego poniżej. 16 Protokół alokacji i dystrybucji rogówki pobranej od zmarłego dawcy (sporządza bank tkanek i przesyła do Poltransplantu oraz ośrodka przeszczepiającego) Dane Banku Tkanek Data DANE BIORCY Imię i nazwisko Biorcy PESEL Ośrodek przeszczepiający Data zgłoszenia na listę oczekujących Alokacji rogówki dokonano na podstawie następujących kryteriów Spełnienie kryterium Kryterium (TAK/NIE) Zasięg dystrybucji (Krajowy/ Regionalny/ Lokalny) Kolejność na liście (w tej grupie biorców) Komentarz Biorca nie ukończył 18 lat Biorca zakwalifikowany do przeszczepienia z powodu pilnych, medycznych wskazań Chory oczekuje na planowe przeszczepienie Liczba przesłanych rogówek 1 lub 2 Dane identyfikujące rogówkę 1. Uwagi Dane identyfikujące rogówkę 2. Uwagi Prawa/lewa Prawa/lewa Podpis osoby sporządzającej protokół 17 Protokół wyboru biorcy rogówki pobranej od zmarłego dawcy (sporządza ośrodek przeszczepiający i przesyła do Poltransplantu oraz banku tkanek) Dane Banku Tkanek skąd pochodzi rogówka Rogówka P/L Data otrzymania Ośrodek przeszczepiający Data zgłoszenia na listę oczekujących DANE IDENTYFIKUJĄCE ROGÓWKĘ DANE BIORCY Imię i nazwisko Biorcy Pesel Wyboru biorcy dokonano na podstawie następujących kryteriów Kryterium Spełnienie kryterium (TAK/NIE) Kolejność na liście (w tej grupie biorców) Komentarz Biorca nie ukończył 18 roku życia Biorca zakwalifikowany do przeszczepienia z powodu pilnych medycznych wskazań Chory oczekuje na planowe przeszczepienie Informacja o przeszczepieniu Data przeszczepienia Rodzaj przeszczepienia Komentarz (np. reakcje i zdarzenia niepożądane) Podpis osoby sporządzającej protokół 18 Stanowisko w sprawie organizacji pobrań wielonarządowych Wstęp Podczas pozyskiwania narządów od zmarłych dawców i koordynacji pobrań narządów należy posługiwać się następującym nazewnictwem etapów dawstwa oraz dawców: Nazewnictwo dawców DAWCA PRAWDOPODOBNY DAWCA POTENCJALNY DAWCA RZECZYWISTY DAWCA WYKORZYSTANY DAWCA ZAKWALIFIKOWANY Etapy dawstwa Identyfikacja potencjalnego dawcy Kwalifikacja dawcy Stwierdzenie śmierci Autoryzacja pobrania w tym rozmowa z rodziną dawcy Opieka nad zmarłym dawcą Dystrybucja i alokacja narządów Koordynacja pobrania wielonarządowego Pobranie narządów Przechowywanie i transport narządów Przeszczepienie narządów 19 Etapy dawstwa Identyfikacja Dawcy narządów – nazewnictwo Dawca prawdopodobny: – osoba z ciężkim uszkodzeniem lub chorobą mózgu, bez bezwzględnych medycznych przeciwwskazań Dawca potencjalny: – osoba z wysuniętym podejrzeniem śmierci mózgu bez medycznych przeciwwskazań Kwalifikacja Stwierdzenie śmierci Autoryzacja pobrania Opieka nad dawcą Dawca zakwalifikowany: – osoba bez medycznych przeciwwskazań do wykorzystania narządów, z rozpoznaną śmiercią mózgu i z autoryzacją pobrania Koordynacja pobrania Alokacja i dystrybucja Pobranie Transport i przechowywanie Przeszczepienie Dawca rzeczywisty: – dawca, od którego przynajmniej jeden narząd został pobrany z zamiarem przeszczepienia Dawca wykorzystany: – dawca, od którego przynajmniej jeden pobrany narząd został przeszczepiony IDENTYFIKACJA POTENCJALNEGO DAWCY: 1. Informacja o prawdopodobnym zmarłym dawcy narządów nie trafia do rejestrów transplantacyjnych; informacja ta pozostaje w szpitalu dawcy i służy prospektywnemu monitorowaniu potencjału dawstwa; 2. Do rejestru wpisywany jest (nadawany jest numer koordynacji) potencjalny zmarły dawca narządów); 3. Wpis do modułu „Koordynacja – CODI” (www.rejestry.net) następuje nie wcześniej niż po przeprowadzeniu pierwszej serii badań stwierdzających śmierć mózgu; 4. Wpisów w module „Koordynacja – CODI” (www.rejestry.net) dokonuje koordynator mający dostęp do pierwotnych informacji o dawcy; co do zasady jest to szpitalny koordynator pobierania narządów, w przypadkach, gdy badania są wykonywane w ośrodku transplantacyjnym – koordynator regionalny; 5. Nie wpisuje się do modułu „Koordynacja – CODI” zmarłych z bezwzględnymi przeciwwskazaniami do pobrania narządów. Co do zasady nie dokonuje się wstecznych wpisów do modułu Koordynacja (w uzasadnionych przypadkach i po uzgodnieniu z koordynatorem Poltransplantu taki wpis może mieć miejsce). KWALIFIKACJA DAWCY: 1. Wymagana jest pełna charakterystyka zmarłego dawcy w tym „badanie przedmiotowe” udokumentowane w module „Badanie przedmiotowe dawcy” 2. Decyzja dotycząca akceptacji dawcy/narządu przez zespoły transplantacyjne powinna być podjęta możliwie szybko – do 45 min. 20 3. Rekomendacje (best-practice) dotyczące jakości i bezpieczeństwa pobierania i przeszczepiania narządów spisane są w wydawanym przez Radę Europy „Guides to the quality and safety of organs for transplantation. 5th Edition” (zostały uznane przez Krajową Radę Transplantacyjną i przez Poltransplant). STWIERDZENIE ŚMIERCI: 1. Przekazywanie chorych do innego szpitala celem stwierdzenia śmierci mózgu jest wbrew zasadom postępowania medycznego; zz w części szpitali i u części chorych z wysuniętym podejrzeniem śmierci mózgu procedura stwierdzenia śmierci nie będzie przeprowadzona; zz transport chorego w ciężkim stanie może spowodować zgon; zz chory może być przekazany do innego szpitala tylko do diagnostyki i leczenia celem ratowania życia. 2. Dopuszcza się przewiezienie zmarłego (dawca zakwalifikowany) do szpitala, który spełnia warunki niezbędne do pobrania narządów (oddział i blok chirurgiczny, dyspozycja zespołem lekarzy). Transport zmarłego celem pobrania wymaga przejrzystości i jawności oraz akceptacji ze strony rodziny, lekarzy, transportu sanitarnego. AUTORYZACJA POBRANIA I ROZMOWA Z RODZINĄ POTENCJALNEGO DAWCY: 1. W każdym przypadku należy przeprowadzić rozmowę z rodziną potencjalnego dawcy nt. zamiaru pobrania narządów. Jedynym usprawiedliwieniem braku rozmowy z rodziną jest brak z nią kontaktu, kiedy dołożono wszelkich starań, by taki kontakt uzyskać. 2. Autoryzacja pobrania ma miejsce po stwierdzeniu śmierci: –– rozmowa z rodziną zmarłego odbywa się po stwierdzeniu śmierci, –– wystąpienie do prokuratora składane jest po stwierdzeniu śmierci, –– sprawdzenie istnienia sprzeciwu w CRS-ie może mieć miejsce przed stwierdzeniem śmierci, ale nie wcześniej niż po wpisaniu potencjalnego dawcy do rejestru. 3. Wyrażony przez prokuratora sprzeciw należy traktować jako sprzeciw „nie ostateczny”, w takiej sytuacji można: –– odsunąć termin pobrania i dać prokuratorowi czas na postępowanie przygotowawcze, –– zaproponować udział medyka sądowego w pobraniu. DYSTRYBUCJA I ALOKACJA NARZĄDÓW: 1. Pobranie węzłów chłonnych może mieć miejsce po stwierdzeniu śmierci. 2. Wybór biorcy nerek od dawcy anty-HCV (+) odbywa się przed pobraniem. 3. W przypadku potrzeby wykonania C-M przed pobraniem (pobranie trzustki, płuc, nerek od dawców anty-HCV+) pozyskanie materiału do typowania tkankowego i jego przeprowadzenie jest zadaniem regionalnego koordynatora pobierania i przeszczepiania nerek. 4. Protokół wyboru biorcy trafia do Poltransplantu bezpośrednio po przeszczepieniu. KOORDYNACJA POBRANIA WIELONARZĄDOWEGO: 1. Zgłaszanie możliwości pobrania, czyli koordynacja pobrania wielonarządowego następuje wyłącznie wtedy, gdy dawca jest zakwalifikowany. 2. Ustalona godzina pobrania oznacza godzinę nacięcia skóry na bloku operacyjnym. 3. Narzucanie przez szpital dawcy lub przez zespół transplantacyjny godziny pobrania nie może prowadzić do strat narządów. 4. Spóźnienie zespołu transplantacyjnego do szpitala dawcy oznacza naruszenie zasad koordynacji. 21 TRANSPORT I PRZECHOWYWANIE: 1. Zespoły transplantacyjne używają wydrukowanego dokumentu z niepowtarzalnym oznakowanie – CODI. POBRANIE NARZĄDÓW: 1. Dokumentacja medyczna dawcy musi być dostępna dla zespołów transplantacyjnych. 2. Zespoły chirurgiczne nie wykonują badań diagnostycznych śmierci mózgu, lecz zapoznają się z protokołem komisji ds. stwierdzania śmierci mózgu 3. Zmarły dawca przewożony jest do bloku operacyjnego, gdy wszystkie zespoły są przygotowane do pobrania. 4. Początek zabiegu pobrania następuje, gdy wszystkie zespoły są obecne na bloku operacyjnym i gotowe do operacji. 5. Chirurdzy przed rozpoczęciem zabiegu ustalają między sobą i z anestezjologiem plan pobrania. 6. Każdy zespół biorący udział w pobraniu narządów pozostawia w historii choroby protokół pobrania narządów. PRZESZCZEPIENIE: 1. Karta biorcy narządu trafia do Poltransplantu niezwłocznie po przeszczepieniu 2. Wpis do rejestru przeszczepień następuje bezpośrednio po przeszczepieniu i powoduje automatyczne przeniesienie chorego z krajowej listy oczekujących do rejestru przeszczepień. 3. Wpisy w module zdarzeń i reakcji niepożądanych rejestry.net są obowiązkowe (osoby odpowiedzialne za dokonywanie tych wpisów są wskazane we wnioskach składanych do ­Ministra Zdrowia o udzielenie pozwolenia na czynności transplantacyjne). 4. Obserwacje dotyczące monitorowania przeżycia przeszczepu i biorcy są wpisywane do rejestru przeszczepień bezpośrednio po przeszczepieniu, w 3 miesiące, 12 miesięcy i dalej, co 12 miesięcy od przeszczepienia. 5. Wyniki posiewów pobranych od dawcy są obowiązkowo przesyłane do biura koordynatora Poltransplantu, który dalej kieruje je do zespołów transplantacyjnych biorących udział w pobraniu. 6. Sekcja zwłok dawcy jest rekomendowana, a zapoznanie się z jej wynikiem jest obowiązkiem koordynatora szpitalnego (zapoznanie się z protokołem, w razie jakichkolwiek wątpliwości kontakt z biurem koordynatora Poltransplantu). 7. Protokół utylizacji narządu jest sporządzany i przechowywany w podmiocie leczniczym, który pobrał i nie wykorzystał narządu. INNE UWAGI: 1. Zgłoszenie możliwości pobrania tkanek ma miejsce w każdym przypadku zmarłego zakwalifikowanego dawcy narządów; zgłoszeń tych dokonuje koordynator Poltransplantu koordynatorowi Krajowego Centrum Bankowania Tkanek i Komórek (możliwa jest także lokalna lub regionalna dystrybucja pobrań tkanek) 2. Raportowanie potencjału dawstwa każdego miesiąca jest jednym z warunków umowy ze szpitalnym koordynatorem pobierania narządów. Jarosław Czerwiński, Poltransplant. Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego i Transplantacyjnego, WUM Wojciech Czapiewski, Szpital Wojewódzki w Poznaniu, Stowarzyszenie Koordynatorów Transplantacyjnych 22 Zasady i warunki pobierania i krzyżowego przeszczepiania nerek od żywych dawców (wymiany nerek w parach) Zapis prawny dotyczący przeszczepienia nerki od żywego, niespokrewnionego dawcy, jeśli jest to uzasadnione szczególnymi względami osobistymi, dopuszcza krzyżowe przeszczepianie nerek. Oznacza to, że potencjalni biorcy, którzy mają wśród swoich bliskich osoby, które chcą i mogą być dawcą nerki, ale z przyczyn immunologicznych (niezgodność grup krwi, przeciwciała anty-HLA u biorcy) nie mogą być dawcą dla swojego bliskiego, mogą uczestniczyć w programie przeszczepień krzyżowych. Wówczas potencjalny dawca może oddać nerkę biorcy z innej pary, w zamian za przeszczepienie nerki od dawcy żywego z pary, która jest w podobnej sytuacji. Dobry dobór porównywalnych par, różniących się wyłącznie immunologicznie wymaga jak największej liczby kandydatów do takiej procedury, czyli koordynacji centralnej. Poltransplant dysponuje listą osób oczekujących na przeszczepienie nerki oraz rejestrem żywych dawców i koordynuje wykonywanie przeszczepień krzyżowych. Zasady krzyżowych przeszczepień nerek 1. Potencjalny dawca i potencjalny biorca są zgłoszeni do Poltransplantu na formularzu „Protokół zgłoszenia potencjalnego dawcy żywego i biorcy do programu wymiany par”. 2. Zgłoszenia może dokonać: zz ośrodek transplantacyjny, który zajmują się kwalifikacją i przeszczepianiem nerek od dawców żywych zz lekarz nefrolog, który opiekuje się chorymi z niewydolnością nerek i dializowanymi oraz kwalifikuje chorych do przeszczepienia nerek 3. Zgłoszenia przyjmuje krajowa lista osób oczekujących na przeszczepienie: zz drogą mailową: [email protected] zz faksem 22 626 80 29, Tel 22 626 80 27, -8 zz pocztą: Krajowa lista osób oczekujących. Poltransplant. 02-001 Warszawa, Al. Jerozolimskie 87 4. Poltransplant gromadzi informacje nt. danych osobowych oraz charakterystyki par do krzyżowego pobrania – przeszczepienia nerki. 5. Doboru par do krzyżowego przeszczepienia dokonuje Poltransplant po wykonaniu badań immunologicznych potencjalnego dawcy i biorcy i wstępnej akceptacji dawcy przez ośrodek transplantacyjny 6. Dobór par do krzyżowego przeszczepienia opiera się w kolejności na: zz identyczności głównych grup krwi (ABO) zz braku DSA u potencjalnego biorcy wobec antygenów HLA dawcy (wirtualny crossmatch) zz ujemnym wyniku biologicznej próby krzyżowej zz zasadach punktacji stosowanych przy alokacji nerek od zmarłych dawców 7. Ostateczna akceptacja układu krzyżowego przeszczepienia ma miejsce w ośrodkach transplantacyjnych. 8. Pobranie nerki odbywa się w ośrodku, który zakwalifikował dawcę 9. Pobrana nerka jest przeszczepiana biorcy z drugiej pary w ośrodku, który pobrał nerkę. 10.Próba krzyżowa pomiędzy dawcą i biorcą odbywa się w ośrodku, gdzie ma być dokonane przeszczepienie. 11.Pobranie i przeszczepienie par odbywa się równolegle w obu ośrodkach. Warunki zgłoszenia par do krzyżowych przeszczepień nerek: 1. Dokonane zgłoszenie potencjalnego biorcy do KLO. 2. Niezgodność grup krwi między potencjalnym dawcą i biorcą wg poniższego opisu: a) dawca A, biorca B lub 0 b) dawca B, biorca A lub 0 c) dawca AB, biorca A, B, 0 23 3. Dodatnia próba krzyżowa między dawcą i biorcą spokrewnionym pomimo zgodności grup krwi. Dodatkowe informacje i uwagi W zgłoszeniu należy umieścić dane potencjalnego dawcy i biorcy: nazwisko, imię, PESEL, grupa krwi, wzrost, waga, telefon i adres, stopień pokrewieństwa, podstawowe informacje medyczne, jeśli są dostępne (formularz w załączeniu). Oczekujemy, że wstępna kwalifikacja potencjalnego dawcy będzie odbywała się w ośrodku transplantacyjnym, do którego dana para zgłosiła się wcześniej. W przypadku, gdy para zgłosi się bezpośrednio do Poltransplantu, będzie kierowana do najbliższego ośrodka transplantacyjnego, który zajmuje się przeszczepianiem nerek od żywych dawców. Po wstępnej akceptacji dawcy odbędzie się w Poltransplancie weryfikacja możliwości krzyżowego przeszczepienia z inną parą. O wyniku weryfikacji zostanie powiadomiony ośrodek, który zgłosił parę. W sytuacji, gdy przeszczepienie krzyżowe będzie wymagało zaangażowania dwóch różnych ośrodków transplantacyjnych (dwie pary są kwalifikowane w dwóch ośrodkach), ostateczna akceptacja dawców będzie się odbywała się w tych ośrodkach, w których odbędzie się pobranie i przeszczepienie nerek. Dorota Lewandowska, Poltransplant Jarosław Czerwiński, Poltransplant, Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego i Transplantacyjnego WUM Protokół zgłoszenia potencjalnego dawcy żywego i biorcy do programu wymiany par Dane 1-10 obligatoryjne Potencjalny Dawca Potencjalny Biorca Pierwszy etap, podstawowe informacje 1 Nazwisko 2 Imiona 3 Grupa krwi 4 PESEL 5 Wiek 6 Stopień pokrewieństwa 7 Waga 8 Wzrost 9 Adres 10 Telefon 11 Ośrodek kwalifikujący 12 Telefon 13 Lekarz prowadzący Drugi etap, po wstępnej weryfikacji zgłoszeń 14 HLA 15 Anty-HLA 16 Zgoda na wymianę nerek 17 Akceptacja internistyczna 18 Akceptacja chirurgiczna 19 Opinia psychologa Trzeci etap, przygotowanie do przeszczepienia, przeszczepienie i opieka po zabiegu 24 20 Zgoda Komisji Etycznej KRT 21 Zgoda sądu 22 Wyznaczenie terminu jednoczasowego przeszczepienia dwóch par 23 Ostateczna akceptacja i dane ośrodka pobierającego przeszczepiającego 24 Opieka potransplantacyjna Pobieranie i przeszczepianie narządów w Polsce w 2014 r. Zmarli dawcy narządów W 2014 r. do biura koordynacji Poltransplantu wpłynęły 782 zgłoszenia potencjalnych zmarłych dawców narządów. W 594 przypadkach (76%) doszło do pobrania narządów, w 188 natomiast (24%) nie było pobrania. W 100 przypadkach (12,8%) odstąpiono od pobrania z powodu braku autoryzacji pobrania. W 88 przypadkach (11,2%) do pobrania nie doszło z powodów medycznych, w tym najczęściej z powodu stwierdzenia u zgłoszonego dawcy medycznych przeciwwskazań do wykorzystania narządów, co miało miejsce 75 razy, (Tabela 1). Tabela 1. Zgłoszenia zmarłych dawców narządów w latach 2009-2014. Kategoria dawcy 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Dawcy potencjalni 548 655 732 786 775 782 Odstąpienie od dalszych procedur z przeciwwskazań medycznych 45 (8%) 64 (10%) 90 (12,3%) 82 (10,4%) 71 (9,2%) 58 (7,4%) Brak komisyjnego rozpoznania śmierci mózgu 3 (0,5%) 4 (0,6%) 1 (0,1%) 5 (0,6%) 6 (0,8%) 3 (0,4%) Odstąpienie od pobrania z powodu braku autoryzacji pobrania 56 (10%) 51 (8%) 68 (9,3%) 73 (9,3%) 89 (11,5%) 100 (12,8%) Dawcy zakwalifikowani 444 (81%) 536 (82%) 573 (78,3%) 626 (80%) 609 (78,6%) 621 (79,4%) Odstąpienie od pobrania z braku odpowiednich biorców 2 (0,5%) 3 (0,5%) 1 (0,2%) 3 (0,5%) 3 (0,5%) 1 (0,1%) Zatrzymanie krążenia u dawcy bez możliwości pobrania przez zespoły transplantacyjne 12 (3%) 14 (3%) 17 (3%) 5 (0,8%) 9 (1,5%) 9 (1,4%) Stwierdzenie u dawcy patologii dyskwalifikującej dawcę i narządy 10 (2%) 10 (1,8%) 2 (0,3%) 3 (0,5%) 4 (0,7%) 17 (2,7%) 420 (77%) 509 (78%) 553 (75,5%) 615 (78%) 593 (76,5%) 594 (76%) 10 (2%) 12 (2%) 12 (2%) 20 (3,2%) 410 (75%) 497 (76%) 541 (74%) 595 (75,7%) Dawcy rzeczywiści Odstąpienie od przeszczepienia wszystkich pobranych narządów z przeciwwskazań medycznych Dawcy wykorzystani 19 (3,2%) 574 (74,1%) 22 (3,7%) 572 (73,1%) Najczęstszą przyczynę zgonu zmarłych dawców narządów stanowiły naczyniowe schorzenia mózgu udar (krwotoczny lub niedokrwienny) – 59% i uraz czaszkowo-mózgowy 29%. Inne przyczyny śmierci mózgu u zmarłych dawców (zatrucie, asfiksja, łagodne guzy mózgu) stanowiły 12% (Tabela 2). 25 Tabela 2. Zmarli dawcy narządów w latach 2009-2014; przyczyna zgonu. Przyczyna zgonu 2009 Choroba naczyń mózgowych Uraz głowy Inna przyczyna Ogółem 2010 2011 2012 2013 2014 240 279 327 359 324 352 57% 55% 59% 58% 55% 59% 156 183 184 188 190 170 37% 36% 33% 30% 32% 29% 24 47 42 68 79 72 6% 9% 8% 12% 13% 12% 420 509 553 615 593 594 W 2014 r. średni wiek zmarłych, od których pobrano narządy wyniósł 47,8 lat (zakres: 3 miesiące – 81 lat) (Tabela 3). Tabela 3. Zmarli dawcy narządów w latach 2009-2014; wiek. Rok 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Wiek 420 dawców 509 dawców 553 dawców 615 dawców 593 dawców 594 dawców Zakres 1 mies.77 lat 2 mies.81 lat 9 mies.75 lat 12 mies.81 lat 2 lata – 80 lat 3 mies.81 lat Średnio 44,5 45 44,5 45 45 47,8 0-5 lat 7 (1,7%) 3 (0,6%) 4 (0,7%) 9 (1,1%) 3(0,5%) 2(0,3%) 10 (2,4%) 18 (3,5%) 25 (4,5%) 24 (3,9%) 19(3,2%) 13(2,2%) 6-16 17-30 73 (17,4%) 89 (17,5%) 92 (16,6%) 91 (14,8%) 95(16%) 77(12,9%) 31-40 59 (14%) 67 (13,2%) 70 (12,7%) 73 (11,7%) 87(14,7%) 84(14,1%) 41-50 101 (24%) 111 (22%) 103 (18,6%) 146 (23,7%) 125 (21,1%) 123 (20,7%) 51-65 157 (37,4%) 205 (40,3%) 241 (43,6%) 233 (38,8%) 221 (37,2%) 237(40%) 13 (3,1%) 16 (3,1%) 18 (3,3%) 39 (6,3%) 43(7,3%) 58(9,8%) >65 Wśród zmarłych dawców narządów, podobnie jak w latach poprzednich, przeważali mężczyźni (59%) (Tabela 4). Tabela 4. Zmarli dawcy narządów w latach 2009-2014; płeć. 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Liczba Kobiet 158 196 221 235 225 244 Liczba Mężczyzn 262 313 332 380 368 350 38:62 39:61 40:60 38:62 38:62 41:59 %Kobiet:%Mężczyzn Pobrania narządów do przeszczepienia od osób zmarłych W 2014 r. liczba rzeczywistych zmarłych dawców wyniosła 594, co daje 15,4 dawców na 1 mln mieszkańców. Wskaźnik ten był taki sam, jak w roku poprzednim. W województwach; zachodniopomorskim i wielkopolskim wskaźnik był najwyższy w kraju – (31,8 i 26,8 dawców na 1 mln mieszkańców) i w obydwu przypadkach wzrósł w porównaniu z rokiem 2013. Na najniższym poziomie kształtowało się dawstwo narządów w województwach podkarpackim i kujawsko-pomorskim – (7,1 dawców na 1 mln mieszkańców). W województwach dolnośląskim i mazowieckim odnotowano wyraźny wzrost aktywności w zakresie pozyskiwania narządów od zmarłych dawców narządów (Tabela 5). 26 Tabela 5. Liczba pobrań narządów od zmarłych w latach 2009-2014 – poszczególne województwa. 20091 20101 20112 20123 20134 Województwo Mieszkańców5 Dawców/1 mln 20145 Liczba dawców Dawców/ 1 mln 14,8 Dolnośląskie 2,9 9,7 12,8 12,1 18,3 9,3 43 Kujawsko–pomorskie 2,1 13,3 14,8 13,3 14,0 10 15 7,1 Lubelskie 2,2 5,5 4,5 9,5 8,2 10 19 8,6 Lubuskie 1,0 9 20 26 24 14 9 9,0 Łódzkie 2,5 10,4 19,2 17,6 15,6 11,6 30 12,0 Małopolskie 3,3 1,5 3,9 7,9 11,5 11,8 30 9,1 Mazowieckie 5,3 8,3 9,4 14,2 15,0 13,4 103 19,4 Opolskie 1,0 4 13 16 14 19 15 15,0 Podkarpackie 2,1 1,9 3,3 5,7 11,4 9,5 15 7,1 Podlaskie 1,2 15,8 17,5 15,8 11,7 14,2 14 11,7 20,0 Pomorskie 2,3 15,9 15,5 20,5 22,2 25,2 46 Śląskie 4,6 7,8 12,6 12,6 11,7 17 63 13,7 Świętokrzyskie 1,3 7,8 7,7 6,9 5,4 12,3 18 13,8 Warmińsko– mazurskie 1,4 14,3 15,7 19,3 21,4 19,3 29 20,7 Wielkopolskie 3,5 24,1 26,2 20,3 26,2 26 91 26,8 Zachodniopomorskie 1,7 34,7 27,6 26 30,6 25,9 54 31,8 38,48 11,0 13,3 14,5 16 15,4 594 15,4 Polska Ludność Polski = 38,15 mln (Rocznik Statystyczny 2009); 2Ludność Polski = 38,20 mln (Rocznik Statystyczny 2010); 3Ludność Polski = 38,53 (Rocznik Statystyczny 2011); 4Ludność Polski= 38,50 mln (Rocznik Statystyczny 2013); 5Ludność Polski = 38,48mln(Rocznik statystyczny 2014) 1 Szpitale W 2014 r. pobranie narządów celem przeszczepienia miało miejsce w 147 szpitalach (o pięć szpitali więcej niż w roku poprzednim) (Tabela 6). Tabela 6. Aktywność szpitali w programie identyfikacji zmarłych dawców narządów wg województw. Liczba szpitali aktywnych w programie pozyskiwania narządów od zmarłych Liczba szpitali z potencjałem dawstwa 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Dolnośląskie 31 11 10 11 12 9 11 Kujawsko-pomorskie 22 6 8 9 7 9 8 Lubelskie 23 1 4 5 5 7 6 Lubuskie 15 1 3 4 2 2 2 Łódzkie 28 6 10 15 8 8 7 Małopolskie 30 5 8 9 15 12 8 Mazowieckie 50 14 14 18 20 22 26 9 2 2 3 4 4 2 Podkarpackie 23 2 4 7 8 9 5 Podlaskie 13 2 1 2 4 4 3 Pomorskie 22 8 8 10 11 8 10 Śląskie 47 15 17 21 17 16 22 Świętokrzyskie 17 4 6 3 4 5 5 Warmińskomazurskie 20 5 3 5 5 7 5 Wielkopolskie 37 17 15 20 21 15 19 Zachodniopomorskie 25 7 7 8 8 5 8 412 106 120 150 151 142 147 Województwo Opolskie OGÓŁEM 27 W 2014 r. wzrosła z dziesięciu do osiemnastu liczba najaktywniejszych szpitali, w których zgłoszono więcej niż 10 rzeczywistych dawców narządów. Najwięcej, bo 23 dawców zgłoszono z Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego w Gdańsku i z SPWSZ im. Marii Skłodowskiej Curie w Szczecinie. Zwraca uwagę wysoki wskaźnik wykorzystania narządów od jednego dawcy w SPCSK WUM w Warszawie, w Szpitalu im. Św. Barbary w Sosnowcu i w SPSZK nr 1 im. prof. T. Sokołowskiego w Szczecinie (Tabela 7) Tabela 7. Szpitale, w których było najwięcej pobrań narządów od zmarłych dawców. 2009 Miasto 2011 2012 2013 2014 Liczba zmarłych dawców Liczba zmarłych dawców Liczba pozyskanych Liczba narządów oraz i procent współczynnik pobrań liczba przewieloszczepionych narządowych narządów/liczba zmarłych dawców Uniwersyteckie Centrum Kliniczne 15 14 16 29 26 23 15 (65%) 67/2,9 Szczecin Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Zespolony im. M. Skłodowskiej Curie 33 19 17 25 13 23 15 (65%) 61/2,6 Łódź Uniwersytecki Szpital Kliniczny nr 1 im. Norberta Barlickiego 19 25 17 19 13 19 11 (58%) 51/2,7 Olsztyn Wojewódzki Szpital Specjalistyczny 3 8 14 14 13 18 15 (83%) 59/3,3 Warszawa Międzyleski Szpital Specjalistyczny 2 5 9 7 9 17 8 (47%) 42/2,5 Poznań Państwowy Szpital Kliniczny nr. 2 im. Heliodora Święcickiego 22 17 10 15 20 17 9 (53%) 49/2,9 Warszawa Samodzielny Publiczny Centralny Szpital Kliniczny WUM 14 16 21 13 14 16 12 (75%) 59/3,7 Wrocław Akademicki Szpital Kliniczny im. J. Mikulicza- Radeckiego 5 5 7 13 2 15 8 (53%) 41/2,7 Poznań Wielospecjalistyczny Szpital Miejski im. J. Strusia 10 26 19 23 24 14 9 (64%) 38/2,7 Kielce Wojewódzki Szpital Zespolony 6 5 6 4 10 14 8 (57%) 38/2,7 Opole SPZOZ Wojewódzkie Centrum Medyczne 3 12 14 11 15 14 9 (64%) 39/2,8 Białystok Uniwersytecki Szpital Kliniczny 15 20 17 9 13 13 8 (62%) 38/2,9 Lublin Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 4 12 7 13 11 11 13 8 (62%) 34/2,6 SPSK nr 1 im. Prof. T. Sokołowskiego Pomorskiej Akademii Medycznej 8 9 8 9 14 13 13 (100%) 44/3,4 Szpital Uniwersytecki Collegium Medicum UJ 0 3 4 8 9 12 5 (42%) 31/2,6 Warszawa Centralny Szpital Kliniczny MSW 2 4 10 12 13 12 9 (75%) 34/2,8 Radom Wojewódzki Szpital Specjalistyczny 5 3 7 11 3 12 10 (83%) 36/3,0 Wojewódzki Szpital Specjalistyczny nr 5 im. Św. Barbary 18 21 17 14 17 11 10 (91%) 40/3,6 192 219 226 247 239 276 182 (66%) 801/2,9 Gdańsk Szczecin Kraków Sosnowiec Razem 28 Szpital 2010 Na 594 pobrań od dawców zmarłych, 379 (64%) stanowiły pobrania wielonarządowe. Od 213 dawców pobrano same nerki, od 2 dawców pobrano tylko wątrobę (Tabela 8). Tabela 8. Struktura pobrań narządów w Polsce w latach 2009-2014. 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Liczba pobrań 420 509 553 615 593 594 Pobrania tylko nerek 184 269 221 261 219 213 W tych latach liczono jak pobranie wielonarządowe 9 3 1 2 W tych latach liczono jako pobranie wielonarządowe - 3 2 - Pobrania tylko wątroby Pobrania tylko serca Liczba pobrań wielonarządowych 236 240 323 348 371 379 Odsetek pobrań wielonarządowych 56% 47% 58% 56% 63% 64% W 7 województwach wskaźnik pobrań wielonarządowych był wyższy niż średnia w kraju, najwyższy był w województwie warmińsko-mazurskim i zachodniopomorskim – wynosił 76%, najniższy wskaźnik odnotowano w województwie lubuskim – 44% (Tabela 9). Tabela 9: Pobrania wielonarządowe w poszczególnych województwach. 2014 Województwo Liczba dawców rzeczywistych Liczba pobrań wielonarządowych Odsetek pobrań wielonarządowych Dolnośląskie 43 21 49% Kujawsko-pomorskie 15 8 53% Lubelskie 19 11 58% Lubuskie Łódzkie 9 4 44% 30 16 53% Małopolskie 30 18 60% Mazowieckie 103 71 69% Opolskie 15 10 67% Podkarpackie 15 10 67% Podlaskie 14 9 64% Pomorskie 46 28 61% Śląskie 63 45 71% Świętokrzyskie 18 12 67% Warmińsko- Mazurskie 29 23 76% Wielkopolskie 91 51 56% Zachodniopomorskie 54 42 76% 594 379 64% POLSKA W pobraniach wielonarządowych najczęściej pozyskiwano nerki i wątrobę (274 razy), nerki, serce i wątrobę (37 razy) lub nerki, serce, wątrobę i trzustkę (16 razy) (Tabela 10) 29 Tabela 10. Struktura pobrań w latach 2009-2014. 2009 2010 2011 2012 2013 2014 184 269 221 261 219 213 Wątroba W tych latach liczono jak pobranie wielonarządowe 9 3 1 2 Serce W tych latach liczono jak pobranie wielonarządowe - 3 2 - Nerki Nerki +serce + wątroba +twarz Nerki + wątroba - - - - 1 - 153 142 213 231 251 274 Nerki + serce + wątroba 38 47 50 40 43 37 Nerki + serce + wątroba + trzustka 12 11 12 17 20 16 Nerki + wątroba + trzustka 2 8 11 20 13 12 15 16 15 12 17 9 Nerki + serce + wątroba + płuca 5 6 1 4 3 7 Nerki + wątroba + płuca 2 5 4 9 9 4 Nerki + serce + wątroba + trzustka + płuca 2 - 4 2 1 4 Nerki + serce Nerki + płuca 1 1 4 3 4 3 Nerki + trzustka 3 1 3 5 4 2 Nerki + serce + trzustka 1 - 2 - 1 - Nerki + wątroba + trzustka + płuca - - 2 2 - 2 Nerki + serce + płuca 1 1 1 - 2 4 Serce + wątroba - - - 3 1 1 Nerki + przedramię - 2 1 - - - Nerki + wątroba+ przedramię 1 - - - - - Nerki + wątroba + twarz - - - - 1 - Nerki + trzustka + płuca - - - - - 2 Nerki + serce + przedramię - - - - - 1 Wątroba + trzustka - - - - - 1 420 509 553 615 593 594 Ogółem Łącznie w 2014 r. liczba pobranych narządów ze zwłok wyniosła 1711 i była większa o 23 narządy w porównaniu z 2013 r. Najwięcej pobrano nerek – 1180, wątrób – 360 i serc – 79 (Tabela 11). Tabela 11. Łączna liczba narządów pobranych ze zwłok w latach 2009-2014. 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Nerki 840 1018 1088 1212 1174 1180 Wątroby 215 219 306 331 344 360 Serca 72 81 85 81 91 79 Trzustki 20 20 34 46 39 39 Płuca 111 192 222 402 382 522 Przedramię 1 3 1 - - 1 Twarz W tych latach nie było takich pobrań 2 - 1688 1711 OGÓŁEM 1 1159 1360 1536 1710 dawców płuc, 2pobranych płuc Aktywność w zakresie pozyskiwania narządów do przeszczepienia w 2014 r. w szpitalach poszczególnych województw zestawiono w Tabeli 12. 30 31 % pobrań wielonarządowych 30 żywych dawców wątroby *w tym obcokrajowcy 55 żywych dawców nerek 1 Pobranych kończyn 85 52 pobranych płuc żywych dawców 79 pobranych serc 2,9 360 pobranych wątrób współczynnik: liczba pobranych narządów/liczba zmarłych dawców 39 pobranych trzustek 1180 64 pobrań wielonarządowych pobranych nerek 379 zmarłych dawców 1711 594 Liczba pobranych narządów Polska 2014 dolnośląskie 1 4 5 2,7 1 4 7 18 2 86 118 49 21 43 kujawsko-pomorskie 1 - 1 2,5 - - - 8 - 30 38 53 8 15 lubelskie 1 2 3 2,8 - 4 - 11 1 38 54 58 11 19 2 1 3 2,8 - - - 4 - 18 22 44 4 9 lubuskie Tabela 12 Pobieranie narządów wg województw w 2014 r. łódzkie 2 2 4 2,7 - 2 3 15 - 60 80 53 16 30 małopolskie 3 5 8 3,1 - 4 7 18 4 60 93 60 18 30 mazowieckie 12* 14 26 2,9 - 14 11 68 11 200 304 69 71 103 opolskie 1 1 2 3,0 - 2 5 9 1 28 45 67 10 15 podkarpackie 1 - 1 2,9 - - 2 10 1 30 43 67 10 15 podlaskie - 4 4 2,9 - - 4 9 - 28 41 64 9 14 pomorskie 2 4 6 2,8 - 6 4 25 4 92 131 61 28 46 śląskie - 5 5 3,1 - 6 16 41 6 126 195 71 45 63 świętokrzyskie - - - 2,8 - - 1 12 1 36 50 67 12 18 warmińsko-mazurskie 2 2 4 3,2 - 2 10 21 2 58 93 76 23 29 wielkopolskie 2 7 9 2,7 - 4 7 50 2 182 245 56 51 91 - 4 4 2,9 - 4 2 41 4 108 159 76 42 54 zachodniopomorskie Wykorzystanie narządów pobranych do przeszczepienia od osób ­zmarłych w 2014 r. Nerki Pobrano ogółem 1180 nerek, z czego 84 (7,1%) nerek nie przeszczepiono z powodu stwierdzenia patologii nerki, patologii naczyń nerkowych, urazu nerki lub z powodu braku odpowiednich biorców dla nerki od dawców zakażonych wirusami HBV i/lub HCV (Tabela 13). W 2014 r. przeszczepiono 1096 nerek pobranych od zmarłych dawców (1063 przeszczepień pojedynczej nerki, 2 przeszczepienia pary nerek jednemu biorcy, 28 przeszczepień nerki wraz z trzustką, jedno przeszczepienie nerki wraz z wątrobą. Tabela 13. Przyczyny niewykorzystania pobranych nerek w latach 2009- 2014 Przyczyna, dla której odstąpiono od przeszczepienia pobranej nerki 2009 2010 2011 2012 2013 2014 37 34 36 56 50 61 Uraz nerki, zła perfuzja pobranej nerki 7 3 6 10 7 10 Brak odpowiednich biorców dla nerek pobranych od dawców z dodatnimi markerami wzw typu B lub C. Brak odpowiadających wiekiem lub masą ciała biorców najczęściej w rzadkiej grupie krwi (B, AB) 9 7 3 13 8 9 Przyczyna nieustalona 1 4 4 2 2 4 54 (6,4%) 48 (4,7%) 49 (4,5%) 81 (6,7%) 67 (5,7%) 84 (7,1%) Patologia nerki (wielotorbielowatość, duże torbiele nerek, zakażenie nerek, nerka podkowiasta, kamica nerkowa, wodonercze, patologia naczyń nerkowych, hipoplazja, aplazja, marskość). Patologia innych narządów stwierdzona makro- lub mikroskopowo i wykluczająca przeszczepienie Łącznie: liczba i odsetek Wątroba Pobrano 360 wątrób, to jest o 16 więcej niż w roku poprzednim. W 23 przypadkach zdyskwalifikowano pobrany narząd od przeszczepienia, najczęściej na podstawie wyniku badania histopatologicznego. Jeden raz z powodu braku odpowiedniego biorcy w Polsce, ofertę pobrania wątroby skierowano do ośrodków europejskich za pośrednictwem Eurotransplantu. W kraju przeszczepiono 336 wątrób pobranych od zmarłych dawców narządów (1 wątrobę przeszczepiono wraz z nerką). Dystrybucja i alokacja wątrób pobranych od zmarłych dawców w 2014 r. odbywały się na zasadach ustalonych w 2011 r. Szczegóły koordynacji pobrań wątroby w przypadkach, gdy doszło do przeszczepienia zawierają tabele 14 i 15. 32 Tabela 14. Dystrybucja ofert pobrania wątroby w 2014 r. Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej ŚUM w Katowicach Oddział Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej, SPWSZ w Szczecinie Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej, Transplantacyjnej i Wątroby WUM w Warszawie Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej IT WUM w Warszawie Klinika Chirurgii Dziecięcej i Transplantacji Narządów IPCZD w Warszawie Katedra i Klinika Chirurgii Naczyniowej, Ogólnej i Transplantacyjnej UM we Wrocławiu Liczba ofert w 1. kolejności Liczba ofert w 2. kolejności Liczba ofert w 3. kolejności Liczba ofert w 4 lub dalszej kolejności Liczba ofert łącznie Liczba akceptacji Liczba akceptacji Liczba akceptacji Liczba akceptacji Liczba akceptacji 55 33 24 8* 120 20 8 8 2 38 57 36 26 18* 137 37 9 5 4 55 54 33 36 65* 188 53 31 36 64 184 58 30 13 16* 117 19 9 2 9 39 58 29 18 12 117 13 0 2 0 15 54 28 15 5 102 5 0 0 0 5 336 189 132 124 781 147 57 53 79 336 Wszystkie ośrodki łącznie *CSK WUM Warszawa 40 wykorzystanych zgłoszeń w piątej kolejności, SPWSZ Szczecin 1 wykorzystane zgłoszenie w piątej kolejności, SKDJ Warszawa 6 wykorzystanych zgłoszeń w piątej kolejności, SUM Katowice 1 wykorzystane zgłoszenie w piątej kolejności 33 Tabela 15. Przypadki, gdy przy dystrybucji i alokacji wątroby zastosowanie miały ­szczególne kryteria lub podstawowy parytet równego dostępu. Pobrań dla biorców zgłoszonych w trybie pilnym Pobrań we własnym szpitalu Pobrań od pediatrycznych dawców dla pediatrycznych biorców Pobrań wg podstawowego parytetu Łączna liczba pobrań 3 0 0 35 38 Oddział Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej, SPWSZ w Szczecinie 10 10 0 35 55 Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej, Transplantacyjnej i Wątroby WUM w Warszawie 24 11 0 149 184 Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej IT WUM w Warszawie 3 0 0 36 39 Klinika Chirurgii Dziecięcej i Transplantacji Narządów IPCZD w Warszawie 4 0 7* 4 15 Katedra i Klinika Chirurgii Naczyniowej, Ogólnej i Transplantacyjnej UM we Wrocławiu 1 2 0 2 5 45 23 7* 261 336 Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej ŚUM w Katowicach Łącznie wszystkie ośrodki *Jedno pobranie od dawcy pediatrycznego było jednocześnie przeznaczone dla pilnego biorcy pediatrycznego Serce Pobrano 79 serc to jest o dwanaście mniej niż w 2013 r. W trzech przypadkach pobrany narząd zdyskwalifikowano ze względów medycznych. 76 pobranych serc przeszczepiono. Dystrybucja ofert pobrania serca odbywała się na zasadach ustalonych przez kierowników ośrodków przeszczepiających serce i koordynatorów z tych ośrodków (Tabela 16 i 17). 34 Tabela 16. Dystrybucja ofert pobrania serca w 2014 r. Liczba ofert w 1. kolejności Liczba ofert w 2. kolejności Liczba ofert w 3. kolejności Liczba ofert w 4. kolejności Liczba ofert łącznie liczba akceptacji liczba akceptacji liczba akceptacji liczba akceptacji liczba akceptacji Klinika Chirurgii Serca, Naczyń i Transplantologii, Krakowski Szpital im. Jana Pawła II w Krakowie 15 2 2 1 20 7 1 0 0 8 Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu 30 7 0 5* 42 27 5 0 2 34 Klinika Kardiochirurgii i Transplantologii Instytutu Kardiologii w Warszawie 15 11 2 3* 31 12 10 2 3 27 Klinika Kardiochirurgii UCM w Gdańsku 8 2 2 0 12 4 0 0 0 4 Klinika Kardiochirurgii Katedry Kardiotorakochirurgii UM w Poznaniu 6 2 1 1 10 1 0 0 1 2 Klinika Kardiochirurgii Instytutu „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie 2 0 1 0 3 1 0 0 0 1 76 24 8 10 118 52 16 2 6 76 Wszystkie ośrodki łącznie *Klinika Kardiochirurgii w Aninie wykorzystała 3 zgłoszenia w piątej kolejności, Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu wykorzystało 1 zgłoszenie w piątej kolejności Tabela 17. Przypadki, gdy przy dystrybucji i alokacji serca zastosowanie miały ­szczególne kryteria lub podstawowy parytet równego dostępu. Pobrań dla biorców zgłoszonych w trybie urgens Pobrań od pediatrycznych dawców dla pediatrycznych biorców Pobrań wg podstawowego parytetu Łączna liczba pobrań Klinika Chirurgii Serca, Naczyń i Transplantologii Krakowski Szpital im. Jana Pawła II w Krakowie 7 0 1 8 Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu 24 3 7 34 Klinika Kardiochirurgii i Transplantologii Instytut Kardiologii w Warszawie 19 0 8 27 Klinika Kardiochirurgii UCM w Gdańsku 3 0 1 4 Klinika Kardiochirurgii Katedry Kardiotorakochirurgii UM w Poznaniu 1 0 1 2 Klinika Kardiochirurgii Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie 1 0 0 1 55 3 18 76 Łącznie wszystkie ośrodki 35 Trzustka Od 39 dawców pobrano trzustkę, w dwóch przypadkach odstąpiono od przeszczepienia pobranego narządu. Jednoczasowo z nerką pobraną od tego samego dawcy przeszczepiono 28 trzustek. W dziewięciu przypadkach przeszczepiono samą trzustkę. Płuco W 2014 r. pobrano płuca od 26 zmarłych dawców. W pięciu przypadkach, z powodu braku odpowiednich biorców w Polsce, ofertę pobrania płuc skierowano do ośrodków europejskich za pośrednictwem Eurotransplantu. Do pobrania przyjechały zespoły z Wiednia- czterokrotnie i z Niemiec. W dwóch przypadkach odstąpiono od przeszczepienia obu pobranych płuc z przyczyn medycznych. W kraju wykorzystano do przeszczepienia oba płuca 11 razy lub pojedyncze płuco 8 razy, od 19 zmarłych dawców. Unaczynione Przeszczepy Wielonarządowe W 2014 r. w Pododdziale Replantacji Kończyn w Szpitalu im. Św. Jadwigi Śląskiej w Trzebnicy wykonano jeden zabieg przeszczepienia kończyny górnej. W 2014 r. nie przeprowadzono żadnego zabiegu przeszczepu twarzy Wykorzystanie narządów podsumowanie W 2014 r. spośród 1711 pobranych narządów od zmarłych, 124 narządów nie przeszczepiono, a 11 narządów (płuca od 5 dawców i wątrobę) przesłano do wykorzystania poza Polskę. W kraju przeszczepiono łącznie 1576 narządów: 1096 z 1180 pobranych nerek, 37 z 39 pobranych trzustek, 336 z 360 pobranych wątrób, 76 z 79 pobranych serc, 30 z 52 pobranych płuc, 1 kończynę górną. Współczynnik liczby przeszczepionych narządów do liczby zmarłych dawców wyniósł 2,7 i był zbliżony do lat poprzednich (Tabela 18). Tabela 18. Wykorzystanie narządów pozyskanych od zmarłych w latach 2009-2014. 2009 Liczba pobrań Liczba wykorzystanych narządów Współczynnik: liczba przeszczepionych narządów/liczba zmarłych dawców rzeczywistych 2010 2011 2012 2013 2014 420 509 553 615 593 594 1102 1306 1456 1588 1575 1576 2,6 2,6 2,7 2,6 2,7 2,7 Przeszczepianie narządów Przeszczepianie nerek W 2014 r. przeszczepiono nerki łącznie 1121 biorcom (29,1/1 milion mieszkańców). W tej liczbie 1066 biorców otrzymało nerki pochodzące od osób zmarłych (28/mln), 55 zaś od żywych dawców (1,4/mln). Najwięcej przeszczepień nerek wykonano w Klinice Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej Instytutu Transplantologii WUM w Szpitalu Klinicznym Dzieciątka Jezus w Warszawie – 182 przeszczepienia, 101 przeszczepień nerek przeprowadził zespół z Kliniki Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej SPSK im. A. Mielęckiego, ŚUM w Katowicach. W Klinice Chirurgii Ogólnej, Endokrynologicznej i Transplantacyjnej GUM w Uniwersyteckim Centrum Klinicznym w Gdańsku wykonano 98 przeszczepień nerek (dwie z tych nerek były pobrane od dawcy zgłoszonego w ostatnim dniu grudnia 2014 a przeszczepione już w styczniu 2015) (Tabela 19) 36 Tabela 19. Przeszczepianie nerek w latach 2009-2014. 2009 2010 2011 2012 2013 Razem Razem Razem Razem Razem CD LD Razem Białystok UM 31 35 30 25 26 19 - 19 Bydgoszcz UMK 571 711 601 62 51 34 1 35 Gdańsk UCK 97 84 94 110 116 95 3 98 Katowice ŚUM 54 91 94 73 141 99 2 101 Kraków UJ CM 13 23 32 66 80 47 - 47 21 - 21 Kraków KSS 2014 3 Lublin UM 15 17 31 27 33 29 - 29 Łódź UM 341 48 471 49 35 38 1 39 Łódź Woj. 18 47 33 30 24 15 1 16 2 26 23 29 33 - 33 16 78 74 4 78 Olsztyn WSS Poznań UM 134 144 132 1401 88 891 2 91 Szczecin PUM 55 632 66 63 70 59 3 62 Szczecin SPWSZ 73 2 57 52 61 29 48 1 49 Warszawa CSK 352 47 592 472 39 302 4 34 Warszawa CZD 322 492 502 471,2 35 24 6 30 Warszawa SKDJ 80 124 134 129 161 21 182 Warszawa MSW 4 11 23 74 42 491 2 51 512 65 66 86 51 49 3 52 2 21 13 23 21 21 1 22 16 32 - 32 1133 1066 55 1121 Poznań Woj. Wrocław UM Wrocław WSS 1 2 123 1,2 4 WSK OGÓŁEM 785 999 1042 11451,2 1 w tym biorcy pary nerek, 2w tym biorcy jednoczasowego przeszczepu wątroby i nerki, 31-12-2014 i przeszczepione 1 stycznia 2015 r. 3 w tym 2 nerki pobrane Przeszczepianie trzustki, trzustki i nerki oraz wysp trzustkowych W 2014 r. wykonano 28 operacji jednoczasowego przeszczepienia nerki i trzustki. W Klinice Chirurgii Gastroenterologicznej i Transplantologii Szpitala MSW w Warszawie wykonano najwięcej, bo dwanaście przeszczepień nerki wraz z trzustką oraz siedem przeszczepień samej trzustki. W Klinice Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej Instytutu Transplantologii WUM w Szpitalu Klinicznym Dzieciątka Jezus w Warszawie wykonano 6 przeszczepień nerki wraz z trzustką i dwa przeszczepienia trzustki. W Klinice Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej SPSK im. A. Mielęckiego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach wykonano sześć przeszczepień nerki wraz z trzustką, a w Klinice Chirurgii Ogólnej, Naczyniowej i Transplantacyjnej SPCSK Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego w Warszawie cztery takie przeszczepienia (Tabele 20, 21 i 22). 37 Tabela 20. Jednoczasowe przeszczepianie trzustki i nerki w latach 2009-2014. 2009 2010 2011 2012 2013 2014 CSK Warszawa 6 6 1 1 2 4 SKDJ Warszawa 0 1 3 3 1 6 ŚUM Katowice 8 7 10 5 4 6 MSW Warszawa 6 5 19 25 22 12 20 19 33 34 29 28 Razem Tabela 21. Przeszczepianie trzustki w latach 2010-2014. 2010 2011 2012 2013 2014 SKDJ Warszawa 1 - 6 1 2 ŚUM Katowice - - 2 1 - MSW Warszawa - 1 1 1 7 Razem 1 1 9 3 9 Tabela 22. Przeszczepianie wysp trzustkowych, wysp trzustkowych i nerki. 2013 Wyspy trzustkowe 2013 Wyspy trzustkowe i nerka 2014 Wyspy trzustkowe 3 2 - SKDJ Warszawa Przeszczepianie wątroby Liczba przeszczepień wątroby od zmarłych dawców w 2014 r. wyniosła 336 (w 2013 r. – 318 operacji). Najwięcej zabiegów wykonano w Katedrze i Klinice Chirurgii Ogólnej, Transplantacyjnej i Wątroby CSK WUM w Warszawie – 184 przeszczepienia (o 19 więcej niż w 2013 r). W Klinice Chirurgii Dziecięcej i Transplantacji Narządów IP CZD w 30 przypadkach przeszczepiono fragment wątroby pobranej od żywego dawcy (pobrania miały miejsce w CSK WUM). Łączna liczba transplantacji wątroby w 2014 r. wyniosła 366 (Tabela 23). Tabela 23. Przeszczepianie wątroby w latach 2009-2014. 2009 2011 2012 2013 Razem CD LD Razem 2014 Razem Razem Razem Razem CSK Warszawa 82 86 141 169 165 184 - 184 SKDJ Warszawa 38 37 48 48 46 39 - 39 CZD Warszawa 43 37 36 36 33 15 30 45 SPWSZ Szczecin 55 53 42 40 55 55 - 55 1 - 4 8 6 5 - 5 17 24 29 27 31 38 - 38 236 237 300 328 336 336 30 366 UM Wrocław ŚUM Katowice Ogółem 38 2010 Przeszczepianie serca W 6 ośrodkach kardiochirurgicznych wykonano 76 zabiegów przeszczepienia serca, to jest o 11 zabiegów mniej niż w roku 2013. Do programu przeszczepiania serca włączył się w 2014 r. zespół Kliniki Kardiochirurgii Centrum Zdrowia Dziecka i wykonał jedno przeszczepienie (Tabela 24). Tabela 24. Przeszczepianie serca w latach 2009-2014. 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Kraków KSS 2 5 10 8 9 8 Zabrze SCCS 38 38 36 36 35 34 Warszawa Anin IK 25 26 23 23 32 27 Warszawa CZD - - - - - 1 Gdańsk UCK 6 5 4 5 6 4 Poznań UM - 5 7 7 5 2 71 79 80 79 87 76 OGÓŁEM Przeszczepianie płuc W 2014 r. przeszczepiono płuca pobrane od 19 dawców. W Zabrzu wykonano 4 przeszczepienia pojedynczego płuca i 6 przeszczepień obu płuc. W Szczecinie wykonano 3 zabiegi przeszczepienia pojedynczego płuca i pięć zabiegów przeszczepienia obu płuc. Do programu przeszczepiania płuc dołączył zespół Kliniki Torakochirurgii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu i wykonał w 2014 r. jeden zabieg przeszczepienia pojedynczego płuca (Tabela 25). Tabela 25. Przeszczepianie płuc w latach 2009- 2014. 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Zabrze SCCS 9 11 14 13 12 10 Szczecin-Zdunowo 1 1 1 3 5 8 Poznań Klinika Torakochirurgii Uniwersytetu Medycznego OGÓŁEM 1 10 12 15 16 17 19 Przeszczepianie narządów od dawców żywych. W 2014 r. liczba przeszczepień nerek pobranych od żywych dawców wyniosła 55 i była nieco niższa niż w roku poprzednim. Najwięcej, bo 21 przeszczepień wykonano w Szpitalu Klinicznym Dzieciątka Jezus w Warszawie, 6 operacji przeprowadzono w CZD w Warszawie. Liczba przeszczepień fragmentów wątroby pobranych od żywych dawców wykonanych w CZD w Warszawie (pobranie w CSK WUM) była najwyższa w historii i wyniosła 30 (Tabela 26). Tabela 26. Przeszczepianie nerek i wątroby od żywych dawców w latach 2009-2014. 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Nerki 23 50 40 51 57 55 Wątroby 22 20 18 14 18 30 RAZEM 45 70 58 65 75 85 39 Przeszczepianie narządów w Polsce, podsumowanie Ogółem w 2014 r. w Polsce 1576 narządów pochodzących ze zwłok i 85 pochodzących od osób żywych przeszczepiono 1619 biorcom (Tabele 27 i 28). Tabela 27. Biorcy narządów pobranych ze zwłok i od żywych dawców w 2014 r. Rodzaj przeszczepienia Liczba biorców Nerka od osoby zmarłej 1065 Nerka od żywego dawcy 55 Nerka jednoczasowo z trzustką 28 Nerka jednoczasowo z wątrobą 1 Wątroba od osoby zmarłej 335 Fragment wątroby od żywego dawcy 30 Trzustka 9 Serce 76 Pojedyncze płuco 8 Oba płuca 11 Kończyna górna 1 Łącznie 1619 Tabela 28. Liczba przeszczepionych narządów i liczba biorców w latach 2009-2014. Liczba przeszczepionych narządów (CD + LD) Liczba biorców 2009 2010 2011 2012 2013 2014 1147 (1102+45) 1376 (1306+70) 1514 (1456+58) 1653 (1588+65) 1650 (1575+75) 1661 (1576+85) 1118 (1073+45) 1347 (1277+70) 1464 (1406+58) 1608 (1543+65) 1610 (1535+75) 1619 (1534+85) Krystyna Antoszkiewicz, Poltransplant Jarosław Czerwiński, Poltransplant, Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego i Transplantacyjnego WUM 40 41 49 40 48 95 130 143 269 315 292 380 379 354 294 308 335 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 8 1975 1980 5 1974 39 7 1973 1979 3 1972 46 5 1971 1978 2 1970 5 8 1969 44 7 1968 1977 4 1976 3 1967 196601-26 1966 Data pierwszego przeszczepienia w Polsce 4 5 6 5 1 3 1 3 6 6 5 1 1 3 6 2 1 2 5 5 2 1 2 1 196603-31 Nerki od Nerki zmarłych od żywych 76 47 47 26 29 7 15 23 9 2 198511-05 Serce 9 7 8 8 6 2 2 198712-03 Wątroby od zmarłych 4 5 11 5 5 7 198802-04 Nerka i trzustka 199711-28 Płuca 199910-12 Wątroby od żywych 200110-24 Serce i płuca 200103-27 Jelito 200411-17 Trzustka 200604-01 Kończyna górna 201312-06 Nerka i wyspy 201303-15 Wyspy 201305-14 Twarz 428 372 366 398 420 392 315 343 284 151 130 100 49 41 49 39 46 47 11 10 6 9 8 10 4 8 8 6 4 Razem Pobieranie i przeszczepianie narządów w Polsce w latach 1966-2014 42 1045 1040 899 652 790 762 2004 2005 2006 2007 2008 2009 19812 655 55 57 51 40 50 23 20 22 18 29 22 44 25 36 32 12 9 13 12 8 196603-31 2173 76 87 79 80 79 71 61 64 95 95 104 121 109 128 129 119 123 118 72 82 198511-05 Serce 3235 336 318 314 282 217 214 224 178 180 199 181 156 133 103 63 33 27 19 12 4 198712-03 Wątroby od zmarłych 384 28 29 34 33 19 20 20 21 36 22 15 14 12 17 14 3 5 0 4 1 198802-04 Nerka i trzustka 119 19 17 16 15 12 10 11 7 6 3 1 1 1 199711-28 Płuca 266 30 18 14 18 20 22 21 18 21 13 18 13 13 15 10 2 199910-12 Wątroby od żywych 6 1 1 1 2 1 200110-24 Serce i płuca 1 1 200103-27 Jelito 25 9 3 9 1 1 1 1 200411-17 Trzustka 7 1 1 2 1 1 1 200604-01 Kończyna górna 2 2 201312-06 Nerka i wyspy 3 3 201303-15 Wyspy 2 2 201305-14 Twarz 26690 1620 1610 1611 1472 1349 1123 1148 962 1258 1401 1388 1334 1204 1127 1028 758 698 666 444 435 Razem Źródła: Poltransplant Biuletyn Informacyjny. 1997-2014; 1-22; Raport KRT o stanie przeszczepiania komórek, tkanek i narządów w Polsce. Warszawa 2000; Czerwiński J., Małkowski P. (red.): Pielęgniarstwo transplantacyjne. WUM Warszawa 2013; www.rejestry.net; Baza danych Poltransplantu; Baza danych Instytutu Transplantologii Razem 1066 984 2003 2014 910 2002 1074 826 2001 2013 780 2000 1094 589 1999 2012 534 1998 949 515 1997 1002 344 1996 2011 340 1995 2010 196601-26 Data pierwszego przeszczepienia w Polsce Nerki od Nerki zmarłych od żywych KRAJOWA LISTA OSÓB OCZEKUJĄCYCH NA PRZESZCZEPIENIE (KLO) W 2014 r. do krajowej listy osób oczekujących (KLO) zgłoszono 4231 potencjalnych biorców komórek, tkanek i narządów (Tabela 1). Do wszystkich oczekujących wysłano powiadomienia o wprowadzeniu na listę. Kierownicy ośrodków kwalifikacyjnych otrzymali 468 zbiorczych powiadomień o umieszczeniu na liście chorych z danego ośrodka. Tabela 1. Krajowa lista osób oczekujących na przeszczepienie w 2014 r. Nowe zgłoszenia Przeszczepienia Wszyscy oczekujący Oczekujący 31.12.2014 r. 1278 1120* 2635 921 31 28 65 27 Nerka i trzustka lub nerka i wyspy trzustkowe 5 - 7 2 Nerka i wyspy trzustkowe 6 - 8 4 Nerka i wątroba 1 1 4 3 Nerka i serce 2 - 3 2 17 9 28 18 Trzustka lub wyspy trzustkowe 2 - 5 4 Wyspy trzustkowe 5 - 6 6 437 366* 570 136 Wątroba i jelito 1 - 1 - Jelito - - 2 2 Serce 239 76 559 356 1 - 2 2 52 19 97 55 1 - 1 - 1619 939 3926 2638 11 1 18 17 Twarz 1 - 1 1 Szpik 571 397 835 668 Nerka Nerka i trzustka Trzustka Wątroba Serce i płuca Płuca Płuca i wątroba Rogówki Kończyna górna * Przeszczepienie od dawcy żywego +przeszczepienie od dawcy zmarłego 43 Krajowa lista osób oczekujących na przeszczepienie nerki w 2014 r. W 2014 r. w krajowej liście osób oczekujących na przeszczepienie nerki zarejestrowanych było 2635 chorych, w tym 1278 zostało zgłoszonych do KLO w 2014 r. Tabela 2. Krajowa lista osób oczekujących na przeszczepienie nerki (nerki i trzustki, nerki i wątroby, nerki i serca) w latach 2008-2014. 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2651 2603 2578 2623 2683 2565 2635 Osoby zarejestrowane < 18 rż. 79 95 96 88* 85 83 86 Osoby zarejestrowane > 60 rż. 192 227 387 453* 470 518 491 Średni wiek osób oczekujących 45 lat i 6 m-cy 45 lat i 11 m-cy 46 lat i 2 m-ce 47 lat i 3 m-ce* 47 lat 47 lat i 1 m-c 47 lat Osoby zgłoszone po raz pierwszy 1030 1124 1340 1151 1196 1241 1278 Liczba wszystkich przeszczepień nerki 830 805 1018 1075 1179 1164 1149 Liczba przeszczepień nerki od dawcy zmarłego 789 757 947 998 1091 1074 1065 Liczba przeszczepień nerki od dawcy żywego 20 23 50 40 51 57 55 Liczba jednoczasowych przeszczepień nerki i trzustki 20 20 19 33 34 29 28 Liczba jednoczasowych przeszczepień nerki i wysp trzustkowych - - - - - 2 - Liczba jednoczasowych przeszczepień nerki i wątroby 1 5 2 4 3 2 1 67 41 48 64* 42 59 50 Całkowita liczba osób zarejestrowanych w KLO Osoby zmarłe na liście *Liczone na dzień 4.11.2011 r. Tabela 3. Krajowa lista osób oczekujących na przeszczepienie nerki (nerki i trzustki, nerki i wątroby, nerki i serca) w latach 2013-2014. Liczba osób aktywnie oczekujący na przeszczepienie 31 grudnia 2013 2014 906 921 27 27 Nerki i trzustki lub nerki i wysp trzustkowych 3 2 Nerki i wysp trzustkowych - 4 Nerki i wątroby 3 3 Nerki i serca 1 2 407 426 Oczekujących na przeszczepienie nerki i trzustki 9 10 Oczekujących na przeszczepienie nerki i wątroby 1 1 1357 1396 Nerki Nerki i trzustki Liczba osób czasowo wykluczonych 31 grudnia Oczekujących na przeszczepienie nerki Razem 44 Tabela 4. Krajowa lista osób oczekujących na przeszczepienie nerki (nerki i trzustki, nerki i wątroby, nerki i serca) 31 grudnia 2014 r. Liczba osób aktywnie oczekujący 31 grudnia 2014 na pierwszą lub kolejną transplantację Oczekujący na pierwsze przeszczepienie 720 Oczekujący na drugie przeszczepienie 201 Oczekujący na trzecie przeszczepienie 37 Oczekujący na czwarte przeszczepienie 1 Spośród 959 osób aktywnie oczekujących na przeszczepienie nerki 31 grudnia 2014 r., 75% to chorzy oczekujący na pierwsze przeszczepienie nerki. Spośród 1149 przeszczepień nerki wykonanych w 2014 r., u 1012 (88%) biorców wykonano pierwsze przeszczepienie, u 124 biorców – drugie (w tym 1 po tx serca i płuc, 1 po tx płuc oraz 1 po tx wątroby), 12 biorców otrzymało trzecie przeszczepienie (w tym 1 po tx rogówki), jednemu choremu wykonano piąte przeszczepienie (po trzech transplantacjach nerki i dwóch wątroby). Lista osób oczekujących na przeszczepienie nerki w trybie pilnym 2008-2014. U większości chorych (61%) wymagających pilnego przeszczepienia nerki w 2014 r. wykonano ten zabieg. Ośmiu chorych pozostało na liście oczekujących w 2015 r., u jednego chorego udało się wytworzyć stały i bezpieczny dostęp naczyniowy do dializ i nie wymagał pilnego przeszczepienia nerki (Tabela 5). Tabela 5. Lista osób oczekujących na przeszczepienie nerki w trybie pilnym 2008-2014. 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Liczba osób zarejestrowanych 35 40 31 23 33 22 23 Liczba osób, którym przeszczepiono nerkę 20 29 20 21 21 16 14 Liczba osób skreślonych z „listy pilnej” 3 7 5 2 2 3 1 Osoby zmarłe - - 1 - - - - 12 4 5 - 10 3 8 Liczba osób oczekujących 31 grudnia Krajowa lista osób oczekujących na przeszczepienie trzustki oraz wysp trzustkowych w 2014 r. W 2014 r. wykonano 28 przeszczepień nerki i trzustki, 9 przeszczepień samej trzustki. Zgłoszono de novo 31 osób do przeszczepienia nerki i trzustki, 5 osób do przeszczepienia nerki i trzustki lub nerki i wysp trzustkowych, 6 osób do transplantacji nerki i wysp trzustkowych, 17 osób do przeszczepienia trzustki, 2 osoby do przeszczepienia trzustki lub wysp trzustkowych oraz 5 osób do przeszczepienia wysp trzustkowych. Tabela 6. Krajowa lista osób oczekujących na przeszczepienie trzustki lub wysp trzustkowych w latach 2010-2014. 2010 2011 2012 2013 2014 1 - 1 - 9 - 3 3 9 - Oczekujący na przeszczepienie wysp trzustkowych 31 grudnia 2 3 4 1 6 Oczekujący na przeszczepienie trzustki lub wysp trzustkowych 31 grudnia 1 5 4 2 4 Oczekujący na przeszczepienie trzustki 31 grudnia 5 4 5 7 18 Liczba przeszczepień trzustki Liczba przeszczepień wysp trzustkowych 45 Chorzy oczekujący na przeszczepienie nerki po przeszczepieniu innego narządu, tkanki lub komórek. W 2014 r. wykonano 1 przeszczepienie nerki u osoby po przeszczepieniu serca i płuc, 1 po przeszczepieniu płuc, 1 po przeszczepieniu wątroby oraz 1 po przeszczepieniu rogówki. Jeden chory otrzymał kolejne przeszczepienie nerki po trzech transplantacjach nerki i dwóch wątroby. 31 grudnia na liście aktywnej oczekiwały 3 osoby do przeszczepienia nerki po przeszczepieniu wątroby oraz jedna osoba po transplantacji serca. Tabela 7. Chorzy oczekujący na przeszczepienie nerki po przeszczepieniu serca w latach 2008-2014. 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Liczba oczekujących 7 6 3 6 4 7 3 Liczba osób, którym przeszczepiono nerkę - 3 1 3 2 2 - Liczba osób zdyskwalifikowanych od przeszczepienia 3 1 - 2 1 2 1 Liczba zmarłych - - - - 1 - 1 Liczba osób oczekujących 31 grudnia 4 2 2 1 - 3 1 Tabela 8. Chorzy oczekujący na przeszczepienie nerki po przeszczepieniu wątroby w latach 2008-2014. 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Liczba oczekujących 3 4 3 2 4 3 5 Liczba osób, którym przeszczepiono nerkę - 2 2 1 2 2 Liczba osób zdyskwalifikowanych 2 - 1 2 2 - - Liczba zmarłych - 1 - - - 1 - Liczba osób oczekujących 31 grudnia 1 1 - - 1 - 3 Chorzy oczekujący na jednoczasowe przeszczepienie nerki i wątroby w latach 2008-2014. Spośród 4 chorych oczekujących na jednoczasowe przeszczepienie nerki i wątroby, jedna osoba otrzymała taki przeszczep w 2014 r. Tabela 9. Chorzy oczekujący na jednoczasowe przeszczepienie nerki i wątroby w latach 2008-2014. 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Liczba oczekujących 7 10 6 8 7 9 4 Liczba osób, którym przeszczepiono nerkę i wątrobę 1 5 2 4 3 2 1 Liczba osób zdyskwalifikowanych 4 1 - 1 1 3 - Liczba zmarłych 1 1 1 - - 1 - Liczba osób oczekujących 31 grudnia 1 3 3 2 3 3 3 Średni czas oczekiwania na przeszczepienie nerki w latach 2008-2014. W 2014 r. średni czas oczekiwania na pierwsze przeszczepienie nerki, liczony od zarejestrowania w KLO do dnia przeszczepienia wynosił 9 miesięcy, na kolejne przeszczepienie 13 miesięcy. 46 Tabela 10. Średni czas oczekiwania na przeszczepienie nerki w latach 2008-2014. Średni czas oczekiwania na przeszczepienie od rozpoczęcia dializ do przeszczepienia Grupa chorych 2008 2009 2010 2011* 2012 2013 2014 2 lata 10 m-cy 2 lata 8,5 m-ca 2 lata 10 m-cy 2 lata 11 m-cy 2 lata 6 m-cy 2 lata 6 m-cy 2 lata 7 m-cy Wysokoimmunizowani 4 lata 6 m-cy 6 lat 11 m-cy 4 lata 8,5 m-ca 3 lata 11 m-cy 4 lata 5 m-cy 6 lat 8 m-cy 5 lat Zgłoszeni do przeszczepienia nerki i trzustki 3 lata 2 lata 3,5 m-ca 2 lata 4 m-ce 2 lata 7 m-cy 1 rok 9 m-cy 1 rok 8 m-cy Zgłoszeni do pierwszego przeszczepienia nerki 2 lata Średni czas oczekiwania na przeszczepienie od zakwalifikowania do przeszczepienia Grupa chorych Zgłoszeni do pierwszego przeszczepienia nerki Zgłoszenia pilne 2008 2009 2010 2011* 2012 2013 2014 10 m-cy 7 m-cy 9 m-cy 11 m-cy 10 m-cy 10 m-cy 9 m-cy 32 dni 38 dni 42 dni 63 dni 16 dni 54 dni 14 dni 15,5 m-ca 17 m-cy 15 m-cy 16 m-cy 13 m-cy 11,5 m-ca 5 m-cy 4 m-ce 5 m-cy 9 m-cy 4 m-ce Wysokoimmunizowani 9 m-cy 15 m-cy Zgłoszeni do przeszczepienia nerki i trzustki 4 m-ce 8,5 m-ca 8,5 m-ca Zgłoszeni do przeszczepienia przed rozpoczęciem dializ 4,5 m-ca 6,5 m-ca 7,5 m-ca 8,5 m-ca 7,7 m-ca *Liczone na dzień 4.11.2011 Ośrodki kwalifikujące chorych do przeszczepienia nerki. Zgłaszanie chorych do krajowej listy osób oczekujących odbywa się za pośrednictwem ośrodków kwalifikacyjnych, działających przy ośrodkach transplantacyjnych (Tabela 11). W 2014 r. 40% przeszczepień nerki wykonano w macierzystym ośrodku kwalifikującym. Tabela 11. Ośrodki kwalifikujące chorych do przeszczepienia nerki (nerka i trzustka). Liczba ośrodków trans­plan­ta­cyj­nych Liczba osób zgłoszonych do KLO w 2014 r. Liczba osób przeszczepionych w 2014 r. Liczba osób przeszczepionych w rejonie Białystok 1 45 19 5 Bydgoszcz 1 61 35 6 Gdańsk 2 136 131 42 Katowice 1 130 107 46 Kraków 2 140 68 29 Lublin 1 53 29 9 Łódź 2 55 55 10 Poznań 2 149 169 61 Szczecin 2 77 111 32 Warszawa 3 265 289 149 Warszawa CZD 1 46 30 30 Ośrodek kwalifikacyjny Wrocław Razem 3 121 106 35 21 1278 1149 454 47 Krajowa lista osób oczekujących na przeszczepienie narządów klatki piersiowej Osoby oczekujące na przeszczepienie serca W 2014 r. w Polsce do leczenia przeszczepieniem serca zgłoszono 239 nowych chorych. Najwięcej chorych zgłoszono do przeszczepienia serca w Śląskim Centrum Chorób Serca w Zabrzu – 121 osób, a najmniej w Centrum Zdrowia Dziecka – 1 osoba, z tym, że ośrodek w CZD rozpoczął działalność w 2013 r. Łączna liczba chorych oczekujących na przeszczepienie serca w 2014 roku wyniosła 559 osób. Spośród wszystkich oczekujących, przeszczepienie serca w 2014 r. otrzymało 76 osób (13%) w tym 9 osób poniżej 18 rż. Zdyskwalifikowano stale lub czasowo 192 osoby (34%), zmarło w trakcie oczekiwania 90 chorych (16%). 31 grudnia 2014 r. oczekiwało na przeszczepienie serca 356 chorych (Tabela 12). Tabela 12. Realizacja zapotrzebowania na leczenie przeszczepieniem serca w Polsce w 2014 r. Warszawa Instytut Kardiologii Kraków KSS Zabrze SCCS Gdańsk UCK Poznań UM Warszawa CZD Łącznie Nowe zgłoszenie Ogółem 53 34 121 15 15 1 239 Nowe zgłoszenia w trybie pilnym 29 8 30 3 6 1 77 Nowe zgłoszenia w trybie planowym 24 26 91 12 9 0 162 Przeszczepienia ogółem 27 8 34 4 2 1 76 Przeszczepienia w trybie pilnym 19 7 24 3 1 1 55 Przeszczepienia w trybie planowym 8 1 10 1 1 0 21 Chorzy zgłoszeni w trybie pilnym, którzy zmarli przed przeszczepieniem 6 4 10 1 4 0 25 Chorzy zgłoszeni w trybie planowym, którzy zmarli przed przeszczepieniem 7 9 46 1 2 0 65 Liczba oczekujących w trybie pilnym 31 grudnia 9 3 17 3 2 2 36 Liczba oczekujących w trybie planowym 31 grudnia 46 71 166 22 15 0 320 Średni czas oczekiwania chorych, którzy otrzymali w 2014 r. przeszczep serca wyniósł 92 dni dla biorców zgłoszonych w trybie pilnym oraz 196 dni w trybie planowym. Czas oczekiwania osób, które nie otrzymały przeszczepienia serca na koniec 2014 roku i nadal znajdują się na liście oczekujących wyniósł średnio w trybie pilnym 146 dni, w trybie planowym 582 dni. Chorzy, którzy zmarli nie doczekawszy przeszczepienia oczekiwali średnio w trybie pilnym 109 dni, w trybie planowym 569 dni (Tabela 13). 48 Tabela 13. Średni czas oczekiwania (w dniach) chorych zgłoszonych do leczenia przeszczepieniem serca w 2014 r. Warszawa Instytut Kardiologii Kraków KSS Zabrze SCCS Gdańsk UCK Poznań UM Warszawa CZD Polska Chorzy przeszczepieni, zgłoszeni w trybie pilnym 42 56 86 43 248 75 92 Chorzy przeszczepieni, zgłoszeni w trybie planowym 405 212 253 85 24 - 196 Chorzy zgłoszeni w trybie pilnym, którzy zmarli przed przeszczepieniem 54 70 219 25 179 - 109 Chorzy zgłoszeni w trybie planowym, którzy zmarli przed przeszczepieniem 480 720 868 210 - - 569 Oczekujący 31 grudnia w trybie pilnym 52 57 240 130 194 204 146 Oczekujący 31 grudnia w trybie planowym 480 750 768 434 478 - 582 W 2014 r. na przeszczepienie serca oczekiwało 32 osoby poniżej 18 rż., z czego 19 zgłoszono w 2014 r. po raz pierwszy. W 2014 r. przeszczepiono serce u 9 osób poniżej 18 rż. (średni czas oczekiwania na przeszczepienie serca w tej grupie chorych wynosił 97 dni), 6 dzieci zmarło w oczekiwaniu na przeszczepienie serca w 2014 r., 7 – wykluczono czasowo z przeszczepienia serca. W dniu 31.12.2014 r. na aktywnej liście oczekujących na przeszczepienie serca pozostawało 15 dzieci (Tabela 14). Tabela 14. Krajowa lista osób w wieku poniżej 18 lat oczekujących na przeszczepienie serca w 2014 r. Warszawa Instytut Kardiologii Kraków KSS Zabrze SCCS Gdańsk UCK Poznań UM Warszawa CZD Łącznie Nowe zgłoszenia 2 0 16 0 0 1 19 Przeszczepienia 0 0 8 0 0 1 9 Chorzy, którzy zmarli przed przeszczepieniem 0 1 5 0 0 0 6 Oczekujący 31 grudnia 2 0 11 0 0 2 15 Osoby oczekujące na przeszczepienie serca i płuc Od 2006 r. nie wykonano w Polsce ani jednego kombinowanego przeszczepienia serca wraz z płucami, 31 grudnia 2014 r. na liście oczekujących pozostawały 2 osoby, w tym jedną osobę zgłoszono w 2014 r. 49 Krajowa lista osób oczekujących na przeszczepienie płuc Na liście osób oczekujących na przeszczepienie płuc w 2014 r. znajdowało się 97 chorych, z czego 52 zostało zgłoszonych w 2014 r. Potencjalni biorcy zostali zgłoszeni przez Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu, Oddział Kliniczny Chirurgii Klatki Piersiowej PUM Specjalistycznego Szpitala im. prof. A. Sokołowskiego w Szczecinie-Zdunowie oraz Oddział i Klinika Torakochirurgii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. W 2014 r. wykonano łącznie 19 przeszczepień pojedynczego płuca lub pary płuc (10 w Zabrzu, 8 w Szczecinie i jedno w Poznaniu). 31 grudnia 2014 r. oczekiwało na przeszczepienie 55 chorych, 19 chorych zmarło przed przeszczepieniem, w tym jedna osoba do równoczesnego przeszczepienia płuc i wątroby. Zdyskwalifikowano czasowo lub stale 7 osób (Tabela 15). Tabela 15. Lista osób oczekujących na przeszczepienie płuc w 2014 r. Szczecin-Zdunowo Zabrze SCCS Poznań KTUM Łącznie Nowe zgłoszenia 12 39 1 52 Przeszczepienia 8 (w tym pilny do retx) 10 1 19 (w tym pilny do retx) 2 (w tym pilny do tx P+W)* 17 0 19 (w tym pilny do tx P+W)* 7 48 0 55 Chorzy zmarli przed przeszczepieniem Liczba oczekujących 31 grudnia * Do przeszczepienia płuc i wątroby Tabela 16. Średni czas oczekiwania (w dniach) na przeszczepienie płuc w 2014 r. Szczecin-Zdunowo Zabrze SCCS Poznań KTUM Polska Chorzy przeszczepieni, zgłoszeni w trybie pilnym 2 - - - Chorzy przeszczepieni, zgłoszeni w trybie planowym 99 207 15 107 Chorzy zgłoszeni w trybie pilnym, którzy zmarli przed przeszczepieniem 22 (chory do tx P+W)* - - - Chorzy zgłoszeni w trybie planowym, którzy zmarli przed przeszczepieniem 330 250 - 290 Oczekujący 31 grudnia 129 410 - 269 * Do przeszczepienia płuc i wątroby Krajowa lista osób oczekujących na przeszczepienie wątroby W 2014 r. w Polsce do leczenia przeszczepieniem wątroby zgłoszono 437 nowych chorych. Najwięcej chorych zgłoszono do przeszczepienia z Centralnego Szpitala Klinicznego WUM w Warszawie – 210 osób, a najmniej z Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego im. Jana Mikulicza-Radeckiego we Wrocławiu – 15 osób. 50 W 2014 r. łączna liczba chorych oczekujących na przeszczepienie wątroby wyniosła 570 chorych. Spośród wszystkich oczekujących, przeszczepienie wątroby od zmarłego dawcy otrzymało 336 osób (59%), natomiast od dawcy żywego 30 osób (5%). Zmarło 28 chorych oczekujących na przeszczepienie. Na liście aktywnej osób oczekujących 31 grudnia 2014 r. pozostawało 136 osób, a 121 osób było wykluczonych czasowo lub stale. W Tabeli 17 przedstawiono zgłoszenia chorych do przeszczepienie wątroby z podziałem na ośrodki. Tabela 18 przedstawia średni czas oczekiwania na przeszczepienie wątroby w poszczególnych ośrodkach transplantacyjnych w zależności od trybu zgłoszenia. Tabela 17. Realizacja zapotrzebowania na leczenie przeszczepieniem wątroby w Polsce w 2014 r. Warszawa Warszawa Wrocław SKDJ CSK WUM UM WUM Katowice ŚUM Szczecin SPWSZ Warszawa CZD Nowe zgłoszenia 48 78 43 43 210 15 437 Nowe zgłoszenia w trybie pilnym 6 12 7 3 28 4 60 Nowe zgłoszenia w trybie planowym 42 66 36 40 182 11 377 Przeszczepienia ogółem (CD + LD) 38 55 45 (15+30)* 39 184 5 366 (336+30)* Przeszczepienia w trybie pilnym (CD + LD) 3 10 7 (5+2)* 3 24 1 48 (46+2)* Przeszczepienia w trybie planowym (CD + LD) 35 45 38 (10+28)* 36 160 4 318 (290+28)* 7 5 - 3 10 3 28 13 42 10 18 47 6 136 Chorzy zmarli przed przeszczepieniem Liczba oczekujących 31 grudnia Łącznie *Przeszczepienie od dawcy zmarłego + przeszczepienie od dawcy żywego Tabela 18. Średni czas oczekiwania (w dniach) chorych zgłoszonych do leczenia przeszczepieniem wątroby w 2014 r. Warszawa Warszawa SKDJ CSK WUM WUM Katowice ŚUM Szczecin SPWSZ Warszawa CZD Chorzy przeszczepieni, zgłoszeni w trybie pilnym 6 11 6 3 Chorzy przeszczepieni, zgłoszeni w trybie planowym 73 50 345 Chorzy zgłoszeni, którzy zmarli przed przeszczepieniem 65 171 268 473 Oczekujący 31 grudnia Wrocław UM Polska 1 1 5 104 92 67 122 - 341 233 15 165 187 468 248 215 310 Średni czas oczekiwania chorych, którzy otrzymali przeszczepienie wątroby w trybie pilnym, wynosił 5 dni, w trybie planowym wynosił 122 dni. Średni czas oczekiwania dla biorców, zarejestrowanych 31 grudnia 2014 r. na liście aktywnej wyniósł 310 dni. 51 Krajowa lista osób oczekujących na przeszczepienie rogówki Systematycznie rośnie liczba chorych oczekujących na przeszczepienie rogówki. W 2014 r. zgłoszono do KLO 1619 chorych (wykonano 939 przeszczepień rogówki), co zwiększyło znacznie liczbę wszystkich chorych oczekujących w 2014 r. Nadal dominują przeszczepienia w trybie pilnym. Tabela 19. Realizacja zapotrzebowania na leczenie przeszczepieniem rogówki w Polsce w 2014 roku. Ośrodek Transplantacyjny Liczba wykonanych przeszczepień w 2014 r. planowe ogółem Liczba aktywnie oczekujących w dniu 31 grudnia 2014 r. ogółem pilne 3 - - - - 3 3 Szpital Uniwersytecki nr 1 im. dr. Antoniego Jurasza Klinika Chorób Oczu ul. Marii Skłodowskiej-Curie 9, Bydgoszcz 65 15 6 21 - 142 142 WSS nr 4, Oddział Okulistyki Al. Legionów 10, Bytom 21 7 3 10 - 13 13 Uniwersyteckie Centrum Kliniczne Klinika Okulistyki ul. Smoluchowskiego 17, Gdańsk 95 50 5 55 8 246 254 Okręgowy Szpital Kolejowy S.p. ZOZ Oddział Okulistyki ul. Panewnicka 65, Katowice 254 92 64 156 4 614 618 SPSK nr 5 Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, Klinika Okulistyki Katedry Okulistyki ŚUM ul. Ceglana 35, Katowice 193 103 16 119 - 158 158 SPZOZ Szpital Zespolony, Oddział Okulistyczny ul. Roosevelta 2, Kędzierzyn Koźle 10 2 2 4 - 18 18 Wojewódzki Szpital Okulistyczny w Krakowie Oddział Okulistyczny Odcinek pielęgnacyjny „A” os. Na Wzgórzach 17b, Kraków 14 3 1 4 - 22 22 Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 1, Klinika Okulistyki ul. Chmielna 1, Lublin 139 44 48 92 4 80 84 Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Wojskowej Akademii Medycznej – Centralny Szpital Weteranów Klinika Okulistyki i Rehabilitacji Wzrokowej ul. Żeromskiego 113, Łódź 77 21 14 35 3 213 216 Specjalistyczne Centrum Medyczne SA, Oddział Okulistyczny ul. Jana Pawła II 2, Polanica Zdrój 11 3 12 15 - 38 38 Wielospecjalistyczny Szpital Miejski im. J. Strusia, Oddział Okulistyczny ul. Szwajcarska 3, Poznań 0 - - - - - 0 Szpital Kliniczny im. Heliodora Święcickiego Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego Klinika Chorób Oczu ul. Grunwaldzka 16/18, Poznań 0 - - - - - 0 Uniwersytecki Szpital Kliniczny Klinika Okulistyki ul. M. Skłodowskiej-Curie 24A. Białystok 52 Nowe zgłoszenia w 2014 r. pilne planowe ogółem Ośrodek Transplantacyjny Nowe zgłoszenia w 2014 r. Liczba wykonanych przeszczepień w 2014 r. ogółem pilne WSS nr 5 im. Św. Barbary Centrum Urazowe Oddział Okulistyczny z Pododdziałem Okulistyki Dziecięcej i Zespołem Zabiegowym Plac Medyków 1, Sosnowiec 316 98 67 165 4 318 322 SPSK nr 2 Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego, Katedra i Klinika Okulistyki Al. Powstańców Wlkp. 72, Szczecin 46 13 7 20 6 201 207 Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Zespolony im. Marii Skłodowskiej–Curie, Oddział Okulistyki ul. Arkońska 4, Szczecin 4 4 1 5 - 4 4 Szpital Kliniczny Dzieciątka Jezus Katedra i Klinika Okulistyki I Wydziału Lekarskiego WUM ul. Lindleya 4, Warszawa 16 9 0 9 - 55 55 Samodzielny Publiczny Kliniczny Szpital Okulistyczny Katedra i Klinika Okulistyki II Wydział Lekarski WUM ul. Sierakowskiego 13, Warszawa 293 113 90 203 - 378 378 Centrum Medyczne Mavit Sp. z o.o. w ramach oddziału Okulistycznego Szpitala Specjalistycznego Centrum Medycznego Mavit ul. Podleśna 61, Warszawa 0 - - - - - 0 22 5 10 15 - 34 34 0 - - - - 4 4 Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Jana Mikulicza-Radeckiego Klinika Okulistyki ul. Borowska 213, Wrocław 36 11 0 11 1 55 56 Spektrum Sp. z o.o. Ośrodek Okulistyki Klinicznej Spektrum ul. Zaolziańska 4, Wrocław 0 - - - - 6 6 4 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką SPZOZ Kliniczny Oddział Okulistyczny ul. Weigla 5, Wrocław 4 - - - - 6 6 1619 593 346 939 30 2608 2638 Wojskowy Instytut Medyczny Klinika Okulistyczna Wojskowy Instytut Medyczny ul. Szaserów 128, Warszawa Wojskowy Instytut Medycyny Lotniczej Klinika Okulistyki z Pracownią Angiografii i Laseroterapii oraz Pracownią Elektrofizjologii i Perymetrii Komputerowej ul. Krasińskiego 54/56, Warszawa Polska planowe ogółem Liczba aktywnie oczekujących w dniu 31 grudnia 2014 r. pilne planowe ogółem 53 Tabela 20. Średni czas oczekiwania na przeszczepienie rogówki w 2014 r. Średni czas oczekiwania na przeszczepienie rogówki w trybie pilnym (w dniach) Średni czas oczekiwania na przeszczepienie rogówki w trybie planowym (w dniach) - - Szpital Uniwersytecki nr 1 im. dr. Antoniego Jurasza Klinika Chorób Oczu ul. Marii Skłodowskiej-Curie 9, Bydgoszcz 377 900 WSS nr 4 Oddział Okulistyki Al. Legionów 10, Bytom 165 220 Uniwersyteckie Centrum Kliniczne Klinika Okulistyki ul. Smoluchowskiego 17, Gdańsk 104 420 Okręgowy Szpital Kolejowy S.p. ZOZ Oddział Okulistyki ul. Panewnicka 65, Katowice 307 754 60 651 SP Zakład Opieki Zdrowotnej Szpital Zespolony Oddział Okulistyczny ul. Roosevelta 2, Kędzierzyn Koźle 152 825 Wojewódzki Szpital Okulistyczny w Krakowie Oddział Okulistyczny Odcinek pielęgnacyjny „A” Os. Na Wzgórzach 17b, Kraków 148 150 Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 1, Klinika Okulistyki, ul. Chmielna 1, Lublin 146 221 Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Wojskowej Akademii Medycznej – Centralny Szpital Weteranów Klinika Okulistyki i Rehabilitacji Wzrokowej ul. Żeromskiego 113, Łódź 98 461 Specjalistyczne Centrum Medyczne SA Oddział Okulistyczny ul. Jana Pawła II 2, Polanica Zdrój 21 2290 Wielospecjalistyczny Szpital Miejski im. J. Strusia Oddział Okulistyczny ul. Szwajcarska 3, Poznań - - Szpital Kliniczny im. Heliodora Święcickiego Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego Klinika Chorób Oczu ul. Grunwaldzka 16/1, Poznań - - 194 478 Ośrodek Transplantacyjny Uniwersytecki Szpital Kliniczny, Klinika Okulistyki ul. M. Skłodowskiej-Curie 24A, Białystok SPSK nr 5 Śląskiego Uniwersytetu Medycznego Klinika Okulistyki Katedry Okulistyki ŚUM ul. Ceglana 35, Katowice WSS nr 5 im. Św. Barbary Centrum Urazowe Oddział Okulistyczny z Pododdziałem Okulistyki Dziecięcej i Zespołem Zabiegowym Plac Medyków 1, Sosnowiec 54 Średni czas oczekiwania na przeszczepienie rogówki w trybie pilnym (w dniach) Średni czas oczekiwania na przeszczepienie rogówki w trybie planowym (w dniach) SPSK nr 2 Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego Katedra i Klinika Okulistyki Al. Powstańców Wlkp. 72, Szczecin 227 108 Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Zespolony im. Marii Skłodowskiej – Curie Oddział Okulistyki ul. Arkońska 4, Szczecin 148 7 8 - 122 556 Centrum Medyczne Mavit Sp. z o.o. w ramach oddziału Okulistycznego Szpitala Specjalistycznego Centrum Medycznego Mavit ul. Podleśna 61, Warszawa - - Wojskowy Instytut Medyczny Klinika Okulistyczna ul. Szaserów 128, Warszawa 5 309 Wojskowy Instytut Medycyny Lotniczej Klinika Okulistyki z Pracownią Angiografii i Laseroterapii oraz Pracownią Elektrofizjologii i Perymetrii Komputerowej ul. Krasińskiego 54/56, Warszawa - - 40 - Spektrum Sp. z o.o. Ośrodek Okulistyki Klinicznej Spektrum ul. Zaolziańska 4, Wrocław - - 4 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką SPZOZ Kliniczny Oddział Okulistyczny ul. Weigla 5, Wrocław - - 137 557 Ośrodek Transplantacyjny Szpital Kliniczny Dzieciątka Jezus Katedra i Klinika Okulistyki I Wydziału Lekarskiego WUM ul. Lindleya 4, Warszawa Samodzielny Publiczny Kliniczny Szpital Okulistyczny Katedra i Klinika Okulistyki II Wydział Lekarski WUM ul. Sierakowskiego 13, Warszawa Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Jana Mikulicza-Radeckiego Klinika Okulistyki ul. Borowska 213, Wrocław Polska Krajowa lista osób oczekujących na przeszczepienie twarzy i kończyny górnej 31 grudnia 2014 r. na przeszczepienie twarzy i kończyny górnej oczekiwała jedna osoba, na przeszczepienie kończyny górnej 17 osób, w tym nowo zgłoszonych 11 osób, jednej osobie przeszczepiono kończynę górną w 2014 r. Krajowa lista osób oczekujących na przeszczepienie jelita 31 grudnia 2014 r. na przeszczepienie jelita oczekiwały 2 osoby. 55 Płuco Serce Wątroba Nerka śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie 921 Nowe zgłoszenia w 2014 r 1278 Zmarli na liście w 2014 r. 50 5 1 2 1 Oczekujący (aktywni) 31 grudnia 2014 r. 136 10 7 6 7 Nowe zgłoszenia w 2014 r. 437 Zmarli na liście w 2014 r. 28 Oczekujący (aktywni) 31 grudnia 2014 r. 356 28 12 16 10 25 58 34 Nowe zgłoszenia w 2014 r. 239 23 8 7 8 34 5 Zmarli na liście w 2014 r. 90 4 4 9 2 6 9 7 Oczekujący (aktywni) 31 grudnia 2014 r. 55 5 3 4 1 3 7 Nowe zgłoszenia w 2014 r. 52 4 3 3 1 2 Zmarli na liście w 2014 r. 19 2 1 - - - podlaskie pomorskie Oczekujący (aktywni) 31 grudnia 2014 podkarpackie opolskie mazowieckie małopolskie 43 łódzkie 93 lubuskie 30 42 lubelskie 83 kujawsko-pomorskie 78 57 34 21 53 84 132 18 37 35 81 dolnośląskie POLSKA Tabela 20. Podział na województwa. 95 61 55 42 58 94 210 22 55 43 97 133 56 52 141 64 7 - 2 1 4 7 - 4 8 3 10 12 20 - 3 1 9 15 2 6 12 16 33 15 22 12 30 28 97 4 14 5 31 51 9 9 37 40 3 - - - 2 9 1 1 3 3 3 22 63 18 9 18 10 10 2 12 47 12 6 17 8 5 2 1 3 23 5 2 6 2 7 1 2 2 3 6 2 2 2 5 5 5 - 3 3 2 6 1 3 5 6 1 2 - - - 2 8 - - 3 - 3 - 1 - 2 1 3 1 15 25 12 18 Dorota Lewandowska, Małgorzata Hermanowicz, Jolanta Przygoda, Iwona Podobińska, Izabela Walczyk, Sylwia Borczon 56 Identyfikacja pacjentów podwyższonego ryzyka immunologicznego zgłoszonych do krajowej listy osób oczekujących na przeszczepienie nerki Chorzy oczekujący na przeszczepienie nerki, poza kwalifikacją medyczną, wymagają dokładnej oceny immunologicznej. Obowiązujące metody diagnostyki immunologicznej potencjalnych biorców nerki opierają się na badaniu grup głównych krwi, genetycznym oznaczeniu HLA w klasie I i II (A, B, DR) oraz ocenie stopnia immunizacji na podstawie reakcji serologicznej potencjalnych przeciwciał anty-HLA w surowicy „biorcy” z limfocytami (HLA) przypadkowych dawców krwi lub szpiku. W ten sposób określany stopień immunizacji jest mocno niedoszacowany, obarczony błędem, co wykazało już badanie metodami fazy stałej wykonane w 2012 r. w ramach Narodowego Programu Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej. Badanie to pozwoliło na weryfikację immunologiczną wszystkich chorych aktywnie oczekujących na przeszczepienie nerki, ale tylko część z nich mogła być poddana weryfikacji jakościowej, czyli identyfikacji przeciwciał anty-HLA. Wybrano wówczas chorych oczekujących na kolejne przeszczepienie nerki. Wykazano, że ponad 90% z nich ma obecnie przeciwciała anty-HLA. W roku 2014, w ramach Programu Wieloletniego na lata 2011-2020 pn. „Narodowy Program Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej”, wykonano zadania dotyczące identyfikacji pacjentów podwyższonego ryzyka immunologicznego: zz Z adanie 1. Określenie stopnia immunizacji osób oczekujących na przeszczepienie nerki na krajowej liście osób oczekujących na przeszczepienie testem przesiewowym antyHLA. zz Zadanie 2. Oznaczenie swoistości anty-HLA u wszystkich osób oczekujących, u których stwierdzono badaniem przesiewowym przeciwciała anty-HLA (anty-HLA klasy I i antyHLA klasy II). Zadania te wykonywały cztery laboratoria zgodności tkankowej na podstawie umów zawartych w dniu 27.10.2014 r. w następujących instytucjach: 1. 2. 3. 4. Uniwersyteckie Centrum Kliniczne – ul. Dębinki 7, 80-952 Gdańsk Instytut „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka” – Al. Dzieci Polskich 20, 04-730 Warszawa Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa – ul. Marcelińska 44, 60-354 Poznań Szpital Kliniczny Dzieciątka Jezus – ul. Lindleya 4, 02-005 Warszawa Łącznie przebadano testem przesiewowym surowice 1 147 pacjentów uzyskując w 605 surowicach wynik negatywny, czyli nie stwierdzono występowania przeciwciał. Pozostałe 542 surowice poddano badaniu swoistości. U 136 pacjentów oznaczono swoistość przeciwciał antyHLA klasy I, u 83 anty-HLA klasy II, a u 226 pacjentów oznaczono swoistość obu klas. Oznaczono swoistości u 445 chorych, co stanowi ok. 38,8% przebadanych osób oczekujących na przeszczepienie. Natomiast w wielu surowicach pacjentów, w których test przesiewowy wykazywał wynik pozytywny badanie swoistości przeciwciał nie dało pozytywnego rezultatu. I tak nastąpiło w 34 przypadkach dla klasy I, 56 dla klasy II i w 17 dla klasy I i II. W kilku przypadkach oznaczono swoistości przeciwciał w jednej klasie a w innej klasie wynik okazał się negatywny. Ponadto wykonano 191 obliczeń wirtualnego PRA dla klasy I i II oraz dla tych obu klas z pominięciem specyficzności DQ w klasie II. Badanie to stanowi pierwszy krok do wprowadzenia możliwości przeprowadzania wirtualnych prób krzyżowych. Chorym o podwyższonym ryzyku immunologicznym zostanie stworzona możliwość dobrania narządu do przeszczepienia od dawcy, którego niezgodne antygeny można traktować jako akceptowalne jeśli tylko pacjent nie ma przeciwko nim specyficznych przeciwciał i nie są one tożsame z niezgodnościami z poprzednich przeszczepów. Iwona Podobińska, Poltransplant Dorota Lewandowska, Poltransplant 57 Rejestr Przeszczepień Narządów W tabelach przedstawiono rzeczywiste czasy przeżycia biorców i przeszczepionych narządów. Badaniem objęto transplantacje narządów wykonane w latach 1998 – 2014. Obliczeń dokonano 12 marca 2015 r. Tabela 1. Liczba przeszczepień narządów w latach 1998-2014 w Polsce. Liczba wykonanych przeszczepień od 1.I.1998 r. do 31.XII.2014 r. Narząd Nerki pobrane od dawców zmarłych 15 009 Nerki pobrane od dawców żywych 548 Wątroby pobrane od dawców zmarłych 3 143 Wątroby pobrane od dawców żywych* 264 Serca 1 618 Płuca** 117 Nerki z trzustką*** 381 * od roku 1999, **od roku 2004, *** od 4 lutego 1988 Tabela 2. Wyniki przeszczepiania nerek pobranych od dawców zmarłych – wszystkie ośrodki. Badany okres Liczba biorców objętych obserwacją* Liczba i % zbadanych biorców (odpowiada kompletności danych) Przeżycie biorcy (liczba i %) Przeżycie przeszczepu (liczba i %) 3 mies. 14 954 12 048 81% 11 703 97% 11 178 93% 12 mies. 14 156 11 456 81% 10 831 95% 10 113 88% 3 lata 11 962 9 634 81% 8 812 91% 7 874 82% 5 lat 10 005 8 215 82% 7 191 87% 6 115 74% 10 lat 5 905 4 669 79% 3 567 76% 2 730 58% 15 lat 1 249 1 236 99% 816 66% 561 45% * od roku 1998 Tabela 3. Wyniki przeszczepiania nerek pobranych od dawców żywych – wszystkie ośrodki. Badany okres Liczba biorców objętych obserwacją* 3 mies. 545 12 mies. 500 3 lata 5 lat 10 lat * od roku 1998 58 396 303 189 Liczba i % zbadanych biorców (odpowiada kompletności danych) Przeżycie biorcy (liczba i %) Przeżycie przeszczepu (liczba i %) 478 477 463 87% 99% 97% 435 432 415 91% 99% 95% 336 330 314 84% 98% 93% 267 257 237 88% 96% 89% 151 138 119 80% 91% 79% Tabela 4. Wyniki przeszczepiania nerek z trzustką – wszystkie ośrodki. Badany okres Liczba biorców objętych obserwacją* 3 mies. 380 12 mies. 360 3 lata 298 5 lat 239 10 lat 123 15 lat 50 20 lat 36 Liczba i % zbadanych biorców (odpowiada kompletności danych) Przeżycie Przeżycie obu biorcy przeszczepów (liczba i %) (liczba i %) Przeżycie przeszczepu nerki (liczba i %) Przeżycie przeszczepu trzustki (liczba i %) 354 313 271 301 273 93% 88% 76% 85% 77% 343 284 240 267 242 95% 83% 70% 78% 71% 275 213 178 201 181 92% 77% 65% 73% 66% 226 170 137 159 142 95% 75% 61% 70% 63% 114 65 55 58 56 93% 57% 48% 51% 49% 43 12 9 10 9 86% 28% 21% 23% 21% 33 6 4 6 4 92% 18% 12% 18% 12% * od roku 1988 Tabela 5. Wyniki przeszczepiania wątroby pobranej od dawców zmarłych – wszystkie ośrodki. Badany okres Liczba biorców objętych obserwacją* 3 mies. 3 127 12 mies. 2 868 3 lata 2 232 5 lat 1 727 10 lat 723 Liczba i % zbadanych biorców (odpowiada kompletności danych) Przeżycie biorcy (liczba i %) Przeżycie przeszczepu (liczba i %) 3 124 2 768 2 700 99% 89% 86% 2 865 2 418 2 333 99% 84% 81% 2 229 1 730 1 661 99% 78% 75% 1 724 1 255 1 185 99% 73% 69% 720 451 413 99% 63% 57% * od roku 1998 59 Tabela 6. Wyniki przeszczepiania wątroby pobranej od dawców żywych – wszystkie ośrodki (w większości przypadków: Klinika Chirurgii Dziecięcej i Transplantacji Narządów, Instytut „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie) Badany okres Liczba biorców objętych obserwacją* 3 mies. 264 12 mies. 241 3 lata 208 5 lat 167 10 lat 72 Liczba i % zbadanych biorców (odpowiada kompletności danych) Przeżycie biorcy (liczba i %) Przeżycie przeszczepu (liczba i %) 234 215 212 87% 92% 91% 220 196 189 91% 89% 86% 187 164 158 90% 88% 84% 149 124 119 89% 83% 80% 55 44 42 76% 80% 76% Liczba i % zbadanych biorców (odpowiada kompletności danych) Przeżycie biorcy (liczba i %) Przeżycie przeszczepu (liczba i %) 1 545 1 180 1 178 96% 76% 76% 1 487 1 062 1 060 71% * od roku 1999 Tabela 7. Wyniki przeszczepiania serc – wszystkie ośrodki Badany okres Liczba biorców objętych obserwacją* 3 mies. 1 613 12 mies. 1 555 3 lata 1 391 5 lat 1 231 10 lat 849 15 lat 261 96% 71% 1 322 882 880 95% 67% 67% 1 162 707 706 94% 61% 61% 778 362 361 92% 47% 46% 233 74 74 89% 32% 32% Przeżycie biorcy (liczba i %) Przeżycie przeszczepu (liczba i %) * od roku 1998 Tabela 8. Wyniki przeszczepiania płuc – wszystkie ośrodki Badany okres Liczba biorców objętych obserwacją* 3 mies. 114 12 mies. 102 3 lata 65 5 lat 39 Liczba i % zbadanych biorców (odpowiada kompletności danych) 114 80 80 100% 70% 70% 102 65 63 100% 64% 62% 65 38 37 100% 58% 57% 39 17 17 100% 44% 44% * od roku 2004 Jarosław Czerwiński Poltransplant. Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego i Transplantacyjnego, WUM Marta Wysocka Poltransplant Krystyna Antoszkiewicz Poltransplant 60 Liczba osób żyjących po przeszczepieniu nerki w Polsce Liczba chorych w Polsce żyjących z czynną przeszczepioną nerką, stan na dzień 31 grudnia 2014 r. Ośrodek sprawujący opiekę Liczba osób Białystok 287 Bydgoszcz 682 Gdańsk 940 Gdańsk Pediatria Katowice 22 1010 Kraków 877 Lublin 394 Łódź USK nr 1 290 Łódź WSS im Kopernika 130 Łódź WSS im Pirogowa 132 Olsztyn 158 Poznań 841 Szczecin PUM 440 Szczecin SPWSZ 454 Warszawa CZD 218 Warszawa IT Warszawa MSW Wrocław Suma: 2383 393 1064 10715 Prof. dr hab. med. Bolesław Rutkowski, Prezes Polskiego Towarzystwa Transplantacyjnego, Kierownik Katedry i Kliniki Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego 61 Centralny Rejestr Sprzeciwów Centralny rejestr sprzeciwów na pobranie komórek, tkanek i narządów ze zwłok ludzkich (CRS) działa na podstawie Ustawy o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (Dz.U.169.1411] i Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2006 r. w sprawie sposobu prowadzenia centralnego rejestru sprzeciwów oraz sposobu ustalania istnienia wpisu w tym rejestrze (Dz.U.06.228.11350) od 1 listopada 1996 roku. W dniu 31 grudnia 2014 r., w CRS zarejestrowanych było 29288 oświadczeń, w tym 29013 sprzeciwów i 275 cofnięć sprzeciwów. 4208 oświadczeń zostało zgłoszonych przez przedstawicieli ustawowych (15,6%). W 2014 r. do CRS wpłynęły 1764 zgłoszenia, w tym 1750 zgłoszeń sprzeciwu i 14 zgłoszeń cofnięcia sprzeciwu. 1376 zgłoszeń sprzeciwu to oświadczenia własne (78,6%), 374 razy sprzeciw rejestrowali przedstawiciele ustawowi. W przypadku 14 cofnięć sprzeciwu, były to wyłącznie własne cofnięcia. Od czerwca zaobserwowano wzrost liczby napływających oświadczeń w porównaniu z latami poprzednimi. W sumie w 2014 r. zarejestrowano najwięcej sprzeciwów od 1999 r. (Tabela 1. i Ryc. 1). W roku 2014 do Poltransplantu miesięcznie napływało średnio 147 oświadczeń o złożeniu lub wycofaniu sprzeciwu. W latach poprzednich średnia miesięczna kształtowała się następująco: 2013 – 74, 2012 – 34, 2011 – 35, 2010 – 23, 2009 – 28, 2008 – 29, 2007 – 89, 2006 – 23. Zgłaszanie oświadczeń do CRS przedstawia Tabela 1. Na wykresie (Ryc. 1) przedstawiono liczbę zgłaszanych sprzeciwów w poszczególnych miesiącach 2014 r. z podziałem na oświadczenia własne i składane przez przedstawicieli ustawowych. Tabela 1. Liczba oświadczeń zarejestrowanych w CRS w latach 1996-2014, stan na dzień 31.12.2014 r. Rok 1 Liczba oświadczeń o sprzeciwie Ogółem (4+5) Własne Liczba oświadczeń o cofnięciu sprzeciwu Przestaw. ustaw. Ogółem (7+8) Własne Przestaw. ustaw. 2 3 4 5 6 7 8 1996 1687 1687 1439 248 0 0 0 1997 14550 14532 12400 2132 18 15 3 1998 2404 2387 1974 413 17 15 2 1999 1688 1671 1398 273 17 16 1 2000 1107 1090 907 183 17 17 0 2001 436 430 368 62 6 6 0 2002 679 667 549 118 12 10 2 2003 380 372 323 49 8 7 1 2004 300 286 232 54 14 10 4 2005 271 260 234 26 11 11 0 2006 278 268 231 37 10 10 0 2007 1058 1032 864 168 26 22 4 2008 349 327 285 42 22 21 1 2009 333 313 271 42 20 18 2 2010 291 273 235 38 18 14 4 2011 418 395 325 70 23 21 2 2012 403 398 350 48 5 3 2 2013 892 875 709 166 17 17 0 2014 1764 1750 1376 374 14 14 0 29288 29013 24470 4543 275 247 28 RAZEM 62 Liczba oświadczeń ogółem (3+6) Ryc. 1 Rejestracja sprzeciwów w 2014 r. Analizując lata poprzednie największy napływ wniosków miał miejsce w 1997 r. W kolejnych latach obserwowano spadek liczby zgłaszanych sprzeciwów z wyjątkiem kilku miesięcy 2007 roku, od 2013 r. obserwujemy wzrost liczby rejestrowanych oświadczeń. Od 2008 r. liczba zgłaszanych wniosków kształtuje się następująco: 2008 r., łącznie 350 wniosków, w 2009 r., 333, 291 w roku 2010, w 2011 roku 419 wniosków, w 2012 r. 403 wnioski, w 2013 r. 892 w tym 875 zgłoszeń sprzeciwu. Zgłoszenia zawierające wniosek o cofnięcie sprzeciwu stanowią 0,94% ogółu oświadczeń zarejestrowanych od 1996 roku. Zgłoszenia w odniesieniu do grup wiekowych i płci przedstawia Tabela 2. Tabela 2. Zgłoszenia zarejestrowane w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów wg podziału na płeć i wiek GRUPA WIEKOWA Kobiety wniosków ogółem 180 128 232 1247 2045 2131 2188 1280 1344 4404 15179 764 Sprzeciwy 180 127 230 1215 1997 2095 2165 1275 1332 4399 0 1 2 Mężczyźni wniosków ogółem 184 157 292 Sprzeciwy 184 157 290 0 0 2 Cofnięcia Cofnięcia 3039 4049 5059 6064 6570 OGÓŁEM pmp 1519 2029 POW. OGÓŁEM 70 0-9 1014 15015 756 12 5 164 8,3 1316 2150 2402 2222 1075 963 3054 13815 742 1290 2128 2373 2209 1072 959 3048 13710 736 4 6 105 5,6 32 26 48 22 36 29 23 13 5 3 Ryc. 2 ukazuje podział względem płci i wieku osób, które zgłosiły sprzeciw samodzielnie lub w imieniu, których został zgłoszony sprzeciw. Największą liczbę sprzeciwów zgłoszono w województwie mazowieckim – 5898. Najwięcej sprzeciwów w przeliczeniu na 1 mln mieszkańców zgłoszono w województwie kujawsko-­ pomorskim – 1101 (niewiele mniej, bo 1099 sprzeciwów/milion mieszkańców zarejestrowano w woj. mazowieckim), najmniej zaś w województwie świętokrzyskim 296. Średnia dla całego kraju to 746 sprzeciwów na 1 milion mieszkańców. Tabela 3. przedstawia liczbę sprzeciwów zarejestrowanych w poszczególnych województwach. Ryc. 3 przedstawia liczbę zarejestrowanych sprzeciwów w przeliczeniu na milion mieszkańców województwa. 63 Ryc. 2 Liczba zarejestrowanych sprzeciwów wg płci i wieku. Sprzeciwów (liczba) Cofnięcia sprzeciwu (liczba) Cofnięcia sprzeciwu (pmp**) Zarejestrowanych w CRS (liczba) Dolnośląskie 2908457 2239 2221 18 770 764 6 Kujawsko-Pomorskie 2090836 2325 2301 24 1112 1101 11 Lubelskie 2151836 1148 1136 12 533 528 6 Lubuskie 1020767 695 690 5 681 676 5 Łódzkie 2508464 1884 1863 21 751 743 8 Małopolskie 3364176 2163 2140 23 643 636 7 Mazowieckie 5324519 5898 5852 46 1108 1099 9 Opolskie 1002575 502 497 5 501 496 5 Podkarpackie 2128483 880 871 9 413 409 4 Podlaskie 1193348 794 790 4 665 662 3 Pomorskie 2298811 1963 1942 21 854 845 9 Śląskie 4593358 3303 3273 30 719 713 7 Świętokrzyskie 1265415 383 375 8 303 296 6 Warmińsko-mazurskie 1445478 799 794 5 553 549 3 Wielkopolskie 3469464 2495 2472 23 719 713 7 Zachodnio-pomorskie Polska Zarejestrowanych w CRS (pmp**) Populacja Sprzeciwów (pmp**) Tabela 3. Zgłoszenia zarejestrowane w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów wg województw. 1717970 1523 1508 15 887 878 9 38483957 28994 28725 269 753 746 7 * liczba ludności wg GUS, wyd. „Ludność. Stan i struktura ludności w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2014 r.” ** w przeliczeniu na 1 milion mieszkańców 64 Ryc. 3 Liczba zarejestrowanych sprzeciwów w przeliczeniu na milion mieszkańców województwa. Stan na dzień 31 grudnia 2014 r. Według ewidencji nadchodzących z ośrodków transplantacyjnych zapytań o sprawdzenie istnienia wpisu w CRS-ie i wysyłanych odpowiedzi zgodnie z zasadami określonymi w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia o CRS w 2013 r. wpłynęło 1570 zapytań o sprawdzenie istnienia sprzeciwu. Tak jak w latach poprzednich więcej zapytań pochodziło z banków tkanek (54,3%). Dane liczbowe dotyczące sprawdzeń wpisów w systemie CRS zawarte są w Tabeli 4. Tabela 4. Liczba sprawdzeń w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów w latach 2011-2014. 2011 r. 2012 r. 2013 r. 2014 r. BT OT RAZEM BT OT RAZEM BT OT RAZEM BT OT RAZEM 91 64 155 93 50 143 62 59 121 62 62 124 Luty 106 79 185 87 47 134 66 42 108 62 56 118 Marzec 119 89 208 108 56 164 77 56 133 75 65 140 65 74 139 79 67 146 82 51 133 75 49 124 Maj 120 81 201 72 77 149 77 70 147 78 46 124 Czerwiec 124 81 205 87 63 150 79 65 144 73 65 138 Styczeń Kwiecień Lipiec 108 73 181 83 62 145 70 83 153 65 63 128 Sierpień 103 74 177 85 64 149 62 77 139 62 65 127 Wrzesień 91 65 156 78 74 152 63 60 123 86 55 141 131 80 211 87 92 179 93 66 159 83 76 159 Październik Listopad 91 69 160 94 43 137 62 58 120 70 47 117 Grudzień 79 81 160 60 54 114 57 61 118 62 68 130 1228 910 2138 1013 749 1762 850 748 1598 853 717 1570 RAZEM BT-Banki tkanek, OT-Ośrodki transplantacyjne 65 Znowelizowane w 2006 roku Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie sposobu prowadzenia centralnego rejestru sprzeciwów oraz sposobu ustalania istnienia wpisu w tym rejestrze nakłada na Poltransplant konieczność identyfikacji osób, które ukończyły 16 i 18 lat, a w imieniu, których opiekuno­wie prawni złożyli zastrzeżenie w CRS. Ze względu na to, że osoby kończące 16 i 18 rok życia mogą już same podejmować decyzje, uznano za konieczne poinformowanie tych osób o istnieniu zastrzeżenia złożonego w ich imie­niu i o możliwości podjęcia własnej decyzji dotyczącej zgody lub sprzeciwu na pobranie komórek, tkanek i narządów po ich śmierci. W związku z powyższym w 2013 roku poinformowano łącznie 244 osoby. Łącznie od początku obowiązywania Rozporządzenia poinformowano 2588 osób. Liczbę osób, które w poszczególnych miesiącach poinformowano w latach 2008-2014 przedstawia Tabela 5. Tabela 5. Liczba osób kończących 16 i 18 lat w latach 2008-2014 poinformowanych o istnieniu złożonego w ich imieniu sprzeciwu. 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 16 lat 18 lat 16 lat 18 lat 16 lat 18 lat 16 lat 18 lat 16 lat 18 lat 16 lat 18 lat 16 lat 18 lat Styczeń 12 22 19 17 10 13 19 21 15 11 21 6 10 15 Luty 20 7 9 15 13 20 8 9 10 13 8 7 5 15 Marzec 12 15 10 18 21 12 14 10 17 21 14 14 17 18 Kwiecień 17 13 20 25 14 18 7 20 11 13 8 7 4 12 Maj 14 20 7 23 14 14 20 7 12 14 21 10 10 14 Czerwiec 18 21 16 9 12 17 15 16 12 14 16 10 11 12 Lipiec 19 23 13 21 15 19 9 13 16 15 12 12 7 18 Sierpień 15 22 13 9 11 16 11 13 8 12 12 4 8 6 Wrzesień 11 16 19 18 8 11 12 19 12 8 12 6 4 14 Październik 15 21 18 12 11 15 5 18 11 11 6 8 9 11 Listopad 21 22 8 10 9 21 16 8 2 10 18 7 8 3 Grudzień 12 21 15 11 15 11 13 16 5 13 14 3 6 7 186 223 167 188 153 187 149 170 131 155 162 94 99 RAZEM 409 355 340 319 286 256 145 244 Piotr Malanowski, Poltransplant 66 Rejestr Żywych Dawców Rejestr żywych dawców jest prowadzony w systemie rejestrów ustawowych, www.rejestry.net. Obejmuje on pobrania nerek oraz wątroby od 1 stycznia 2007 r., łącznie 479 żywych dawców, z czego 318 dawców nerek i 161 dawców części wątroby. Od 2013 r. rejestr jest uzupełniany o wpisy żywych dawców z lat wcześniejszych (od roku 1967), co dało w sumie liczbę 925 wszystkich żywych dawców narządów w Polsce, z czego 663 to dawcy nerki a 262 to dawcy wątroby. Rejestr jako narzędzie służące monitorowaniu i ocenie stanu zdrowia dawców nadal nie spełnia swoich funkcji ze względu na skąpą liczbę wprowadzonych danych, zwłaszcza w odległym okresie po zabiegu. W miarę upływu czasu obserwacji istotnie zmniejsza się liczba wpisów potwierdzających obserwację dawcy. Badania kontrolne po 5 latach od zabiegu wpisano u 10% żywych dawców. W przypadku dawców części wątroby, po upływie 2 lat od zabiegu, nie wprowadzono informacji ani badań kontrolnych u żadnego z nich. Stopień wypełnienia rejestru pokazują Tabele 1-3. Powinno być Powinno być Powinno być Powinno być Powinno być Powinno być Powinno być Stopień wypełnienia rejestru [%] Powinno być Jest Łącznie Jest 2014 Jest 2013 Jest 2012 Jest 2011 Jest 2010 Jest 2009 Jest 2008 Jest 2007 Powinno być Tabela 1. Wypełnienie Centralnego Rejestru Żywych Dawców za lata 2007-2014. Wpisów do rejestrów o dokonanym pobraniu 40 40 41 40 45 45 70 70 58 58 65 65 75 75 85 85 479 478 99,8% Badań bezpośrednio po pobraniu 40 14 41 12 45 13 70 26 58 24 65 31 75 41 85 43 479 204 42,6% Badań po 3 miesiącach od pobrania 40 41 4 45 9 70 17 58 Badań po 12 miesiącach od pobrania 40 12 41 9 45 7 70 18 58 14 65 18 75 17 Badań po 2 latach od pobrania 40 8 41 6 45 9 70 18 58 9 65 5 * Badań po 3 latach od pobrania 40 8 41 5 45 10 70 13 58 9 * * Badań po 4 latach od pobrania 40 6 41 4 45 6 70 4 * * * Badań po 5 latach od pobrania 40 5 41 5 45 3 * * * * * 8 9 65 20 75 17 85 3 479 87 18,2% * * 394 95 24,1% * * * 319 55 17,2% * * * * 254 45 17,7% * * * * * 196 20 10,2% * * * * * 126 13 10,3% *- nie dotyczy 67 Powinno być Powinno być Powinno być Powinno być Powinno być Jest Stopień wypełnienia rejestru [%] Powinno być Jest Powinno być Łącznie Powinno być 2014 Jest 2013 Jest 2012 Jest 2011 Jest 2010 Jest 2009 Jest 2008 Jest 2007 Powinno być Tabela 2. Wypełnienie Centralnego Rejestru Żywych Dawców nerek 2007-2014. Wpisów do rejestrów o dokona- 22 22 20 19 23 23 50 50 40 40 51 51 57 57 55 55 nym pobraniu 318 317 99,7% Badań bezpośred22 nio po pobraniu 8 20 7 23 12 50 26 40 24 51 29 57 32 55 26 318 164 51,6% Badań po 3 miesią22 cach od pobrania 7 20 3 23 9 50 17 40 3 318 85 26,7% Badań po 12 mie22 11 20 siącach od pobrania 9 23 7 50 18 40 14 51 18 57 17 * * 263 94 35,7% Badań po 2 la22 tach od pobrania 8 20 6 23 9 50 18 40 9 51 5 * * * * 206 55 26,7% Badań po 3 la22 tach od pobrania 8 20 5 23 10 50 13 40 9 * * * * * * 155 45 29% Badań po 4 la22 tach od pobrania 6 20 4 23 6 50 4 * * * * * * * * 115 20 17,4% Badań po 5 la22 tach od pobrania 5 20 5 23 3 * * * * * * * * * * 65 13 20% 9 51 20 57 17 55 *- nie dotyczy Wpisów do rejestrów o dokonanym pobraniu Powinno być Stopień wypełnienia rejestru (%) Łącznie Jest 2014 Jest Jest 2013 Powinno być Jest 2012 Powinno być Jest 2011 Powinno być Jest 2010 Powinno być Jest 2009 Powinno być Jest 2008 Powinno być Jest Powinno być 2007 Powinno być Tabela 3. Wypełnienie Centralnego Rejestru Żywych Dawców fragmentu wątroby 2007 -2014. 18 18 21 21 22 22 20 20 18 18 14 14 18 18 30 30 161 161 100% Badań bezpośred18 nio po pobraniu 6 21 5 22 1 20 0 18 0 14 2 18 9 30 17 161 Badań po 3 miesią18 cach od pobrania 1 21 1 22 0 20 0 18 0 14 0 18 0 30 0 Badań po 12 mie18 siącach od pobrania 1 21 0 22 0 20 0 18 0 14 0 18 0 * Badań po 2 la18 tach od pobrania 0 21 0 22 0 20 0 18 0 14 0 * * Badań po 3 la18 tach od pobrania 0 21 0 22 0 20 0 18 0 * * * Badań po 4 la18 tach od pobrania 0 21 0 22 0 20 0 * * * * Badań po 5 la18 tach od pobrania 0 21 0 22 0 * * * * * * 40 24,8% 161 2 1,2% * 131 1 0,76% * * 113 0 0 * * * 99 0 0 * * * * 81 0 0 * * * * 61 0 0 *- nie dotyczy Dorota Lewandowska, Poltransplant Małgorzata Hermanowicz, Poltransplant Jolanta Przygoda, Poltransplant 68 Monitorowanie istotnych zdarzeń i reakcji niepożądanych w obszarze pobierania, przechowywania i przeszczepiania komórek, tkanek i narządów w latach 2012-2014 Gromadzenie informacji dotyczących istotnych niepożądanych zdarzeń i istotnych niepożądanych reakcji, wyjaśnienia ich przyczyn oraz sposobu zapobiegania im w przyszłości odbywa się w przeznaczonym dla tego celu module narzędzia sieciowego www.rejestry.net. W tabelach 1-10 przedstawiona została formalna analiza tych zdarzeń i reakcji z obszaru pobierania i przeszczepiania narządów. Liczba reakcji i zdarzeń zgłoszonych w roku 2014 jest mniejsza w porównaniu z liczbą zgłoszeń w poprzednich latach. Nie jest to najpewniej odzwierciedleniem poprawy wyników wykonywanych przeszczepień, lecz niepełnym wykorzystywaniem tego obszaru monitorowania jakości i bezpieczeństwa przez ośrodki transplantacyjne. Po raz pierwszy zostały zgłoszone reakcje niepożądane u biorców komórek krwiotwórczych; w jednym przypadku była to wczesna utrata przeszczepu, w dwóch pozostałych – wczesny zgon biorcy. Tabela 1. Istotne zdarzenia niepożądane w przeszczepianiu nerki zarejestrowane w latach 2012-2014. Zarejestrowane zdarzenia niepożądane po przeszczepieniu nerki przeszczepienie narządu od dawcy z nowotworem złośliwym przeszczepienie narządu od dawcy z ciężkim zakażeniem bakteryjnym, grzybiczym lub pierwotniakowym Liczba zarejestrowanych zdarzeń 2012 - 4 2013 9 - 2014 6 1 Szczegóły Liczba rak prostaty (Gleason 6-7) 9 inwazyjny gruczołowy rak płuca 2 rak jasnokomórkowy nerki 2 otorebkowany rak brodawkowaty tarczycy 2 5 dodatni wynik posiewów płynu konserwującego 5 1 1 Razem 15 przeszczepienie narządu od dawcy z zakażeniem wirusowym 1 - - 1 przeszczepienie narządu od dawcy anty-HCV (+), HCV RNA (–) biorcy anty-HCV (+), HCV RNA (–) przeszczepienie narządu uszkodzonego w czasie pobrania - 1 - 1 przecięcie tętnicy biegunowej Łącznie 5 10 7 22 69 Tabela 2. Istotne reakcje niepożądane w przeszczepianiu nerki zarejestrowane w latach 2012-2014. Zarejestrowane reakcje niepożądane po przeszczepieniu nerki zgon biorcy w okresie 30 dni od przeszczepienia lub w czasie pierwszej hospitalizacji związanej z przeszczepieniem pierwotny brak czynności przeszczepu utrata przeszczepu w okresie 30 dni od przeszczepienia lub w czasie pierwszej hospitalizacji związanej z przeszczepieniem przeniesienie od dawcy zakażenia wirusowego Łącznie 70 Liczba zarejestrowanych reakcji 2012 8 2 11 2013 6 - 7 2014 5 - 13 Razem 19 2 31 2 1 - 3 23 14 18 55 Szczegóły Liczba zatorowość płucna 3 zakażenie uogólnione, niewydolność wielonarządowa 4 zapalenie trzustki 1 NZK o nieustalonej etiologii 3 skaza krwotoczna, niewydolność wielonarządowa 2 zapalenie płuc 1 zawał serca 3 krwotok związany z operacją przeszczepienia w trakcie lub po operacji 2 ostre odrzucanie 2 zakrzepica naczyń przeszczepu 21 zawał nerki z powodu rozwarstwienia tętnicy biodrowej 2 zawał nerki z powodu miażdżycy tętnic przeszczepu lub biorcy 2 krwotok związany z operacją przeszczepienia w trakcie lub po operacji 3 brak technicznych możliwości właściwego przeszczepienia nerki 1 ostre odrzucanie naczyniowe 1 martwica moczowodu 1 neuroinfekcja o nieznanej etiologii 3 Tabela 3. Istotne zdarzenia niepożądane w przeszczepianiu wątroby zarejestrowane w latach 2012-2014. Zarejestrowane zdarzenia niepożądane po przeszczepieniu wątroby Liczba zarejestrowanych zdarzeń 2012 2013 2014 Razem Szczegóły Liczba 1 przeszczepienie narządu o niepełnej lub błędnie sporządzonej charakterystyce - 1 - 1 różnica stopnia zaawansowania histopatologicznego raka prostaty pomiędzy badaniem doraźnym i ostatecznym przeszczepienie narządu od dawcy z zakażeniem wirusowym 1 - - 1 neuroinfekcja o nieznanej etiologii 1 przeszczepienie narządu od dawcy z nowotworem złośliwym rak jasnokomórkowy nerki 1 - 1 1 2 rak prostaty (Gleason 6-7) 1 Łącznie 1 2 1 4 Tabela 4. Istotne reakcje niepożądane w przeszczepianiu wątroby zarejestrowane w latach 2012-2014. Zarejestrowane reakcje niepożądane po przeszczepieniu wątroby zgon biorcy w okresie 30 dni od przeszczepienia lub w czasie pierwszej hospitalizacji związanej z przeszczepieniem pierwotny brak czynności przeszczepu utrata przeszczepu w okresie 30 dni od przeszczepienia lub w czasie pierwszej hospitalizacji związanej z przeszczepieniem Łącznie Liczba zarejestrowanych reakcji 2012 13 2 1 16 2013 10 - 2 12 2014 5 - 1 6 Razem 28 2 4 Szczegóły Liczba niewydolność wielonarządowa 7 wstrząs kardiogenny, niewydolność krążenia 2 krwotok związany z operacją przeszczepienia w trakcie lub po operacji 7 zakażenie uogólnione 5 krwawienie do przewodu pokarmowego 1 NZK o nieustalonej etiologii 1 odrzucanie humoralne 1 zakażenie CMV 1 śpiączka wątrobowa, śmierć mózgu 1 zakrzepica żyły wrotnej 1 pierwotny brak czynności przeszczepu 1 przeszczepienie wątroby od dawcy o rozszerzonych kryteriach 2 przetoka żółciowa 1 zakrzepica tętnicy wątrobowej 2 zakrzepica żył wątrobowych 1 34 71 Tabela 5. Istotne reakcje niepożądane w przeszczepianiu serca zarejestrowane w latach 2012-2014. Zarejestrowane reakcje niepożądane po przeszczepieniu serca zgon biorcy w okresie 30 dni od przeszczepienia lub w czasie pierwszej hospitalizacji związanej z przeszczepieniem Liczba zarejestrowanych reakcji 2012 11 2013 9 2014 1 Razem 21 Szczegóły Liczba niewydolność przeszczepu 12 zawał płuca 1 NZK o nieustalonej etiologii 1 krwotok związany z operacją przeszczepienia w trakcie lub po operacji 2 niewydolność wielonarządowa 3 krwawienie do przewodu pokarmowego 1 udar krwotoczny 1 pierwotny brak czynności przeszczepu 1 - - 1 niewydolność przeszczepu 1 utrata przeszczepu w okresie 30 dni od przeszczepienia lub w czasie pierwszej hospitalizacji związanej z przeszczepieniem 1 - 1 2 niewydolność przeszczepu 2 13 9 2 24 Łącznie W latach 2012-2014 nie zarejestrowano istotnych zdarzeń niepożądanych związanych z przeszczepieniem serca. Tabela 6. Istotne reakcje niepożądane w przeszczepianiu trzustki (nerki i trzustki, wysp trzustkowych) zarejestrowane w latach 2012-2014. Zarejestrowane reakcje niepożądane po przeszczepieniu trzustki (nerki i trzustki, wysp) utrata przeszczepu w okresie 30 dni od przeszczepienia lub w czasie pierwszej hospitalizacji związanej z przeszczepieniem 72 Liczba zarejestrowanych reakcji 2012 2 2013 2 2014 2 Razem 6 zgon biorcy w okresie 30 dni od przeszczepienia lub w czasie pierwszej hospitalizacji związanej z przeszczepieniem - pierwotny brak czynności przeszczepu - 1 - 1 Łącznie 2 4 3 9 1 1 Szczegóły Liczba zakrzepica naczyń przeszczepu 4 przetoka jelitowa 1 zakażenie uogólnione 1 niewydolność wielonarządowa 1 NZK o nieustalonej etiologii 1 pierwotny brak czynności przeszczepu 1 2 W latach 2012-2014 nie zarejestrowano istotnych zdarzeń niepożądanych związanych z przeszczepianiem trzustki, nerki i trzustki i wysp trzustkowych. Tabela 7. Istotne reakcje niepożądane w przeszczepianiu płuc zarejestrowane w latach 2012-2014. Zarejestrowane reakcje niepożądane po przeszczepieniu płuc zgon biorcy w okresie 30 dni od przeszczepienia lub w czasie pierwszej hospitalizacji związanej z przeszczepieniem pierwotny brak czynności przeszczepu Liczba zarejestrowanych reakcji 2012 2013 2 8 1 przeniesienie od dawcy ciężkiego zakażenia bakteryjnego, grzybiczego lub pierwotniakowego 1 Łącznie 4 2014 2 - 2 1 9 Liczba Zawał, niewydolność serca 4 obrzęk mózgu 2 niewydolność przeszczepu 3 zapalenie płuc 1 krwawienie związane z operacją przeszczepienia 2 12 1 1 Szczegóły Razem obrzęk płuc 1 uszkodzenie płuca w trakcie reperfuzji 1 zakażenie uogólnione wielolekoopornymi szczepami bakteryjnymi i grzybiczymi 2 zakażenie dróg oddechowych dawcy wielolekoopornymi szczepami bakteryjnymi 1 3 4 17 W latach 2012-2014 nie zarejestrowano istotnych zdarzeń niepożądanych związanych z przeszczepieniem płuc. Tabela 8. Istotne reakcje niepożądane związane z pobraniem nerki od żywego dawcy zarejestrowane w latach 2012-2014. Zarejestrowane reakcje niepożądane związane z pobraniem nerki od żywego dawcy poważne następstwa zdrowotne (choroba, ciężkie powikłania) u dawcy związane z pobraniem narządu powikłania chirurgiczne Łącznie Liczba zarejestrowanych reakcji 2012 2013 2014 Razem - 1 - 1 - 1 - 1 Szczegóły Liczba przetoka jelitowa 1 W latach 2012-2014 nie zarejestrowano istotnych zdarzeń niepożądanych związanych z pobraniem narządów od żywych dawców oraz nie zarejestrowano reakcji niepożądanej u żywego dawcy wątroby. 73 Tabela 9. Wskaźniki częstości występowania istotnych zdarzeń i reakcji niepożądanych przy pobieraniu i przeszczepianiu narządów od zmarłych dawców w latach 2012-2014, obliczone na podstawie zarejestrowanych zgłoszeń (najpewniej niedoszacowane). Rodzaj przeszczepienia Nerki Wątroba Serce Trzustka, nerki i trzustka, wyspy Płuca Przeszczepy wielotkankowe Razem 74 2012 (1145) Liczba istotnych niepożądanych zdarzeń (wskaźnik: liczba zdarzeń/ liczba przeszczepień) 5 (0,004) Liczba istotnych niepożądanych reakcji (wskaźnik: liczba reakcji/ liczba przeszczepień) 23 (0,020) 2013 (1133) 10 (0,009) 14 (0,012) 2014 (1121) Razem (3399) 2012 (328) 7 (0,006) 22 (0,006) 1 (0,003) 18 (0,016) 55 (0,016) 16 (0,049) 2013 (336) 2 (0,006) 12 (0,036) 2014 (366) Razem (1030) 2012 (79) 1 (0,003) 4 (0,004) 0 (0) 6 (0,016) 34 (0,033) 13 (0,165) 2013 (87) 0 (0) 9 (0,103) 2014 (76) Razem (242) 2012 (43) 2013 (37) 2014 (37) Razem (117) 2012 (16) 2013 (17) 2014 (19) Razem (52) 2012 (0) 2013 (2) 2014 (1) Razem (3) 2012 (1611) 2013 (1612) 2014 (1620) Razem (4843) 0 (0) 0 (0) 0 (0) 0 (0) 0 (0) 0 (0) 0 (0) 0 (0) 0 (0) 0 (0) 2 (0,026) 24 (0,099) 2 (0,047) 4 (0,108) 3 (0,081) 9 (0,077) 4 (0,25) 9 (0,529) 4 (0,211) 17 (0,327) - - 0 (0) 0 (0) 0 (0) 6 (0,004) 12 (0,007) 8 (0,005) 26 (0,005) 0 (0) 0 (0) 0 (0) 58 (0,036) 48 (0,030) 33 (0,020) 139 (0,023) Rok (liczba) Tabela 10. Wskaźniki częstości występowania istotnych zdarzeń i reakcji związanych z pobraniem narządów od żywych dawców w latach 2012-2014, obliczone na podstawie wpisów w www.rejestry.net. Liczba pobrań nerek od żywych dawców Liczba pobrań fragmentów wątroby od żywych dawców Liczba wszystkich pobrań narządów od żywych dawców Liczba zarejestrowanych istotnych niepożądanych zdarzeń (wskaźnik: liczba zdarzeń/liczba przeszczepień) Liczba zarejestrowanych istotnych niepożądanych reakcji (wskaźnik: liczba reakcji/liczba przeszczepień) 2012 (51) 0 (0) 0 (0) 2013 (57) 0 (0) 1 (0,018) 2014 (55) 0 (0) 0 (0) Razem (163) 0 (0) 1 (0,006) 2012 (14) 0 (0) 0 (0) 2013 (18) 0 (0) 0 (0) 2014 (30) 0 (0) 0 (0) Razem (62) 0 (0) 0 (0) 2012 (65) 0 (0) 0 (0) 2013 (75) 0 (0) 1 (0,013) 2014 (85) 0 (0) 0 (0) Razem (225) 0 (0) 1 (0,004) Jarosław Czerwiński, Poltransplant. Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego i Transplantacyjnego WUM Jolanta Przygoda, Poltransplant Anna Milecka, Poltransplant. Klinika Chirurgii Ogólnej, Endokrynologicznej i Transplantacyjnej UCK w Gdańsku Lech Cierpka, Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego Roman Danielewicz, Poltransplant. Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego i Transplantacyjnego WUM 75 Rejestr przeszczepień komórek krwiotwórczych szpiku i krwi obwodowej oraz krwi pępowinowej W 2014 roku w 18 ośrodkach transplantacyjnych (CIC), posiadających pozwolenie Ministra Zdrowia na pobieranie, przechowywanie i przeszczepianie komórek krwiotwórczych, wykonano 873 autotransplantacje komórek krwiotwórczych, co szczegółowo przedstawiono w Tabeli 1. W dwóch przypadkach był to przeszczep komórek krwiotwórczych szpiku (BM), a w 867 (99%) przypadkach przeszczepiono komórki krwiotwórcze z krwi obwodowej (PBSC). Cztery razy przeszczepiono pacjentowi jednocześnie komórki krwiotwórcze szpiku i krwi obwodowej. W 2014 r. w Polsce dokonano 572 (14%) alogeniczne transplantacje komórek krwiotwórczych od dawców rodzinnych i niespokrewnionych. W 82 (15%) przypadkach przeszczepiono komórki hematopoetyczne szpiku, w 489 (86%) przypadkach komórki krwiotwórcze z krwi obwodowej. W jednym przypadku wykorzystano do przeszczepienia krew pępowinową (CBU) (Ryc. 1). Tabela 1. Przeszczepienia autologiczne komórek krwiotwórczych w 2014 roku. CIC 76 Ośrodki Transplantacyjne BM PBSC BM+ PBSC Łączna liczba autotransplantacji 171 Klinika Hematologii UM w Łodzi 0 37 0 37 428 Klinika Transplantacji Szpiku i Onkohematologii w Gliwicach 0 180 0 180 507 Uniwersytecki Szpital Dziecięcy w Krakowie 0 7 0 7 538 Dolnośląskie Centrum Transplantacji Komórkowych we Wrocławiu 0 27 3 30 553 Oddział Przeszczepiania Szpiku Kostnego, Szpital Uniwersytecki w Krakowie 0 46 0 46 641 Klinika Onkologii, Hematologii i Transplantologii Pediatrycznej w Poznaniu 0 4 0 4 677 Klinika Hematoonkologii i Transplantacji Szpiku SUM w Katowicach 0 145 0 145 678 Klinika Hematologii i Onkologii Dziecięcej UM w Lublinie 0 1 0 1 693 Klinika Transplantacji Komórek Krwiotwórczych IHiT w Warszawie 0 26 0 26 695 Klinika Hematoonkologii i Transplantacji Szpiku UM w Lublinie 0 56 0 56 699 Klinika Hematologii, Nowotworów Krwi i Transplantacji Szpiku we Wrocławiu 0 71 0 71 730 Klinika Hematologii i Chorób Rozrostowych Układu Krwiotwórczego UM w Poznaniu 0 59 0 59 764 Katedra i Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii CMUMK w Bydgoszczy 0 9 0 9 799 Klinika Hematologii i Transplantologii UCK w Gdańsku 0 36 0 36 800 Klinika Nowotworów Układu Chłonnego, CO w Warszawie 1 54 0 55 816 Ośrodek Przeszczepiania Szpiku Kliniki Chorób Wewnętrznych i Hematologii WIM w Warszawie 0 48 0 48 817 Klinika Transplantacji Szpiku, Onkologii i Hematologii Dziecięcej we Wrocławiu 0 16 0 16 954 Katedra i Klinika Hematologii, Onkologii i Chorób Wewnętrznych WUM SPCSK w Warszawie 1 45 1 47 Razem 2 867 4 873 Ryc. 1 Alotransplantacje komórek krwiotwórczych od dawców rodzinnych i niespokrewnionych z uwzględnieniem pochodzenia dawcy i rodzaju materiału przeszczepowego w 2014 roku. Łączna liczba alotransplantacji – 572 Alotransplantacje od dawców rodzinnych – 175 Alotransplantacje od dawców niespokrewnionych – 397 Liczba przeszczepów od dawców z rejestrów polskich – 239 BM – 29 PBSC – 210 CBU – 0 Liczba przeszczepów od dawców z rejestrów zagranicznych – 158 BM – 24 PBSC – 133 BM – 29 PBSC – 146 CBU – 0 CBU – 1 W 2014 roku w 18 polskich ośrodkach transplantacyjnych wykonano 175 transplantacji (w tym 13 retransplantacji) od dawców rodzinnych. Natomiast w 14 ośrodkach transplantacyjnych, mających pozwolenie Ministra Zdrowia na pobieranie i przeszczepianie komórek krwiotwórczych od dawców rodzinnych i niespokrewnionych, wykonano 397 transplantacji (w tym 29 retransplantacji) od dawców niespokrewnionych (Tabela 2). Najwięcej transplantacji od dawców niespokrewnionych przeprowadzono w Klinice Hematologii i Transplantacji Szpiku w Katowicach (CIC 677), od dawców rodzinnych w Klinice Transplantacji Szpiku w Gliwicach (CIC 428), oraz Klinika Hematologii i Transplantologii UM w Gdańsku (CIC 799). Tabela 2. Transplantacje alogeniczne komórek krwiotwórczych w 2014 roku. Ośrodki Transplantacyjne (CIC) CIC 171 Alotransplantacje od dawców niespokrewnionych Alotransplantacje od dawców rodzinnych Transplantacje Retransplantacje Transplantacje Retransplantacje Łączna liczba alotransplantacji - - 3 0 3 CIC 428 30 0 27 1 58 CIC 507 16 0 6 0 22 CIC 538 7 2 3 1 13 CIC 553 27 2 13 1 43 CIC 641 14 6 2 1 23 CIC 677 71 0 12 2 85 CIC 678 8 0 3 0 11 CIC 693 31 3 13 2 49 CIC 695 - - 5 0 5 CIC 699 30 0 5 0 35 CIC 730 41 1 14 1 57 CIC 764 14 4 5 0 23 49 CIC 799 24 1 24 0 CIC 800 - - 0 0 0 CIC 816 - - 3 0 3 CIC 817 36 8 14 3 61 CIC 954 19 2 10 1 32 368 29 162 13 Razem 397 175 572 Preferowanym źródłem komórek krwiotwórczych do przeszczepienia alogenicznego od dawców rodzinnych w 2014 r. była krew obwodowa, którą wykorzystano 146 razy (83%), w 29 (17%) przypadkach przeszczepiono komórki macierzyste pochodzące ze szpiku. Tabela 3 przedstawia zestawienie rodzajów materiału przeszczepowego w przypadku przeszczepień rodzinnych, z podziałem na poszczególne ośrodki transplantacyjne. 77 Tabela 3. Rodzaj materiału transplantacyjnego od dawców rodzinnych w 2014 roku. Ośrodki Transplantacyjne (CIC) BM PBSC CBU CIC 171 0 3 0 CIC 428 0 28 0 CIC 507 6 0 0 CIC 538 0 4 0 CIC 553 2 12 0 CIC 641 3 0 0 CIC 677 0 14 0 CIC 678 0 3 0 CIC 693 1 14 0 CIC 695 0 5 0 CIC 699 0 5 0 CIC 730 4 11 0 CIC 764 5 0 0 CIC 799 2 22 0 CIC 800 0 0 0 CIC 816 0 3 0 CIC 817 6 11 0 CIC 954 0 11 0 29 146 0 Razem 175 Podobnie jak w przypadku przeszczepień rodzinnych, preferowanym źródłem komórek krwiotwórczych była krew obwodowa, którą wykorzystano 343 razy (86%), szpik przeszczepiono w 53 (13%) przypadkach. W jednym przypadku źródłem komórek była krew pępowinowa. Tabela 4. Przeszczepianie komórek krwiotwórczych od dawców niespokrewnionych w 2014 roku z uwzględnieniem rodzaju materiału transplantacyjnego. Ośrodki Transplantacyjne (CIC) PBSC CBU CIC 171 – – – CIC 428 1 29 0 CIC 507 14 2 0 CIC 538 0 9 0 0 CIC 553 2 27 CIC 641 15 5 0 CIC 677 0 71 0 CIC 678 5 3 0 CIC 693 2 32 0 CIC 695 – – – CIC 699 2 28 0 CIC 730 5 37 0 CIC 764 5 13 0 CIC 799 2 23 0 CIC 800 – – – CIC 816 – – – CIC 817 3 40 1 CIC 954 Razem 78 BM 1 20 0 57 339 1 397 Spośród wszystkich 397 przeszczepień od dawców niespokrewnionych, materiał przeszczepowy do 158 transplantacji (40%) pochodził od dawców z rejestrów zagranicznych, w tym jeden raz wykorzystano do przeszczepienia jednostkę krwi pępowinowej, natomiast w przypadku 239 transplantacji (60%) wykorzystano materiał pochodzący od dawców krajowych. Warto podkreślić, iż w 2013 roku w 46% przypadków wykorzystano do przeszczepienia materiał pobrany od dawców z rejestrów zagranicznych. Poniższa tabela przedstawia udział dawców krajowych i zagranicznych, w ogólnej liczbie dawców z podziałem na ośrodki transplantacyjne. Tabela 5. Przeszczepienia alogenicznych komórek krwiotwórczych od dawców ­niespokrewnionych wg pochodzenia dawcy w 2014 roku. Ośrodki Transplantacyjne (CIC) Ogółem (dawcy polscy i zagraniczni) Pochodzenie dawców Z rejestrów zagranicznych Z rejestru polskiego CIC 171 – – – CIC 428 30 12 18 CIC 507 16 8 8 CIC 538 9 4 5 CIC 553 29 6 23 CIC 641 20 6 14 38 CIC 677 71 33 CIC 678 8 5 3 CIC 693 34 16 18 CIC 695 – – – CIC 699 30 12 18 CIC 730 42 18 24 CIC 764 18 6 12 CIC 799 25 8 17 CIC 800 – – – CIC 816 – – – CIC 817 44 18* 26 CIC 954 21 Razem 397 6 15 158 239 * w tym jednostka krwi pępowinowej (1) Wskaźnik wykorzystania materiału transplantacyjnego pobranego od krajowych dawców do przeszczepienia alogenicznego dla biorców polskich w 2014 r. wynosił 60%, a w roku poprzednim – 54%. Rycina 2 pokazuje stopniowy wzrost udziału przeszczepień od dawców polskich w ogólnej liczbie wykonanych w Polsce transplantacji alogenicznych w ciągu ostatnich 9 lat. Z zebranych danych wynika, że wraz ze wzrostem liczby zarejestrowanych potencjalnych dawców szpiku w zasobach krajowych, wzrósł udział przeszczepień od dawców polskich w całkowitej liczbie przeszczepień od dawców niespokrewnionych. 79 Ryc. 2 Wzrost udziału materiału pozyskiwanego od polskich dawców w całkowitej liczbie przeszczepień od dawców niespokrewnionych w latach 2006-2014. W Tabeli 6 przedstawiono rozpoznania stanowiące wskazania do przeszczepienia autologicznego i alogenicznego z podziałem na przeszczepienia od dawców rodzinnych i niespokrewnionych. Najczęstszymi wskazaniami do przeszczepienia autologicznego w 2014 r. były: szpiczak plazmocytowy (51%), chłoniaki nieziarnicze (25%) oraz chłoniak Hodgkina (12%). W przypadku przeszczepień alogenicznych od dawców rodzinnych najczęstszym wskazaniem do przeszczepienia było rozpoznanie: ostrej białaczki szpikowej (38%) oraz ostrej białaczki limfoblastycznej (15%). Te same rozpoznania były główną przyczyną kwalifikacji pacjentów do przeszczepienia alogenicznego od dawców niespokrewnionych (ostra białaczka szpikowa: 40%, ostra białaczka limfoblastyczna: 22%). Tabela 6. Rozpoznania stanowiące wskazanie do przeszczepienia auto- i alogenicznego w 2014 roku. Wskazania do autoi aloprzeszczepienia komórek krwiotwórczych Alotransplantacje od dawcy rodzinnego Alotransplantacje od dawcy niespokrewnionego Transplantacja (ogółem) Transplantacja (ogółem) Transplantacja (ogółem) Ostra białaczka szpikowa AML 10 66 159 Ostra białaczka limfoblastyczna ALL 10 27 89 Przewlekła białaczka szpikowa CML – 11 17 Zespoły mieloproliferacyjne MPS – 8 13 Zespoły mielodysplastyczne MDS – 12 26 Przewlekła białaczka limfoblastyczna CLL 3 3 8 Chłoniak Hodgkina 109 7 10 Chłoniaki nieziarnicze 216 17 9 Szpiczak plazmocytowy 444 2 6 Anemia aplastyczna AA – 10 30 Nowotwory lite 43 3 – Choroby autoimmunologiczne 25 – – – 6 15 Choroby metaboliczne – – 2 Hemoglobinopatie -– – 1 Niedobory odporności Inne Razem 80 Autotransplantacje 13 3 12 873 175 397 Tabela 7 zawiera zestawienie dotyczące wszystkich pobrań oraz przeszczepień komórek krwiotwórczych, które zostały zrealizowane w 2014 r. Łącznie komórki krwiotwórcze szpiku lub krwi obwodowej pobrano od 1056 dawców (175 od dawców spokrewnionych i 881 od dawców niespokrewnionych). W 239 przypadkach dawcy krajowi oddali materiał dla krajowego biorcy, a 642 dawców oddało materiał przeszczepowy dla biorców zagranicznych. Dla porównania w 2013 roku wykonano 826 pobrań komórek krwiotwórczych, 175 od dawców rodzinnych i 651 od dawców niespokrewnionych. Dla biorców krajowych komórki krwiotwórcze oddało 172 dawców, a dla biorców zagranicznych – 479. Tabela 7. Pobieranie i przeszczepianie komórek krwiotwórczych w Polsce w 2014 roku. Pobrania dla biorców rodzinnych = 175 BM = 29 PBSC = 146 CBU = 0 Przeszczepienia od dawców rodzinnych = 175 BM = 29 PBSC = 146 CBU = 0 Łączna liczba pobrań od polskich dawców = 1056 Łączna liczba pobrań od dawców niespokrewnionych = 881 +(50 pobrań DLI) Dla biorców zagranicznych = 642 BM = 112 PBSC = 530 Łącznie = 881 BM = 141 PBSC = 739 Dla biorców polskich = 239 BM = 29 PBSC = 210 Przeszczepienia od polskich dawców = 239 z rejestru polskiego = 881 (50 pobrań DLI) 5 dla krajowego biorcy 45 dla zagranicznego biorcy Dla biorców polskich = 239 BM = 29 PBSC = 210 Dla biorców zagranicznych = 642 BM = 112 PBSC = 530 Wszystkie przeszczepienia od dawców niespokrewnionych = 397 BM = 29 PBSC = 210 CBU = 0 BM = 53 PBSC = 343 CBU = 1 BM = 24 PBSC = 133 CBU = 1 Przeszczepienia od zagranicznych dawców = 158 Podsumowując dotychczasową działalność ośrodków transplantacyjnych, Rycina 3 przedstawia liczbę wszystkich przeszczepień alogenicznych od dawców spokrewnionych i niespokrewnionych wykonanych przez ostatnie dziewięć lat. Jeszcze w 2006 roku wykonywano wyraźnie więcej przeszczepień od dawców rodzinnych niż od dawców niespokrewnionych, natomiast od 2009 roku liczba przeszczepów od dawców niespokrewnionych zaczęła przewyższać liczbę przeszczepów rodzinnych i ta różnica z roku na rok rośnie. Porównując ostanie 9 lat można zauważyć, że liczba transplantacji od dawców rodzinnych utrzymuje się na mniej więcej stałym poziomie, natomiast liczba transplantacji od dawców niespokrewnionych zdecydowanie wzrasta. 81 Ryc. 3 Przeszczepiania alogeniczne komórek krwiotwórczych w latach 2006-2014. Tabela 8 szczegółowo przedstawia liczbę transplantacji wykonanych w 18 polskich ośrodkach transplantacyjnych (CIC), które łącznie od 2006 do 2014 roku przeprowadziły 3537 alotransplantacji komórek krwiotwórczych, w tym 1491 transplantacji od dawców rodzinnych i 2046 od dawców niespokrewnionych. W tym okresie, najwięcej transplantacji wykonała Klinika Hematologii i Transplantacji Szpiku w Katowicach (CIC 677) – 772, w tym od dawców rodzinnych 237 co stanowi 16% wszystkich takich procedur, a od dawców niespokrewnionych 535 transplantacji, co stanowi 26% takich zabiegów. 82 83 Ośrodki Transplantacyjne Klinika Transplantacji Szpiku i Onkohematologii w Gliwicach Uniwersytecki Szpital Dziecięcy w Krakowie Dolnośląskie Centrum Transplantacji Komórkowych we Wrocławiu Klinika Hematologii UJ w Krakowie Klinika Onkologii, Hematologii i Transplantologii Pediatrycznej w Poznaniu Klinika Hematologii i Transplantacji Szpiku SUM w Katowicach Klinika Hematologii i Onkologii Dziecięcej UM w Lublinie Klinika Transplantacji Komórek Krwiotwórczych IHiT w Warszawie Klinika Hematologii i Transplantacji Szpiku w Lublinie Klinika Hematologii, Nowotworów Krwi i Transplantacji Szpiku we Wrocławiu 954 817 816 800 799 764 Razem Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii UM w Bydgoszczy Klinika Hematologii i Transplantologii UM w Gdańsku Klinika Nowotworów Układu Chłonnego CO w Warszawie Ośrodek Przeszczepiania Szpiku Kliniki Onkologii WIM w Warszawie Klinika Transplantacji Szpiku, Onkologii i Hematologii Dziecięcej we Wrocławiu Klinika Hematologii, Onkologii i Chorób Wewnętrznych SPCSK w Warszawie Klinika Hematologii i Chorób 730 Rozrostowych Układu Krwiotwórczego UM w Poznaniu 699 695 693 678 677 641 553 538 507 428 171 Klinika Hematologii UM w Łodzi CIC Alotransplantacje od dawców niespokrewnionych 14 149 182 14 6 - 6 14 9 5 4 6 5 26 13 8 11 8 - - 15 17 8 - 9 6 22 9 5 12 7 30 15 9 14 4 - - 151 11 10 4 - 15 3 17 5 3 4 9 31 7 17 12 3 - - 170 1 491 159 14 15 25 13 5 - 13 5 16 6 3 9 8 33 7 12 7 6 - - 11 - 13 12 9 1 4 6 7 33 7 17 8 4 - - 144 5 15 4 - 10 10 23 8 4 7 4 28 4 9 7 6 - - 186 17 16 9 0 17 8 17 7 4 3 5 22 4 22 9 7 15 4 175 11 16 3 0 13 3 17 7 4 10 5 20 8 21 8 6 17 6 175 11 17 3 0 24 5 15 5 5 15 3 14 3 14 4 6 28 3 128 5 41 - - 8 2 - - 6 4 40 9 13 - - 143 7 27 - - 1 4 9 1 - 7 7 56 11 - 12 1 - - 133 7 33 - - 4 4 9 - - 3 5 42 12 - 9 5 - - 193 9 32 - - 12 10 22 3 - 9 6 64 8 - 14 4 - - 2 046 238 15 37 - - 15 19 24 12 - 9 8 62 9 - 14 14 - - 233 18 29 - - 15 17 29 9 - 11 4 64 15 1 11 10 - - 263 21 26 - - 21 17 34 9 - 10 12 62 9 - 15 14 13 -- 318 21 22 - - 26 14 33 16 - 22 12 74 15 9 19 13 22 - 397 21 44 - - 25 18 42 30 - 34 8 71 20 29 9 16 30 - 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Alotransplantacje od dawców rodzinnych Tabela 8. Transplantacje alogeniczne komórek krwiotwórczych z podziałem na ośrodki transplantacyjne (CIC) w latach 2006-2014. 3 537 235 436 53 0 247 169 349 133 36 183 119 772 176 168 196 127 125 13 Razem W poniższej Tabeli przedstawiono ilość alogenicznych transplantacji komórek krwiotwórczych od dawców rodzinnych i niespokrewnionych przeprowadzonych w latach 2006-2014 z uwzględnieniem rodzaju materiału przeszczepowego. Preferowanym źródłem komórek krwiotwórczych zarówno od dawców rodzinnych, jak i niespokrewnionych była krew obwodowa, którą łącznie przeszczepiono 2 676 razy, co stanowi 76% ogólnej liczby wykonanych transplantacji, natomiast szpik przeszczepiono w 24% przypadków (838 razy). Tabela 9. Przeszczepianie alogenicznych komórek krwiotwórczych od dawców ­rodzinnych i niespokrewnionych z uwzględnieniem rodzaju materiału przeszczepowego w latach 2006-2014. Rok Przeszczepienia komórek krwiotwórczych od dawców rodzinnych Przeszczepienia komórek krwiotwórczych od dawców niespokrewnionego PBSC BM CBU Razem PBSC BM CBU Razem 2006 102 80 0 182 100 26 2 128 2007 93 56 0 149 101 42 0 143 2008 81 69 1 151 94 37 2 133 2009 115 54 1 170 143 48 2 193 2010 108 51 0 159 180 54 4 238 2011 107 35 2 144 193 38 2 233 2012 154 31 1 186 200 61 2 263 2013 141 31 3 175 275 43 0 318 2014 146 29 0 175 343 53 1 397 Razem 1047 436 8 1 491 1629 402 15 2046 Przypominamy, że w ramach realizacji zapisów Ustawy z dnia 1 lipca 2005 roku o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów ośrodki przeszczepiające szpik, komórki krwiotwórcze i krew pępowinową mają obowiązek wpisywania przewidzianych przez ustawę danych osobowych i medycznych do krajowego rejestru przeszczepień w systemie informatycznym ustawowych rejestrów transplantacyjnych (www.rejestry.net). Serdeczne podziękowania dla ośrodków transplantacyjnych. Dzięki Państwa zaangażowaniu i uprzejmości udało nam się kolejny rok sprawnie zgromadzić powyższe dane. Anna Łęczycka, Poltransplant 84 Centralny Rejestr Niespokrewnionych Potencjalnych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej (CRNPDSiKP) Od 15 września 2010 roku na mocy Ustawy z dnia 17 lipca 2009 r. o zmianie ustawy o ­pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów [...] (Dz. U. Nr 141, poz. 1149) art. 16, 16a i 46b, funkcjonuje Centralny Rejestr Niespokrewnionych ­Potencjalnych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej, a jednostki rekrutujące potencjalnych dawców szpiku, w tym byłe rejestry z wyjątkiem CRNDSiKP, mogą pozyskiwać potencjalnych dawców szpiku i komórek krwiotwórczych krwi obwodowej jako ośrodki dawców szpiku, po uzyskaniu odpowiedniego pozwolenia ministra właściwego do spraw zdrowia. W 2014 r. pozwolenie na pozyskiwanie potencjalnych dawców szpiku i komórek krwiotwórczych krwi obwodowej jako ośrodek dawców szpiku (ods) otrzymało Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Olsztynie. Od tego momentu w Polsce funkcjonuje 15 ośrodków dawców szpiku (Tabela 1). Tabela 1. Ośrodki dawców szpiku w Polsce. Ośrodek dawców szpiku od 2011 1. Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Katowicach 2. Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Lublinie 3. Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Poznaniu 4. Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Kielcach 5. Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Białymstoku 6. Instytut Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie 7. Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie 8. Dolnośląskie Centrum Transplantacji Komórkowych we Wrocławiu 9. Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku 10. NZOZ Medigen w Warszawie 11. Fundacja Urszuli Jaworskiej w Warszawie 12. Fundacja DKMS Polska – Baza Komórek Macierzystych od 2012 13. Centralny Szpital Kliniczny Instytut Stomatologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi 14. Samodzielny Publiczny Centralny Szpital Kliniczny w Warszawie od 2014 15. Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Olsztynie Wszystkie ośrodki dawców szpiku mają dostęp do systemu informatycznego Centralnego Rejestru. Pozwala on na trójstronną wymianę informacji pomiędzy ods, ośrodkiem poszukującym i Centralnym Rejestrem oraz umożliwia ośrodkom dawców szpiku sprawne udostępnianie w Centralnym Rejestrze danych pozyskanych przez nie dawców. 85 Od 2013 r. funkcjonuje również połączenie systemów Ośrodka Dawców Szpiku DKMS Polska i Centralnego Rejestru za pomocą usługi Web Service (bezpośredni interfejs), co umożliwia przekazywanie danych dawców tego ośrodka do CRNPDSiKP i udostępnianie ich krajowym ośrodkom poszukująco-dobierającym. Do końca 2014 r. dawcy Fundacji DKMS Polska prezentowani byli zagranicznym rejestrom w światowej bazie BMDW jako osobny zbiór – rejestr PL6. Od grudnia 2013 r. CRNPDSiKP jako NMDP Cooperative Registry (Rejestr Współpracujący z NMDP) posiada połączenie również z amerykańskim rejestrem NMDP i wymienia informacje o potencjalnych dawcach za pomocą protokołu wymiany informacji o dawcach szpiku EMDIS. Na koniec 2014 roku zasoby CRNPDSiKP przekroczyły 700 tysięcy potencjalnych dawców. Najwięcej dawców zarejestrowanych jest w ośrodku dawców szpiku DKMS Polska (Tabela 2). Tabela 2. Zasoby poszczególnych ośrodków dawców szpiku na dzień 31.12.2014 r. Ośrodki dawców szpiku Liczba dawców % udział w CRNPDSiKP 1 RCKiK w Katowicach 18 019 2,47 2 RCKiK w Lublinie 11 596 1,59 3 RCKiK w Poznaniu 34 578 4,75 4 RCKiK w Kielcach 18 243 2,5 5 RCKiK w Białymstoku 11 351 1,56 6 IHiT w Warszawie 12 717 1,75 7 Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie 8 895 1,22 8 NZOZ Medigen w Warszawie 9 926 1,36 9 Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku 12 633 1,73 10 DCTK we Wrocławiu 7 624 1,05 11 FUJ w Warszawie 9 433 1,3 12 Fundacja DKMS Polska 565 102 77,6 13 CSK Instytut Stomatologii UM w Łodzi 4 890 0,67 14 SPCSK w Warszawie 3 296 0,45 15 RCKiK w Olsztynie 1 - 728 304 100% RAZEM W 2014 r. w ramach Programu Wieloletniego na lata 2011-2020 pt. „Narodowy Program Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej” pozyskano do CRNPDSiKP 23 864 nowych potencjalnych dawców szpiku (Tabela 3). Niektóre ośrodki dawców szpiku przekazują do Centralnego Rejestru dane dawców pozyskanych za środki własne znacznie zwiększając w ten sposób jego zasoby. 86 Tabela 3. Realizacja świadczenia zdrowotnego dotyczącego rozwoju CRNPDSiKP w 2014 r. Lp Ośrodek dawców szpiku Kontrakt z 2014 r. 1 Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Katowicach 2 912 2 Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Lublinie 1 696 3 Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Poznaniu 3 833 4 Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Kielcach 2 169 5 Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie 624 6 Instytut Hematologii i Transfuzjologii W Warszawie 970 7 Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Białymstoku 2 331 8 NZOZ Medigen w Warszawie 5 537 9 Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku 2 080 10 Centralny Szpital Kliniczny Instytut Stomatologii, Uniwersytetu Medycznego w Łodzi 1 338 11 Samodzielny Publiczny Centralny Szpital Kliniczny w Warszawie 374 Liczba pozyskanych nowych potencjalnych dawców szpiku 23 864 Środki finansowania NPRMT przeznaczone na pozyskanie nowych dawców szpiku do CRNPDSiKP 8 805 816 PLN Liczba polskich dawców widocznych w światowej bazie BMDW przekroczyła w grudniu 2014 r. łącznie 740 tysięcy (Ryc. 1), w tym oprócz dawców z Centralnego Rejestru i DKMS Polska w BMDW widniało 15 442 dawców samodzielnie prezentowanych przez Fundację Przeciwko Leukemii. Z taką liczbą dawców polskie zasoby jako trzecie co do wielkości w Europie i siódme na świecie stanowią 3% światowego rejestru BMDW, który liczy już przeszło 25 mln rekordów. Ryc. 1. Liczba zarejestrowanych w Polsce potencjalnych dawców szpiku w latach 2006-2014. 87 W przypadku próśb o przeszukanie zasobów CRNPDSiKP, które były kontynuowane, do Poltransplantu przesyłano zapytania o próbkę krwi lub dotypowanie, a ten kierował je do realizacji do odpowiednich ośrodków dawców szpiku (Tabela 5). Poza krajowymi ośrodkami poszukującymi o próbkę krwi lub dotypowanie prosiły najczęściej rejestry z Niemiec, USA, Hiszpanii i Kanady. Łącznie w 2014 r. wpłynęły 603 prośby o dotypowanie antygenów HLA, z czego 185 próśb skierowały do Poltransplantu polskie ośrodki poszukująco-dobierające, a 418 razy o dotypowanie poprosiły zagraniczne rejestry. W 910 przypadkach poproszono o próbki krwi na typowanie potwierdzające, w tym 665 razy na prośbę ośrodków krajowych, a w 245 przypadkach dla zagranicznych rejestrów. Około 25% wszystkich zleconych procedur typowania uzupełniającego oraz próśb o próbkę krwi ośrodki dawców szpiku zrealizowały w przeciągu 7 dni, a kolejne 50% w przedziale 8-14 dni (Tabela 6). Równolegle z dynamicznym rozwojem zasobów CRNPDSiKP obserwujemy zjawisko zwiększonej skali niedostępności dawców na etapie aktywacji dawcy w procedurze dotypowania lub próbki krwi. W 2014 roku 24% aktywowanych dawców okazała się być niedostępna, w tym najwięcej z przyczyn medycznych (32,4%) lub z powodu braku kontaktu z dawcą (32,1%). Z powodów osobistych dawcy anulowano 12,1% procedur a pozostałe 23,4% z innych powodów po stronie dawcy lub biorcy. Najwięcej przypadków niedostępności z powodu trudności w nawiązaniu kontaktu z dawcą raportują ośrodki dawców szpiku, w zasobach których znajdują się dawcy rekrutowani jeszcze w 2001 roku. Biorąc pod uwagę wszystkie przyczyny dyskwalifikacji dawców najwięcej procedur anulowano w ośrodkach dawców szpiku: SPCSK w Warszawie (78,26%), FUJ (73,9%), DCTK (31,8%) oraz DKMS Polska (29%) a najmniej w CSK UM w Łodzi (10,7%), IHIT (11,5%), WIM (11,67%) i UCK w Gdańsku (12,85%). Tabela 5. Zasoby i aktywność poszczególnych ośrodków dawców szpiku w 2014 r. Liczba wniosków o Liczba aktywnych dawców w ods dotypowanie krew na CT RCKIK w Katowicach 18 019 68 50 RCKIK w Lublinie 11 596 59 35 RCKIK w Poznaniu 34 578 116 86 RCKIK w Kielcach 18 243 88 46 RCKIK w Białymstoku 11 351 43 36 IHIT w Warszawie 12 717 12 14 WIM w Warszawie 8 895 43 18 NZOZ Medigen w Warszawie 9 926 37 22 12 633 39 31 DCTK we Wrocławiu 7 624 27 17 FUJ w Warszawie 9 433 18 5 CSK UM w Łodzi 4 890 11 17 565 102 22* 529* 3 296 19 4 1 1 - 728 304 603 910 Ośrodki dawców szpiku UCK w Gdańsku DKMS Polska SPCSK w Warszawie RCKIK w Olsztynie RAZEM *liczby dotyczą procedur dla biorców krajowych koordynowanych przez Centralny Rejestr 89 Tabela 6. Czas realizacji procedur w CRNPDSiKP w 2014 r. Czas realizacji procedur <7 dni 8-14 dni 15-21 dni >21 dni % procedur zrealizowanych 25,38% 50,04% 15,82% 8,76% Do Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Potencjalnych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej w 2014 r. wpłynęły 343 prośby o pobranie komórek krwiotwórczych szpiku, krwi obwodowej oraz limfocytów (Tabela 7). W 312 przypadkach były to prośby z krajowych ośrodków transplantacyjnych, a w 31 przypadkach z rejestrów zagranicznych. Nie wszystkie prośby zostały zrealizowane w bieżącym roku, 31 próśb przeniesiono na kolejny rok, a 54 prośby anulowano. W większości przypadków anulowanie nastąpiło z przyczyn medycznych lub osobistych dawcy. W 2014 r. za pośrednictwem systemu Centralnego Rejestru zrealizowano 265 próśb o pobranie komórek krwiotwórczych, w tym 239 próśb dla pacjentów krajowych i 26 próśb dla pacjentów zagranicznych. W 226 przypadkach (85%) doszło do pobrania komórek krwiotwórczych z krwi obwodowej (PBSC), a w 32 przypadkach (12%) pobrano szpik (BM). Ponadto w 7 przypadkach (3%) przeszczepienie komórek hematopoetycznych uzupełniono późniejszym pobraniem limfocytów z krwi obwodowej (DLI) od tego samego dawcy dla tego samego biorcy. W 2014 r. do ODS DKMS Polska wpłynęło ponadto 1037 próśb o pobranie komórek krwiotwórczych dla pacjentów zagranicznych, z czego 661 próśb zostało zrealizowanych. W 109 przypadkach doszło do pobrania szpiku (BM), w 509 przypadkach pobrano komórki krwiotwórcze z krwi obwodowej (PBSC), 43 razy pobrano limfocyty (DLI). Łącznie w 2014 r. pobrano materiał przeszczepowy od 930 polskich dawców prezentowanych w światowej bazie BMDW (Ryc. 3), co daje wskaźnik wykorzystania rejestrów równy 0,00121848 (mniej więcej 1 osoba na tysiąc zarejestrowanych potencjalnych dawców została dawcą rzeczywistym w 2014 r.). W 141 przypadkach pobrano komórki krwiotwórcze szpiku, 739 razy pobrano komórki krwiotwórcze z krwi obwodowej, a w 50 przypadkach limfocyty (DLI). Ryc. 3. Struktura pobrań komórek krwiotwórczych od wszystkich dawców polskich prezentowanych w światowej bazie BMDW w 2014 r. Pobrania dla biorców krajowych – 239 Pobrania dla biorców zagranicznych – 687 Rodzaj materiału przeszczepowego Rodzaj materiału przeszczepowego BM – 29 90 PBSC – 205 DLI – 5 BM – 112 PBSC – 530 DLI – 45 91 5 4 6 7 4 26 3 2 1 1 RCKIK w Poznaniu RCKIK w Kielcach RCKIK w Białymstoku IHIT w Warszawie WIM w Warszawie NZOZ Medigen w Warszawie UCK w Gdańsku DCTK we Wrocławiu FUJ w Warszawie CSK UM w Łodzi RAZEM SPCSK w Warszawie 312 1 244 - RCKIK w Lublinie DKMS Polska 8 Dla krajowych pacjentów RCKIK w Katowicach Ośrodki dawców szpiku (ODS) 1068 - 1037 - 2 1 3 2 - - 6 6 6 2 3 Dla zagranicznych pacjentów Procedury pobrania komórek krwiotwórczych zlecone w 2014 r. 1380 1 1281 1 3 3 6 28 4 7 12 10 11 2 11 RAZEM 29 1 26 - 1 - - 2 - - - - - - - BM 205 152 1 1 2 23 3 3 4 3 5 - 7 PBSC 5 - 4 - - - - - - 1 - - - - - DLI Dla krajowych pacjentów 112 - 109 - - - - 1 - - - - 1 - 1 BM 530 509 1 1 2 1 3 5 4 2 2 PBSC 45 - 43 - 1 - - - - - 1 - - - - DLI Dla zagranicznych pacjentów Procedury pobrania komórek krwiotwórczych zrealizowane w 2014 r. Tabela 7. Pobrania zlecone i realizowane przez polskie ośrodki dawców szpiku w 2014 r. 926 1 843 1 3 2 4 27 3 4 8 8 10 2 10 RAZEM 50 - 40 0 0 1 1 1 1 3 2 1 - - - kraj 232 - 228 - - - 1 - - - 2 - - - 1 zagranica Anulowane 31 - 30 - - - - - - - - - 1 - - kraj 141 - 140 - - - - - - - - 1 - - - zagranica Przeniesione na 2015 r. Procedury anulowane i przeniesione na kolejny rok Rosnąca liczba dawców w polskich zasobach wpływa nie tylko na wzrost ogólnej liczby pobrań od krajowych dawców, ale zwiększa też udział polskich dawców wśród wszystkich dawców zaakceptowanych w procedurach doboru dla polskich pacjentów w stosunku do lat poprzednich. Dzięki tak dużej liczbie potencjalnych dawców w 2014 roku prawie 60% polskich biorców otrzymało komórki krwiotwórcze od polskiego dawcy. W ramach rozwoju Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Potencjalnych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej w 2014 r. ponownie część funduszy Narodowego Programu Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej przeznaczono na pozyskiwanie i przechowywanie komórek krwiotwórczych krwi pępowinowej dla celów publicznych dla biorcy niespokrewnionego. Zwiększono w ten sposób zasoby CRNPDSiKP do 3621 jednostek (Ryc. 4). Jednocześnie nie odnotowano wzrostu wykorzystania jednostek krwi pępowinowej w stosunku do lat ubiegłych. W 2014 r. do Poltransplantu wpłynęło 20 próśb o przeszukanie zasobów jednostek krwi pępowinowej, w 7 przypadkach poproszono dodatkowo o dotypowanie i raz o wydanie próbki DNA. Ryc. 4. Zasoby CBU w Centralnym Rejestrze w latach 2011-2014. Informacje o zasobach Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Potencjalnych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej oraz pobieraniu hematopoetycznych komórek progenitorowych i związaną z tym działalność transplantacyjną Poltransplant każdego roku raportuje do EUROCET (www.iss.it/ecet/). Klaudia Nestorowicz, Poltransplant Anna Łęczycka, Poltransplant 92 Dobór niespokrewnionych dawców szpiku w 2014 roku Po przeprowadzeniu postępowania konkursowego Poltransplant podpisał umowy na realizację Doboru Niespokrewnionych Dawców Szpiku w 2014 r., dla pacjentów zakwalifikowanych do alogenicznego przeszczepienia szpiku z terenu całego kraju, z pięcioma ośrodkami. Wartość podpisanych w lutym 2014 r. umów z poszczególnymi realizatorami wraz z minimalną liczbą przydzielonych procedur podano poniżej (maksymalna cena jednej procedury wynosi 20 tys. zł.). Lp. Ośrodek Liczba procedur kwota 1 Dolnośląskie Centrum Transplantacji Komórkowych z KBDSz we Wrocławiu (DCTK) 118 2 360 000,00 zł. 2 Instytut Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie (IHiT) 85 1 700 000,00 zł. 3 NZOZ MEDiGEN w Warszawie 117 2 340 000,00 zł. 4 Samodzielny Publiczny Centralny Szpital Kliniczny w Warszawie (CSK) 20 400 000,00 zł. 5 Fundacja na Rzecz Chorych z Chorobami Krwi 20 400 000,00 zł. 360 7 200 000,00 zł. Razem Zgodnie z obowiązującymi zasadami doboru niespokrewnionych dawców szpiku ­Poltransplant dokonywał wstępnego przeszukania rejestru BMDW w celu ustalenia rejestrów lub banków krwi pępowinowej posiadających wstępnie zgodnych dawców lub jednostki krwi pępowinowej. Wraz z informacją o skierowaniu wniosku do realizacji, Poltransplant przekazywał ośrodkom transplantacyjnym wynik przeszukania rejestru BMDW dla ich pacjenta. Ośrodek dobierający miał obowiązek uzgadniać realizację poszukiwania i doboru z ośrodkiem transplantacyjnym, który zakwalifikował chorego do przeszczepu. Poltransplant zleca i koordynuje realizację procedur doboru niespokrewnionych dawców szpiku od 2001 roku. Liczbę wniosków o dobór w poszczególnych latach przedstawiono w Tabeli 1. W ciągu 14 lat do Poltransplantu wpłynęło 5797 wniosków o przeszukanie rejestrów i dobór dawcy niespokrewnionego. Począwszy od 2009 roku wyraźnie wzrasta liczba pacjentów kwalifikowanych do przeszczepienia komórek krwiotwórczych od dawcy niespokrewnionego. W 2008 roku Poltransplant zlecił do realizacji 324 procedury doboru, w 2011 wydano 520 zleceń, a w 2014 –zlecono aż 824 procedury. W 2014 r. do Poltransplantu wpłynęło o 27% więcej wniosków o dobór niż w 2013 r. 93 Tabela 1. Wnioski o dobór niespokrewnionych dawców szpiku w latach 2001- 2014 Rok Liczba wniosków Wnioski wycofane przed zleceniem Wnioski Wnioski przekazane wycofane do po zleceniu realizacji Wnioski niezlecone Pacjenci niewpisani na listę KLO Liczba rozliczonych procedur 2001 162 - 162 36 - - 100 2002 215 11 176 27 - - 172 2003 238 19 198 25 - - 197 2004 245 6 282 24 - - 245 2005 297 2 295 7 - - 288 2006 335 10 325 9 - - 316 2007 315 9 306 1 - - 305 2008 331 7 324 2 - - 322 2009 442 8 420 0 - - 409 +11 * 2010 557 + 11 z ub. r. 8 560 2 - - 511 +24*+23** 2011 505 + 24 z ub. r. 9 520 0 - - 453 + 29*+ 38** 2012 613 + 15 z ub. r. 1 623 0 3 1 541 + 31* + 51** 2013 622 + 35 z ub. r. 0 654 3 3 0 527 +35* +95** 2014 817+18 z ub. r 0 824 0 11 0 778+22* +24** Razem 5797 90 5669 136 17 1 5547 * procedury zlecone w grudniu danego roku do zapłaty ze środków roku następnego, ** procedury zamknięte bez kosztów Poltransplant kieruje do doboru niespokrewnionego dawcy szpiku wnioski o poszukiwanie ze wszystkich krajowych ośrodków kwalifikujących pacjentów do leczenia przeszczepieniem komórek hematopoetycznych od dawcy niespokrewnionego. Tabela 2 przedstawia liczbę wniosków o poszukiwanie i dobór niespokrewnionego dawcy szpiku skierowanych do ­Poltransplantu w 2014 r. z poszczególnych ośrodków transplantacyjnych. Tabela 2. Liczba wniosków o dobór z poszczególnych ośrodków transplantacyjnych w latach 2010-2014 Lp 94 Ośrodek transplantacyjny Liczba wniosków 2010 2011 2012 2013 2014 KOD EBMT 1 Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. J Mikulicza-Radeckiego we Wrocławiu 63 41 45 41 69 CIC* 817 2 Dolnośląskie Centrum Transplantacji Komórkowych z KBDS we Wrocławiu 54 38 43 30 35 CIC* 538 3 Uniwersytecki Szpital Dziecięcy im. Prof. A. Gębali w Lublinie 12 9 19 23 11 CIC* 678 4 Instytut Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie 40 40 27 46 60 CIC* 693 5 Centralny Szpital Kliniczny WUM w Warszawie 52 37 39 52 43 CIC* 954 6 Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny im. A. Mielęckiego ŚUM w Katowicach 134 134 156 100 136 CIC* 677 7 Szpital Kliniczny Przemienienia Pańskiego UM w Poznaniu 69 87 85 80 104 CIC* 730 Lp Liczba wniosków Ośrodek transplantacyjny 2010 2011 2012 2013 2014 KOD EBMT 8 Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 1 we Wrocławiu 23 23 31 54 75 CIC* 699 9 Szpital Uniwersytecki im. dr Antoniego Jurasza w Bydgoszczy 28 22 32 28 32 CIC* 764 29 18 26 23 27 CIC* 507 29 28 29 37 27 CIC* 641 35 49 58 63 70 CIC* 799 0 3 38 53 97 CIC* 428 0 0 0 27 49 CIC* 553 568 529 628 657 835 10 Uniwersytecki Szpital Dziecięcy w Krakowie 11 Szpital Kliniczny im. Karola Jonschera UM w Poznaniu 12 Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku 13 Centrum Onkologii-Instytut im. M. Skłodowskiej –Curie w Gliwicach 14 Szpital Uniwersytecki w Krakowie Razem *Center Identification Code W 2014 r. 19,8% wniosków (166) pochodziło z 5 klinik hematologii i onkologii dziecięcej i dotyczyło doboru dawcy dla pacjentów pediatrycznych. Ten sam wskaźnik wynosił w 2010 r. 28% (161 wniosków), w 2011 r. 22% (118 wniosków), w 2012 r. 24% (151) a w 2013 23% (152 wnioski). Zgodnie z zasadami doboru niespokrewnionych dawców szpiku ośrodki transplantacyjne kierujące wnioski o dobór do Poltransplantu miały prawo wskazywać preferowany ośrodek dobierający. W 2014 r. 83,5% (697) wniosków zawierało wskazanie wybranego ośrodka poszukującego, a pozostałe 16,5% (138) wniosków przesłano bez wskazania ośrodka dobierającego, te ostatnie Poltransplant kierował do: DCTK (66), CSK WUM (3), IHiT (53), NZOZ Medigen (1) i do Fundacji na Rzecz Chorych z Chorobami Krwi (FRCCK)(14). Tabela 3. Wnioski według preferencji ośrodków kierujących w 2014 r. Całkowita liczba wniosków skierowanych do danego ośrodka Liczba wniosków ze wskazanym ośrodkiem poszukującym Liczba wniosków bez wskazanego ośrodka poszukującego Udział wniosków ze wskazaniem danego ośrodka w całkowitej liczbie wniosków (835-100%) CSK Warszawa 46 43 3 5,2% DCTK Wrocław 235 169 66 20,2% 21 7 14 0,8% IHiT Warszawa 186 133 53 15,9% NZOZ Medigen Warszawa 347 345 2 41,3% 835(100%) 697 (83,5%) 138(16,5%) 83,5% Ośrodek poszukujący FRCCK Warszawa ŁĄCZNIE 95 Tabela 4 Liczba wniosków bez wskazań z poszczególnych ośrodków i wskazania Poltransplantu Ośrodek transplantacyjny CSK DCTK FRCKK IHiT Medigen 2 22 4 12 0 2 0 0 0 Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku Uniwersytecki Szpital Dziecięcy w Krakowie Centrum Onkologii-Instytut im. M Skłodowskiej–Curie w Gliwicach 1 30 6 34 1 Centralny Szpital Kliniczny WUM w Warszawie 0 0 3 0 0 Szpital Uniwersytecki w Krakowie 0 12 1 7 1 SUMA 3 66 14 53 2 Tabela 5. Liczba wniosków ze wskazaniem ośrodka dobierającego według ośrodków transplantacyjnych w 2014 r. Ośrodek transplantacyjny CSK DCTK FRCKK IHiT Medigen Dolnośląskie Centrum Transplantacji Komórkowych z KBDS we Wrocławiu 0 35 0 0 0 Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku 1 16 5 1 7 Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny im. A. Mielęckiego ŚUM w Katowicach 0 7 0 1 128 Uniwersytecki Szpital Dziecięcy im. Prof. A. Gębali w Lublini 0 11 0 0 0 Szpital Kliniczny Przemienienia Pańskiego UM w Poznaniu 0 10 0 17 77 Centralny Szpital Kliniczny WUM w Warszawie 40 0 0 0 0 Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. J MikuliczaRadeckiego we Wrocławiu 0 0 0 0 69 Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 1 we Wrocławiu 0 52 0 23 0 Instytut Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie 0 0 0 60 0 Szpital Uniwersytecki im. dr Antoniego Jurasza w Bydgoszczy 0 0 0 2 30 Uniwersytecki Szpital Dziecięcy w Krakowie 0 6 0 0 19 Centrum Onkologii-Instytut im. M Skłodowskiej –Curie w Gliwicach 1 19 1 2 2 Szpital Kliniczny im. Karola Jonschera UM w Poznaniu 1 0 0 26 0 Szpital Uniwersytecki w Krakowie 0 13 1 1 13 43 169 7 133 345 SUMA Tak jak w latach poprzednich, NZOZ Medigen był najczęściej wskazywany przez ośrodki transplantacyjne lub pacjentów, jako ośrodek dobierający. Wybór NZOZ Medigen, jako ośrodka dobierającego zawierało 345 wniosków, to jest 41,3% wszystkich wniosków, które były realizowane w 2014 r. W ciągu roku dostosowywano wartość poszczególnych umów do rzeczywistego zapotrzebowania poszczególnych ośrodków. Całkowite wydatki Poltransplantu na realizowane w 2014 r. procedury doboru wyniosły 11 570 944,09 zł. Środki wydatkowano na realizację 778 procedur doboru rozliczonych fakturą do końca roku budżetowego spośród 824 zleconych w ciągu 2014 r. (Tab. 6). 96 Tabela 6. Procedury doboru zlecone i rozliczone w 2014 r. Ośrodek dobierający Procedury zlecone w 2014 r. Procedury rozliczone w ciągu 2014 r. NZOZ Medigen 339 324 DCTK we Wrocławiu 235 225 IHIT w Warszawie 184 167 CSK w Warszawie 46 44 FRCKK w Warszawie 20 18 824 778 Razem Wyniki zleconych w 2014 r. poszukiwań i doborów niespokrewnionych dawców komórek krwiotwórczych przedstawia Tabela 7. Z końcem roku kalendarzowego ośrodki dobierające są zmuszone do zamykania bez kosztów lub fakturując częściowo procedury w toku, ze względu na zakończenie okresu finansowania. W grudniu 2014 r. dotyczyło to 67 procedur. Kontynuacja tych doborów wymaga nowego wniosku i zlecenia w 2015 r. Z kolei wnioski napływające i zlecane do realizacji w grudniu nie mogą być zakończone i zapłacone do końca roku kalendarzowego. Dlatego 22 zlecenia wydane przez Poltransplant od 10 do 31 grudnia 2014 r. zostaną po zrealizowaniu opłacone ze środków 2015 r. Liczba zleconych procedur doboru (824) różni się od liczby pacjentów, dla których w 2014 r. poszukiwano niespokrewnionych dawców (741). W przypadku 74 pacjentów (tj. 10% wszystkich pacjentów, dla których realizowano procedurę doboru dawcy niespokrewnionego w ciągu 2014 r) wydano więcej niż jedno zlecenie doboru, jeśli pierwsza procedura nie została zakończona doborem zaakceptowanego dawcy lub jeśli od zaakceptowanego do przeszczepienia dawcy nie można było wykonać pobrania komórek krwiotwórczych. Tabela 7. Realizacja procedur doboru, ich wyniki i rozliczenie według ośrodków poszukujących w 2014 r. Wnioski wpływające 835 Nie wydane/wnioski wycofane przed zleceniem 11 Ośrodki realizujące procedury doboru niespokrewnionych dawców szpiku w 2014 r. CSK DCTK FRCCK IHIT Medigen razem Skierowane do realizacji w 2014 w tym: 46 235 20 184 339 824 -zakończone akceptacją dawcy 37 165 14 118 249 583 -zakończone bez akceptacji dawcy 6 47 4 22 49 128 -zakończone bez kosztów 2 7 1 1 13 24 -zamknięte w grudniu 2014 z powodu zakończenia okresu finansowania 1 13 0 27 26 67 -zlecone w okresie 10-31.12. 2014 r. -przeniesione na 2015 0 3 1 16 2 22 Z całkowitej kwoty środków wydatkowanych na Dobór Niespokrewnionych Dawców Szpiku w 2014 r. opłacono 778 procedur. W tym 67 procedur zamknięto w toku z powodu zakończenia roku budżetowego i opłacono częściowo, 583 procedury zakończono akceptacją dawcy do przeszczepu a 128 zakończono bez doboru dawcy zaakceptowanego do przeszczepienia. Akceptacja dobranego dawcy do przeszczepienia dotyczyła 552 pacjentów, ponieważ dla 31 97 osób od dawcy dobranego po raz pierwszy nie można było wykonać pobrania, najczęściej z powodów medycznych. Natomiast 128 procedur zakończonych bez doboru zaakceptowanego dawcy dotyczy 119 pacjentów. 77% (449) zaakceptowanych dawców było w pełni zgodnych z biorcą, a 23% (134) dobranych dawców lub jednostek krwi pępowinowej zaakceptowano z niezgodnością (Tabela 8). Tabela 8. Wyniki procedur doboru zrealizowanych przez poszczególne ośrodki w 2014 r. CSK DCTK FRCCK IHIT zakończone w 2014 r. akceptacją dawcy, w tym: 37 165 14 118 249 583 z doborem dawcy w pełni zgodnego 29 129 13 104 174 449 PROCEDURY z doborem dawcy z niezgodnością MEDIGEN RAZEM 8 36 1 14 75 134 (22%) (22%) (7%) (12%) (30%) (23%) Tabela 9. Pochodzenie zaakceptowanych do przeszczepu niespokrewnionych dawców szpiku w 2014 r. PROCEDURY CSK DCTK FRCCK IHIT MEDIGEN RAZEM zakończone w 2014 r. akceptacją dawcy, w tym: 37 165 14 118 249 583 dawca polski 26 92 11 71 139 339 dawca z rejestru zagranicznego 11 73 3 47 110 244 Ryc.1. Pochodzenie dawców zaakceptowanych do przeszczepienia dla polskich pacjentów wg ośrodków dobierających w 2014 r. 98 Spośród 583 dawców zaakceptowanych do przeszczepienia komórek hematopoetycznych w 2014 r. 41,8% (244) stanowili dawcy pochodzący z rejestrów zagranicznych a 58,2% (339) dawcy polscy, co w porównaniu ze stanem w 2011 r., 2012 r. i 2013 oznacza dalszy wzrost udziału materiału transplantacyjnego pochodzenia krajowego (Tabela 9). W 2014 r. podobnie jak w 2013 r., liczba dawców polskich dobranych i zaakceptowanych do przeszczepienia komórek krwiotwórczych była większa od liczby zaakceptowanych dawców zagranicznych (Ryc. 2). Ryc.2. Pochodzenie dawców zaakceptowanych ­doborowych w latach 2011-2014. w trakcie zrealizowanych procedur Jolanta Żalikowska-Hołoweńko, Poltransplant Małgorzata Dudkiewicz, Poltransplant. Katedra Dośw. i Bioinf. SGGW w Warszawie Lidia Perenc, Poltransplant 99 Wywóz i przywóz do Polski komórek krwiotwórczych i narządów w 2014 roku. W 2014 r. dyrektor Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego ds. Transplantacji Poltrans­ plant 6 razy wydał zgodę na wywiezienie z terytorium Polski narządów pobranych od zmarłych dawców przeznaczonych do przeszczepienia. Wydane zgody dotyczyły 5 par płuc i 1 wątroby, we wszystkich przypadkach w Polsce nie znaleziono biorców dla tych narządów. Wątrobę i 1 parę płuc wywieziono do przeszczepienia w Niemczech, a 4 płuca wywieziono do Austrii. W roku 2014 nie wydano żadnej zgody na przywóz narządów do przeszczepienia na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej. W sprawie wydania zgody na przywóz lub wywóz z Polski komórek krwiotwórczych i limfocytów pobranych do przeszczepienia od dawcy niespokrewnionego w 2014 r. do ­Poltransplantu wpłynęły łącznie 783 wnioski z polskich ośrodków pobierających/przeszczepiających. 627 wniosków dotyczyło wydania zgody na wywóz pobranych w Polsce komórek krwiotwórczych lub limfocytów (DLI), a 156 dotyczyło zgody na przywóz. Wydane decyzje zgody dotyczyły 155 zrealizowanych w 2014 r. przywozów. W jednym wypadku zgoda na przywóz dotyczyła przywozu planowanego na 2015 r. Cztery razy nie doszło do przywozu materiału przeszczepowego w planowanym terminie, a w 4 wypadkach przywieziono materiał transplantacyjny na podstawie decyzji wydanych w grudniu 2013 r. Spośród 627 wydanych decyzji zgody na wywóz z Polski komórek krwiotwórczych lub limfocytów przeznaczonych do przeszczepienia 13 decyzji dotyczyło wywozu w 2015 r., w 59 przypadkach planowany wywóz nie został zrealizowany, a 34 wydane decyzje dotyczyły wywozu do banku tkanek w Belgii mezenchymalnych komórek kardiopoetycznych pobranych ze szpiku kostnego od pacjentów uczestniczących w badaniu klinicznym. Ostatecznie w 2014 r. wydane decyzje zgody na przywóz i wywóz komórek hematopoetycznych i limfocytów pobranych od dawców niespokrewnionych dotyczyły 676 zrealizowanych w tym roku przywozów lub wywozów do/z Polski materiału do przeszczepienia w tym: 155 (22,9%) przywozów z zagranicy materiału transplantacyjnego dla polskiego biorcy i 521 (77,1%) wywozów z kraju materiału pobranego dla zagranicznego biorcy. Ponadto, zgodnie z §8 ust.4 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 12 marca 2010 r. w sprawie ośrodków dawców szpiku, w 2014 r. do Poltransplantu wpłynęło 215 informacji z amerykańskich klinik hematologicznych o planowanym pobraniu szpiku, komórek krwiotwórczych lub limfocytów w I Uniwersyteckiej Klinice w Dreźnie dla biorców amerykańskich od polskich niespokrewnionych dawców pochodzących z ośrodka dawców szpiku Fundacji DKMS Polska. Według informacji wpływających do Poltransplantu po każdym pobraniu od dawcy z ośrodka dawców szpiku Fundacji DKMS Polska, ostatecznie w 2014 r. zrealizowano łącznie 159 pobrań poza Polską. Pobrania odbywały się zawsze w I Uniwersyteckiej Klinice w Dreźnie i tylko w celu przeszczepienia biorcy amerykańskiemu. Jesienią 2014 r. rejestr amerykański National Marrow Donnor Program (NMDP) zmienił wymagania wobec zagranicznych ośrodków pobierających komórki krwiotwórcze dla biorców amerykańskich, co pozwoliło Fundacji DKMS Polska w grudniu 2014 r. rozpocząć realizację pobrań od polskich niespokrewnionych dawców szpiku dla biorców amerykańskich w polskich ośrodkach pobierających. 100 Tabela 1. Kraje, z których komórki hematopoetyczne lub limfocyty zostały przywiezione dla polskich biorców i do których zostały wywiezione od polskich dawców w 2014 r. (w tym pobrania od polskich dawców dla biorców zagranicznych dokonane zagranicą) według decyzji wydanych przez Dyrektora Poltransplantu, informacji z ośrodków pobierających i z ośrodków dawców szpiku o realizacji planowanego przywozu lub wywozu. Kraj dawcy (przywóz) lub biorcy (wywóz) Przywóz komórek hematopoetycznych z zagranicy w celu przeszczepienia polskiemu biorcy Pobrania i wywóz komórek hematopoetycznych od polskich dawców dla biorców zagranicznych Argentyna 0 5 Australia 0 7 Austria 0 7 Belgia 0 12 Białoruś 0 1 Brazylia 1 4 Bułgaria 0 2 Chile 0 1 Chorwacja 0 3 Cypr 1 0 Czechy 1 25 Dania 0 9 Finlandia 0 13 Francja 2 49 Grecja 0 6 Hiszpania 0 14 Holandia 0 8 Indie 0 2 Izrael 2 6 Kanada 1 18 Kolumbia 0 2 Litwa 0 6 120 124 Norwegia 0 2 Nowa Zelandia 0 1 Portugalia 2 1 Rosja 0 21 RPA 0 1 Rumunia 0 5 Serbia 0 1 Słowacja 0 10 Słowenia 0 6 Szwajcaria 0 9 Szwecja 0 13 Niemcy Turcja 0 11 13 176* Węgry 0 10 Wielka Brytania 8 50 Włochy 4 38 155 680 USA RAZEM: * W tym 159 pobrań odbyło się w porozumieniu z Poltransplantem w I Uniwersyteckiej Klinice w Dreźnie, a 17 pobrań odbyło się w Polsce. 101 Według informacji z ośrodków dawców szpiku 521 pobrań materiału do przeszczepienia dla pacjentów zagranicznych w 2014 r. odbyło się w 10 polskich ośrodkach pobierających: Lp. Ośrodki pobierające Liczba pobrań 1 Samodzielny Publiczny Centralny Szpital Kliniczny w Warszawie 264 2 Instytut Onkologii w Gliwicach 131 3 Szpital Uniwersytecki w Krakowie 93 4 Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 1 we Wrocławiu 12 5 Szpital Kliniczny Przemienienia Pańskiego UM w Poznaniu 7 6 Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny im. A. Mielęckiego w Katowicach 7 7 Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku 2 8 Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie 2 9 Dziecięcy Szpital Kliniczny w Lublinie 2 Dolnośląskie Centrum Transplantacji Komórkowych z KBDS we Wrocławiu 1 10 Do 2011 r. liczba przywozów szpiku lub komórek krwiotwórczych od dawców zagranicznych w celu przeszczepienia polskim biorcom była zdecydowanie wyższa od liczby wywozów materiału pobranego od polskich dawców szpiku dla biorców zagranicznych. Począwszy od 2012 r. liczba pobrań od polskich dawców dla biorców zagranicznych jest wyższa niż liczba pobrań od dawców zagranicznych dla polskich biorców. Wskaźnik ten corocznie wzrasta i w 2014 r. wyniósł 4,38, w 2013 r. odpowiednio 3,75, a w 2012 r. 1,4. Jolanta Żalikowska-Hołoweńko, Poltransplant 102 Działalność szkoleniowo-promocyjna W 2014 r. pracownicy Poltransplantu oraz koordynatorzy transplantacyjni podjęli szereg działań edukacyjnych wśród społeczności lokalnych i środowisk medycznych w zakresie upowszechnienia wiedzy na temat pobierania i przeszczepiania narządów oraz komórek krwiotwórczych. W ostatni weekend kwietnia 2014 r. przedstawiciele Poltransplantu wzięli udział w imprezie plenerowej organizowanej przez siedlecki Oddział Mazowieckiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego. Była to impreza wystawienniczo-handlowa połączona z Piknikiem Zdrowia, na którym pracownicy Poltransplantu przybliżali tematykę przeszczepiania narządów i rozdawali oświadczenia woli. 18 maja 2014 przed Urzędem Miejskim w Radomiu odbył się Piknik Zdrowia – „Szczęśliwa Rodzina” oraz towarzysząca mu Konferencja „Transplantacja Darem Życia”. Podczas pikniku można było wykonać bezpłatne pomiary ciśnienia tętniczego krwi oraz stężenia glukozy we krwi, kobiety otrzymały materiały edukacyjne dotyczące badań mammograficznych i cytologicznych oraz instruktaż samobadania piersi na fantomach, a tematykę przeszczepiania narządów przybliżyli pracownicy Poltransplantu. W ramach Pikniku Zdrowia Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa z Radomia pobrało 18,65 litrów krwi od 42 krwiodawców oraz zarejestrowało 15 potencjalnych dawców szpiku do CRNPDSiKP. Przed piknikiem odbyła się konferencja naukowa „Transplantacja darem życia”, w której udział wzięli m.in. prof. Paweł Nyckowski, mazowiecki koordynator projektu „Partnerstwo dla Transplantacji” i prof. Roman Danielewicz, dyrektor Poltransplantu. Fot.1 Piknik Zdrowia, Siedlce Konferencje „Transplantacja darem życia” skierowane do studentów uczelni wyższych zorganizowano również: zz w Warszawie w Wyższej Szkole Infrastruktury i Zarządzania ul. Rostafińskich 5 (30 stycznia 2014) zz w Warszawie z udziałem podmiotów tworzących i dyrektorów szpitali (9 kwietnia 2014) zz w UKSW w Warszawie – (12 maja 2014) Program realizowany jest z inicjatywy Wojewody Mazowieckiego od 2009 roku w ramach programu „Partnerstwo dla Transplantacji w Województwie Mazowieckim”, we współpracy między innymi z Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnym ds. Transplantacji „Poltransplant”, a jego celem jest zwiększenie liczby dokonywanych przeszczepów narządów, rozwój programu przeszczepiania nerek od dawców żywych oraz uzyskanie społecznego poparcia dla idei dawstwa narządów. W konferencjach wzięli udział przedstawiciele: Poltransplantu, Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Wojskowego Instytutu Medycznego, szpitalni koordynatorzy trans- 103 Fot. 2, 3 Konferencja „Transplantacja darem życia” – UKSW w Warszawie plantacyjni oraz osoby po przeszczepie. W trakcie konferencji zaprezentowano informacje na temat transplantacji narządów i tkanek oraz realizacji programu „Partnerstwo dla Transplantacji w Województwie Mazowieckim”. Uczestnicy mieli również możliwość zarejestrowania się w Centralnym Rejestrze Niespokrewnionych Potencjalnych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej. 24 maja 2014 r. w stolicy Podkarpacia odbyło się IV Rzeszowskie Święto Transplantacji, w ramach którego zaplanowano konferencję oraz piknik edukacyjny. Głównym przesłaniem spotkania środowiska akademickiego, lekarskiego oraz mieszkańców Rzeszowa było propagowanie i przekazanie w jak najlepszej formie wiedzy o przeszczepianiu narządów, o tym, dlaczego i w jaki sposób możemy pomóc chorym, dla których nie ma innego sposobu leczenia. Rzeszowskie Święto Transplantacji zostało objęte patronatem honorowym przez Prezydenta Miasta Rzeszowa, Wojewodę Podkarpackiego, Marszałka Województwa Podkarpackiego oraz Starostę Rzeszowskiego. Organizatorami byli: Uniwersytet Rzeszowski, Politechnika Rzeszowska, Oddział Hematologii Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. F. Chopina w Rzeszowie oraz Centrum Medyczne MEDYK. W ramach projektu odbył się piknik edukacyjny oraz IV Interdyscyplinarna Konferencja „Przeszczep Szansą Na Drugie Życie”. Fot. 4, 5 Piknik Zdrowia – „Szczęśliwa rodzina” w Radomiu W niedzielę 8 czerwca 2014 przedstawiciele Poltransplantu i ośrodków dawców szpiku wzięli udział w trzech wydarzeniach plenerowych na terenie Warszawy. Pierwsze to Piknik „Bezpieczne Wakacje” w Parku Praskim, który jak co roku przyczynił się do zwrócenia uwagi mieszkańców, w szczególności młodzieży oraz osób zajmujących się jej wychowaniem na kwestie bezpieczeństwa w przestrzeni publicznej oraz promocji bezpiecznych zachowań w czasie wakacyjnego wypoczynku. Organizatorzy i uczestnicy zorganizowali punkt medyczno–edukacyjny, gdzie ratownicy ze Szpitalnego Oddziału Ratunkowego Szpitala Praskiego zaprezentowali sposoby udzielania pierwszej pomocy medycznej i szkolili, jak wykonać sztuczne oddychanie czy masaż serca. Stworzono też mieszkańcom możli- 104 wość zmierzenia ciśnienia i skorzystania z porad prozdrowotnych. Ośrodek dawców szpiku Wojskowego Instytutu Medycznego zarejestrował podczas tego wydarzenia 52 potencjalnych niespokrewnionych dawców szpiku. Kolejnym wydarzeniem tego weekendu, w którym Poltransplant uczestniczył i objął swoim patronatem był piknik „Na Wolę po zdrowie”, który miał na celu promocję zdrowia wśród społeczności lokalnej, a udział Poltransplantu w tym wydarzeniu pozwolił na przybliżenie mieszkańcom Woli zagadnień związanych z działalnością Poltransplantu. Do udziału w wydarzeniu zaprosiliśmy ośrodek dawców szpiku Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa z Białegostoku, który zarejestrował 32 potencjalnych dawców szpiku. Trzecim wydarzeniem odbywającym się 8 czerwca 2014 roku była Seniorada – wydarzenie pod patronatem Ministerstwa Sportu i Turystyki oraz Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie. Działania w ramach tego pikniku miały na celu aktywizację osób powyżej 50 roku życia i pokazanie im właściwego stylu życia, zapobieganie dyskryminacji osób starszych i włączanie tych osób do życia społecznego. Seniorada była też okazją do rozmowy, zdobycia nowych doświadczeń, a przede wszystkim do zmniejszenia dystansu między pokoleniami. Na zaproszenie Poltransplantu Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Białymstoku rekrutowało podczas Senioriady potencjalnych dawców szpiku. W czerwcu 2014 roku Poltransplant objął honorowym patronatem akcję warszawskiej drużyny futbolu amerykańskiego Warsaw Worewolves pod hasłem LIFE PASS. Akcja ta miała na celu propagowanie podejmowania świadomej decyzji o dawstwie narządów, podpisywanie oświadczeń woli oraz propagowanie wpisywania się potencjalnych dawców do rejestru dawców szpiku. Uzgodniono wspólne działania polegające m.in. na występowaniu przedstawicieli Poltransplantu w czasie imprez sportowych drużyny i udział przedstawicieli drużyny na imprezach współorganizowanych przez Poltransplant. Poltransplant uczestniczył w trzech meczach drużyny, gdzie dzielono się informacjami o medycynie transplantacyjnej i rozdawano materiały informacyjne o donacji narządów, rejestrze dawców szpiku i oświadczenia woli. 22 czerwca 2014 roku na Błoniach Stadionu Narodowego odbył się Piknik Rodzinny „Bezpieczne Wakacje”. Na uczestników czekały m.in. kino edukacyjne, warsztaty dotyczące bezpieczeństwa nad wodą, w ruchu drogowym i pierwszej pomocy medycznej. Rodzice mogli skorzystać m.in. z porad medycznych i prawnych. Atrakcje przygotowało ponad 20 instytucji w ramach rządowego programu Razem Bezpieczniej. Organizatorami byli Mazowiecki Urząd Wojewódzki oraz Stadion Narodowy. Poltransplant był partnerem tego wydarzenia a naszych przedstawicieli wspierała dzielnie drużyna Warsaw Worewolves, która rozdawała podczas pikniku oświadczenia woli oraz ulotki informacyjne CRNPDSiKP. W niedzielę, 31 sierpnia 2014 r. miała miejsce jedna z największych imprez kulturalnych regionu kurpiowskiego – 37. Miodobranie Kurpiowskie. Imprezie towarzyszył Piknik Zdrowia organizowany przez Forum Zdrowia przy Wojewodzie Mazowieckim, podczas którego odbywała się m.in. rejestracja potencjalnych dawców szpiku do CRNPDSiKP. 20-21 września 2014 roku Poltransplant kolejny raz uczestniczył również w Festiwalu Nauki organizowanym przez Pałac Zjazdów i Konferencji Polskiej Akademii Nauk w Jabłonnej k/Warszawy. Stoisko Poltransplantu cieszyło się dużym zainteresowaniem wśród młodzieży odwiedzającej Festiwal Nauki. Rozdaliśmy mnóstwo materiałów informacyjnych nt. pobierania i przeszczepiania narządów oraz szpiku kostnego. Poza opisanymi powyżej wydarzeniami promującymi tematykę transplantacji narządów i szpiku kostnego w 2014 roku odbyło się wiele innych imprez, w których udział brali szpitalni i regionalni koordynatorzy transplantacyjni Poltransplantu (Tab. 1) oraz wydarzeń promujących ideę honorowego oddawania szpiku, w tym imprez organizowanych przez poszczególne ośrodki dawców szpiku. W ciągu całego 2014 roku ponad 40 szkół i organizacji otrzymało materiały informacyjne oraz oświadczenia woli. Przeprowadzono też kilkadziesiąt wykładów edukacyjnych w szkołach i uczelniach wyższych celem podniesienia świadomości i wiedzy na temat transplantacji. Zintegrowane działania Poltransplantu, koordynatorów transplantacyjnych oraz ośrodków dawców szpiku popularyzują ideę pobierania i przeszczepiania narządów i szpiku kostnego, podnoszą świadomość społeczności lokalnych na temat transplantacji oraz kształtują właściwe zachowania społeczne. 105 Tabela 1. Działalność koordynatorów transplantacyjnych w 2014 roku. Data i miejsce Nazwa wydarzenia 22 stycznia Toruń Cykl wykładów w ramach Medycznej Środy w ramach wieloletniej współpracy z CM UMK Opis Cel Organizator Promocja dawstwa narządów Koordynator regionalny Poltransplantu woj. kujawskopomorskiego Propagowanie tematyki przeszczepiania narządów oraz dawstwa szpiku Szpital Uniwersytecki nr 1 im. dr A. Jurasza oraz koordynator regionalny Poltransplantu z woj. kujawskopomorskiego Popularyzacja zagadnień medycznych i społecznych dot. problemu przeszczepiania narządów Zespół Szkół Zawodowych i Placówek w Krościenku 2 Wykłady nt. Transplantacji Wykłady dla uczniów szkół podnoszące świadomość i wiedzę dot. transplantacji narządów i podejmowania decyzji co do wyrażania zgody na pobranie narządów po śmierci Koordynator regionalny Poltransplantu woj. pomorskiego Wykłady i pogadanki Wykłady podnoszące świadomość i wiedzę dot. transplantacji narządów i podejmowania decyzji co do wyrażania zgody na pobranie narządów po śmierci Kierownictwo szkoły we współpracy z koordynatorem regionalnym Poltransplantu woj. lubelskiego Styczeń 2014 26 stycznia Bydgoszcz 28 stycznia Kraków Wykład popularnonaukowy pt. „CIT, czyli jak szybko przeszczepić pobrane narządy” Spotkanie z osobami zawodowo i prywatnie związanymi z medycyną transplantacyjną, Otwarte spotkanie wygłoszenie wykładu edukacyjnopt. „Medycyna rekreacyjne z okazji transplantacyjna – Dnia Transplantacji historia sukcesów i porażek” oraz rozdanie materiałów edukacyjnych i promocyjnych Program Edukacyjny w ramach Narodowego Programu Medycyny Transplantacyjnej i Partnerstwa dla Transplantacji Kontynuacja programu Edukacyjnego w szkole ponadgimnazjalnej przez koordynatora regionalnego Poltransplantu woj. małopolskiego Luty 2014 4 lutego Malbork 11 lutego Krasnystaw 106 Spotkanie w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3 Konferencja dla uczniów i nauczycieli Data i miejsce 24 lutego Radomsko 26 lutego Łuków 26 lutego Łuków Nazwa wydarzenia Opis Cel Organizator Akcja edukacyjna dla młodzieży Akcja dla Szkolnego Klubu Przedsiębiorczości przy II Liceum Ogólnokształcącym im. K.K. Baczyńskiego w Radomsku przy współpracy Stowarzyszenia Razem Dla Radomska oraz Miejskiego Domu Kultury Upowszechnianie metody leczenia polegającej na przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów Koordynator regionalny Poltransplantu woj. śląskiego Sesja PopularnoNaukowa pt.”Miłość przesunięta poza granicę śmierci” poruszająca zagadnienia transplantologii Konferencja dla uczniów i nauczycieli Sesja adresowana dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych i policealnych Patronat Honorowy Poltransplantu Wykłady i pogadanki Wydarzenie dedykowane młodym ludziom podnoszące świadomość i wiedzę dot. transplantacji Medyczne Studium narządów Zawodowe im. i podejmowania Janusza Korczaka decyzji co do wyrażania zgody na pobranie narządów po śmierci Wykłady podnoszące świadomość i wiedzę dot. transplantacji narządów i podejmowania decyzji co do wyrażania zgody na pobranie narządów po śmierci Kierownictwo szkoły we współpracy z koordynatorem regionalnym Poltransplantu woj. lubelskiego Propagowanie tematyki przeszczepiania narządów oraz dawstwa szpiku Lubelskie radio ER we współpracy z koordynatorem regionalnym Poltransplantu z woj. lubelskiego Marzec 2014 3-7 marca Lublin 11 marca Bydgoszcz Audycje XI Młodzieżowe Forum Nauki i Zdrowia Akcja „Dar Życia” skierowana do młodzieży akademickiej lubelskich uczelni wyższych Forum dla młodzieży szkół ponadgimnazjalnych pod patronatem Prezydenta Bydgoszczy – ciekawe wystąpienia Podniesienie uczniów oraz wykład świadomości V LO w Bydgoszczy pt. „Medycyna młodzieży na temat transplantacyjna transplantacji – historia sukcesów i porażek” oraz udział koordynatora regionalnego woj. kujawsko-pomorskiego 107 Data i miejsce Opis Cel Organizator Wydarzenie dedykowane młodym ludziom podnoszące świadomość i wiedzę dot. Koordynator transplantacji regionalny narządów Poltransplantu woj. i podejmowania pomorskiego decyzji co do wyrażania zgody na pobranie narządów po śmierci Spotkanie w I Liceum 2 wykłady nt. transplantacji wygłoszone przez koordynatora szpitalnego z Tczewa Spotkanie w Liceum Ogólnokształcącym Akcja promująca transplantację – Wykład koordynatora Poltransplantu na temat przeszczepiania narządów Propagowanie tematyki przeszczepiania narządów LO w Skierniewicach 13 marca Bydgoszcz Międzynarodowy Dzień Nerkizrealizowany w ramach programu Wieloletniego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej” Szkolenie personelu Stacji Dializ przez koordynatora regionalnego Poltransplantu woj. kujawsko-pomorskiego Poszerzenie wiedzy z zakresu zasad alokacji i kwalifikacji chorych do przeszczepienia nerki oraz aspektów psychologicznych przygotowania do zabiegu Stacja Dializ Szpitala Uniwersyteckiego nr 1 w Bydgoszczy 18 marca Gdańsk Kurs specjalizacyjny dla chirurgów w zakresie transplantologii klinicznej Wykład „Podstawy prawne przeszczepiania narządów” – wykład koordynatora regionalnego Poltransplantu Edukacja w ramach kursu specjalizacyjnego Uniwersyteckie Centrum Kliniczne oraz koordynator regionalny Poltransplantu woj. pomorskiego Kursy do specjalizacji w dziedzinie transplantologii klinicznej Wykład przedstawiciela Poltransplantu pt. Ustawa transplantacyjna i rozporządzenia do niej, dotyczące przeszczepiania komórek krwiotwórczych oraz wykład pt. Organizacja poszukiwania dawców w Polsce i w skali międzynarodowej Zwiększenie dawstwa szpiku Klinika i Katedra Hematologii i Onkologii WUM Konferencja szkoleniowonaukowa Wykład przedstawiciela Poltransplantu pt. Rola i zadania w systemie medycyny transplantacyjnej oraz wykład koordynatora szpitalnego pt. Podsumowanie działalności Regionalnego Centrum Koordynacji Transplantacji Podsumowanie działalności Gdańskiego Ośrodka Transplantacyjnego w 2013 r.prezentacje Uniwersyteckie Centrum Kliniczne oraz koordynator regionalny Poltransplantu woj. pomorskiego 11 marca Tczew 12 marca Skierniewice 24-25 marca Warszawa 25 marca Gdańsk 108 Nazwa wydarzenia Data i miejsce Nazwa wydarzenia Opis Cel Organizator 26 marca Warszawa Konferencja pt. „Transplantacja… bo liczy się wnętrze” Wykład oraz aktywne uczestnictwo Propagowanie tematyki przeszczepiania narządów Europejskie Stowarzyszenie Studentów Medycyny EMSA 28 marca Elbląg Spotkanie w OIT Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego Spotkanie koordynatora regionalnego Poltransplantu z ordynatorem OIT. Analiza zgonów w OIT za 2013 r. Omówienie spraw bieżących i dalszej współpracy Koordynator regionalny Poltransplantu woj. pomorskiego Wypracowanie wspólnych działań w autoryzacji pobrań narządów od zmarłych dawców Prokuratura we współpracy z koordynatorem regionalnym woj. lubelskiego Szkolenie dla personelu pielęgniarskiego Kliniki Neurochirurgii SPSK nr 4 nt. rozpoznania śmierci mózgu Edukacja pielęgniarek neuro-chirurgicznych SPSK nr 4 w Lublinie we współpracy z koordynatorem regionalnym woj. lubelskiego Piknik dla mieszkańców Ostrowa Wlkp. Rekrutacja dawców Szpiku oraz propagowanie tematyki dot. przeszczepiania narządów i szpiku Klub Sportowy Maraton oraz Gimnazjum nr 1 w Ostrowie Wielkopolskim Propagowanie tematyki przeszczepiania narządów Klinika Chirurgii Ogólnej, Transplantacyjnej i Leczenia Żywieniowego w Lublinie wraz z koordynatorem regionalnym Poltransplantu woj. lubelskiego Kwiecień 2014 22 kwietnia Lublin Szkolenie Szkolenie dla prokuratorów rejonowych okręgu lubelskiego Maj 2014 14 maja Lublin 17 maja Ostrów Wlkp. 22 maja Lublin 20-30 maja Bydgoszcz Szkolenie Piknik pod hasłem „Apetyt na życie” Seminarium Metropolitalne Seminarium Duchowne – spotkanie z alumnami V edycja Bydgoskiego Festiwalu Nauki Stoiska z materiałami promocyjnymi i udział regionalnego koordynatora Poltransplantu z woj. kujawsko-pomorskiego Udział mieszkańców regionu w wykładach, Collegium eksperymentach, Medicum im. pokazach, Ludwika Rydygiera wystawach, w Bydgoszczy, UMK koncertach i dyskusjach Czerwiec 2014 5 czerwca Bydgoszcz Regionalne szkolenie Szkolenie przeprowadzono dla lokalnych realizatorów programu m.in. powołanych koordynatorów Stacji Dializ w zakresie przeszczepiania nerek od żywych dawców Promocja idei dawstwa narządów od żywych dawców Klinika Transplantologii i Chirurgii Ogólnej Szpitala Uniwersyteckiego nr 1 w Bydgoszczy wraz z koordynatorem regionalnym woj. kujawskopomorskiego 109 Data i miejsce Nazwa wydarzenia Opis 11 czerwca Kraśnik Spotkanie w ramach Partnerstwa dla Transplantacji Spotkanie z dyrekcją i personelem SP ZOZ Szpital w Kraśniku dot. omówienia możliwości dalszego wspierania działań na rzecz realizacji Programu Partnerstwo dla Transplantacji 12 czerwca Bydgoszcz Szkolenie wewnętrzne zrealizowane w ramach programu Wieloletniego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej” Szkolenie dla lekarzy i pielęgniarek pt. „Pobieranie narządów od dawców zmarłych Wielo– aspekty medyczne, Poszerzenie wiedzy specjalistyczny prawne, psychologiczne z zakresu medycyny Szpital Miejski im. i organizacyjne” transplantacyjnej dr E. Warmińskiego Wykład koordynatora w Bydgoszczy regionalnego Poltransplantu woj. kujawsko-pomorskiego 17 czerwca Rabka Zdrój Program Edukacyjny w ramach Narodowego Programu Medycyny Transplantacyjnej i Partnerstwa dla Transplantacji Kontynuacja programu edukacyjnego w szkole ponadgimnazjalnej przez koordynatora regionalnego Poltransplantu woj. małopolskiego 28 czerwca Swornegacie III Warsztaty Koordynacji Transplantacji zrealizowane w ramach programu Wieloletniego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej” Wykłady dla koordynatorów transplantacji pt. „Zespół zmiażdżenia, zatrucie alkoholem metylowym i zatrucie tlenkiem węgla z nefrologicznej perspektywy transplantologa” oraz wykład pt. „Nowotwory u potencjalnych dawców narządów” Cel Organizator Zwiększenie dawstwa narządów SP ZOZ Szpital w Kraśniku we współpracy z koordynatorem regionalnym Poltransplantu woj. lubelskiego Popularyzacja zagadnień medycznych i społecznych dot. problemu przeszczepiania narządów LO im. Świętej Rodziny w Rabce Zdroju Zapoznanie się różnymi aspektami transplantologii Szpital Uniwersytecki nr 1 im. dr A. Jurasza w Bydgoszczy we współpracy z koordynatorem regionalnym Poltransplantu woj. kujawskopomorskiego Przekazanie materiałów edukacyjnych z programu Żywy dawca nerki – ustalenie daty warsztatów psychologicznych dla personelu szpitala Koordynator regionalny Poltransplantu woj. pomorskiego Lipiec 2014 3 lipca GdyniaRedłowo 110 Wizyta w Stacji Dializ Wizyta koordynatora regionalnego Poltransplantu w ramach programu „Żywy dawca nerki” Data i miejsce 3 lipca Bydgoszcz 14 lipca Wejherowo Nazwa wydarzenia Opis Cel Szkolenie dla Osób z Przewlekłą Chorobą Nerek i ich Rodzin. Koordynator regionalny Poltransplantu Promocja idei I Szkolenie Otwarte woj. kujawskodawstwa narządów pomorskiego przeszkolił od żywych dawców w zakresie koordynacji procesu pobranieprzeszczepienie nerki od żywego dawcy Spotkanie w Stacji Dializ Wizyta koordynatora regionalnego Poltransplantu w stacji dializ – rozmowa z koordynatorami programu „Żywy dawca nerki” Organizator Klinika Transplantologii i Chirurgii Ogólnej Szpitala Uniwersyteckiego nr 1 w Bydgoszczy wraz z koordynatorem regionalnym woj. kujawskopomorskiego Przekazanie materiałów edukacyjnych z programu Żywy dawca nerki – ustalenie daty warsztatów psychologicznych dla personelu szpitala Koordynator regionalny Poltransplantu woj. pomorskiego Sukcesy międzynarodowe osób po transplantacji i dializowanych Zarząd Polskiego Stowarzyszenia Sportu po Transplantacji Sierpień 2014 16-23 sierpnia Kraków 8 Europejskie Igrzyska dla Osób po Transplantacji i Dializowanych Uroczysta Ceremonia otwarcia Igrzysk oraz inne związane z nim wydarzenia 31 sierpnia Włocławek II Szkolenie Otwarte dla Osób z Przewlekłą Chorobą Nerek i Członków ich Rodzin zorganizowane w ramach programu Wieloletniego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej” Przedstawienie medycznych, etycznych i prawnych aspektów przeszczepienia nerki od żywego dawcy oraz omówienie roli psychologa w procesie kwalifikacji żywego dawcy narządów Koordynator regionalny Poltransplantu woj. kujawsko-pomorskiego przedstawił koordynację procesu pobrania nerki od żywego dawcy Klinika Transplantologii i Chirurgii Ogólnej Szpitala Uniwersyteckiego nr 1 im. dr. A. Jurasza Wrzesień 2014 9 września Sopot Spotkanie w Stacji Dializ Wizyta koordynatora regionalnego Poltransplantu w stacji dializ – rozmowa z koordynatorami programu Żywy dawca nerki Przekazanie materiałów edukacyjnych z programu Żywy dawca nerki – ustalenie daty warsztatów psychologicznych dla personelu szpitala Koordynator regionalny Poltransplantu woj. pomorskiego 111 Data i miejsce Nazwa wydarzenia Opis Cel Organizator 19-20 września Lublin Impreza edukacyjna dla mieszkańców Lublina pod hasłem „Transplantacja Darem Życia – jestem na TAK” w związku z uroczystościami obchodów 50-lecia powstania Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego nr 4 w Lublinie Impreza edukacyjna zorganizowana przy współudziale koordynatora regionalnego Poltransplantu Przybliżenie mieszkańcom Lublina spraw związanych z transplantacją – stoisko z ulotkami, plakatami i gadżetami SPSK nr 4 przy współudziale koordynatora regionalnego Poltransplantu Kurs specjalizacyjny dla nefrologów w zakresie transplantologii klinicznej Wygłoszenie prezentacji „Aspekty etyczno-prawne przeszczepiania narządów” przez koordynatora regionalnego Poltransplantu woj. pomorskiego Edukacja w ramach kursu specjalizacyjnego Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych UCSK w Gdańsku Konferencja NaukowoSzkoleniowa Konferencja przeznaczona dla koordynatorów szpitalnych i personelu medycznego uczestniczącego w identyfikacji dawców narządów woj. małopolskiego i podkarpackiego. Wykład nt. zwrotu kosztów ośrodkom identyfikującym dawców wygłosiła przedstawicielka Poltransplantu Wyeliminowanie zagrożeń w zakresie identyfikacji dawców w ośrodkach Konsultant Wojewódzki w dziedzinie Transplantologii Kliniczne Krakowskiego Szpitala Specjalistycznego im. Jana Pawła II we współpracy z koordynatorem regionalnym Poltransplantu woj. małopolskiego Spotkanie Spotkanie z dyrekcją i personelem szpitala w Krasnymstawie Zwiększenie aktywności dawstwa narządów Koordynator regionalny Poltransplantu z woj. lubelskiego Dolnośląski Festiwal Nauki Punkt informacyjny o transplantologii oraz wykład pt. „Transplantologia, czyli nauka o przeszczepianiu narządów” dla młodzieży gimnazjalnej, ponadgimnazjalnej oraz osób dorosłych Promocja dawstwa narządów Lek. Weronika Rydel, Wydział Lekarski UM we Wrocławiu 22 września Gdańsk 23 września Kraków 30 września Krasnystaw Październik 2014 9 października Bystrzyca Kłodzka 112 Data i miejsce Nazwa wydarzenia Opis 10 października Słupsk Spotkanie w Zespole Szkół Policealnych Rekrutacja potencjalnych dawców szpiku do Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Potencjalnych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej 13 października Bydgoszcz Spotkanie edukacyjne w ramach programu Wieloletniego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej” 17-18 października Pyskowice 21 października Lublin Cel Organizator Zwiększenie liczby potencjalnych dawców szpiku Ośrodek Dawców Szpiku Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego w Gdańsku we współpracy ze szpitalnym koordynatorem Wykład otwarty dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych z VI LO pt. „Czy śmierć mózgu jest śmiercią człowieka? Fakty, mity, kontrowersje.” Zrozumienie definicji śmierci mózgu CM UMK w Bydgoszczy we współpracy z koordynatorem regionalnym Poltransplantu woj. kujawskopomorskiego Śląskie Warsztaty Transplantacyjne – 4 Warsztaty Transplantacyjne Omówienie regulacji prawnych, organizacyjnych pobierania i przeszczepiania narządów oraz prowadzenia dawców wielonarządowych Rozwój programu transplantacyjnego na Śląsku i w Polsce Konferencja edukacyjna dla szkół miasta Lublina i powiatu lubelskiego Konferencja dla nauczycieli, będąca wprowadzeniem szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych do akcji edukacyjnej „Transplantacja jestem na tak. Przyłącz się do nas” Koordynatorzy regionalni Poltransplantu woj. śląskiego Promocja dawstwa narządów Współorganizator koordynator regionalny Poltransplantu woj. lubelskiego Zwiększenie liczby potencjalnych dawców szpiku Ośrodek Dawców Szpiku Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego w Gdańsku we współpracy ze szpitalnym koordynatorem z Bytowa 22 października Bytowo Rekrutacja potencjalnych dawców szpiku do Centralnego Akcja pozyskiwania Rejestru Potencjalnych potencjalnych Niespokrewnionych dawców szpiku Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej w Szpitalu w Bytowie 24-25 października Warszawa Omówienie problemów przeszczepiania nerek Dalsze perspektywy od żywych dawców oraz przeszczepiania wykład koordynatora nerek od żywych III Sympozjum pt. regionalnego dawców „Żywy dawca nerki” Poltransplantu pt. „Program Żywy Dawca Nerki w województwie kujawsko-pomorskim” Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej Instytutu Transplantologii im. T. Orłowskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego 113 Data i miejsce Nazwa wydarzenia Opis 29 października Nakło n/Notecią II Szkolenie Lokalne Szkolenie dla personelu –lekarzy i pielęgniarek Stacji Dializ Braun Avitium w Nakle. Koordynator regionalny Poltransplantu woj. kujawsko-pomorskiego przeszkolił personel z zakresu koordynacji procesu pobieraniaprzeszczepiania nerki od żywego dawcy 30 października Bydgoszcz Spotkanie edukacyjne z cyklu „Kino na Temat” w Kinie Helios w ramach programu Wieloletniego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej” Kierownictwo Kina Helios Emisja filmu w Bydgoszczy, „Bogowie” oraz Zachęcenia młodych Szpital debata z zaproszonymi ludzi do rozmów Uniwersytecki nr 1 prelegentami i dyskusji im. dr A. Jurasza na temat pobierania o przeszczepach w Bydgoszczy wraz i przeszczepiania z rodziną oraz z koordynatorem narządów dla uczniów najbliższymi regionalnym szkół gimnazjalnych Poltransplantu i ponadgimnazjalnych woj. kujawskopomorskiego Szkolenie Lokalne Szkolenie dla personelu Stacji Dializ Kliniki Nefrologii, Nadciśnienia Tętniczego i Chorób Wewnętrznych Szpitala Uniwersyteckiego nr 1 im. dr. A. Jurasza w Bydgoszczy. Koordynator regionalny Poltransplantu woj. kujawsko-pomorskiego przeprowadziła szkolenie z zakresu koordynacji procesu pobraniaprzeszczepienia nerki od żywego dawcy Zebranie kliniczne Wykład koordynatora regionalnego Poltransplantu województwa pomorskiego dla lekarzy Oddziału Neurologii pt. „Przeszczepianie narządów – aktualny stan i problemy” 31 października Bydgoszcz Cel Organizator Promocja idei dawstwa narządów od żywych dawców Stacja Dializ we współpracy z Koordynatorem regionalny Poltransplantu woj. kujawskopomorskiego Promocja idei dawstwa narządów od żywych dawców Stacja Dializ Kliniki Nefrologii, Nadciśnienia Tętniczego i Chorób Wewnętrznych Szpitala Uniwersyteckiego nr 1 im. dr. A. Jurasza w Bydgoszczy we współpracy z koordynatorem regionalnym Poltransplantu woj. kujawskopomorskiego Nawiązanie aktywnej współpracy w zakresie pozyskiwania zmarłych dawców Koordynator regionalny Poltransplantu woj. pomorskiego Listopad 2014 4 listopada Gdańsk Zaspa 114 Data i miejsce Nazwa wydarzenia 15 listopada Bydgoszcz Spotkanie edukacyjne z cyklu „Kino na Temat” w Kinie Helios w ramach programu Wieloletniego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej” Kierownictwo Kina Helios Emisja filmu w Bydgoszczy, „Bogowie” oraz Zachęcenia młodych Szpital debata z zaproszonymi ludzi do rozmów Uniwersytecki nr 1 prelegentami i dyskusji im. dr A. Jurasza na temat pobierania o przeszczepach w Bydgoszczy wraz i przeszczepiania z rodziną oraz z koordynatorem narządów dla uczniów najbliższymi regionalnym szkół gimnazjalnych Poltransplantu i ponadgimnazjalnych woj. kujawskopomorskiego Spotkanie edukacyjne w ramach Dnia Nauki Medicalia zorganizowane w ramach programu Wieloletniego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej” Przeprowadzenie warsztatów oraz wykład popularnonaukowy pt. „Transplantologia w filmach i serialach. Fakty medyczne czy fabularna fikcja?” Zorganizowano głównie dla uczniów szkół ponadpodstawowych i studentów – wygłosił koordynator regionalny Poltransplantu woj. kujawsko-pomorskiego Spotkanie Spotkanie z dyrekcją i personelem Szpitala w Radzyniu Podlaskim 15 listopada Bydgoszcz 18 listopada Radzyń Podlaski 20 listopada Bydgoszcz 26 listopada Warszawa Opis Cel Organizator Collegium Medicum UMK w Bydgoszczy, Szpital Uniwersytecki nr 1 im. dr A. Jurasza Zwiększenie w Bydgoszczy wraz dawstwa narządów z koordynatorem regionalnym Poltransplantu woj. kujawskopomorskiego Zwiększenie dawstwa narządów Współorganizator – koordynator regionalny Poltransplantu z woj. lubelskiego Cykl wykładów zorganizowanych w ramach programu Wieloletniego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej” Wykład „Pobieranie i przeszczepianie narządów od dawców żywych i zmarłych. Fakty, mity, kontrowersje” z cyklu „Pobierz wiedzę, czyli prawie wszystko, co chcielibyście wiedzieć o transplantacji narządów” wygłoszony przez koordynatora regionalnego Poltransplantu woj. kujawsko-pomorskiego dla studentów Zwiększenie dawstwa narządów Akademickie Centrum Wolontariatu –Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy Spotkanie Uroczyste ogłoszenie Listy 100 najbardziej wpływowych osób w polskiej medycynie i systemie ochrony zdrowia w 2014 roku Uczestnictwo Puls Medycyny 115 Data i miejsce Nazwa wydarzenia 27 listopada Bydgoszcz Cykl wykładów zorganizowanych w ramach programu Wieloletniego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej” Opis Cel Wykład pt. „Transplantologia na ekranie. Fakty, Fakty medyczne czy fabuła fikcyjna” wygłoszony Poszerzenie wiedzy przez koordynatora z zakresu medycyny regionalnego transplantacyjnej Poltransplantu woj. kujawsko-pomorskiego dla studentów i uczniów II Ogólnopolski Festiwal Zespołów Rockowych i Bluesowych „Esculap Rock”, który był zwieńczeniem XIII Zjazdu NaukowoSzkoleniowego Lekarzy Warmii i Mazur Organizator Akademickie Centrum Wolontariatu –Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy Integracja lekarzy i ich rodzin na terenie woj. warmińskomazurskiego, rozpowszechnianie idei transplantacyjnej w środowisku medycznym i szeroko pojętych kręgach społecznych WarmińskoMazurska Izba Lekarska z siedzibą w Olsztynie Zwiększenie dawstwa narządów od żywych dawców narządów Koordynator regionalny Poltransplantu woj. kujawskopomorskiego Współorganizator koordynator regionalny Poltransplantu woj. lubelskiego 29 listopada Olsztyn Impreza muzyczna 2 grudnia Bydgoszcz Wykłady dla personelu medycznego zorganizowanych w ramach programu Wieloletniego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej Wykład pt. „Pobieranie i przeszczepianie narządów od dawców żywych i zmarłych. Fakty, mity, kontrowersje” wygłosił koordynator regionalny Poltransplantu woj. kujawsko-pomorskiego Spotkanie Spotkanie z dyrekcją i personelem szpitala w Janowie Lubelskim Zwiększenie dawstwa narządów Spotkanie Spotkanie w ZSZ z młodzieżą w ramach akcji „Transplantacja Tak. Przyłącz się do nas” Zachęcenia młodych ludzi do rozmów Koordynator i dyskusji regionalny o przeszczepach Poltransplantu woj. z rodziną oraz lubelskiego najbliższymi Akcja pozyskiwania potencjalnych dawców szpiku Rekrutacja potencjalnych dawców szpiku do Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Potencjalnych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej w Szkole Policyjnej Grudzień 2014 2 grudnia Janów Lubelski 3 grudnia Bychawa 4 grudnia Słupsk 116 Zwiększenie liczby potencjalnych dawców szpiku Ośrodek Dawców Szpiku Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego w Gdańsku we współpracy ze szpitalnym koordynatorem ze Słupska Data i miejsce Nazwa wydarzenia Opis Cel Organizator 4 grudnia Starogard Gdański Warsztaty psychologiczne Warsztaty prowadzone przez psychologa dla personelu Stacji Dializ w ramach programu Żywy Dawca Nerki Pozyskiwanie żywych dawców nerki Współorganizator koordynator regionalny Poltransplantu woj. pomorskiego 4 grudnia Bydgoszcz Cykl wykładów zorganizowanych w ramach programu Wieloletniego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej” Wykład dla studentów i uczniów pt. „CIT, czyli jak szybko trzeba przeszczepić pobrane narządy” wygłoszony przez koordynatora regionalnego Poltransplantu woj. kujawsko-pomorskiego dla studentów Zwiększenie dawstwa narządów Akademickie Centrum Wolontariatu –Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy 6 grudnia Sosnowiec Akcja edukacyjna dla młodzieży w ramach Narodowego Programu Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej „Transplantacja – jestem na tak” Przygotowanie projektu, organizacja oraz udział w akcjach Polska Unia edukacyjnych dla Poszerzenie wiedzy Medycyny studentów Wydziału z zakresu medycyny Transplantacyjnej Farmaceutycznego transplantacyjnej oraz koordynator z Oddziałem Medycyny regionalny z Zabrza Laboratoryjnej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego Szkolenie Prowadzenie szkoleń przez koordynatora regionalnego na kursach specjalizacyjnych dla pielęgniarek z pielęgniarstwa anestezjologicznego Śląskie Centrum Poszerzenie wiedzy Chorób Serca wraz z zakresu medycyny z koordynatorem transplantacyjnej regionalny Szkolenie Szkolenie dla pielęgniarek Kliniki Neurologii SPSK nr 4 w Lublinie nt. rozpoznania śmierci mózgu Współorganizator Poszerzenie wiedzy koordynator z zakresu medycyny regionalny transplantacyjnej Poltransplantu woj. lubelskiego 9 grudnia Janów Lubelski Szkolenie Szkolenie nt. rozpoznania śmierci mózgu dla personelu SPZOZ Współorganizator Poszerzenie wiedzy koordynator z zakresu medycyny regionalny transplantacyjnej Poltransplantu woj. lubelskiego 10 grudnia Bydgoszcz Cykl wykładów zorganizowanych w ramach programu Wieloletniego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej” Wykład dla studentów pt. „Czy krew władców jest błękitna? O grupach krwi w transplantologii” wygłoszony przez koordynatora regionalnego Poltransplantu woj. kujawsko-pomorskiego dla studentów 7 grudnia Zabrze 8 grudnia Lublin Zapoznanie się z wybranymi aspektami medycyny transplantacyjnej Akademickie Centrum Wolontariatu –Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy 117 Data i miejsce 10 grudnia Przybysławice 10 grudnia Bydgoszcz 10 grudnia Wejherowo Opis Spotkanie Spotkanie z młodzieżą Gimnazjum w ramach akcji „Transplantacja Tak. Przyłącz się do nas” Spotkanie Naukowe Wykład dla psychologów zorganizowane pt. „Medyczne, w ramach prawne i organizacyjne programu aspekty pobierania Wieloletniego pod i przeszczepiania nazwą „Narodowy narządów” wygłosił Program Rozwoju koordynator regionalny Medycyny Poltransplantu woj. Transplantacyjnej” kujawsko-pomorskiego Warsztaty psychologiczne Warsztaty dla personelu stacji dializ w ramach programu „Żywy Dawca Nerki” 10 grudnia Lublin Spotkanie Spotkanie konsultantów wojewódzkich w Urzędzie Wojewódzkim 14 grudnia Warszawa Konferencja pt. „Transplantacja… bo liczy się wnętrze” Wykład oraz aktywne uczestnictwo Spotkanie Spotkanie z młodzieżą w Gimnazjum im. Jana Pawła II w ramach akcji „Transplantacja Tak. Przyłącz się do nas” 15 grudnia Abramów 15 grudnia Kielce 118 Nazwa wydarzenia Cel Organizator Zachęcenia młodych ludzi do rozmów Koordynator i dyskusji regionalny o przeszczepach Poltransplantu woj. z rodziną oraz lubelskiego najbliższymi Zapoznanie się z wybranymi aspektami medycyny transplantacyjnej Instytut Psychologii Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy Zwiększenie dawstwa narządów od żywych dawców Współorganizator koordynator regionalny Poltransplantu woj. pomorskiego Klinika Chirurgii Ogólnej, Transplantacyjnej i Leczenia Żywieniowego w Lublinie wraz z koordynatorem regionalnym Poltransplantu woj. lubelskiego Propagowanie tematyki przeszczepiania narządów Europejskie Stowarzyszenie Studentów Medycyny (EMSA) Zachęcenia młodych ludzi do rozmów Koordynator i dyskusji regionalny o przeszczepach Poltransplantu woj. z rodziną oraz lubelskiego najbliższymi Wykłady przedstawiciela Poltransplantu pt. Otwarte Spotkanie „Idea transplantacji Omówienie Edukacyjne narządowej” oraz „Stan tematów najszerzej dla studentów obecny i przyszłość komentowanych Wydziału Nauki transplantologii i najważniejszych o Zdrowiu „ABC w Polsce” a także w świecie Transplantacji wykłady wygłoszone transplantologii – Bądź Darem” przez innych przedstawicieli związanych z transplantologią Wydział Nauk o Zdrowiu UJK Kielce oraz koordynatorzy transplantacyjni z WSzZ w Kielcach Data i miejsce Nazwa wydarzenia Opis Cel Organizator 16 grudnia Malbork Spotkanie w OIT w Powiatowym Centrum Zdrowia Spotkanie koordynatora szpitalnego Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego z ordynatorem OIT i koordynatorem szpitalnym Powiatowego Centrum Zdrowia Omówienie spraw bieżących i dalszej współpracy. Zwiększenie liczby pobrań narządów Koordynator szpitalny Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego w Gdańsku 16 grudnia Nowy Sącz Konferencja pt. “Transplantologia w nauce i praktyce” Zwiększenie dawstwa narządów Polska Unia Medycyny Transplantacyjnej oraz Małopolski Kurator Oświaty 17 grudnia Bydgoszcz Spotkanie edukacyjne z cyklu „Kino na Temat” w Kinie Helios w ramach programu Wieloletniego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej” 29 grudnia Chojnice Warsztaty psychologiczne Wykład koordynatora pt. „Przeszczepianie narządów i komórek od żywych dawców” Kierownictwo kina Helios Emisja filmu w Bydgoszczy, „Bogowie” oraz Zachęcenia młodych Szpital debata z zaproszonymi ludzi do rozmów Uniwersytecki nr 1 prelegentami i dyskusji im. dr A. Jurasza na temat pobierania o przeszczepach w Bydgoszczy wraz i przeszczepiania z rodziną oraz z koordynatorem narządów dla uczniów najbliższymi regionalnym szkół gimnazjalnych Poltransplantu i ponadgimnazjalnych woj. kujawskopomorskiego Prowadzenie przez psychologa warsztatów dla personelu stacji dializ w ramach programu „Żywy Dawca Przeszczepu” Pozyskiwanie żywych dawców nerki Uniwersytecki Centrum Kliniczne w Gdańsku we współpracy z koordynatorem regionalnym Poltransplantu woj. pomorskiego Klaudia Nestorowicz, Poltransplant Irena Jackowska, Poltransplant 119 Popularyzacja transplantologii i działania edukacyjne koordynatora regionalnego na przykładzie województwa kujawsko-pomorskiego Regionalne Biuro Poltransplantu z siedzibą w Klinice Transplantologii i Chirurgii Ogólnej Szpitala Uniwersyteckiego nr 1 im. dr A. Jurasza w Bydgoszczy we współpracy z kierownikami oddziałów, koordynatorami szpitalnymi, stowarzyszeniami, fundacjami, uniwersytetami, szkołami i innymi instytucjami organizuje i realizuje liczne szkolenia i spotkania edukacyjne z zakresu pobierania i przeszczepiania narządów od dawców żywych i zmarłych, m.in. w ramach Programu Wieloletniego na lata 2011-2020 „Narodowy Program Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej”, Programu Partnerstwo dla Transplantacji i Projektu Żywy Dawca Nerki dla interdyscyplinarnego personelu medycznego, pacjentów, psychologów, prokuratorów, nauczycieli, uczniów oraz społeczeństwa na terenie województwa kujawsko-pomorskiego. Personel medyczny. Pacjenci. W Szpitalu Uniwersyteckim nr 1 im. dr A. Jurasza w Bydgoszczy zrealizowano szkolenie dla personelu medycznego szpitali województwa kujawsko-pomorskiego w oparciu o program szkoleniowy ETPOD. Ponadto odbyły się warsztaty i szkolenia dla personelu medycznego dotyczące medycznych, prawnych, psychologicznych i organizacyjnych aspektów pobierania narządów od dawców zmarłych i żywych. W ramach Projektu Żywy Dawca Nerki w Bydgoszczy, Nakle n. Notecią, Włocławku (Fot.1) i Tucholi w 2014 r. przeprowadzono 6 szkoleń: Regionalne dla lokalnych realizatorów Programu, dwa Szkolenia Otwarte dla Osób z Przewlekłą Chorobą Nerek i ich Rodzin i cztery szkolenia Lokalne dla Personelu Stacji Dializ. Fot. 1 Prelegenci i uczestnicy szkoleń we Włocławku. Społeczeństwo. Uczniowie. Nauczyciele. Studenci. By upamiętnić sukces polskiej medycyny transplantacyjnej w niedzielę dn. 26.01.2014 r. w Bydgoszczy odbyło się otwarte spotkanie edukacyjno-rekreacyjne z osobami zawodowo i prywatnie związanymi z transplantologią (Fot. 2,3). Spotkanie zainaugurował bieg, po którym Prof. dr hab. med. Zbigniew Włodarczyk, wygłosił wykład p.t. Medycyna transplantacyjna – historia sukcesów 120 i porażek. Po wykładzie uczestnicy brali udział w wydarzeniach towarzyszących: ognisku z kiełbaskami i quizie edukacyjnym wiedzy o człowieku dla najmłodszych uczestników. Fot. 2, 3 Spotkanie edukacyjnorekreacyjne w Bydgoszczy W spotkaniu wzięło udział 85 osób. W marcu odbyło się Młodzieżowe Forum Nauki i Zdrowia – XI edycja dla młodzieży szkół ponadgimnazjalnych w Bydgoszczy pod patronatem Honorowym Prezydenta Miasta Bydgoszczy – Rafała Bruskiego, zorganizowane przez V Liceum Ogólnokształcące w Bydgoszczy (Fot. 4). Prof. dr hab. med. Zbigniew Włodarczyk wygłosił wykład p.t. Medycyna transplantacyjna – historia sukcesów i porażek. Fot. 4 Młodzieżowe Forum Nauki i Zdrowia – XI edycja We współpracy z Collegium Medicum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Bydgoszczy i 10 Wojskowym Szpitalem Klinicznym z Polikliniką w Bydgoszczy zrealizowano wykład otwarty p.t. Czy śmierć mózgu jest śmiercią człowieka? (For. 5) Fakty, mity, kontrowersje, który wygłosił dr n. med. Robert Włodarski, Ordynator Oddziału Klinicznego Anestezjologii i Intensywnej Terapii, szpitalny koordynator transplantacyjny. W wykładzie uczestniczyło ok. 130 osób. We współpracy z Uniwersytetem Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy zrealizowano cykl czterech wykładów dla studentów p.t. Pobierz wiedzę, czyli prawie wszystko, co chcielibyście wiedzieć o transplantacji narządów, w których wzięło udział ponad 150 uczestników (Fot.6). Fot. 5 Wykład otwarty p.t. Czy śmierć mózgu jest śmiercią człowieka? Fot. 6 Wykład, UKW w Bydgoszczy 121 Przeprowadzono spotkania edukacyjne z cyklu Kino na Temat skierowanych do uczniów i nauczycieli szkół ponadgimnazjalnych (Fot.7). Po emisji filmu „Bogowie” odbywała się debata na temat pobierania i przeszczepiania narządów. W trzech spotkaniach edukacyjnych wzięło udział 1047 uczestników. Ponadto przeprowadzono wykłady w ramach uznanych wydarzeń popularnonaukowych: Bydgoskiego Festiwalu Nauki, Toruńskiego Festiwalu Nauki i Sztuki, Dni Nauki Medicalia, Medycznej Środy. Fot. 7 Emisja filmu „Bogowie” Dzięki współpracy Biura Regionalnego Poltransplantu z Polską Unią Medycyny Transplantacyjnej i Fundacją Centrum Rozwoju Medycyny podczas wszystkich prowadzonych szkoleń dystrybuowano materiały edukacyjne i promocyjne dotyczące transplantacji od dawców żywych i zmarłych pozyskane m.in. ze środków Ministerstwa Zdrowia w ramach Programu Wieloletniego na lata 2011-2020 pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej”. Aleksandra Woderska, Klinika Transplantologii i Chirurgii Ogólnej Szpital Uniwersytecki nr 1 w Bydgoszczy 122 Udział Poltransplantu w realizacji zadań konkursowych Narodowego Programu Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej w roku 2014 W 2014 roku Poltransplant był realizatorem lub współwykonawcą (jednostką finansującą i rozliczającą) poniższych zadań Programu. 1. Podyplomowe Szkolenia Koordynatorów Transplantacyjnych – zadanie dotyczące szkolenia nowych koordynatorów pobierania i przeszczepiania komórek, tkanek i narządów Rok 2014 był kolejnym etapem realizacji tego zadania edukacyjnego przez Warszawski Uniwersytet Medyczny. Odbyły się dwie edycje szkolenia (czternasta i piętnasta), które ukończyło 60 osób. Łączna liczba absolwentów wynosi obecnie 469, wśród nich 234 osoby to pielęgniarki, 187 lekarzy i 48 osób z innym wykształceniem. 179 (38%) osób spośród 469 absolwentów pełni w swoich podmiotach leczniczych funkcję koordynatorów transplantacyjnych (koordynatorów pobierania narządów od zmarłych), 21 (4%) absolwentów szkoleń jest zatrudnionych, jako regionalni koordynatorzy pobierania i przeszczepiania narządów, a 11 osób (2%) to koordynatorzy Poltransplantu. Koordynatorem pobierania i przeszczepiania narządów od żywych dawców jest 1 absolwent, koordynatorami pobierania i przeszczepiania tkanek jest 8 (2%) osób, koordynatorami pobierania i przeszczepiania komórek krwiotwórczych – 4 (1%) absolwentów. Szczegóły realizacji tego zadania są przestawione w rozdziale „Podyplomowe Szkolenia Koordynatorów Transplantacyjnych Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego w latach 2007-2014. Piętnaście edycji, 469 absolwentów”. 2. Sieć szpitalnych koordynatorów pobierania narządów – zadanie dotyczące finansowania działalności koordynatorów pobierania i przeszczepiania komórek, tkanek i narządów we wszystkich podmiotach leczniczych spełniających warunki do pobierania narządów od dawców zmarłych. Szkolenia koordynatorów w 2014 r. W końcu 2014 r. funkcję koordynatora transplantacyjnego pełniły w Polsce łącznie 293 osoby. Najliczniejsza grupa, 251 osób to szpitalni koordynatorzy pobierania narządów. Koordynatorzy przeszczepiania narządów, czyli koordynatorzy regionalni zatrudnieni w ośrodkach transplantacyjnych to w 2014 r. grupa 34 osób. W biurze Poltransplantu zatrudnionych było 7 koordynatorów. Stanowisko szpitalnego koordynatora transplantacyjnego funkcjonowało łącznie w 218 szpitalach (w poprzednim roku w 202), z czego w 186 szpitalach pracuje jeden koordynator, w 31 zespół dwóch koordynatorów (w poprzednim roku w 24) i w jednym szpitalu zespół złożony z trzech koordynatorów. Poltransplant podpisał i finansował umowy z 233 koordynatorami w 209 szpitalach (w poprzednim roku z 215 koordynatorami w 196 szpitalach), w 17 innych szpitalach 18 koordynatorów zostało wskazanych przez dyrektorów tych jednostek. 100 koordynatorów jest zatrudnionych w ramach wykonywania działalności gospodarczej, pozostałych 133 w ramach umowy zlecenia. W ubiegłym roku Poltransplant zorganizował dwa szkolenia dla koordynatorów. W szkoleniach uczestniczyły łącznie 224 osoby. Szkolenia dla koordynatorów transplantacyjnych odbyły się w Warszawie w dniach 13 i 14 listopada 2014: –– Wstępne, dla nowozatrudnionych koordynatorów szpitalnych, w którym udział wzięły 43 osoby –– Ustawiczne, w którym udział wzięło 181 osób. Szczegóły dotyczące zatrudnienia i szkoleń szpitalnych koordynatorów pobierania narządów znajdują się w rozdziałach: „Sieć koordynatorów pobierania i przeszczepiania narządów w Polsce w 2014 r.” oraz „Szkolenie osób, których czynności bezpośrednio wpływają na ja- 123 kość komórek, tkanek lub narządów oraz bezpieczeństwo dawców i biorców przeprowadzone w 2014 roku”. 3. Rozwój rejestrów transplantacyjnych – zadanie w zakresie wspierania rozwoju ustawowych rejestrów transplantacyjnych oraz szkolenia osób wykonujących czynności bezpośrednio związane z pobieraniem, przechowywaniem i przeszczepianiem narządów w jednostkach systemu ochrony zdrowia związanych z transplantologią w tym związane z obsługą ustawowych rejestrów transplantacyjnych Zadanie to nie było realizowane w roku 2014. 4. Rozwój CRNPDSiKP. Rekrutacja i badanie HLA dawców szpiku w 2014 r. W wyniku przeprowadzonego przez Ministerstwo Zdrowia konkursu Ośrodki Dawców Szpiku otrzymały środki na rekrutację i badania HLA dawców szpiku, których następnie przekazywały do Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Potencjalnych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej. Poniższa tabela wskazuje ODS-y i liczby pozyskanych dla CRNPDSiKP dawców szpiku. Na koniec 2014 r. liczba dawców szpiku w Centralnym Rejestrze Niespokrewnionych Potencjalnych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej wyniosła 728304 dawców (w końcu 2013 r. 532 tysiące dawców). Dalszy, bardzo satysfakcjonujący przyrost liczby dawców jest wynikiem realizacji Narodowego Programu oraz aktywności własnej ODS-ów. Zwiększająca się liczba dawców powoduje coraz większą aktywność rejestru w zakresie doborów, w tym dla biorców polskich. Szczegółowe informacje na ten temat można znaleźć w rozdziale „Centralny Rejestr Niespokrewnionych Potencjalnych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej (CRNPDSiKP)”. Lp. Ośrodek Wartość umowy/liczba dawców Liczba zrekrutowanych i przebadanych dawców 1 Medigen Sp. z o.o. 2043153 zł/5537 5537 2 RCKiK w Poznaniu 1414377 zł/3833 3833 3 RCKiK w Katowicach 1074528 zł/2912 2912 4 RCKiK w Lublinie 921024 zł/2496 1696 5 UCK w Gdańsku 767520 zł/2080 2080 6 RCKiK w Białymstoku 860139 zł/2331 2331 7 RCKiK w Kielcach 800361 zł/2169 2169 8 SP ZOZ CSK Inst. Stom. w Łodzi 493722 zł/1338 1338 9 IHIT w Warszawie 357930 zł/970 970 10 WIM w Warszawie 230256 zł/624 624 11 SP CSK w Warszawie Razem: 138006 zł/374 374 9101016 zł/24664 23864 5. Wdrożenie programu szkoleniowego na zasadach ETPOD (European Training on Organ Donation) w szpitalach z potencjałem dawstwa. Zadanie to nie było realizowane w roku 2014. 6. Stopień immunizacji i oznaczenie swoistości HLA pacjentów oczekujących na przeszczep nerki. W roku 2014 wykonano następujące zadania: Zadanie 1. O kreślenie stopnia immunizacji osób – zakwalifikowanych do przeszczepienia nerki i wpisanych do krajowej listy osób oczekujących na przeszczepienie – testem przesiewowym anty-HLA. Zadanie 2. Oznaczenie swoistości anty-HLA u osób oczekujących, u których stwierdzono badaniem przesiewowym przeciwciała anty-HLA (anty-HLA klasy I i anty-HLA klasy II). Zadanie 3. Wyliczenie wirtualnego PRA (vPRA) na podstawie uzyskanych wyników. 124 Zadania 1 i 2 wykonywały cztery laboratoria zgodności tkankowej na podstawie umów z następującymi podmiotami: 1. Uniwersyteckie Centrum Kliniczne – ul. Dębinki 7, 80-952 Gdańsk 2. Instytut „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka” – Al. Dzieci Polskich 20, 04-730 Warszawa 3. Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa – ul. Marcelińska 44, 60-354 Poznań 4. Szpital Kliniczny Dzieciątka Jezus – ul. Lindleya 4, 02-005 Warszawa Zadanie nr 3 wykonywało tylko UCK w Gdańsku. Łącznie wykonawcy przebadali testem przesiewowym surowice 1147 pacjentów oczekujących na przeszczep nerki i uzyskali w 542 (47,25%) przypadkach wynik pozytywny świadczący o występowaniu przeciwciał. Surowice tych pacjentów poddano badaniu swoistości przeciwciał anty-HLA klasy I, lub klasy II, lub obu klas – w zależności od wyniku testu przesiewowego. Oznaczono swoistości u 445 chorych, co stanowi ok. 38,8% przebadanych osób oczekujących na przeszczepienie. W przypadku pozostałych 97 pacjentów, których test przesiewowy wykazywał wynik pozytywny badanie swoistości przeciwciał nie dało pozytywnego rezultatu albo oznaczono swoistości przeciwciał w jednej klasie, a w drugiej klasie wynik okazał się negatywny. UCK w Gdańsku wykonał 191 obliczeń wirtualnego PRA dla klasy I, II oraz dla tych obu klas. 7. Szkolenie personelu medycznego w zakresie rozpoznawania i stwierdzania u chorych śmierci wskutek nieodwracalnego zatrzymania krążenia oraz pozyskiwania narządów od zmarłych dawców. Zadanie to zrealizowano na podstawie porozumienia zawartego 31 października 2014 r. pomiędzy Ministrem Zdrowia a Poltransplantem, który w drodze zawartej umowy, zlecił realizację poszczególnych czynności w ramach wykonania zadania Stowarzyszeniu Polska Unia Medycyny Transplantacyjnej. Przeprowadzono 6 zaplanowanych szkoleń w Warszawie tj. w Szpitalu Dzieciątka Jezus, w Szpitalu Bielańskim oraz w Stacjach Pogotowia Ratunkowego- Żoliborz, Marymont, Bemowo i Białołęka. Szkolenia cieszyły się szczególnie wielkim zainteresowaniem. Planowano przeszkolić 100 osób, faktycznie przeszkolono 273 osoby. Szkolenia te powinny skutkować uruchomieniem programu pobierania narządów od dawców zmarłych w mechanizmie nieodwracalnego zatrzymania krążenia w aglomeracji warszawskiej. Roman Danielewicz, Poltransplant; Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego i Transplantacyjnego, WUM Jarosław Czerwiński, Poltransplant; Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego i Transplantacyjnego, WUM Jolanta Żalikowska-Hołoweńko, Poltransplant 125 Zadania regionalnego koordynatora pobierania i przeszczepiania narządów. Zadania regionalnego koordynatora pobierania i przeszczepiania narządów określane są przez jego pracodawców i przełożonych (dyrektorzy szpitali i kierownicy ośrodków transplantacyjnych). Zadania koordynatora regionalnego wynikające z zasad współpracy ośrodka transplantacyjnego z Poltransplantem są następujące: 1. Organizacja i koordynacja pobierania i przeszczepiania komórek, tkanek i narządów; 2. Autoryzacja pobrania poprzez sprawdzenie istnienia zastrzeżenia w centralnym rejestru sprzeciwów; 3. Uzupełnianie danych w rejestrach transplantacyjnych (lista oczekujących, rejestr żywych dawców, rejestr przeszczepień) 4. Przesyłanie do Poltransplantu Karty biorcy narządów i Protokołu wyboru biorcy 5. Prowadzenie działalności edukacyjnej mającej na celu upowszechnianie leczenia metodą przeszczepiania komórek, tkanek i narządów 6. Odbycie szkoleń dla osób, których czynności bezpośrednio wpływają na jakość komórek, tkanek i narządów oraz na bezpieczeństwo dawców i biorców przeszczepów 7. Współpraca z podmiotami krajowymi i zagranicznymi w dziedzinie wymiany narządów do przeszczepienia 8. Przygotowywanie raportów dotyczących aktywności własnego ośrodka transplantacyjnego Jarosław Czerwiński, Poltransplant; Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego i Transplantacyjnego, WUM 126 Dawca wielonarządowy po zatruciu tlenkiem węgla Tlenek węgla (CO) ma silne właściwości toksyczne i może spowodować zatrucie gazowe jako zatrucie przypadkowe (głównie w okresie zimowym, grzewczym) lub samobójcze. W wielu krajach zatrucie CO jest najczęstszą przyczyną zatruć śmiertelnych. Z publikacji Państwowej Straży Pożarnej wynika, że w okresie od września 2012 roku do marca 2013 roku w wyniku zatrucia tlenkiem węgla zostało poszkodowanych ponad 2200 osób, a ponad 90 osób zginęło (1). Toksyczny efekt CO wynika z jego silnego powinowactwa do białek zawierających żelazo, w tym w szczególności do hemoglobiny, mioglobiny, hydroperoksydazy, oksydazy cytochromowej oraz cytochromu p-450 (2). Związek hemoglobiny z CO jest ponad 200 razy silniejszy niż z tlenem, co powoduje przede wszystkim niedotlenienie związane z niedostatecznym dowozem tlenu do tkanek. Poziom karboksyhemoglobiny we krwi (COHb) jest też traktowany jako najwiarygodniejszy parametr oceniający ciężkość ekspozycji CO, mimo, że nie ma korelacji między objawami klinicznymi a stężeniem COHb (3). Jedyne co można powiedzieć z pewnością to to, że częstość występowania utraty przytomności rośnie wraz ze wzrostem poziomu COHb, dla najcięższych przypadków zatrucia CO wykazano też, że śmiertelność koreluje z poziomem COHb oraz z kwasicą metaboliczną (4). Oprócz niedotlenienia spowodowanego zablokowaniem hemoglobiny, mechanizm zatrucia CO obejmuje: zaburzenia mitochondrialne na poziomie cytochromu a-a3 (oksydaza cytochromowa); wytwarzanie wolnych rodników tlenowych, głównie anionu ponadtlenkowego, który generuje dalsze wolne rodniki i, reagując z tlenkiem azotu (NO), tworzy nadtlenoazotyn (ONOO-), co zmniejsza ilość dostępnego NO, peroksydację lipidów przez neutrofile; apoptozę (programowaną śmierć komórki); uraz komórkowy modulowany immunologicznie oraz opóźnione procesy zapalne ujawniające się od tygodni do miesięcy po ekspozycji (5). Przykładem narządu, który – obok ośrodkowego układu nerwowego (OUN) – jest najbardziej dotknięty komórkowym mechanizmem toksyczności CO jest mięsień sercowy. Mechanizm uszkodzenia serca, podobnie jak OUN, jest dwojaki, równocześnie z urazem niedokrwiennym związanym ze zmniejszonym dowozem tlenu przez karboksyhemoglobinę, występuje też wewnątrzkomórkowy uraz toksyczny związany z karboksymioglobiną (6). W ostrej fazie może to spowodować zawał mięśnia sercowego, a w niektórych przypadkach może prowadzić też do apoptozy miokardiocytów, kardiomiopatii, a nawet do zwłóknienia mięśnia sercowego. U chorych zatrutych CO, badanych pod kątem uszkodzenia mięśnia sercowego przez CO, obserwowano zmiany patologiczne w ponad 1/3 przypadków (81 spośród 230 kolejnych pacjentów) (7). Warto zauważyć, że objawy stenokardialne, zmiany niedokrwienne w EKG, badaniach SPECT oraz echokardiograficznych oraz podwyższone stężenie enzymów sercowych obserwowano nawet u ludzi wcześniej zdrowych, np. żołnierzy oraz dzieci, u których wystąpiło przypadkowe zatrucie CO (8, 9). Leczenie zatrucia CO polega na odpowiednim natlenieniu wszystkich komórek, albo z użyciem 100% tlenu albo, w cięższych przypadkach, z użyciem tlenoterapii hiperbarycznej (HBOT, ang. Hyperbaric Oxygen Therapy) (2). HBOT polega na podawaniu do oddychania tlenu pod zwiększonym ciśnieniem otoczenia (zwykle od 2.4 do 2.8 raza większego od ciśnienia atmosferycznego) w czasie od 60 do 90 minut. Leczenie takie odbywa się w wielomiejscowych komorach hiperbarycznych, w których razem z pacjentem stale przebywa personel medyczny (lekarz, specjalista anestezjologii i intensywnej terapii lub medycyny ratunkowej, lub pielęgniarka anestezjologiczna) oraz jest możliwość kontynuacji leczenia ogólnego, w tym intensywnej terapii łącznie z respiratoroterapią. Oddychanie tlenem w warunkach hiperbarycznych powoduje: natychmiastowe natlenienie pacjenta poprzez olbrzymi wzrost tlenu fizycznie rozpuszczonego w osoczu, co powoduje, że hemoglobina związana z CO nie jest niezbędna do transport tlenu, przyśpieszenie eliminacji CO z hemoglobiny ze skróceniem półokresu eliminacji COHb z 320 minut (dla powietrza) do 20 minut w warunkach hiperbarycznych, co powoduje, że po około 60 minutach leczenia HBOT w organizmie hemoglobina jest praktycznie 127 w całości wolna od CO oraz powoduje wzrost dysocjacji mioglobiny i cytochromu z CO. Dodatkowym działaniem HBOT jest działanie przeciwzapalne, immunomodulujące i zmniejszające peroksydację lipidów w ośrodkowym układzie nerwowym. W cięższych przypadkach zatrucia CO stosuje się kilka sesji HBOT, co ma zabezpieczyć przed wystąpieniem tzw. opóźnionego zespołu neurologicznego (DNS, ang. Delayed Neurological Syndrom). Mimo dużej skuteczności HBOT w leczeniu średnich i ciężkich zatruć CO, nie zawsze udaje się uzyskać pożądany efekt terapeutyczny, np. u pacjentów, u których w przebiegu zatrucia wystąpiło zatrzymanie krążenia. W takich przypadkach mimo pełnego leczenia, łącznie z HBOT, obserwowano do 100% śmiertelności i dopiero leczenie skojarzone łączące HBOT z hipotermią terapeutyczną daje nadzieję na poprawę skuteczności terapeutycznej (10, 11). Wobec palącej potrzeby poszukiwań organów do przeszczepów od lat 1990-tych rozważano możliwość pobierania narządów także od dawców zatrutych substancjami chemicznymi, w tym CO (12). Do 2012 roku opublikowano doniesienie o przeszczepieniu 39 biorcom 39 narządów (serca, nerki, wątroby, trzustki i płuca) pochodzących od 27 zmarłych dawców zatrutych tlenkiem węgla (13). W przypadku 33 narządów obserwowano ponad 2-miesięczny czas przeżycia; prawidłową czynność podjęły wszystkie nerki (8), wątroby (4), trzustki (2) oraz płuca (2), a spośród 23 przeszczepionych serc przeżycie zanotowano w 18 przypadkach (78%). Ciekawym spostrzeżeniem jest to, że jedynie u jednego dawcy, od którego pobrano serce, stosowano wcześniej leczenie tlenoterapią hiperbaryczną, w tym przypadku przeszczep działał prawidłowo. W Polsce w 2013 roku ośrodek łódzki opublikował wyniki przeszczepów narządowych od zmarłych dawców zatrutych metanolem i CO, w tym skuteczne przeszczepienie 2 nerek od zmarłego dawcy, u którego do śmierci doszło w przebiegu ciężkiego zatrucia CO (COHb 47,2%) (14). W praktyce naszego ośrodka, pobrano narządy od 3 dawców zmarłych w mechanizmie śmierci mózgu po zatruciu tlenkiem węgla leczonych HBOT, w tym kobiety (15 lat) z najwyższym poziomem COHb 52%, od której pobrano 2 nerki, kobiety (43 lata) z najwyższym poziomem COHb 20%, od której pobrano 2 nerki i wątrobę oraz mężczyzny (23 lata) z najwyższym poziomem COHb 47%, od którego pobrano 2 nerki, wątrobę i serce. Wg informacji otrzymanych od Regionalnego Centrum Koordynacji Transplantacji w Gdańsku wszystkie przeszczepione narządy podjęły swoją prawidłową czynność. Ciekawym zagadnieniem jest stosowanie CO jako leku, gdzie dodawany w niewielkich dawkach do mieszaniny oddechowej u biorców po przeszczepieniu narządów (narządy zostały pobrane od dawców, u których śmierć niekoniecznie była spowodowana zatruciem CO), wywołuje korzystny efekt przeciwzapalny, immunomodulujący i minimalizujący uraz reperfuzyjny (13). W 2007 roku rozpoczęto prospektywne badanie kliniczne badające skuteczność takiego postępowania, do chwili obecnej nie opublikowano wyników tego badania (15). Łączna liczba opublikowanych przypadków klinicznych nie pozwala na wyciągnięcie pewnych wniosków, wydaje się, że u potencjalnych dawców, u których stosowano HBOT w celu odwrócenia działania CO za życia, nie ma przeciwwskazań do pobrania narządów po śmierci, jeżeli narządy te wykazują poprawną funkcję przed śmiercią. Piśmiennictwo: 1. Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej. Sezon grzewczy 2012-2013. http://www.straz.gov.pl/page/?str=4626 (dostęp z dnia 5.02.2015). 2. Mathieu D, Mathieu-Nolf M, Linke J-C, Favory R, Wattel F. Carbon Monoxide Poisononing. W Handbook on Hyperbaric Medicine, D. Mathieu (Ed.). Springer, Dordrecht, The Netherlands, 2006: 239-261. 3. Hampson NB, Dunn SL; UHMCS/CDC CO Poisoning Surveillance Group. Symptoms of carbon monoxide poisoning do not correlate with the initial carboxyhemoglobin level. Undersea Hyperb Med. 2012; 39(2): 657-65. 4. Neil B. Hampson, MD; Niels M. Hauff, BE. Risk factors for short-term mortality from carbon monoxide poisoning treated with hyperbaric oxygen. Crit Care Med 2008; 36(9): 2523-2527. 5. Thom SR. Carbon Monoxide Pathophysiology and Treatment. W Physiology and Medicine of Hyperbaric Oxygen Therapy, TS Neuman, SR Thom. Saunders Elsevier, Philadelphia, USA, 2008: 321-347. 128 6. Lippi G, Rastelli G, Meschi T, Borghi L, Cervellin G. Pathophysiology, clinics, diagnosis and treatment of heart involvement in carbon monoxide poisoning. Clin Biochem. 2012; 45(1617): 1278-85. 7. Henry CR, Satran D, Lindgren B, Adkinson C, Nicholson CI, Henry TD. Myocardial injury and long-term mortality following moderate to severe carbon monoxide poisoning. JAMA. 2006; 295(4): 398-402. 8. Henz S, Maeder M. Prospective study of accidental CO poisoning in 38 Swiss soldiers. Swiss Med Wkly. 2005; 135(27-28): 398-408. 9. Teksam O. Acute cardiac effects of CO poisoning in children. Eur J Emerg Med. 2010; 17(4): 192-196. 10.Hampson NB, Zmaeff JL. Outcome of patients experiencing cardiac arrest with carbon monoxide poisoning treated with hyperbaric oxygen. Ann Emerg Med. 2001; 38(1): 36-41. 11.Feldman J, Renda N, Markovitz GH, Chin W, Sprau SE. Treatment of CO poisoning with HBO and therapeutic hypothermia. Undersea Hyperb Med. 2013; 40(1): 71-79. 12.Koerner MM, Tenderich G, Minami K, Morshuis M, Mirow N, Arusoglu L, Gromzik H, Wlost S, Koerfer R. Extended donor criteria: use of cardiac allografts after carbon monoxide poisoning. Transplantation. 1997; 63(9): 1358-1360. 13.Ozaki KS, Kimura S, Murase N. Use of carbon monoxide in minimizing ischemia/reperfusion injury in transplantation. Transplant Rev (Orlando). 2012; 26(2): 125-139. 14.Kołaciński Z, Skrzypek-Mikulska A, Pitrus E, Matych J, Winnicka R, Czyzewska S, Krakowiak A. Transplantacja nerek od dawców obciążonych kwasicą metaboliczną w przebiegu zatruć metanolem i tlenkiem węgla. Przegl Lek. 2013; 70(8): 514-519. 15.Safety and Tolerability Study of Inhaled Carbon Monoxide in Kidney Transplant Patients. ClinicalTrials.gov Identifier: NCT00531856. http://ClinicalTrials.gov (dostęp z dnia 5.02.2015). Dr med. Jacek Kot, Krajowy Ośrodek Medycyny Hiperbarycznej w Gdyni, Instytut Medycyny Morskiej i Tropikalnej, Gdański Uniwersytet Medyczny w Gdańsku 129 Wykrywanie zakażenia kiłą u potencjalnego zmarłego dawcy narządów Krętek blady (Treponema pallidum) po raz pierwszy, jako czynnik etiologiczny kiły, został wskazany przez Fritza Richarda Schaudinna i Ericha Hoffmanna w 1905 roku. Kiła stanowi istotny problem zdrowotny na świecie, w ostatnich latach notuje się znaczący wzrost zakażeń (1). W warunkach naturalnych kiła przenoszona jest drogą płciową, podczas kontaktów seksualnych. Mimo, że istnieją pojedyncze doniesienia na temat przeniesienia bezobjawowej kiły (dodatnie odczyny kiłowe ustępujące po zastosowaniu profilaktyki antybiotykowej) od dawcy do biorcy narządu (2-5), osoba ze stwierdzonym dodatnim odczynem kiłowym nie jest dyskwalifikowana jako potencjalny dawca narządów do przeszczepienia (6). Diagnostyka kiły zależy od okresu choroby, w którym pobierany jest materiał do badania. W kile I rzędowej materiałem może być wyłącznie płyn surowiczy pobrany ze zmiany pierwotnej i obejrzany bezpośrednio pod mikroskopem z ciemnym polem widzenia, z zastosowaniem immunofluorescencji lub imersji (7). Ze względu na szeroko stosowane terapie antybiotykowe rzadko obserwuje się występowanie objawu pierwotnego kiły (zmiana o typie owrzodzenia). Poza tym preparat bezpośredni wykonany z płynu surowiczego pobranego ze zmiany pierwotnej musi być obejrzany bezpośrednio po pobraniu z zastosowaniem specjalistycznego mikroskopu, co znacznie utrudnia możliwość przeprowadzenia tej diagnostyki. W przypadku kiły II rzędowej do badania może posłużyć zarówno płyn surowiczy z podejrzanej zmiany, jak i krew, do testów serologicznych. W przypadku późnych stadiów kiły jedyną stosowaną diagnostyką są nieswoiste i swoiste testy serologiczne (8). Nieswoiste testy serologiczne polegają na reakcji przeciwciał zawartych w pobranej do badania surowicy z antygenami, mającymi budowę podobną do antygenów krętkowych (kardiolipina, lecytyna, cholesterol) (9). Testy te dają dość wysoki odsetek wyników fałszywie pozytywnych. Do nieswoistych testów serologicznych zaliczamy m.in. makroskopowy test kłaczkowania z nieogrzewaną surowicą (USR), mikroskopowy test kłaczkowania (VDRL) oraz szybki test reaginowy (RPR). W tabeli 1 przedstawione zostały właściwości dwóch niespecyficznych testów serologicznych, najczęściej stosowanych w polskich laboratoriach. Tabela 1. Charakterystyka i porównanie dwóch niespecyficznych testów serologicznych (USR i VDRL). USR VDRL w reakcji kłaczkowania z surowicą bierze udział kardiolipina (antygen krętka, ale występuje także w komórkach eukariotycznych) tani droższy niż USR, tańszy niż RPR szybki (czas przeprowadzenia ok. 15 minut) czas potrzebny do przeprowadzenia ok. 1 godziny jakościowy jakościowy lub ilościowy wysoki wskaźnik wyników fałszywie dodatnich (ciąża, toczeń, zespół kardiolipinowy, szpiczak, chłoniak, zakażenia wirusowe, gruźlica, choroby autoimmunologiczne, osoby w starszym wieku wyższa specyficzność niż USR, mogą występować wyniki fałszywie dodatnie (ciąża, toczeń, zakażenia) w celu weryfikacji wyniku dodatniego należy wykonać: VDRL + FTA/TPHA/test immunochemiczny w celu weryfikacji wyniku dodatniego należy wykonać: FTA/TPHA/test immunochemiczny wynik dodatni od 6 tygodnia od zakażenia rzadko stosowany często stosowany Swoiste testy serologiczne, zwane też testami krętkowymi, polegają na reakcji przeciwciał zawartych w pobranej do badania surowicy z antygenami wielocukrowymi i białkowymi Treponema pallidum. Wśród testów swoistych wyróżnia się: test immunofluorescencji krętków (FTA), test hemaglutynacji (TPHA), test Nelsona przeciw wielocukrom (TPI) oraz testy immunoenzymatyczne (np. Architect). W Tabeli 2 przedstawione zostały właściwości trzech najczęściej używanych w polskich laboratoriach specyficznych testów krętkowych. 130 Tabela 2. Charakterystyka i porównanie trzech specyficznych testów krętkowych (FTA, TPHA i testu immunoenzymatycznego). FTA TPHA TESTY IMMUNOENZYMATYCZNE test polegający na fluorescencyjnej ocenie wychwytu w badanej surowicy przeciwciał swoistych dla T. pallidum przez krętki Nicolsa na szkiełku odczyn hemaglutynacji z wykorzystaniem krwinek baranich opłaszczonych antygenem krętkowym drogi test (niezbędny mikroskop fluorescencyjny) drogie odczynniki czas trwania 4 h (trzeba zebrać próbki od kilku pacjentów) czas trwania 2 h, ale zalecane powtórzenie po 24h czułość diagnostyczna 85% dla kiły pierwszorzędowej i 99-100% dla kiły drugorzędowej oraz 95% dla kiły późnej i utajonej wyższa swoistość w porównaniu do testów USR, VDRL i FTA najczęściej dwuetapowy test wykorzystujący reakcję wiązania przeciwciał antykiłowych zawartych we krwi chorego z mikrocząstkami opłaszczonymi rekombinowanymi antygenami Treponoma pallidum wysoki koszt czas trwania ok 2h czułość testów 99%, swoistość testów 99-100%; jednak zdarzają się wyniki fałszywie dodatnie (konieczna weryfikacja FTA/TPHA) używany w celu weryfikacji dodatnich wyników testów USR i VDRL wynik dodatni od 3 tygodnia od zakażenia wynik dodatni od 5 tygodnia od zakażenia stosowany w celu weryfikacji dodatnich wyników testów niespecyficznych i testu immunoenzymatycznego wynik dodatni od 4-5 tygodni od zakażenia obecnie najczęściej stosowane Zarówno nieswoiste testy serologiczne, jak i swoiste testy krętkowe nie są w stanie w 100% wykazać, że w badanym materiale znajdują się lub nie krętki kiłowe. Taką odpowiedź mogłoby dać zastosowanie technik molekularnych (Western Blot, RT PCR), które wykrywają obecność materiału genetycznego patogenu w badanej próbce (10). W praktyce jest to jednak bardzo rzadko wykonywany test ze względu na konieczność wykonania bezpośrednio po pobraniu materiału oraz długi czas oczekiwania na wynik. W niektórych przypadkach techniki molekularne mogą posłużyć jako ostateczna weryfikacja testów serologicznych. W Tabeli 3 przedstawiona została propozycja interpretacji serologicznych odczynów kiłowych (11). Tabela 3. Proponowana interpretacja serologicznych testów kiłowych (11) WYNIK TESTU NIESWOISTEGO (USR, VDRL, RPR) WYNIK TESTU SWOISTEGO (FTA, TPHA, TPI) INTERPRETACJA + - fałszywie dodatni wynik testu nieswoistego + + kiła nieleczona lub leczona późna kiła - + bardzo wczesne stadium kiły (nieleczone) lub leczone wczesne stadium kiły - - pacjent nie choruje lub okres inkubacji kiły lub okres bardzo późnej kiły lub kiła z jednoczasową chorobą zmniejszającą odporność (lub immunosupresją) Obecnie w Polsce w diagnostyce serologicznej kiły należy postępować zgodnie z zaleceniami Instytutu Wenerologii w Warszawie: 1. Testami przesiewowymi są nieswoiste testy: VDRL, USR, RPR. Do obserwacji dynamiki choroby, a także do kontroli po leczeniu należy stosować ilościowe testy VDRL lub RPR. 2. Dodatnie wyniki testów serologicznych muszą być potwierdzone testami krętkowymi typu FTA-ABS, TPHA. 131 3. Ilościowy test FTA powinien być stosowany równolegle z testami ilościowymi, wykrywającymi przeciwciała do obserwacji dynamiki choroby i kontroli po leczeniu (VDRL). Nie należy stosować testów TPHA do kontroli po leczeniu kiły, gdyż mogą dawać dodatnie wyniki nawet wiele lat po wyleczeniu. Biorąc pod uwagę powyższe wytyczne, jak również doniesienia o bezpiecznym przeszczepianiu narządów od dawców z dodatnim wynikiem testów serologicznych w kierunku kiły (25), można zaproponować następujący schemat postępowania u potencjalnego dawcy narządów (rys. 1). Rys. 1 Proponowany schemat postępowania u potencjalnych dawców narządów ­uwzględniający badania serologiczne w kierunku obecności krętków kiłowych. Podsumowanie Obecnie nie istnieje jeden uniwersalny i szybki test diagnostyczny, który w 100% potwierdza zakażenie kiłą. Brak jednak doniesień naukowych wskazujących, że przeszczepianie narządów od dawców z dodatnim wynikiem serologicznym niesie niebezpieczeństwo zakażenia biorców (2-5). Testy serologiczne mogą dawać wyniki fałszywie pozytywne, zwłaszcza w przypadku dawców w podeszłym wieku, z zakażeniami bakteryjnymi lub wirusowymi, chorobami autoimmunologicznymi oraz po szczepieniach ochronnych przeciwko innym chorobom. Nie ulega natomiast wątpliwości, że biorcy narządów od dawców z dodatnimi wynikami serologicznymi w kierunku kiły powinni otrzymać profilaktykę antybiotykową. Angielskie zalecenia mówią o podaniu biorcom 2,4 miliona jednostek Benzathine benzylpenicyllin (Debecylina) w pojedynczym wstrzyknięciu domięśniowym lub alternatywnie 100mg Doxycycline doustnie dwa razy dziennie przez 14 dni (12). W celu zwiększenia bezpieczeństwa przeszczepiania narządów, w takich przypadkach należałoby również rozpatrzyć dodanie penicyliny do płynów perfuzyjnych, w których przechowywane są narządy przed przeszczepieniem. Dodatkowym zabezpieczeniem przed przeniesieniem zakażenia kiłą jest przechowywanie narządów w hipotermii, jako że krętek blady ginie w niskich temperaturach (7). Dodatni wynik serologiczny w kierunku kiły powinien prowadzić do zakwalifikowania dawcy do grupy dawców podwyższonego ryzyka wystąpienia innych chorób bakteryjnych i wirusowych. We wspomnianych przypadkach należy rozważyć wykonanie dodatkowych badań wirusologicznych dawcy takich jak HIV RNA, HCV RNA oraz HBV DNA, nawet jeśli wyniki tych badań będą dostępne dopiero po przeszczepieniu narządów. W przypadku diagnostyki kiły u dawców narządów duże znaczenie odgrywa czas. Ośrodki transplantacyjne pobierające nerki od dawców zmarłych powinny zapewnić wykonanie dodat- 132 kowych badań dawcy w kierunku zakażenia kiłą, przed podjęciem decyzji o przeszczepieniu narządów. Ze względów czasowych nie zawsze będzie to możliwe. Dlatego też ostateczna decyzja o pobraniu i przeszczepieniu narządów od dawcy z dodatnimi wynikami serologicznymi w kierunku kiły należy do kierowników ośrodków transplantacyjnych. Bibliografia 1. Crum-Cianflone N, Weekes J, Bavaro M. Syphilitic hepatitis among HIV-infected patients. Int J STD AIDS 2009; 20: 278–284. 2. Caballero F, Domingo P, Rabella N, Lopez-Navidad A. Successful transplantation of organs retrieved from a donor with syphilis.Letter to the editor. Transplantation 1998; 65: 598–599. 3. Gibel LJ, Sterling W, Hoy W, Harford A. Is serological evidence of infection with syphilis a contraindication to kidney donation? Case report and review of the literature. J Urol 1987; 138: 1226–1227. 4. L. Tariciotti, I. Das, L. Dori, M.T.P.R. Perera, S.R. Bramhall. Asymptomatic transmission of Treponema pallidum (syphilis) through deceased donor liver transplantation. Transpl Infect Dis 2012: 14: 321–325. 5. Cortes NJ, Afzali B, MacLean D, et al. Transmission of syphilis by solid organ transplantation. Am J Transplant 2006; 6: 2497–2499. 6. Grossi PA, Fishman JA; AST Infectious Disease Community of Practice. Donor-derived infections in solid organ transplant 7. recipients. Am J Transplant 2009; 9: S19–S26. 8. Brojer E, red. Czynniki zakaźne przenoszone przez krew.[W:]Pawińska A, Brojer E, red. Diagnostyka kiły. Warszawa: Ośrodek Informacji Naukowej OINPHARMA Sp. z o.o; 2008: 239-245. 9. Serwin A, Kohl K, Chodynicka B. 100-lecie odczynu Wassermanna – przyszłość serologicznej diagnostyki kiły w świetle najnowszych badań. Przegl Epidemiol 2005; 59: 633-640. 10.Basta L, Standowicz S.Badania na obecność przeciwciał przeciwko Treponema Pallidum – przykłady metod laboratoryjnych.Laboratorium 2008; 6: 41-42. 11.Basta L, Standowicz S. Badania na obecność przeciwciał przeciwko Treponema Pallidum – przykłady metod laboratoryjnych. Laboratorium 2008; 7-8: 52-53. 12.Stamm LV, Mudrak B. Old foes, new challenges: syphilis, cholera and TB Future Microbiol. 2013 Feb;8(2):177-89 13.British Association for Sexual Health and HIV, Clinical Effectiveness Group. UK National Guidelines on the Management of Syphilis 2008. Available at http://www.bashh.org/guidelines. Accessed July 28, 2011. Łukasz Górski, Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej Warszawski Uniwersytet Medyczny 133 FOEDUS. Facilitating Exchange of Organs Donated in EU Member States. www.foedus-ja.eu Celem programu Komisji Europejskiej FOEDUS jest ustalenie dobrych praktyk i rekomendacji dotyczących współpracy pomiędzy krajami Unii Europejskiej w zakresie dawstwa i wymiany narządów. Cel ten realizowany jest przez kilka tematycznych grup roboczych. Określenie definicji i wytycznych dla współpracy w zakresie wymiany narządów oraz analiza barier. Liderem grupy jest Eurotransplant International Foundation. Podstawowymi zadaniami tej grupy roboczej były: –– porównanie i analiza obecnych praktyk wymiany narządów pomiędzy krajami, zdefiniowanie istniejących przeszkód, które tę wymianę utrudniają; –– stworzenie standardów międzynarodowej wymiany narządów przeznaczonych do przeszczepienia. Analiza istniejących obecnie praktyk w obszarze wymiany narządów powstała w oparciu o wyniki ankiety skierowanej w maju 2014 r. do krajów europejskich. Odpowiedzi udzieliły 24 z 35 ankietowanych organizacji (67%). Wnioski z ankiety są następujące: –– różnice organizacji przestrzeni transplantacyjnej w poszczególnych krajach nie stanowią przeszkody w udoskonalaniu systemu międzynarodowej wymiany organów; –– nie ma wyraźnych różnic z zakresie kwalifikacji dawców i narządów do przeszczepienia (zasady jakości i bezpieczeństwa pobierania i przeszczepiania narządów są zgodnie oparte na zapisach Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie norm jakości i bezpieczeństwa narządów ludzkich przeznaczonych do przeszczepienia 2010/53 UE); –– zagadnienia dotyczące logistyki i transportu także nie powinny stanowić istotnej przeszkody przy międzynarodowej wymianie narządów; –– szereg krajów już zawarło pomiędzy sobą umowy dotyczące ogólnych zasad wymiany narządów, zasad alokacji i dystrybucji, wsparcia merytorycznego w niektórych obszarach medycyny transplantacyjnej oraz zasad bezpieczeństwa i przejrzystości; –– niektóre różnice dotyczące prawa i praktyk mogą utrudniać, ale nie czynią wymiany niemożliwej, np. niemieckie regulacje prawne zakazujące pobierania narządów od zmarłych w mechanizmie nieodwracalnego zatrzymania krążenia; –– obszary, gdzie mogą istnieć przeszkody dla międzynarodowej wymiany narządów są następujące: –– standardy jakości – niejednolite informacje lub ich brak o standardach jakości podmiotów biorących udział w pobieraniu i przeszczepianiu narządów np. dotyczące certyfikacji laboratoriów i szpitali; –– koszty – brak regulacji dotyczącej ponoszenia kosztów wymiany międzynarodowej (obecnie nie jest ustalone, które działania kto finansuje); –– język – około połowa ankietowanych zaznaczyło barierę językową jako poważny problem. Ustalenie zakresu zalecanych informacji medycznych nt. dawcy przy wymianie narządów do przeszczepienia. Liderem pakietu jest Agence de Biomedicine (Francja). Jednym z problemów podczas wymiany narządów jest ustalenie niezbędnego zbioru informacji medycznych budujących charakterystykę dawcy, która ma na celu: bezpieczeństwo biorcy, właściwą alokację i przewidywanie wyników przeszczepienia. Każdy kraj ma własne standardy, co prowadzi do nieporozumień i utrudnia prostą i szybką reakcję, w sytuacji zgłoszenia narządów do międzynarodowej wymiany. Lider projektu zbudował projekt zaleceń dotyczących prowadzenia dawcy, oraz formularze transgranicznej wymiany narządów. Kwestionariusze zostały przygotowane w języku angielskim. 134 Jeszcze do niedawna, w przypadku braku odpowiedniego biorcy w kraju, formularze zawierające informacje medyczne o dawcy i narządach były wysyłane faksem do organizacji transplantacyjnych w innych krajach. Formularze znacząco się od siebie różniły, zdarzały się przypadki, że były pisane w języku narodowym, informacje medyczne były mało szczegółowe, jednostki miary były niezgodne, a uzyskanie dokładniejszych informacji przez telefon ze względu na barierę językową było prawie niewykonalne. Państwa oferujące narządy nie otrzymywały informacji zwrotnej o wykorzystaniu narządów i ewentualnych problemach technicznych. Celem grupy roboczej było przygotowanie uniwersalnego formularza, który mógłby być używany do przesyłania ofert narządów. Formularz zawiera informacje medyczne opisujące dawcę (charakterystyka dawcy) i poszczególne narządy (charakterystyka narządu). Zapewnia to szybkie wyszukiwanie potencjalnych biorców z listy oczekujących oraz ułatwia podejmowanie decyzji o wykorzystaniu lub nie narządu do przeszczepienia. Uniwersalny formularz dawcy został stworzony w języku angielskim jako efekt syntezy zawartości dotychczasowych, krajowych formularzy (z 22 krajów). Zbudowany formularz zgadza się z treścią Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie norm jakości i bezpieczeństwa narządów ludzkich przeznaczonych do przeszczepienia 2010/53 UE i został dopasowany do każdej organizacji krajowej poprzez dodanie jej własnego logotypu i danych kontaktowych. Formularz może być załączony do oferty narządu wysyłanej poprzez portal IT (patrz niżej), a poziom bezpieczeństwa przesyłania formularza jest równie wysoki, jak całej platformy wymiany narządów. Kolejnym formularzem stworzonym przez tę grupę roboczą jest tzw. „fast track form”, który umożliwia szybkie zwrotne przesłanie informacji (także przez portal IT) o wykorzystaniu lub nie przesłanego narządu. „Fast track form” ma być przesyłany z powrotem bezzwłocznie jeśli organ nie został przeszczepiony (trzeba dołączyć wytłumaczenie). Jeśli organ został przeszczepiony termin do odesłania formularza wynosi 10 dni (należy dołączyć komentarz o wyniku przeszczepienia). Rozbudowa i ulepszanie platformy IT służącej wymianie narządów. Liderem pakietu jest Koordinacni Stredisko Transplantaci – KST (Czechy). Projekt COORENOR wykazał skuteczność działania platformy IT przy międzynarodowej wymianie narządów. FOEDUS ma na celu rozwój i ulepszenie dotychczas funkcjonującej platformy oraz jej zastosowania na bazie nowoczesnych technologii. Platforma IT jest dostępna wyłącznie dla zarejestrowanych użytkowników. Jeszcze na etapie funkcjonowania platformy w programie COORENOR, a potem podczas testów nowej platformy FOEDUS poza koniecznością zagwarantowania większego bezpieczeństwa przepływu informacji na portalu; ujawniły się potrzeby wprowadzenia kilku ulepszeń funkcjonalnych: –– możliwości dołączania oryginalnych dokumentów dotyczących dawcy lub biorcy (wspomniane wyżej formularze i inne dokumenty); –– umożliwienia użytkownikom tworzenia ofert nakierowanych do konkretnego odbiorcy lub grupy odbiorców, tak by dwustronne i wielostronne porozumienia dotyczące wymiany narządów mogły być zagwarantowane. Obecnie trwają prace nad dalszym wzmocnieniem portalu polegającym na: –– umieszczeniu na portalu krajowych regulacji prawnych i organizacyjnych w obszarze pobierania i przeszczepiania narządów; –– zastosowaniu aplikacji mobilnej; –– implementacji narzędzi asystujących w obszarze logistyki wymiany narządów i ich finansowaniu. Komunikacja i świadomość społeczna. Liderami pakietu są Slovenija Transplant i Deu­ tsche Stiftung Organtransplantation Wspólna strategia komunikacyjna w krajach Europy dotycząca medycyny transplantacyjnej pomniejszy różnice w obszarze dawstwa oraz podniesie zaufanie do tej metody leczenia. Profesjonalizacja komunikacji z mediami w celu podniesienia świadomości społecznej opiera się na właściwych metodach kontaktu z mediami oraz jego ewaluacji. Projekt był prowadzony 135 na dwóch płaszczyznach: płaszczyźnie komunikacji z mediami oraz płaszczyźnie generalnej strategii zwiększania świadomości społecznej, przy czym oba te obszary są od siebie zależne i wywierają na siebie wpływ. Celem prac grupy było opracowanie jednolitych zasad komunikacji z mediami i komunikacji społecznej w ogóle dotyczącej dawstwa narządów, ze zwróceniem uwagi na transgraniczną wymianę narządów. Metodologia prac grupy składa się z 5 etapów: 1. Przeprowadzenie badań dotyczących dobrych i złych doświadczeń związanych z komunikacją z mediami. Gromadzenie informacji odbyło się przy pomocy ankiety skierowanej do partnerów FOEDUS, kwestionariusz ankiety składał się z trzech części: doświadczenie z mediami, wpływ mediów oraz oczekiwania w stosunku do grupy roboczej.; 2. Analiza badań. Przegląd publikacji wykazał, że część z nich skupia się ogólnie na dawstwie narządów i stanowisku w tej sprawie, inne starają się wytłumaczyć efekty poprzez używanie konkretnych przykładów. Stworzono klasyfikację publikacji: „skupione na teorii”, „skupione na praktyce”, „częściowo związane z tematem”. Łącznie wydzielono 34 publikacje z czego 10 publikacji pierwszej kategorii, 9 drugiej kategorii i 15 trzeciej; 3. Warsztaty z ekspertami. Odbyły się dwukrotnie. Warsztaty w Lublanie w dniach 2-3 lipca 2014 r. składały się z wykładów dotyczących różnych problemów i tematów komunikacji, teoretycznego wstępu do marketingu społecznego, prezentacji najlepszych praktyk, kryzysu komunikacyjnego w opiece zdrowotnej oraz przeglądu często używanych strategii komunikacji. W zajęciach grupowych opracowano projekty „właściwych wiadomości” (część etapu 4), które zostały przeanalizowane na warsztatach w Monachium w dniach 25-26 listopada 2014 r. Innym celem warsztatów było opracowanie badania doświadczalnego, którego celem będzie przetestowanie efektywności „właściwych wiadomości” w pięciu krajach (etap 5). 4. Opracowanie treści „właściwej wiadomości” przeznaczonej dla krajowych i międzynarodowych dziennikarzy związanych z tradycyjnymi jak i nowymi mediami; 5. Test efektywności „właściwej wiadomości” w 5 państwach. Dotychczas konsorcjum wypełniło trzy pierwsze etapy, czwarty jest zrealizowany częściowo. Ostatecznie propozycje najbardziej skutecznych metod komunikowania się z mediami i społeczeństwem na temat dawstwa narządów będą zawarte w instrukcji „Jak komunikować się z mediami w sprawach związanych z dawstwem i przeszczepianiem narządów na poziomie krajowym i międzynarodowym”. W instrukcji dodatkowy nacisk zostanie położony na międzynarodową wymianę narządów. Choć ostateczną grupą odbiorców wytycznych jest społeczeństwo to instrukcja kierowana będzie do organów właściwych w sprawach dawstwa i przeszczepiania narządów w państwach członkowskich UE oraz międzynarodowych organizacji. Jarosław Czerwiński, Poltransplant, Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego i Transplantacyjnego WUM (w imieniu konsorcjum FOEDUS) 136 LIDOBS (Living Donor Observatory) – rekomendacje dotyczące dawstwa i pobierania narządów od żywych dawców LIDOBS to konsorcjum składające się z grupy ponad 100 ekspertów z ponad 50 instytucji 31 krajów Europy, obu Ameryk, Azji i Afryki zajmujących się jakością i bezpieczeństwem żywego dawstwa narządów. Liderem LIDOBS jest Hospital Clínic de Barcelona. W dniach 6-7 listopada 2014 r. w Barcelonie miało miejsce pierwsze spotkanie grupy – Conference on Living Donation High Quality Practices wspierane przez Komisję Europejską, która upatruje w inicjatywie LIDOBS narzędzia służącego kontynuacji osiągnięć innych programów Komisji poświęconych żywemu dawstwu (ACCORD, HOTT Project, COORENOR, ELIPSY, ELPAT, EULID, EULOD, ODEQUS). W trakcie sesji warsztatowych Konferencji powstały rekomendacje LIDOBS pn. „LIDOBS Consensus on living donation programmes to guarantee quality, safety and transparency in living organ donation”. Rekomendacji jest 22, zostały zgrupowane w 6 obszarach jakości. 1. Aspekty prawne i etyczne 1) Utrzymanie zakazu komercjalizacji pobierania i przeszczepiania narządów od żywych dawców. 2) Stworzenie wiążących wytycznych dla ośrodków transplantacyjnych i transplantologów w zakresie kwalifikacji żywych dawców oraz monitorowania ich stanu zdrowia po pobraniu. 3) Wprowadzenie wskaźników jakości w ośrodkach transplantacyjnych w dziedzinie dawstwa narządów od osób żywych. 4) Ugruntowanie wiedzy oraz szkolenia dla personelu medycznego i studentów wszystkich dyscyplin w zakresie zagadnień etycznych dawstwa narządów od osób żywych. 5) Wprowadzenie zasad prawnych dla ochrony żywych dawców będących obcokrajowcami. 6) Wprowadzenie zasad prawnych mających na celu ochronę żywych dawców przed dyskryminacją w zakresie zatrudnienia oraz ubezpieczenia zdrowotnego. 2. Ochrona żywych dawców 7) Zalecane jest, by dawcy byli poddawani ocenie psychologicznej przed kwalifikacją do pobrania. Po pobraniu należy zapewnić dawcy stały dostęp do opieki medycznej i przeprowadzać regularne badania ich stanu zdrowia. 8) Potencjalny dawca powinien być wyczerpująco poinformowany o ryzyku pobrania narządu i wyrazić na dawstwo świadomą zgodę. Zgoda powinna być poświadczona przez rzecznika dawcy (living donor advocate), niezaangażowanego w opiekę nad biorcą. 9) Żywe dawstwo narządów powinno być neutralne kosztowo. Dawca nie powinien być narażony na utratę pracy, ubezpieczenia zdrowotnego lub możliwości zaciągnięcia kredytu lub pożyczki. 3. Monitorowanie stanu zdrowia żywych dawców nerki 10) Edukacja dawców w zakresie monitorowania stanu zdrowia po pobraniu powinna być przeprowadzana przez instytucje transplantacyjne zapewniające wysoką jakość szkoleń i z zastosowaniem właściwych metod nauczania. Rekomenduje się przyjęcie jednolitego sposobu edukacji dawców. 11) Monitorowanie stanu zdrowia żywych dawców po pobraniu narządu jest obowiązkowe zarówno w krótkim, jak i w okresie odległym od zabiegu. 12) Monitorowanie stanu zdrowia psychicznego oraz zachowań społecznych jest obowiązkowe w krótkim okresie u każdego dawcy. Obserwacja w późniejszym czasie jest zalecana dla dawców lub/i biorców z wysokim medycznym lub psychicznym poziomem stresu. 137 4. Monitorowanie stanu zdrowia żywych dawców fragmentu wątroby 13) Najistotniejszym czynnikiem warunkującym sukces przeszczepienia wątroby od żywego dawcy jest ocena przedoperacyjna. Niezbędna jest dokładna ocena psychologiczna, społeczna, medyczna i anatomiczna każdego potencjalnego dawcy przeprowadzona przez bezstronny zespół. 14) W okresie bezpośrednio po pobraniu należy przeprowadzać częste badania laboratoryjne oraz diagnostykę obrazową pozostałej części wątroby w celu zapewnienia odpowiedniej regeneracji narządu oraz wykluczenia wczesnych powikłań żółciowych i naczyniowych. 15) Minimalny czas monitorowania stanu zdrowia żywych dawców po pobraniu wątroby powinien wynosić 12 miesięcy. Badania należy przeprowadzać po upływie 1, 3, 6 i 12 miesięcy od zabiegu. Badania powinny składać się z wywiadu, testów sprawności fizycznej, testów laboratoryjnych, badania ultrasonograficznego oraz oceny psychologicznej. Wymienione badania powinny być dostępne dla żywych dawców wątroby także po upływie 12 miesięcy od pobrania, a opieka psychologiczna powinna być dostępna przez całe życie. 5. Rejestr żywych dawców 16) Rejestracja żywych dawców narządów jest obowiązkowa. Niezbędne jest monitorowanie stanu zdrowia dawcy po pobraniu w celu zapewnienia identyfikowalności, bezpieczeństwa oraz jawności czynności związanych z żywym dawstwem narządów i ich następstw we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej. Rejestr żywych dawców monitorujący stan ich zdrowia może pomóc w zapewnieniu bezpieczeństwa dawców oraz być istotnym źródłem danych dla środowisk naukowych. 17) Gromadzenie informacji dotyczących żywych dawców powinno odbywać się w centralnej bazie danych, do której dostęp posiadają upoważnione osoby. Zbieranie i przechowywanie danych dotyczących żywych dawców powinno być zgodne z wymaganiami prawnymi dotyczącymi ochrony danych osobowych. 18) Rejestr powinien podlegać audytom. Dane powinny być monitorowane na dwóch poziomach – ośrodka transplantacyjnego i kraju. 19) Zalecane jest stworzenie osobnych i właściwie zaprojektowanych baz zawierających dane o żywych dawcach nerki i wątroby, w celu dokładnej oceny doświadczeń w tych obszarach. 6. Wskaźniki jakości i certyfikacja 20) Zalecane jest stworzenie systemu zarządzania jakością w obszarze dawstwa narządów od osób żywych celem zapewnienia wystandaryzowanej, wydajnej opieki nad dawcą, identyfikacji problemów zdrowotnych i poprawy wyników. 21) Powinna być prowadzona, gromadzona i dostępna dokumentacja procesu dawstwa; w tym protokoły zawierające ocenę stanu zdrowia dawcy, ocenę zgodności lub niezgodności immunologicznej między dawcą i biorcą, opisy operacji, przebieg monitorowania stanu zdrowia dawcy po pobraniu. 22) Wszystkie programy pobierania i przeszczepiania narządów od osób żywych powinny utrzymywać aktualne rejestry dawców oraz analizy i raporty o wczesnych i odległych wynikach pobrań i przeszczepień. Jarosław Czerwiński, Poltransplant, Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego i Transplantacyjnego WUM w imieniu grupy LIDOBS 138 Polski wkład do „Guide to the Quality and Safety of Organs for Transplantation. 6th Edition” Czym jest „Guide to the Quality and Safety of Organs for Transplantation”? “Guide to the Quality and Safety of Organs for Transplantation” ukazuje się od 2002 r. Obecnie dostępne jest wydanie piąte, szóste ukaże się w 2016 roku. Publikacja wydawana jest przez The European Committee on Organ Transplantation (CD-P-TO) pod patronatem European Directorate for the Quality of Medicines & HealthCare (EDQM, Council of Europe). Podręcznik zawiera aktualny stan wiedzy z zakresu identyfikacji, koordynacji, dawstwa i przeszczepiania dla wszystkich osób zawodowo zaangażowanych w pobieranie i przeszczepianie narządów. Celem nadrzędnym wydawnictwa jest maksymalizacja jakości oraz minimalizacja zagrożeń związanych z pobieraniem i przeszczepianiem, a w rezultacie poprawa wyników transplantacji narządów. Rozdział 4 szóstego wydania, którego autorami są Jarosław Czerwiński, Anna ­Jakubowska-Winecka, David Uruñuela Olloqui, Itziar Martínez Alpuente, Barbara Schleicher, Monika Trujnara, Robert Becler i Hélène Le Borgne jest zatytułowany „Zgoda i autoryzacja pobrania”. Zawiera on informacje dotyczące form wyrażenia zgody bądź sprzeciwu w kwestii dawstwa narządów oraz autoryzacji pobrania od osób zmarłych w mechanizmie śmierci mózgu (DBD), nieodwracalnego zatrzymania krążenia (DCD) oraz dawstwa tkanek. Poruszane są też kwestie autoryzacji pobrania w przypadku dawstwa od obcokrajowców oraz osób niezdolnych do czynności prawnych. Duża część rozdziału jest poświęcona rozmowie z rodziną potencjalnego dawcy, z uwzględnieniem formalnych i psychologicznych zagadnień związanych z informacją o śmierci i możliwości pobrania narządów. Mowa jest też o sposobach szkolenia osób, które takie rozmowy przeprowadzają. Zgoda i autoryzacja pobrania Autoryzacja pobrania to stały element i warunek konieczny w kwalifikacji dawcy będący istotnym kryterium systemu jakości w medycynie transplantacyjnej służący poszanowaniu praw, godności i woli pacjenta. Zgoda W przypadku dawcy zmarłego zgoda może mieć formę braku sprzeciwu lub zgody wprost. W niektórych krajach decyzję o możliwości dawstwa narządów podejmuje rodzina zmarłego. Inne warunki prawne Jeśli osoba, której dotyczy zgoda bądź sprzeciw nie ma zdolności do czynności prawnych, w jej imieniu występuje jej przedstawiciel prawny. W pewnych sytuacjach, do spełnienia warunków autoryzacji pobrania wymagana jest opinia prokuratora, sądu rodzinnego lub komisji etycznej. Formy wyrażenia zgody lub sprzeciwu wobec dawstwa narządów W Europie istnieje wiele form zgody lub sprzeciwu wobec dawstwa narządów, mogą to być: oficjalny krajowy rejestr sprzeciwów lub rejestr zgód na pobranie, karta dawcy, wpis w do- 139 kumencie tożsamości (dowód osobisty, prawo jazdy, dowód ubezpieczenia), wola wyrażona na piśmie poświadczona przez dwóch świadków. Zgodę lub sprzeciw w rejestrze można wycofać w dowolnym momencie, a dane w nim zawarte muszą być stale dostępne dla osób, które chcą spełnić warunki autoryzacji pobrania. W krajach, w których nie ma regulacji prawnych dotyczących zgody na pobranie, z zasady decyzję podejmuje rodzina zmarłego dawcy. Autoryzacja pobrania narządów od osób zmarłych w mechanizmie śmierci mózgu (DBD) Autoryzacja pobrania narządów, tkanek i komórek od zmarłych odbywa się według procedur szpitalnych zgodnych z prawem obowiązującym w danym kraju. W krajach europejskich obowiązują dwie główne formy wyrażania zgody na pobranie narządów: zgoda wprost (optingin policy) oraz formuła zarejestrowanego sprzeciwu (opting-out policy). W 8 z 24 krajów europejskich obowiązuje zgoda wprost, w 16 brak sprzeciwu jest podstawą do pobrania narządów. Jeśli zmarły dawca nie zgłosił oficjalnie sprzeciwu w rejestrze, sposób postępowania różni się w poszczególnych krajach: zz pobiera się narządy bez uzyskiwania jakiejkolwiek innej zgody zz informuje się rodzinę o zamiarze pobrania narządów zz dodatkowo pyta się rodzinę o wolę zmarłego zz pyta się rodzinę o sprzeciw zmarłego wyrażony za życia zz uwzględnia się wolę rodziny zmarłego dawcy Autoryzacja pobrania od dawcy po nieodwracalnym zatrzymaniu krążenia (DCD) W przypadku nieodwracalnego zatrzymania krążenia (uncontrolled DCD) obowiązują zasady zbliżone do postępowania w przypadku śmierci mózgu (DBD). Nieco różne są zasady uzyskiwania autoryzacji w przypadku oczekiwanego zatrzymania krążenia (controlled DCD). Decyzje dotyczące zaprzestania daremnej terapii muszą zawsze uwzględniać dobro pacjenta. Przed podjęciem decyzji o zaprzestaniu terapii podtrzymującej życie nie podejmuje się żadnych działań ani ustaleń związanych z ewentualnym dawstwem narządów. Uzyskanie zgody i autoryzacja pobrania w przypadku kontrolowanego zatrzymania krążenia mają miejsce przed stwierdzeniem zgonu. Najczęściej informację o woli pacjenta uzyskuje się od jego rodziny. Kontakt z rodziną potencjalnego dawcy Autorzy przedstawiają główne cele rozmowy z rodziną. Są to: zz Poinformowanie o aktualnej sytuacji medycznej, powiadomienie o śmierci pacjenta, wyjaśnienie koncepcji śmierci mózgu w sposób dostosowany do rozmówców. zz Przedstawienie możliwości pobrania narządów do transplantacji. Ustalenie stanowiska zmarłego wobec donacji narządów. zz Zebranie informacji o stanie zdrowia i stylu życia zmarłego, które mogą mieć znaczenie dla bezpieczeństwa przeszczepienia narządów. zz Udzielenie bliskim zmarłego wsparcia – skupienie uwagi na ich aktualnych emocjach i potrzebach. Strategia rozmowy z bliskimi potencjalnego dawcy Odpowiednie przygotowanie – zebranie dostępnych informacji o zmarłym i rodzinie, wybranie spokojnego miejsca zapewniającego intymność. Nawiązanie kontaktu z rodziną, empatia, wrażliwość, szacunek wobec żałoby. Uzyskanie akceptacji idei dawstwa narządów przez rodzinę. Szczegółowo opisano również zasady prowadzenia rozmowy z bliskimi potencjalnego dawcy, z uwzględnieniem „trudnej rodziny”. 140 Inne aspekty autoryzacji pobrania W przypadku osoby nieposiadającej zdolności do podejmowania decyzji, zgodę lub sprzeciw wyraża jej przedstawiciel prawny zgodnie z prawem obowiązującym w danym kraju. W uzasadnionych przypadkach konieczne jest uzyskanie opinii prokuratora lub sądu rodzinnego. Autoryzacja pobrania w przypadku obcokrajowców Rozpoznanie i stwierdzenie śmierci mózgu, kwalifikacja potencjalnego dawcy, alokacja i przeszczepienie odbywają się zgodnie z regulacjami prawnymi kraju, w którym doszło do zgonu. Natomiast autoryzacja odbywa się zgodnie z opisanymi wcześniej zasadami według reguł obowiązujących w kraju, z którego pochodzi potencjalny dawca. Autoryzacja pobrania od żywego dawcy Zgoda żywego dawcy jest oraz autoryzacja pobrania narządu od żywego dawcy celem przeszczepienia została omówiona w części podręcznika poświęconej dawstwu narządów od osób żywych. Szkolenie osób biorących udział w rozmowach z rodzinami potencjalnych dawców Autorzy podkreślają znaczenie szkolenia osób, które komunikują się z bliskimi zmarłych dawców, przekazują informację o śmierci i możliwości pobrania narządów. Szkolenie to ma na celu nie tylko zdobycie umiejętności odpowiedniego prowadzenia trudnych rozmów, ale również naukę radzenia sobie z własnymi emocjami towarzyszącymi takim rozmowom. Zaleca się organizowanie szkoleń dla personelu oddziałów intensywnej terapii w formie wykładów, seminariów oraz warsztatów dotyczących rozmów z rodzinami dawców oraz wpisanie konieczności ich przeprowadzania w szpitalnym systemie jakości dawstwa narządów. Monika Trujnara, Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Międzyleski Szpital Specjalistyczny Anna Jakubowska-Winecka, Zakład Psychologii Zdrowia Instytutu „Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka” Robert Becler, II Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii WUM Jarosław Czerwiński, Poltransplant. Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego i Transplantacyjnego WUM 141 Podyplomowe Szkolenia Koordynatorów Transplantacyjnych Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego w latach 20072014; Piętnaście edycji, 469 absolwentów W 2014 r. odbyły się dwie kolejne edycje Podyplomowego Szkolenia Koordynatorów Trans­ plantacyjnych zorganizowane przez Warszawski Uniwersytet Medyczny (WUM), finansowane ze środków Narodowego Programu Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej. Łączna liczba absolwentów wyniosła 469 na koniec 2014 r. Połowę absolwentów (234 osoby, 50%) stanowią osoby z wyższym wykształceniem pielęgniarskim, szkolenia ukończyło także 187 lekarzy (40% absolwentów) oraz 48 osób (10%) z innym wyższym wykształceniem. Najwięcej absolwentów pochodzi z województw: mazowieckiego (146), śląskiego (43) i podkarpackiego (34); najmniej z województw: lubuskiego (4 absolwentów), opolskiego (5) i zachodniopomorskiego (6). Liczba absolwentów w przeliczeniu na 1 mln mieszkańców w skali całego kraju wynosi 12. Wskaźnik ten jest najwyższy w województwach: mazowieckim (28 absolwentów na 1 mln mieszkańców województwa), warmińsko-mazurskim (23) i podkarpackim (16); najniższy zaś w województwach: lubuskim i zachodniopomorskim (4 na 1 mln mieszkańców) oraz opolskim (5 na 1 mln mieszkańców). Szczegółowe dane dotyczące podstawowego wykształcenia absolwentów oraz województw skąd absolwenci pochodzą zestawiono w Tabeli 1. Tabela 1. Podstawowe wykształcenie 469 absolwentów piętnastu edycji Podyplomowego Szkolenia Koordynatorów Transplantacyjnych WUM wg województw. Województwo Dolnośląskie Lekarze Pielęgniarki Inne wykształcenie Łącznie Liczba absolwentów na 1 mln. mieszk. 8 14 7 1 22 Kujawsko-pomorskie 5 9 3 17 8 Lubelskie 7 17 5 29 13 Lubuskie 0 4 0 4 4 Łódzkie 13 17 0 30 12 Małopolskie 15 13 1 29 9 Mazowieckie 54 68 24 146 28 1 3 1 5 5 16 18 0 34 16 Opolskie Podkarpackie Podlaskie 3 5 0 8 7 Pomorskie 12 13 0 25 11 Śląskie 24 10 9 43 9 Świętokrzyskie 8 11 0 19 15 Warmińsko-mazurskie 8 22 2 32 23 Wielkopolskie 5 14 1 20 6 Zachodniopomorskie 2 3 1 6 4 187 234 48 469 12 OGÓŁEM Blisko połowa absolwentów, 224 spośród 469 (48%) pełniło w latach 2007-2014 w swoich podmiotach leczniczych funkcję koordynatorów transplantacyjnych (koordynatorów pobierania i przeszczepiania komórek, tkanek i narządów). Największa grupa, 179 absolwentów (38%) pełniła funkcję szpitalnego koordynatora pobierania narządów od zmarłych dawców, w tej liczbie ponad połowa to osoby z wyższym wykształceniem pielęgniarskim (Tabela 2). 142 Regionalni koordynatorzy pobierania i przeszczepiania narządów Koordynatorzy Poltransplantu Koordynatorzy pobierania i przeszczepiania narządów od żywych dawców Koordynatorzy pobierania i przeszczepiania tkanek Koordynatorzy pobierania i przeszczepiania komórek krwiotwórczych Razem Lekarze 86 (18%) 5 (1%) 1 - - - 92 (20%) Pielęgniarki 90 (19%) 11 (2%) 6 (1%) - - - 107 (23%) 3 (1%) 5 (1%) 4 (1%) 1 8 (2%) 4 (1%) 25 (5%) 179 (38%) 21 (4%) 11 (2%) 1 8 (2%) 4 (1%) 224 (48%) Podstawowe wykształcenia/poziom koordynatora Szpitalni koordynatorzy pobierania narządów od zmarłych Tabela 2. Absolwenci Podyplomowego Szkolenia Koordynatorów Transplantacyjnych WUM jako koordynatorzy transplantacyjni w latach 2007-2014 (liczba i odsetek spośród 469 absolwentów). Inne wykształcenie medyczne Razem Formuła akademickiego, podyplomowego szkolenia koordynatorów transplantacyjnych służyła w pierwszych latach głównie pozyskiwaniu profesjonalnej kadry dla krajowej sieci szpitalnych koordynatorów pobierania narządów od zmarłych dawców. W ostatnich latach coraz częściej Szkolenie kończą koordynatorzy z innych obszarów medycyny transplantacyjnej: koordynatorzy pobierania i przeszczepiania tkanek oraz pobierania i przeszczepiania komórek krwiotwórczych. Jarosław Czerwiński, Poltransplant. Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego i Transplantacyjnego WUM Katarzyna Gross-Issajewicz Szpital im. M. Kopernika w Gdańsku Anna Jakubowska-Winecka, Zakład Psychologii Zdrowia Instytutu „Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie Tomasz Kubik, II Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii WUM Robert Becler, II Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii WUM 143 Sieć koordynatorów pobierania i przeszczepiania narządów w Polsce w 2014 r. W czerwcu 2010 roku w ramach Narodowego Programu Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej została zapoczątkowana budowa sieci szpitalnych koordynatorów w Polsce. ­Poltransplant zatrudnił na pierwszym etapie 35 osób w charakterze koordynatorów szpitalnych. W kolejnych latach liczba zatrudnionych koordynatorów szpitalnych systematycznie rosła. 31 grudnia 2014 roku funkcję koordynatora transplantacyjnego pełniły w Polsce 292 osoby. Największą cześć, 251 osób, stanowili szpitalni koordynatorzy pobierania narządów. Koordynatorzy regionalni zatrudnieni w ośrodkach transplantacyjnych to 34 osoby. W biurze Poltransplantu pracuje 7 koordynatorów centralnych. Rycina 1. Koordynatorzy transplantacyjni w Polsce w 2014 roku. Stanowisko szpitalnego koordynatora transplantacyjnego powstało w 218 szpitalach, w 186 szpitalach pracuje jeden koordynator, w 31 szpitalach zespół dwóch koordynatorów i w jednym szpitalu zespół trzech koordynatorów. Poltransplant podpisał umowy z 233 koordynatorami w 209 szpitalach, w 17 szpitalach 18 koordynatorów zostało wyznaczonych przez dyrektorów tych jednostek. Wśród 233 zatrudnionych przez Poltransplant koordynatorów było 146 lekarzy i 83 pielęgniarki, oraz 4 osoby innych specjalności medycznych, spośród nich 192 osoby na co dzień pracują w oddziałach intensywnej terapii, 33 w innych oddziałach szpitalnych, a 8 osób pełni funkcje administracyjne (Tabela 1). Tabela 1. Struktura podstawowego zatrudnienia szpitalnych koordynatorów pobierania narządów zatrudnionych przez Poltransplant (na dzień 31 grudnia 2014 r.). Podstawowe wykształcenie Pielęgniarki Lekarze Pozostali* Razem Zatrudnieni w oddziałach intensywnej terapii Zatrudnieni w innych oddziałach szpitalnych Zatrudnieni na stanowisku administracyjnym Razem 56 21 6 83 135 11 - 146 1 1 2 4 192 33 8 233 *ratownik medyczny, położna, psycholog, analityk medyczny Wśród 233 zatrudnionych przez Poltransplant koordynatorów 135 ukończyło Podyplomowe Szkolenie Koordynatorów Transplantacyjnych prowadzone przez Warszawski Uniwersytet Medyczny: 64 lekarzy, 67 pielęgniarek, 4 osoby innych specjalności medycznych. Spośród nich 102 osoby pracują w oddziałach intensywnej terapii, 26 w innych oddziałach szpitalnych, a 7 pełni w swoich szpitalach funkcje administracyjne (Tabela 2). 144 Tabela 2. Struktura podstawowego zatrudnienia szpitalnych koordynatorów pobierania narządów którzy ukończyli Podyplomowe Studia Koordynatorów Transplantacyjnych WUM zatrudnionych przez Poltransplant (na dzień 31 grudnia 2014 r.). Zatrudnieni w oddziałach intensywnej terapii Zatrudnieni w innych oddziałach szpitalnych Zatrudnieni na stanowisku administracyjnym Razem Pielęgniarki 42 20 5 67 Lekarze 59 5 - 64 1 1 2 4 102 26 7 135 Podstawowe wykształcenie Pozostali* Razem *ratownik medyczny, położna, psycholog, analityk medyczny Zatrudnienie koordynatorów w 209 szpitalach przyniosło średnio po 37 miesiącach ich pracy, w porównaniu z 37 miesięcznym okresem przed ich zatrudnieniem, zmiany następujących wskaźników donacyjnych: zz w zrost liczby zgłoszonych do Poltransplantu potencjalnych zmarłych dawców o 33,6% (z 2029 do 2711) zz wzrost liczby rzeczywistych zmarłych dawców narządów o 32% (z 1600 do 2112) zz zwiększenie odsetka pobrań wielonarządowych z 52,2% do 59,5% zz wzrost liczby wykorzystanych do przeszczepienia narządów o 1298 (z 4193 do 5491; 31%) zz zmniejszenie wskaźnika liczba wykorzystanych narządów/liczba dawców rzeczywistych z 2,62 do 2,59 Pożądany efekt zatrudnienia szpitalnych koordynatorów pobierania narządów mierzony poprawą wskaźnika pobrań został osiągnięty w 125 (60%) szpitalach; w grupie tej znajdują się szpitale, gdzie nie było pobrań przed zatrudnieniem koordynatorów, a miały miejsce po ich zatrudnieniu jak również szpitale gdzie liczba pobrań wzrosła lub utrzymała się na poprzednim poziomie. W 84 (40%) szpitalach nie było pobrań przed, ani po zatrudnieniu koordynatorów lub były przed ich zatrudnieniem, ale nie było po zatrudnieniu koordynatora lub liczba pobrań zmniejszyła się. Najlepszy i wyraźny efekt zatrudnienia koordynatorów obserwowany był w szpitalach: zz zlokalizowanych w województwach o niskim wyjściowo wskaźniku dawstwa zz wieloprofilowych, w dużych miastach będących siedzibą powiatów grodzkich oraz w szpitalach akademickich zz szpitalach, gdzie zatrudniony został zespół złożony z dwóch koordynatorów zz szpitalach dla osób dorosłych zz szpitalach, gdzie funkcję koordynatorów powierzono lekarzom W województwach o niskim wskaźniku dawstwa, jako wartość graniczną przyjęto średni wskaźnik dla Polski w roku 2013 wynoszący 14,5 zmarłych rzeczywistych dawców na 1 milion mieszkańców(pmp) (Tabela 3), wzrost wskaźników dawstwa odnotowano w 76 szpitalach (64%) z zatrudnionymi koordynatorami. W województwie świętokrzyskim, w każdym z takich szpitali miał miejsce wzrost aktywności oraz w województwie lubelskim, gdzie pozytywny efekt zatrudnienia koordynatorów zaobserwowano w 8 (89%) szpitalach z zatrudnionymi przez Poltransplant koordynatorami. Również wysoki odsetek pobrań zanotowano w województwach: podkarpackim w 9 (82%) szpitalach, podlaskim w 3 (75%) szpitalach i mazowieckim w 23 (72%) szpitalach, gdzie zatrudnienie koordynatorów przyniosło wzrost wskaźników dawstwa (Tabela 4). Najsłabszy efekt zatrudnienia koordynatorów miał miejsce w województwie kujawsko-pomorskim, gdzie na 10 szpitali, w których został zatrudniony koordynator, w 7 szpitalach odnotowano spadek wskaźnika dawstwa, który wyniósł 70% oraz dolnośląskim, gdzie zaledwie w 5 z 14 szpitali (36%) nastąpił wzrost wskaźnika dawstwa narządów od osób zmarłych. 145 Liczba pobrań wzrosła Bez pobrań przed, pobrania po zatrudnieniu koordynatora Utrzymanie lub wzrost aktywności Liczba pobrań zmalała c Liczba pobrań nie uległa zmianie Nie było pobrań przed i po zatrudnieniu koordynatora b Brak lub pogorszenie aktywności Były pobrania przed, nie było po zatrudnieniu koordynatora a d e f d+e+f % szpitali L. szpitali % szpitali L. szpitali % szpitali L. szpitali % szpitali L. szpitali % szpitali L. szpitali % szpitali L. szpitali % szpitali L. szpitali % szpitali a+b+c L. szpitali Województwa (wg wskaźnika dawstwa pmp w 2013 r.) Liczba szpitali zatrudniających koordynatorów Tabela 3. Porównanie aktywności szpitali w okresie 37 miesięcy przed i po zatrudnieniu koordynatorów szpitalnych; wg województw o niskiej i wysokiej aktywności donacyjnej. O wskaźniku > 14,5 pmp 91 9 10% 11 12% 22 24% 42 46% 3 3% 31 34% 15 17% 49 54% O wskaźniku < 14,5 pmp 118 9 8% 13 11% 20 17% 42 36% 10 9% 44 37% 22 19% 76 64% Polska 209 18 9% 24 12% 42 20% 84 40% 13 6% 75 36% 37 18% 125 60% L. szpitali % szpitali L. szpitali % szpitali Utrzymanie lub wzrost aktywności % szpitali Bez pobrań przed, pobrania po zatrudnieniu koordynatora L. szpitali Liczba pobrań wzrosła % szpitali Liczba pobrań nie uległa zmianie L. szpitali d+e+f % szpitali Brak lub pogorszenie aktywności f L. szpitali e % szpitali Liczba pobrań zmalała d L. szpitali a+b+c % szpitali Nie było pobrań przed i po zatrudnieniu koordynatora c L. szpitali b % szpitali Były pobrania przed, nie było po zatrudnieniu koordynatora a L. szpitali Województwo Liczba szpitali zatrudniających koordynatorów Tabela 4. Porównanie aktywności szpitali w okresie 37 miesięcy przed i po zatrudnieniu koordynatorów szpitalnych, wg poszczególnych województw. Dolnośląskie 14 1 7% 3 21% 5 36% 9 64% 0 0% 4 29% 1 7% 5 36% Kujawsko-pomorskie 10 1 10% 3 30% 3 30% 7 70% 1 10% 2 20% 0 0% 3 30% Lubelskie 9 0 0% 1 11% 0 0% 1 11% 2 22% 4 45% 2 22% 8 89% Lubuskie 3 0 0% 0 0% 1 33% 1 33% 0 0% 2 67% 0 0% 2 67% Łódzkie 14 1 7% 1 7% 3 21% 5 36% 1 7% 6 43% 2 14% 9 64% Małopolskie 16 3 19% 0 0% 4 25% 7 44% 1 6% 7 44% 1 6% 9 56% Mazowieckie 32 0 0% 7 22% 2 6% 9 28% 2 6% 13 41% 8 25% 23 72% 3 0 0% 0 0% 1 33% 1 33% 0 0% 1 33% 1 33% 2 67% 11 1 9% 0 0% 1 9% 2 18% 2 18% 2 18% 5 46% 9 82% Podlaskie 4 0 0% 0 0% 1 25% 1 25% 0 0% 1 25% 2 50% 3 75% Pomorskie 15 1 7% 1 7% 5 33% 7 47% 0 0% 5 33% 3 20% 8 53% Śląskie 21 1 5% 1 5% 4 19% 6 29% 0 0% 12 57% 3 14% 15 71% 5 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 1 20% 3 60% 1 20% 5 100% Warmińskomazurskie 13 2 15% 3 23% 3 23% 8 61% 1 8% 1 8% 3 23% 5 39% Wielkopolskie 31 5 16% 5 16% 5 16% 15 48% 1 3% 10 32% 5 16% 16 52% Zachodniopomorskie 8 0 0% 1 13% 4 50% 5 63% 1 13% 2 25% 0 0% 3 37% 209 16 8% 26 12% 42 20% 84 40% 13 6% 75 36% 37 Opolskie Podkarpackie Świętokrzyskie POLSKA 18% 125 60% Najlepszy efekt zatrudnienia koordynatorów zaobserwowano w wieloprofilowych szpitalach miast – powiatów grodzkich, gdzie w 32 (74%) szpitalach wzrósł wskaźnik dawstwa 146 oraz w szpitalach akademickich, gdzie wzrost miał miejsce w 20 (65%) szpitalach. Najmniej na zatrudnieniu koordynatorów zyskały szpitale miast wojewódzkich, w tej grupie wzrost wskaźników dawstwa nastąpił w 20 (51%) szpitalach (Tabela 5). L. szpitali % szpitali L. szpitali % szpitali Utrzymanie lub wzrost aktywności % szpitali Bez pobrań przed, pobrania po zatrudnieniu koordynatora L. szpitali Liczba pobrań zwiększyła się % szpitali Liczba pobrań nie uległa zmianie L. szpitali d+e+f % szpitali Brak lub pogorszenie aktywności f L. szpitali e % szpitali Liczba pobrań zmniejszyła się d L. szpitali a+b+c % szpitali Nie było pobrań przed i po zatrudnieniu koordynatora c L. szpitali b % szpitali Były pobrania przed, nie było po zatrudnieniu koordynatora a L. szpitali Poziom referencyjności Liczba szpitali zatrudniających koordynatorów Tabela 5: Porównanie aktywności szpitali o różnym poziomie referencyjności w okresie 37 miesięcy przed i po zatrudnieniu koordynatorów szpitalnych. szpitale akademickie 31 0 0% 3 10% 8 26% 11 35% 2 7% 17 55% 1 3% 20 65% szpitale w miastach wojewódzkich 39 4 10% 4 10% 11 28% 19 49% 3 8% 11 28% 6 15% 20 51% szpitale w powiatach grodzkich 43 2 5% 4 9% 5 12% 11 26% 1 2% 21 49% 10 23% 32 74% szpitale w powiatach ziemskich 96 10 10% 15 16% 18 19% 43 45% 7 7% 26 27% 20 21% 53 55% 209 16 8% 26 12% 42 20% 84 40% 13 6% 75 36% 37 18% 125 60% POLSKA Wskaźniki dawstwa wzrosły w 16 (67%) szpitalach, gdzie zatrudniono zespół złożony z dwóch koordynatorów. W grupie 185 szpitali, gdzie zatrudniono jednego koordynatora wskaźnik pobrań uległ poprawie w 109 (59%) szpitalach (Tabela 6). Liczba szpitali zatrudniających koordynatorów Były pobrania przed, nie było po zatrudnieniu koordynatora Nie było pobrań przed i po zatrudnieniu koordynatora Liczba pobrań zmniejszyła się Brak lub pogorszenie aktywności Liczba pobrań nie uległa zmianie Liczba pobrań zwiększyła się Bez pobrań przed, pobrania po zatrudnieniu koordynatora Utrzymanie lub wzrost aktywności a b c a+b+c d e f d+e+f L. szpitali % szpitali L. szpitali % szpitali L. szpitali % szpitali L. szpitali % szpitali L. szpitali % szpitali L. szpitali % szpitali L. szpitali % szpitali L. szpitali % szpitali Tabela 6: Porównanie aktywności szpitali, w których zatrudniony jest jeden koordynator ze szpitalami, gdzie zatrudnionych jest 2 koordynatorów w okresie 37 miesięcy przed i po zatrudnieniu koordynatorów szpitalnych. zatrudniony jeden koordynator 185 15 8% 25 14% 36 20% 76 41% 12 7% 61 33% 36 20% 109 59% Zatrudniony zespół dwóch koordynatorów 24 1 5% 1 5% 6 25% 8 33% 1 5% 14 58% 1 5% 16 67% 209 16 8% 26 12% 42 20% 84 40% 13 6% 75 36% 37 18% 125 60% POLSKA Wskaźnik dawstwa wzrósł w 120 (60%) szpitalach dla osób dorosłych i w 5 (50%) szpitalach pediatrycznych (Tabela 7). 147 26 20% 2 12% 42 20% 5 20% 84 40% 11 50% 2 40% 13 5% 72 36% 37 20% 3 30% 0 6% 75 36% 37 % szpitali Utrzymanie lub wzrost aktywności 2 8% 79 L. szpitali 10% 20% % szpitali Bez pobrań przed, pobrania po zatrudnieniu koordynatora 1 16 40 L. szpitali Liczba pobrań zwiększyła się 10 209 12% % szpitali Polska 24 L. szpitali Pediatryczny 8% % szpitali Liczba pobrań nie uległa zmianie 15 Dla dorosłych 199 L. szpitali d+e+f % szpitali Brak lub pogorszenie aktywności f L. szpitali e % szpitali Liczba pobrań zmniejszyła się d L. szpitali a+b+c % szpitali Nie było pobrań przed i po zatrudnieniu koordynatora c L. szpitali b % szpitali Były pobrania przed, nie było po zatrudnieniu koordynatora a L. szpitali Profil szpitala Liczba szpitali zatrudniających koordynatorów Tabela 7: Porównanie aktywności szpitali dla dorosłych i szpitali pediatrycznych w okresie 37 miesięcy przed i po zatrudnieniu koordynatorów szpitalnych. 19% 120 60% 0% 5 50% 18% 125 60% W szpitalach, gdzie funkcję koordynatorów (lub głównego koordynatora w zespole) powierzono lekarzom, wskaźniki dawstwa były lepsze w porównaniu ze szpitalami, gdzie koordynatorami były pielęgniarki (Tabela 8). Liczba pobrań zwiększyła się Bez pobrań przed, pobrania po zatrudnieniu koordynatora Utrzymanie lub wzrost aktywności Liczba pobrań zmniejszyła się c Liczba pobrań nie uległa zmianie Nie było pobrań przed i po zatrudnieniu koordynatora b Brak lub pogorszenie aktywności Były pobrania przed, nie było po zatrudnieniu koordynatora a d e f d+e+f % szpitali L. szpitali % szpitali L. szpitali % szpitali L. szpitali % szpitali L. szpitali % szpitali L. szpitali % szpitali L. szpitali % szpitali L. szpitali % szpitali a+b+c L. szpitali Podstawowe wykształcenie głównego koordynatora oraz miejsce jego zatrudnienia Liczba szpitali zatrudniających koordynatorów Tabela 8: Porównanie aktywności szpitali, w których zatrudniony jest jako koordynator lekarz ze szpitalami gdzie jako koordynator zatrudniona jest pielęgniarka w okresie 37 miesięcy przed i po zatrudnieniu koordynatorów szpitalnych. Lekarz z OIT 122 9 7% 13 11% 26 21% 48 39% 6 5% 51 42% 17 14% 74 61% Lekarz spoza OIT 10 0 0% 1 10% 2 20% 3 30% 0 0% 6 60% 1 10% 7 70% Pielęgniarka z OIT 52 4 8% 9 17% 9 17% 22 42% 5 10% 13 25% 12 23% 30 58% Pielęgniarka spoza OIT 25 3 12% 3 12% 5 20% 11 44% 2 8% 5 20% 7 28% 14 56% 209 16 8% 26 12% 42 20% 84 40% 13 6% 75 36% 37 POLSKA 18% 125 60% Teresa Danek, Poltransplant Jarosław Czerwiński, Poltransplant; Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego i Transplantacyjnego, WUM Wioletta Kochut, Poltransplant 148 Szkolenia osób, których czynności bezpośrednio wpływają na jakość komórek, tkanek lub narządów oraz bezpieczeństwo dawców i biorców przeprowadzone w 2014 roku. W roku 2014 Poltransplant zorganizował 2 szkolenia dla koordynatorów transplantacyjnych osób, których czynności bezpośrednio wpływają na jakość komórek, tkanek lub narządów oraz bezpieczeństwo dawców i biorców. W dniach 13-14 listopada 2013 r. w Warszawie odbyły się równolegle dwa szkolenia dla koordynatorów transplantacyjnych: zz wstępne dla nowozatrudnionych koordynatorów szpitalnych zz ustawiczne i uaktualniające dla koordynatorów szpitalnych, regionalnych i krajowych W szkoleniu wstępnym brały udział 43 osoby, w szkoleniu ustawicznym 185. Przeszkolono 202 koordynatorów, w tym: 172 koordynatorów szpitalnych, 23 koordynatorów regionalnych oraz 7 koordynatorów krajowych. Tabela 1. Szkolenia koordynatorów transplantacyjnych w 2014 r. Zakres Zasięg Rodzaj Liczba uczestników 1. Pobieranie, przechowywanie i przeszczepiania narządów Krajowy Wstępne dla nowozatrudnionych koordynatorów szpitalnych 43 2. Pobieranie, przechowywanie i przeszczepiania narządów Krajowy Ustawiczne i uaktualniające 185 Celem szkoleń było poznanie i aktualizacja wiedzy z zakresu organizacji pracy koordynatorów transplantacyjnych, zasad pozyskiwania narządów od zmarłych dawców, zasad finansowania medycyny transplantacyjnej i monitorowanie potencjału dawstwa. Tematyka szkoleń koncentrowała się wokół następujących zagadnień: zz w ytyczne CD-P-TO w zakresie: identyfikacji i kwalifikacji zmarłego dawcy narządów, oceny ryzyka pobrania i przeszczepienia narządów, przechowywania i transportu narządów, norm jakości i bezpieczeństwa pobierania i przeszczepiania narządów, zz kryteria i rozpoznawanie śmierci w mechanizmie śmierci mózgu oraz w mechanizmie nieodwracalnego zatrzymania krążenia, zz pobieranie narządów od dawcy zmarłego, zz dystrybucja i alokacja narządów – aktualne zasady, zz koordynacja i organizacja pobrania wielonarządowego – rejestry transplantacyjne, zz etyczne aspekty pobierania i przeszczepiania narządów, zz wskazania do przeszczepienia narządów, zz pobieranie i przeszczepianie narządów od dawców zwiększonego ryzyka, zz udział prokuratora i medyka sądowego w autoryzacji pobrań narządów od zmarłych dawców, 149 zz zz zz zz zz zz zz zz prowadzenie dokumentacji medycznej zmarłego dawcy narządów, pozyskiwanie narządów od zmarłych wskutek zatrucia, sieć koordynatorów transplantacyjnych, dawca serca i płuc konwencjonalny i o rozszerzonych kryteriach, badania hemodynamiczne u dawcy serca, echokardiografia i koronarografia, bronchoskopia u zmarłego dawcy płuc, projekt algorytmu opieki nad dawcą narządów klatki piersiowej, finansowanie pobierania i przeszczepiania narządów. Wioletta Kochut, Poltransplant Teresa Danek, Poltransplant Marta Wysocka, Poltransplant 150 Polska Unia Medycyny Transplantacyjnej i Partnerstwo dla Transplantacji w 2014 r. W roku 2014 polską transplantologię, a szczególnie Stowarzyszenie Polskiej Unii Medycyny Transplantacyjnej spotkał wielki cios, jakim 14 marca było odejście pana Profesora Wojciecha Rowińskiego, dotychczasowego prezesa zarządu. Mimo to udało nam się zrealizować większość zadań, jakie postawiliśmy przed sobą w ramach Programu Partnerstwo dla Transplantacji. W roku 2014 w 6 województwach o najniższych wskaźnikach donacyjnych odbyło się 11 spotkań z udziałem organów założycielskich szpitali i władz regionalnych oddziałów NFZ. Z powodu odwołania konkursu przez Ministerstwo Zdrowia i braku środków nie udało się wspólnie z Poltransplantem zorganizować szkoleń opartych na programie ETPOD, tym niemniej Unia przeprowadziła szkolenia z udziałem aktorów, psychologa, koordynatorów i lekarzy dla personelu 9 szpitali oraz zaaranżowała warsztaty psychologiczne dodatkowo w 4 szpitalach. Przeprowadzono również 11 sesji wykładów dla prokuratorów rejonowych oraz na zaproszenie Izb Lekarskich, 4 spotkania z kapelanami szpitalnymi lub alumnami seminariów duchownych. Całości naszych działań dopełniło 25 otwartych wykładów na tematy związane z transplantacją dla społeczeństwa, 7 szkoleń dla nauczycieli zorganizowanych w Wojewódzkich Centrach Doskonalenia Nauczycieli oraz 83 spotkania z młodzieżą ponadgimnazjalną w szkołach. Fakt, że działania te nie przełożyły się bezpośrednio na wzrost aktywności donacyjnej wymaga w mojej opinii analizy i skupienia się na poczynaniach kluczowych z punktu widzenia efektywności kampanii finansowanej ze środków publicznych. Wszystkim Państwu zaangażowanym w bieżącą działalność Polskiej Unii Medycyny Transplantacyjnej składam w imieniu Zarządu serdeczne podziękowania za dotychczasowy wysiłek włożony w popularyzację idei transplantacji w społeczeństwie i środowiskach medycznych. Jednocześnie pragnę zapewnić, że Zarząd nie ustaje w wysiłkach, aby działalność Stowarzyszenia była bez przeszkód kontynuowana w bieżącym roku. dr hab. med. Maciej Kosieradzki, Prezes Polskiej Unii Medycyny Transplantacyjnej 151 Kalendarium IX konferencja Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc z okazji Światowego Dnia Gruźlicy Warszawa, 21 marca 2015 r. IPTA 2015 8th Congress on Pediatric Transplantation San Francisco, USA, 28-31 marca 2015 r. 35th International Society for Heart and Lung Transplantation Annual Meeting and Scientific Sessions Nicea, Francja, 15-18 kwietnia 2015 r. 12th Congress of the International Hand & Composite Tissue Allotransplantation Association (IHCTAS 2015) Filadelfia, USA, 15-18 kwietnia 2015 r. American Transplant Congress 2015 Filadelfia, USA, 2-6 maja 2015 r. ERA-EDTA 52nd congress Londyn, Wielka Brytania, 28-31 maja 2015 r. I Konferencja Szpitala Klinicznego Dzieciątka Jezus „Transplantologia 2015” Ryn, 29-30 maja 2015 r. Sympozjum Naukowo-Szkoleniowe „Kwalifikacja Biorcy Narządu” Ryn, 29-30 maja 2015 r. XIV International Small Bowel Transplant Symposium (ISBTS 2015) Buenos Aires, Argentyna, 10-13 czerwca 2015 r. XVIII Konferencja Polskiego Towarzystwa Hepatologicznego Mikołajki, 11-13 czerwca 2015 r. International Liver Transplantation Society 21st Annual International Congress Chicago, USA, 8-11 lipca 2015 r. XII Kongres Polskiego Towarzystwa Transplantacyjnego Gdańsk, 3-5 września 2014 r. 17th Congress of the European Society for Organ Transplantation Bruksela, 13-16 września 2015 r. International Society for Organ Donation and Procurement 13th Congress 2015 Seul, Korea Południowa, 17-20 października 2015 r. 14th Transplantation Science Symposium Lorne, Australia 11-13 listopada 2015 r. The International Pancreas and Islet Transplant Association (IPITA), the International Xenotransplantation Association (IXA) and the Cell Transplant Society (CTS) Joint Congress Melbourne, Australia, 15-19 listopada 2015 152
