Wspieranie rozwoju dzieci

Figat Katarzyna
Sochaczew
23
Wspieranie rozwoju dzieci
Współczesne możliwości wspierania rozwoju dzieci
Zapraszam do lektury cyklu artykułów na temat metod
skutecznego wspierania i stymulowania rozwoju dziecka. W
kolejnych odcinkach omówione zostaną poszczególne formy
terapii, które są pomocne zarówno dla dzieci z trudnościami
w nauce czy w zachowaniu, jak i dla dzieci
niepełnosprawnych.
,,Ruch jest drzwiami do uczenia się.”
Paul E. Dennison
„Ruch jest łącznikiem pomiędzy myślą a czynem”
M. Montessori
Pracując z dziećmi jako nauczyciel wychowania fizycznego od ponad 20 lat, mam
coraz większą świadomość wyjątkowej roli ruchu w prawidłowym funkcjonowaniu
człowieka. Z mojego doświadczenia zawodowego wynika następująca reguła: właściwy
rozwój ruchowy dziecka od urodzenia jest podstawą do prawidłowego rozwoju
psychoruchowego, a opóźnienia i problemy rozwoju ruchowego są symptomami
późniejszych dysfunkcji.
Na przykład dzieci z problemem dysleksji lub przetwarzania sensorycznego w
większości przypadków nie czworakowały w okresie niemowlęcym. Jest to pominięcie
bardzo ważnego etapu rozwoju ruchowego, które można zrekompensować stosując
odpowiednią terapię.
Jak się okazuje wszystkie najnowsze metody terapii służące rozwojowi dziecka, takie
jak min.:
 Integracja sensoryczna autorstwa dr Jean Ayres,
 Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne,
 Metoda Dobrego Startu
 Terapia proprioceptywna nazywana ,,Rytmicznym ruchem”,
 Kinezjologia Edukacyjna Paula Dennisona, inaczej nazwana ,,Gimnastyką
mózgu”, odnoszą się do wykorzystywania ruchu jako narzędzia wspomagania
rozwoju psychoruchowego. Skuteczność terapii logopedycznej, czy pedagogicznej również
jest większa, jeżeli zawiera elementy ćwiczeń ruchowych, które stymulują organizm dziecka
do efektywniejszej pracy.
Chcę powiedzieć, że ruch stosowany w odpowiedniej formie ma działanie
terapeutyczne i to w zakresie znacznie wykraczającym poza sferę ruchową. Poprawia
funkcjonowanie naszego umysłu, wzmaga koncentracje uwagi, reguluje emocje, może
pobudzać, wyciszać, doskonali pracę aparatu mowy, poprawia napięcie mięśni, trzymanie
sylwetki i w końcu relacje społeczne.
1
Każdy z nas chce mieć zdrowe, mądre i piękne dziecko, które będzie szczęśliwe.
Niestety w ostatnich latach obserwujemy wzrastającą liczbę dzieci z różnymi trudnościami,
zaburzeniami czy wręcz niepełnosprawnościami. Przybywa dzieci nadpobudliwych,
agresywnych, dyslektyków, dysgrafików, dzieci z zaburzoną koncentracją uwagi. Abstrahując
od kontrowersji narastających wokół ADHD, czy dysleksji fakt jest faktem, że coraz więcej
naszych pociech ma różnego rodzaju problemy ze swoim rozwojem.
W praktyce szkolnej coraz częściej spotyka się uczniów, którzy wykazują się często
niepohamowanymi reakcjami emocjonalnymi (lęk, płacz, krzyk, złość), ruchowymi (bójki,
niszczenie przedmiotów, chaos, znaczna ruchliwość i żywiołowość) i poznawczymi (brak
koncentracji uwagi, gonitwa myśli, natręctwa). Takie zachowania wskazują jak bardzo
dziecko nie radzi sobie z wieloma sytuacjami. Kolejna obserwacja to coraz bardziej
powszechna niezdarność ruchowa występująca u dzieci. Maluch, które idzie do przedszkola
często potyka się o własne nogi i nie radzi sobie z łapaniem piłki, a potem "w starszakach" nie
potrafi używać nożyczek ani rysować po śladzie. Najczęściej takie dziecko ma problem z
wiązaniem sznurowadeł, zapinaniem guzików a skoki przez skakankę, czy jazda na rowerze
to dla niego istna abstrakcja. To się później przekłada na różne kłopoty szkolne, np.: z
zaliczeniem egzaminu na Kartę Rowerową, z grami zespołowymi, rozróżnianiem liter,
głoskowaniem, czytaniem, zapamiętywaniem, rozumieniem poleceń... Tak, tak, to wszystko
ma ze sobą ścisły związek, dziecko nie rozwija się oddzielnie psychicznie i oddzielnie
ruchowo, ale konieczny jest spójny rozwój psychoruchowy. Jeżeli małe dziecko unika
ruchu, często się przewraca, jest nieskoordynowane albo ma problemy z utrzymaniem
równowagi, to nie mówmy: ,,…z niego sportowca nie będzie”. Tu chodzi o coś znacznie
ważniejszego. Można przypuszczać, że u dziecka szwankuje układ przedsionkowy, którego
elementem jest nasz zmysł równowagi. Ktoś może powiedzieć: ,,..maluch jest trochę
niezdarny i co z tego?”. Otóż bardzo wiele, prawidłowo działający układ przedsionkowy
zapewnia człowiekowi poczucie bezpieczeństwa grawitacyjnego, dobrą równowagę, napięcie
mięśniowe, koordynację, umiejętności słuchowe, kontrolę nad mięśniami odpowiedzialnymi
za mowę, zdolności wzrokowe, świadomość przestrzenną a w końcu bezpieczeństwo
emocjonalne. Idąc na skróty można powiedzieć tak: bezpieczeństwo emocjonalne jest
niemożliwe bez dobrego odczuwania sił grawitacji i równowagi, bez odpowiedniego napięcia
mięśniowego nie ma mowy o dobrej sylwetce i prawidłowym trzymaniu długopisu, bez
umiejętności słuchowych dziecko ma problem z rozróżnianiem dźwięków, rozumieniem
poleceń, czytaniem, bez umiejętności wzrokowych nie potrafi skupiać wzroku, śledzić
czytanego lub przepisywanego tekstu, rozróżniać znaków, liter, cyfr… Czy są to
wystarczające argumenty, że warto jak najwcześniej korygować trudności ruchowe,
emocjonalne u dziecka, aby przeciwdziałać późniejszym trudnościom w nauce czy
zachowaniu? Nie każde dziecko musi mieć zadatki na sportowca, ale każdy rodzic powinien
wiedzieć, że zauważane trudności ruchowe, mogą wskazywać na późniejsze trudności
szkolne. I w tym celu chcę przybliżyć sprawdzone metody doskonalenia rozwoju dzieci.
Wiadomo, że nie można uczyć niemowlaka poprawnej pisowni i czytania, ale można i trzeba
usprawniać jego rozwój ruchowy zgodnie z jego potrzebami i możliwościami, bo ćwiczenia
fizyczne pobudzają jego umysł. Nie cieszmy się zbytnio, kiedy dziecko staje na nogi
pomijając etap raczkowania. Co prawda nie wszystkie dzieci, które zaczęły chodzić bez
czworakowania mają później problemy, ale faktem jest, że raczkowanie to jeden z
ważniejszych okresów w rozwoju. Poruszanie się poprzez naprzemienną pracę rąk i nóg
umożliwia maluchowi poznawanie świata z uniesioną głową. Właśnie podczas raczkowania
wzmacniają się mięśnie dziecka, formują się fizjologiczne krzywizny kręgosłupa. W tym
okresie życia kształtuje się nasza równowaga, koordynacja a w naszym mózgu doskonali się
współpraca obu półkul. Każdy maluch bawiąc się manualnie, rozwija swoje przyszłe
2
zdolności grafomotoryczne, poprzez gry i zabawy ćwiczy percepcję wzrokową, słuchową,
zdolności koncentracji uwagi, orientacji w schemacie swojego ciała i w przestrzeni. Wszelkie
zajęcia ruchowe wymuszając współpracę ciała i umysłu, umożliwiają zapamiętywanie zasad,
rozumienie poleceń i zastosowanie ich w praktyce. Jest to niezmiernie ważne, gdyż te
umiejętności warunkują predyspozycje do nauki i prawidłowego funkcjonowania.
Czynniki wskazujące na możliwość wystąpienia trudności w rozwoju dziecka to:
 ciąża zagrożona /leżąca - maluch jeszcze w życiu płodowym otrzymuje mniej
potrzebnych bodźców
 przedwczesny poród - niedojrzałość układu nerwowego, brak koniecznych stymulacji
dotykowych
 cesarskie ciecie - ograniczenie naturalnych bodźców dostarczanych przez kanał rodny
 niedotlenienie lub uszkodzenia okołoporodowe
 uwarunkowania genetyczne
Nie jest powiedziane, że każde dziecko z ciąży zagrożonej czy po cesarskim cieciu ma
problemy z rozwojem.
Co powinno nas niepokoić:

















opóźnienie rozwoju ruchowego, rozwoju mowy
częste rozdrażnienie, płaczliwość, złość, agresja
niezdarność ruchowa (potykanie, kłopoty z łapaniem i rzucaniem piłki)
niechęć do zajęć ruchowych - brak umiejętności jazdy na rowerze
problemy z koordynacją ruchową
unikanie zabaw na zjeżdżalniach, huśtawkach, karuzeli
silna choroba lokomocyjna
zatracanie się w ruchu: skakanie, bieganie, wirowanie, kręcenie, bujanie i.t.p
zbyt wysoki lub niski poziom aktywności ruchowej (nadruchliwość lub apatia)
trudności z koncentracją uwagi, impulsywność
mylenie stron prawa - lewa
problemy z czynnościami manipulacyjnymi (cięciem nożyczkami, rysowaniem,
samoobsługą – wiązanie, zapinanie)
trudności w nauce (kłopoty z zapamiętywaniem, czytaniem, mylenie liter, pisanie z
lustrzanym odbiciem)
nadmierna wrażliwość na bodźce dotykowe, wzrokowe, słuchowe
zbyt mała wrażliwość na w/w bodźce
niskie poczucie własnej wartości
trudności w kontaktach z rówieśnikami
Tak więc, każde dziecko z widocznymi nieprawidłowościami we wczesnym okresie rozwoju
psychoruchowego wymaga szybkich działań diagnostycznych i terapeutycznych. Czyli warto
zgłosić się do specjalisty, który ustali przyczynę występujących trudności i zastosuje
odpowiednią formę pomocy.
W obliczu wzrastającej liczy dzieci z trudnościami warto wiedzieć, że dodatkowe formy
terapii mogą pomóc zarówno dzieciom niepełnosprawnym, jak również dzieciom zdrowym,
które z różnych przyczyn gorzej sobie radzą w domu, w przedszkolu, w szkole.
3
Wszystkie metody wspierania rozwoju dziecka mogą być realizowane wyłącznie przez
wykwalifikowanych specjalistów.
Pozytywnym zjawiskiem jest docieranie do nas coraz szerszej oferty terapii znanych na
świecie od wielu lat, wspomagających rozwój dziecka z omawianymi trudnościami. W
kolejnych odcinkach przedstawię następujące metody pracy z dzieckiem:




Integracja Sensoryczna
Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne
Kinezjologia Edukacyjna Paula Dennisona
Metoda Dobrego Startu
4