Polityka społeczna WYKŁAD 4

Polityka społeczna WYKŁAD 4
MODEL LIBERALNY.
Stany Zjednoczone, Anglia.
Teoretycy: F. A. Von Hayek; M. Friedman; R. Nozick.
Zabezpieczenie społeczne oparte jest głównie na zabezpieczeniach i usługach prywatnych.
Liberałowie uważają, że rozwiązania o sprawiedliwości społecznej są pozorne (wywołują
postawy roszczeniowe ludzi). Są to niebezpieczne cele, ponieważ budżet może nie wytrzymać
wydatków na cele socjalne. Skrajni liberałowie głoszą nietolerancję interwencjonizmu
państwowego. Najważniejszy jest dla nich mechanizm rynkowy. Dopuszczają interwencję
państwa w momencie zbliżającej się recesji gospodarczej. Interwencjonizm państwowy
powinien mieć charakter „nocnego stróża” – pilnować, obserwować i interweniować tylko w
przypadku zbliżającego się kryzysu.
Podstawowe założenia modelu liberalnego:
Wolny rynek
Państwo prawa
Wolność prywatna
Wolność indywidualna
Realizacja tych zadań doprowadzi społeczeństwo do dobrobytu.
F. A. von Hayek.
Interwencja państwa jest moralnie zła
Wartość jednostki to naczelna wartość społeczeństwa
Wolność jednostki jest niewymierna, absolutna; wolność jednych jest zagrożeniem wolności
drugich; wolność jednostki ograniczana w dłuższym okresie nie przynosi szkody
poszczególnym jednostkom (nie odczuwają braku wolności)
Tylko przymus ograniczający wybór jest zagrożeniem wolności
Rozwój państwa prawa – ludzkość podlega ewolucji kulturowej i nie jest to świadome
działanie jednostki; człowiek nie może sam tworzyć instytucji gdyż powstają one w drodze
przekształceń.
Nie dopuszcza ograniczenia dostępu do informacji, – jeżeli człowiek ma wolność wyboru
pracy ciągle jest jeszcze wolny
Gospodarka rynkowa jest doskonałym osiągnięciem człowieka, bo daje mu wolność
Zdecydowanie krytykuje planowanie (gospodarkę planowaną)
Uważa, że sprawiedliwością w podziale dóbr i usług jest tylko popyt
www.wkuwanko.pl
1
Polityka społeczna WYKŁAD 4
Dotacje są niebezpieczne, bo odbierają wolność jednostkom
Krytykuje redystrybucję dochodów, bo ten element może zachwiać mechanizm rynkowy.
Nie neguje rozwiązywania problemów z zakresu polityki społecznej przez państwo, krytykuje
monopol państwa do realizacji tych problemów.
Nie neguje ubezpieczeń społecznych, ubezpieczeń zdrowotnych jednak ma bardzo szokujące
do nich podejście – całość opieki zdrowotnej powinna być nastawiona na przywracanie
zdolności do pracy, a nie na przedłużanie życia bezproduktywnych ludzi.
Neguje słuszność progresywnego systemu podatkowego, bo jest to kradzież na bogatych,
dyskryminacja mniejszości.
Zachwala system proporcjonalnego opodatkowania – procent dochodu narodowego przejęty
przez państwo powinien być procentem średniego opodatkowania dochodów indywidualnych.
MODEL SOCLIBERALNY.
Nazwany modelem socjalnej gospodarki rynkowej.
Wykształcił się w Niemczech.
Wprowadza zasady i mechanizmy wyrównania społecznego do gospodarki rynkowej tak, aby
jej nie szkodzić a tam gdzie się daje – wspomagać gospodarkę. Istotą tego modelu jest
utrzymanie takich proporcji miedzy odpowiedzialnością państwa i jej podmiotów a rodziną za
realizację polityki społecznej, aby nie zmniejszyć motywacji i dążeń indywidualnych dla
samodzielnego zabezpieczenia swego bytu przezorności na wypadek wystąpienia ryzyka
socjalnego.
Zasady modelu socliberalnego.
Wolność osobista
Wszystkie mechanizmy, zasady i instytucje socjalne w modelu socliberalnym nie mogą
naruszać wolności prywatnej i zdominować kryteriów gospodarki rynkowej.
Socjalne zobowiązania państwa
W interesie dobra ogólnego państwo przy uznawaniu wolności ekonomicznej gwarantuje
obywatelom (przez konstytucję) określony zakres zabezpieczenia społecznego. Działania
osłonowe.
Solidarności
Zabezpieczenie społeczne w dużej mierze oparte jest na więzi międzypokoleniowej (młodzi
płacą składki, z których korzystają starsi lub potrzebujący). Akceptacja dla redystrybucji.
www.wkuwanko.pl
2
Polityka społeczna WYKŁAD 4
Kolektywne rozwiązanie problemów socjalnych. Dotyczy wyrównania obciążeń wynikających
z różnych zdarzeń losowych.
Subsydiarności (pomocniczości)
Zakłada instytucjonalną decentralizacje odpowiedzialności za rozwiązywanie podstawowych
problemów socjalnych. Określa kolejność podmiotów zobowiązanych do udzielenia pomocy –
najpierw rodzina, potem środowisko lokalne z na końcu państwo.
Model socliberalny w Niemczech.
Niemcy niechętnie przyznają, że są państwem opiekuńczym i nie lubią tego stwierdzenia.
Państwo pełni rolę uzupełniającą w stosunku do rynku, pomaga za pomocą ubezpieczeń.
Niemiecka konstytucja i kodeks socjalny mówią o:
Przeciwdziałaniu niesprawiedliwości społecznej
Niwelowaniu nierówności społecznych
Zapewnieniu bezpieczeństwa socjalnego obywateli
Niesieniu pomocy i ochrony najsłabszym
Model niemiecki jest oparty na obowiązkowym ubezpieczeniu społecznym. Prawo do
świadczeń socjalnych uzależnione jest od wysokości składek a nie od potrzeb.
W systemie ubezpieczeniowym uczestniczą 3 strony:
Ubezpieczeni
Pracodawcy
Państwo
Nie ma scentralizowanej administracji państwowej.
Gałęzie ubezpieczenia społecznego w Niemczech:
Chorobowe
Rentowe
Wypadkowe
Ubezpieczenie od bezrobocia
Wszystkie te składki wpływają na koszty pracy – koszty pozapłacowe w Niemczech są
wysokie.
MODEL REDYSTRYBUCYJNY.
www.wkuwanko.pl
3
Polityka społeczna WYKŁAD 4
Jest to model instytucjonalnej polityki społecznej. Głównym realizatorem celów i wartości
socjalnych są instytucje publiczne. Środki na świadczenia socjalne uzyskuje się z
redystrybucji dochodów. Ich podziału dokonuje się według kryterium maksymalnego
wyrównania społecznego.
Oparty jest na podziale:
PRACA  PODATKI  BUDŻET PAŃSTWA  ZABEZPIECZENIE SPOŁECZNE.
Był realizowany w krajach realnego socjalizmu, dziś są to kraje skandynawskie a szczególnie
Szwecja.
Szwecja.
Od końca II wojny światowej realizowała model redystrybucyjny. W latach 70 – tych finanse
zaczęły nie wytrzymywać ciężaru świadczeń.
Przyczyny wprowadzenia polityki redystrybucyjnej:
W czasie II wojny światowej Szwecja nie brała bezpośredniego udziału w działaniach
wojennych ani nie toczyły się one na jej terytorium; doskonale wówczas zarabiała na handlu
stalą z Niemcami, z wojny wyszła jako państwo dobrobytu, nie wyniszczone – miała środki
finansowe.
Dojście do władzy partii socjaldemokratycznej (marksiści są znani z przychylności do modelu
redystrybucyjnego – państwa opiekuńczego)
Silna pozycja związków zawodowych, które walczyły o prawa społeczne.
Cechy modelu szwedzkiego.
Uniwersalizm
Jednostka ma prawo do podstawowych świadczeń socjalnych z tytułu należnych jej praw
obywatelskich; Szwecja zrywa z tradycją liberalna wprowadzając powszechne nie składkowe
programy (każdy potrzebujący dostaje środki z budżetu państwa)
Wysoki poziom bezpieczeństwa socjalnego
Państwo poprzez redystrybucję finansuje bezpieczeństwo socjalne.
Jednolity poziom świadczeń podstawowych
Np. pewna część emerytury była jednakowa dla wszystkich, pozostała część była już różna
Finansowanie budżetowe
Etatyzm
www.wkuwanko.pl
4
Polityka społeczna WYKŁAD 4
Rozszerzenie działalności gospodarczej państwa kapitalistycznego polegające na zakładaniu
przedsiębiorstw
państwowych,
tworzeniu
udziałów
państwa
w
przedsiębiorstwach
prywatnych oraz regulowaniu życia gospodarczego przez państwo za pomocą środków
administracyjnych.
Model szwedzki zakłada, że jednostki maja prawo do określonego poziomu dobrobytu
zgodnie z panującymi społecznie zasadami. Świadczenia socjalne w Szwecji są finansowane z
budżetu centralnego, ze środków lokalnych oraz ze składek ubezpieczeniowych płaconych
przez pracodawców. Społeczeństwo przejmuje odpowiedzialność za zapewnienie obywatelom
podstawowych świadczeń.
Wzory polityki społecznej wg. C. Jones’a [1985r.]
Wysokie wydatki socjalne
Niemcy
Szwecja
Kapitalizm dobrobytu
kapitalizm
dobrobytu
USA
Wielka Brytania
Wysokie wydatki socjalne
www.wkuwanko.pl
5