Endlosung – „ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej” 1. Einsatzgruppen Eisatzgruppen der Sicherheitsdienstes (SD) und der Sicherheitspolizei (SIPO) – grupy specjalne Służby Bezpieczeństwa i Policji Bepieczeństwa powoływane do wykonywania zadań specjalnych na zapleczu Wehrmachtu Pierwszy raz użyte w czasie Anschlussu Austrii, potem podczas zajęcia Sudetów i działań przeciw Polsce Zadania: likwidacja lub aresztowanie przeciwników Rzeszy 1. Wojna eksterminacyjna na Wschodzie 30 marca 1941 r. Hitler przedstawił plan ataku na ZSRR (plan Barbarossa): „Powstała szansa podbicia Rosji, gdy nie jesteśmy związani na zachodzie. Taka szansa szybko się nie powtórzy. Gdybym z niej nie skorzystał, zdradziłbym przyszłość narodu niemieckiego” Cel: zniszczenie „azjatycko-barbarzyńskiego bolszewizmu” 6 czerwca 1941 r. „Rozporządzenie o komisarzach” – „Należy ich odizolować od pozostałej masy natychmiast po wzięciu do niewoli, tj. jeszcze na polu walki. Jest rzeczą konieczną, aby odebrać im wszelką możliwość oddziaływania na wziętych do niewoli żołnierzy. Komisarzy nie uznaje się za żołnierzy; ochrona prawna zgodnie z prawem narodów, należna jeńcom, nie ma w stosunku do nich żadnego zastosowania. Po odizolowaniu komisarzy należy ich zlikwidować” 2. Masowe mordy na Wschodzie – Einsatzgruppen W maju 1941 r. Himmler w przemowie do 120 dowódców grup operacyjnych w Szkole Policyjnej w Prestzch powiedział, że celem szkolenia jest przygotowanie do unicestwienia „wroga rasowego” 1 czerwca dowódcom grup operacyjnych powiedziano, że „Żydzi ze wschodu są intelektualnym rezerwuarem bolszewizmu” i należy ich zlikwidować Na terenie okupowanej Belgii i Francji nakazano wstrzymać akcję emigracyjną Żydów przez wzgląd na (jak podano w okólniku) „niewątpliwe ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej” Jeden z dowódców Einsatzkommando 6 z Einsatzgruppen C, Ernst Biberstein, był pastorem i teologiem, inny z kolei z Sonderkomamando 7a, Einsatzgruppe B, Eugen Steimle, nauczycielem, a osądzony w Norymberdze Otto Ohlendorf był doktorem prawa, który skończył trzy fakultety uniwersyteckie. Oprócz wspomnianego Ohlendorfa tytuł doktora posiadali między innymi Franz Six (filozofia), Otto Rasch (prawo i ekonomia polityczna), Walter Blume (prawo), Martin Sandberger (prawo), Werner Braune (prawo), Eduard Strauch (prawo). Masakra w Babim Jarze 29-30 września 1941 Członkowie Eisatzgruppen 4a pod dowództwem Paula Blobela wymordowali w ciągu dwóch dni ok. 34 000 Żydów 28 września w całym Kijowie rozwieszono plakaty informujące o obowiązkowym zebraniu się na rynku w celu wywiezienia na roboty Po przybyciu musieli pozostawić przedmioty wartościowe i ubrania, a następnie udać się do wąwozu, tzw. Babiego Jaru Z zestawienia wynika, że wśród zabitych przez Einsatzgruppen D od 26 października do 25 listopada 1941 r. 95,75% stanowili Żydzi. W ciągu jednego dnia zabijano średnio 943 osoby, w tym 903 Żydów. Liczba ofiar Eisatzgruppen A, B, C i D zamordowanych w latach 1941-1945 Proces członków Einsatzgruppen (29 września 194710 kwietnia 1948) Oskarżono 22 dowódców i innych wysokiej rangi oficerów Dowody były oczywiste, gdyż dowódcy słali regularnie meldunki do Berlina ze swoich akcji 14 wyroków śmierci; wykonano tylko 4 (dowódcy Eisatzgruppen B, C, D oraz Werner Braune dowódca Sonderkommando 11b) Jost, dowódca Eisatzgruppen A (250 000 ofiar) wyszedł na wolność w 1951r… do 1960 wszyscy byli już na wolności 2. Pomocnicy czy tylko świadkowie Niemcy podsycali do antyżydowskich wystąpień, zachęcali także do współpracy z nimi przy pogromach 2. Decyzja o „ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej” 1. 2. 3. Nadal zbyt wolno Zbyt duże obciążenie psychiczne żołnierzy Wehrmachtu i Einsatzgruppen (sam Himmler zasłabł podczas obserwacji egzekucji latem 1941r.) Zbyt wielu świadków zaczęto szukać bardziej przemysłowy i humanitarnych sposobów zabijania Od września 1939 r. trwała w Niemczech akcja zabijania dwutlenkiem węgla osób chorych psychicznie i fizycznie; została ona przerwana po protestach duchownych ewangelickich w 1941 r. Doświadczenie „lekarzy” zaczęto wykorzystywać na Wschodzie Himmler polecił inż. Beckerowi, by stworzył tzw. „ruchome komory gazowe” Becker szybko opracował projekt specjalnej ciężarówki z zabudowaną skrzynią ładunkową, do której była podłączona rura wydechowa, a skierowane do wnętrza spaliny zabijały szybko Pierwsze użycie samochodów nastąpiło we wrześniu 1941 r. przez oddziały Eisatzgruppen D na Ukrainie Zaczęto zaostrzać kary za opuszczanie gett, a od 15 października 1941 r. te „przestępstwa” karano śmiercią Wojna ze ZSRR zmieniła plany i nastawienie wobec Żydów; najprawdopodobniej w lipcu 1941 r. Hitler wydał ustny rozkaz zagłady europejskich Żydów 3. Konferencja w Wannsee 20 stycznia 1942r. 20 stycznia w Wannsee pod Berlinem spotkali się przedstawiciele Kancelarii Rzeszy, Urzędu Rasy i Osadnictwa, Ministerstwa Okupowanych Terenów Wschodnich, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Min. Sprawiedliwości, Min. Spraw Zagranicznych, przedstawiciele Generalnego Gubernatorstwa, szef niemieckiego planu 4-letniego, odpowiedzialny za rozdysponowanej własności żydowskiej Protokolantem był Adolf Eichmann, kierownik referatu spraw żydowskich w gestapo Odpowiedzialnym za deportację Żydów z Europy Zachodniej i Węgier był Adol Eichmann, natomiast z Generalnego Gubernatorstwa – dowódca SS w Lublinie Odilo Globocnik Akcja Reinhard Akcja likwidacji gett i deportacji Żydów do ośrodków zagłady, oraz rabunek ich mienia. Realizowana na terenie GG od wiosny 1942 do jesieni 1943 r. 4. Fabryki śmierci Kulmhof (Chełmno nad Nerem) Grudzień 1941 r. Zlokalizowano go w pałacyku oraz na terenie parku Początkowo stosowano ruchome komory gazowe, oznaczone symbolami Czerwonego Krzyża Mordowano ludzi za pomocą gazu spalinowego Zbyt wolna i deprymująca metoda zagłady spowodowała, iż zaczęto stosować gaz cyklon B 8 grudnia 1941 r. zamordowano Żydów przywiezionych z Dąbia, Sampolna i Koła Od stycznia 1942 r. mordowano Żydów z gett Kraju Warty, głównie getta łódzkiego Do Chełmna wysyłano też Żydów z Europy Zachodniej Szacuje się, że w tym obozie zginęło ok. 150300 tyś. Żydów Oprócz Żydów mordowano tam także jeńców radzieckich, Romów, siostry zakonne, księży, polskie dzieci z Zamojszczyzny, najprawdopodobniej też 88 dzieci z Lidic Z kroniki getta łódzkiego, środa 26.07.1944 Radosna wiadomość dla getta. Kartki pocztowe z Lipska. Dziś nadeszły do getta pierwsze wiadomości od osób, które wyjechały z getta w trakcie ostatnich wysiedleń do pracy poza gettem. Przyszło 31 kartek pocztowych, w których wszsykie mają stempel 19 lipca 1944. Z kartek tych wynika, że ludzie czują się dobrze i przede wszystkim, że rodziny są razem. Niektóre kartki mówiły o dobrym zaopatrzeniu. Jedna z kartek kierowana do kierownika kuchni informowała w prostych słowach w języku jidysz „śmiejemy się z twojej zupy”. Getto jest bardzo szczęśliwe i ma nadzieję, że wkrótce nadejdą podobne wiadomości od wszystkich innych wysiedlonych. Potwierdza się więc, że faktyczne potrzeba grup roboczych do dawnej Rzeszy. Bełżec marzec-grudzień 1942; liczba ofiar: ok. 500 000, głównie polskich Żydów z Generalnego Gubernatorstwa Treblinka wiosna 1942-jesień 1943 liczba ofiar; 800 000-900 000; głównie z terenów okupowanej Polski Lokalizacja na terenach zalesionych, przy drodze z Warszawy do Białegostoku w Treblince początkowo znajdowały się 3 prymitywne, drewniane komory gazowe W sierpniu i wrześniu zreorganizowano obóz, w miejsce drewnianych komór budując murowane w liczbie 6-10 Typowy transport zawierał do 60 wagonów, w tym co najmniej dwa wagony dla strażników. W towarowym wagonie umieszczano przeciętnie 80–120 osób. Po podstawieniu wagonów na rampę obozową rozpoczynał się właściwy cykl zagłady. Przywiezieni tu ludzie po wyjściu na rampę i „plac kolejowy” pozostawiali bagaż, zabierając ze sobą dokumenty i rzeczy wartościowe. Oddzielano ludzi niemających sił, inwalidów, chorych, starców i samotne dzieci, po czym kierowano ich do lazaretu, by nie opóźniali akcji uśmiercania. Zdrowych, w szybkim tempie, ciągle wrzeszcząc na nich i bijąc, kierowano do rozbieralni.Tutaj przejmowało ich komando czerwone. Dzielono przybyłych według płci. Kobiety i dzieci udawały się do rozbieralni na lewo, mężczyźni na prawo. Tutaj też, w zależności od potrzeb, dokonywano selekcji, wybierając odpowiednie osoby do pracy w obozie. Byli to ludzie młodzi, zdrowi, z potrzebnym w warunkach obozowych zawodem. Wszystkim rozdawano sznurki, by powiązali nimi zdjęte buty. Kobietom po wejściu do baraku obcinano włosy. Wpychaniem do komór i gazowaniem zajmowało się dwóch strażników ukraińskich, którzy pomagali sobie w tych czynnościach metalową rurą i szablą. Gazowanie (przy pomocy spalin wtłaczanych przez dwa silniki Diesla) stłoczonych ludzi trwało około 20 minut. Zwłoki wraz z krwią i ekskrementami wyciągane były po pochyłej podłodze komory przez otwarte z zewnątrz włazy. Po wyrwaniu ze zwłok złotych zębów oraz wyjęciu ukrytych w otworach ciała przedmiotów wartościowych, zwłoki trafiały do dołów. W późniejszym okresie transportowano je bezpośrednio na ruszty za pomocą skórzanych rzemieni, pasów lub na drewnianych noszach. Wszystkie prace, od rozładunku transportu na rampie kolejowej aż do usunięcia z komór zwłok 5–6 tys. ludzi, były wykonywane przez 2–3 godziny. Jednocześnie w trakcie tego cyklu uśmiercania segregowano przywiezione tu rzeczy. Zatrudniono nawet grupę krawców, którzy zajmowali się wyszukiwaniem zaszytych w ubraniach kosztowności i pieniędzy. Szacuje się, że dziennie mordowano ok. 15000 Żydów Sobibór maj 1942- jesień 1943 liczba ofiar – ok. 150 000 w tym ok. 60 000 polskich Żydów Majdanek – poł.1942-jesień 1943 liczba ofiar; ok. 60 000, głównie polskich Żydów Akcja Erntefest („dożynki”) – tzw. „krwawa środa” 3 i 4 listopada 1943 r. (kilka dni po buncie Żydów w Sobiborze) decyzją Himmlera wszystkie obozy dla Żydów z terenów wschodniego Generalnego Gubernatorstwa zostały zlikwidowane w ramach „akcji Erntefest” Akcja polegała na wymordowaniu pozostałych Żydów przebywających w obozach i tzw. gettach szczątkowych Oficjalne dane mówią o wymordowaniu (rozstrzelaniu) 42 000 w ciągu dwóch dni; w tym 18 000 jednego na terenie obozu w Majdanku (największa jednodniowa zbrodnia w historii Holocaustu) Sonderaktion 1005 (na przykładzie obozu w Treblince) Kremację zwłok zaczęto przeprowadzać dopiero w lutym 1943 r., bezpośrednio po wizycie Himmlera. Pod szynami umieszczano chrust, który polewano benzyną. W ten sposób palono nie tylko najświeższe zwłoki, ale i te wydobyte z grobów za pomocą koparki; wybudowano dodatkowe ruszty, tak więc można było palić jednocześnie do 12 tys. zwłok. Powstające chmury dymu były widoczne z odległości wielu kilometrów. Do końca lipca 1943 r. spalono na rusztach około 700 tys. zwłok.