Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny
advertisement
Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny − Ponad słowami klasa 1 część 1 Prezentowane wymagania edukacyjne są zintegrowane z planem wynikowym autorstwa Magdaleny Lotterhoff, będącego propozycją realizacji materiału zawartego w podręczniku Ponad słowami w pierwszym semestrze klasy 1. Wymagania dostosowano do sześciostopniowej skali ocen. Numer i temat lekcji 2. Fundamenty kultury europejskiej 3. i 4. Poglądy filozoficzne starożytnych Greków 1 Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca) Wymagania podstawowe (ocena dostateczna) Wymagania rozszerzające (ocena dobra) Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra) Uczeń potrafi to, co na ocenę dostateczną oraz: Uczeń potrafi to, co na ocenę dobrą oraz: Uczeń: Uczeń potrafi to, co na ocenę dopuszczającą oraz: • wyjaśnia znaczenie słów: antyk, klasyczny, monoteizm i politeizm, antropocentryzm • wskazuje różnice między politeizmem i monoteizmem • tłumaczy, co oznacza pojęcie imperium rzymskie i odnosi je do właściwego okresu historycznego • podaje datę upadku cesarstwa zachodniorzymskiego i przedstawia znaczenie tego wydarzenia w określaniu ram czasowych epoki • wymienia imiona najważniejszych filozofów starożytnej Grecji: Sokratesa, Platona i Arystotelesa • podaje najważniejsze założenia filozofii stoickiej i epikurejskiej ANTYK – O EPOCE • wyjaśnia znaczenie słów: • określa, na czym polegało judaizm, chrześcijaństwo, przełomowe znaczenie miasto-państwo, wynalazku pisma demokracja oraz imperium • podaje etymologię i i używa ich w wyjaśnia sens słowa odpowiednim kontekście antropocentryzm w • właściwie stosuje w kontekście kultury antyku swoich wypowiedziach przymiotnik klasyczny • wykorzystuje pojęcia miasto-państwo i demokracja do opisu form ustrojowych starożytnej Grecji • wymienia podstawowe założenia filozofii Sokratesa, Platona i Arystotelesa • czyta ze zrozumieniem fragment Uczty Platona i objaśnia platońską metaforę jaskini • tłumaczy, co oznacza pojęcie materializm w odniesieniu do filozofii przyrody • określa sens wyrazu idealizm w kontekście filozofii Platona • wyjaśnia znaczenie słowa Wymagania wykraczające (ocena celująca) Uczeń: potrafi to, co na ocenę bardzo dobrą oraz: • omawia ideę kalokagatii jako ideału człowieczeństwa • wypowiada się na temat fundamentalnej roli starożytności klasycznej w historii kultury europejskiej • wyjaśnia, kim był Perykles i odnosi tę postać do złotego wieku w kulturze greckiej • przedstawia znaczenie prawa rzymskiego dla rozwoju późniejszych kodyfikacji prawnych • podaje datę podziału cesarstwa rzymskiego na wschodnie i zachodnie • tłumaczy, co oznacza pojęcie agora • wyjaśnia znaczenie pojęcia arche • opisuje zasadę złotego środka w odniesieniu do filozofii Arystotelesa • objaśnia sens słów: cynizm, hedonizm, sofistyka • określa pochodzenie słów akademia i liceum • przedstawia główne poglądy Heraklita z Efezu 5. i 6. Sztuka antyku • rozróżnia porządki architektoniczne: dorycki, joński i koryncki • rozpoznaje najważniejsze zabytki starożytnej Grecji i starożytnego Rzymu 7. Teatr antyczny • wymienia nazwy rodzajów literackich i definiuje dramat • wskazuje podstawowe elementy budowy teatru greckiego – orchestrę, proscenium, skene, parodos • wyjaśnia, na czym polegała zasada trzech jedności • przytacza tytuły przynajmniej dwóch tragedii Sofoklesa (Król Edyp i Antygona) 8. i 9. Mitologia Greków i Rzymian • na podstawie fragmentu Mitologii Jana Parandowskiego relacjonuje powstanie świata i bogów według 2 • określa etymologię oraz znaczenie słowa filozofia • podaje główne cechy sztuki antycznej • wymienia rzymskie wynalazki architektoniczne: arkadę oraz kopułę i wskazuje je na przykładach konkretnych zabytków • wyjaśnia znaczenie pojęć: polichromia, fresk, mozaika, kompozycja dzieła, arkada, kariatyda, kolumna, akwedukt, Koloseum, kopuła, łuk triumfalny • rozróżnia antyczne gatunki dramatyczne: tragedię, komedię i dramat satyrowy • opisuje podstawowe elementy budowy teatru greckiego – orchestrę, proscenium, skene, parodos • przedstawia budowę dramatu antycznego cnota i odnosi je do filozofii Sokratesa • omawia znaczenie harmonii w sztuce antyku • tłumaczy, czym jest kanon • objaśnia sens pojęcia mimesis jako kategorii sztuki antycznej • omawia historię narodzin teatru • swobodnie posługuje się pojęciami i wyrażeniami: dytyramb, koryfeusz, agon, chór, koturny, maska, deus ex machina, amfiteatr ANTYK – TEKSTY Z EPOKI • wyjaśnia znaczenie • używa ze zrozumieniem pojęcia mit na tle wierzeń pojęć sacrum i profanum świata starożytnego • tłumaczy znaczenie pojęcia • odróżnia mit od legendy i antropomorfizm i odnosi je baśni do mitów greckich • charakteryzuje antyczny ideał piękna • dokonuje analizy dzieła sztuki według następujących kryteriów: stosunek do natury, kompozycja, sposób ukazania tematu, kontekst kulturowy i filozoficzny • wypowiada się na temat ceramiki antycznej • przedstawia najistotniejsze informacje na temat muzyki w antyku • rozróżnia okresy klasyczny i hellenistyczny w historii sztuki starożytnej Grecji i przyporządkowuje im odpowiednie dzieła • określa rolę trzech pisarzy – Ajschylosa, Eurypidesa i Sofoklesa – w rozwoju dramatu • podaje etymologię słowa tragedia • omawia wpływ tragików greckich: Ajschylosa, Eurypidesa i Sofoklesa oraz komediopisarza Arystofanesa na rozwój teatru • wyjaśnia znaczenie pojęcia archetyp w kontekście mitu o Orfeuszu • na podstawie mitów o Prometeuszu i Syzyfie określa sens pojęcia archetyp • tłumaczy, czym były wierzeń Greków • streszcza mit o Orfeuszu • wymienia imiona najważniejszych bogów greckich (Zeus, Posejdon, Hades, Hera, Hestia, Demeter, Afrodyta, Apollo, Ares, Atena, Hermes i Hefajstos) 12. i 13. U źródeł poezji – liryka grecka • omawia podział na rodzaje literackie • wymienia nazwy gatunków lirycznych uprawianych w antyku 14., 15. i 16. Homer – początki epiki • określa tematykę przeczytanego fragmentu Iliady • uzasadnia przynależność eposu do epiki 3 • charakteryzuje rodzaje mitów: kosmogoniczne, teogoniczne, antropogeniczne oraz genealogiczne i podaje konkretne przykłady każdego z nich • opisuje najważniejszych bogów greckich: Zeusa, Posejdona, Hadesa, Herę, Hestię, Demeter, Afrodytę, Apolla, Aresa, Atenę, Hermesa i Hefajstosa, Artemidę, Uranosa, Gaję, Kronosa, Reę • podaje definicje gatunków lirycznych: pieśni, trenu, anakreontyka, ody, elegii, poezji tyrtejskiej • definiuje patriotyzm w kontekście utworu Tyrtajosa • wymienia twórców starożytnej liryki greckiej: Tyrtajosa, Safonę, Anakreonta • wymienia cechy eposu homeryckiego • wyjaśnia, na czym polega specyfika porównania homeryckiego i wskazuje odpowiednie przykłady w tekście • tłumaczy znaczenie pojęcia stały epitet i podaje przykłady takich epitetów z eposu homeryckiego • interpretuje mit o Orfeuszu • charakteryzuje poezję tyrtejską na przykładzie wiersza Tyrtajosa • interpretuje poezję Anakreonta w odniesieniu do filozofii epikurejskiej • porównuje liryki Tyrtajosa z wierszami Anakreonta • omawia twórczość poetów starożytnej Grecji: Tyrtajosa, Safony, Anakreonta • relacjonuje główne wątki Iliady • odróżnia inwokację od apostrofy • omawia na przykładach istotę toposu misteria eleuzyńskie • interpretuje mit o rodzie Labdakidów • szczegółowo analizuje i interpretuje wiersze, używając terminologii z zakresu teorii literatury (rodzaj liryki, podmiot liryczny, sytuacja liryczna) i wskazując zastosowane w utworze środki wyrazu artystycznego oraz określając ich funkcje • interpretuje liryki Tyrtajosa, Anakreonta i Safony, odnosząc je do światopoglądu starożytnych Greków • ocenia formę i styl poznanych liryków • rozpoznaje i wskazuje cechy stylu podniosłego • charakteryzuje głównych bohaterów Iliady • wymienia imiona drugoplanowych bohaterów Iliady: Andromacha, Priam, Kasandra, Helena, Parys, Laokoon • konfrontuje historię o Laokoonie z rzeźbą Grupa Laokoona • omawia tematykę, toposy i przesłanie Odysei • wyjaśnia, co oznacza wyrażenie koń trojański • wypowiada się na temat dokonań Arystotelesa *18. Poetyka normatywna według Arystotelesa • wyjaśnia pojęcie poetyka normatywna i odnosi je do traktatu Poetyka Arystotelesa *19., 20., 21. i 22. Król Edyp Sofoklesa • streszcza tragedię Król Edyp Sofoklesa • wskazuje w tekście elementy budowy dramatu antycznego • omawia zasadę trzech jedności na przykładzie utworu Sofoklesa • charakteryzuje głównego bohatera tragedii • wymienia funkcje chóru w dramacie antycznym, odwołując się do przykładów z tekstu 23. i 24. Liryka rzymska – Horacy • przedstawia postać Horacego • określa pochodzenie pojęcia mecenas sztuki w nawiązaniu do biografii Horacego • wyjaśnia znaczenie pojęcia horacjanizm 25. i 26. Retoryka • wyjaśnia znaczenie pojęcia retoryka • wyróżnia argumenty rzeczowe, logiczne i emocjonalne • podaje cechy • definiuje zasadę decorum i charakterystyczne pieśni odnosi ją do wybranych (ód) utworów literatury • rozpoznaje rodzaj liryki starożytnej omawianego utworu, jego • sytuuje treść ody w adresata, sposób kreacji kontekście poznanych podmiotu lirycznego i filozofii sytuacji lirycznej • wskazuje zastosowane w • określa problematykę utworze środki wyrazu utworu artystycznego ANTYK – NAUKA O JĘZYKU • prezentuje na • wyjaśnia znaczenie słowa przykładach różne typy perswazja i wskazuje argumentów – rzeczowe, odmiany perswazji: logiczne i emocjonalne propagandę oraz agitację • wymienia etapy • realizuje w praktyce etapy przygotowania przygotowania wypowiedzi 4 • omawia zagadnienie katharsis jako jednej z podstawowych kategorii tragedii greckiej • definiuje zasady mimesis oraz decorum • wyjaśnia istotę tragizmu w kontekście treści utworu • na przykładzie działań Edypa określa funkcjonowanie ironii tragicznej • przedstawia, na czym polega wina tragiczna w odniesieniu do losów głównego bohatera • wypowiada się na temat funkcji zasad mimesis i decorum w budowie tekstu literackiego • wyjaśnia znaczenie pojęcia homo viator • przywołuje szerokie konteksty traktatu Arystotelesa i nawiązania do niego • analizuje zagadnienie fatum w świecie starożytnych Greków, odnosząc się do treści Króla Edypa • posługuje się pojęciem hybris przy charakteryzowaniu postaci Edypa • objaśnia zagadnienie katharsis jako jednej z podstawowych kategorii tragedii greckiej • pisze analizę i interpretację wiersza Horacego • streszcza mit o rodzie Labdakidów • wyjaśnia na przykładzie Króla Edypa, na czym polega zasada decorum • rozpoznaje manipulację językową i najczęstsze chwyty erystyczne • tworzy konspekt dłuższej wypowiedzi ustnej • podczas wypowiadania • rozpoznaje i analizuje wypowiedź propagandową • przywołuje szerokie konteksty twórczości Horacego i nawiązania do niej wypowiedzi ustnej 27. Podsumowanie wiadomości na temat kultury antycznej 28. Powtórzenie wiadomości • streszcza główne tezy fragmentu tekstu Ernsta Hansa Gombricha O sztuce • relacjonuje fragment prozy Tadeusza Borowskiego U nas, w Auschwitzu… • przytacza najważniejsze fakty, sądy i opinie na temat antyku ustnej ANTYK – PODSUMOWANIE I POWTÓRZENIE • prezentuje własne • podsumowuje dziedzictwo wrażenia wynikające z antyku lektury fragmentu tekstu Tadeusza Borowskiego • wykorzystuje najważniejsze konteksty wywodzące się z twórczości antycznej • wyciąga wnioski na tematy związane z twórczością antyczną • określa własne stanowisko w kwestii dziedzictwa antyku ANTYK – NAWIĄZANIA • wymienia elementy • omawia znany sobie kultury starożytnej obecne przykład inspiracji kulturą w dzisiejszym świecie antyku 29. Śladami antyku • rozpoznaje wpływy kultury starożytnej w różnych dziełach sztuki *30. Kto jest barbarzyńcą? • czyta ze zrozumieniem fragmenty tekstów Zbigniewa Herberta Barbarzyńca w ogrodzie i Mieczysława Jastruna Mit śródziemnomorski • relacjonuje opinię Mieczysława Jastruna o starożytnych Grekach • odnosi tekst utworu Zbigniewa Herberta do poznanych dzieł architektury starożytnej Grecji • rozpoznaje polemiczny charakter tekstu Mieczysława Jastruna • interpretuje tytuł tekstu Herberta, odwołując się do toposów (m.in. ogrodu, arkadii, barbarzyńcy) • porównuje tezy zawarte w tekstach Jastruna i Herberta 31. Mitologia współcześnie • streszcza mit o Dedalu i Ikarze • czyta ze zrozumieniem fragment tekstu Konstantego Ildefonsa • streszcza mit o Ledzie i Jowiszu • wyjaśnia znaczenie słów demitologizacja i parodia na przykładzie utworu • interpretuje rzeźbę Igora Mitoraja Ikaro Alato w odniesieniu do kanonu sztuki antycznej oraz mitu o Dedalu i Ikarze 5 się zwraca uwagę na mowę ciała • podejmuje dyskusję na temat roli artysty w czasach antyku i obecnie • bierze udział w dyskusji na temat zagrożeń myślenia idealistycznego • pisze pracę, w której zawiera swój pogląd na temat dziedzictwa antyku • zabiera głos w dyskusji na tematy związane z antykiem i stosuje odpowiednie argumenty • w swoich wypowiedziach dokonuje uogólnień, podsumowań i porównań • wykorzystuje bogate konteksty wywodzące się z twórczości antycznej • formułuje i rozwiązuje problemy badawcze związane z twórczością antyku • podaje przykłady wpływu sztuki starożytnej na twórczość kolejnych epok • podejmuje dyskusję na temat dziedzictwa antyku • interpretuje słowo barbarzyńca w kontekście obu fragmentów • omawia stosunek poszczególnych okresów w historii kultury do dziedzictwa antyku • przywołuje szerokie konteksty i nawiązania obu przeczytanych tekstów • omawia współczesne interpretacje mitologii starożytnych Greków i Rzymian • tworzy parodię dowolnie wybranego mitu Gałczyńskiego Tragiczny koniec mitologii Gałczyńskiego • określa tematykę fragmentu wiersza Marii Pawlikowskiej Jasnorzewskiej Róże dla Safony • nazywa rodzaj liryki występujący w utworze • streszcza fabułę filmu • prezentuje informacje na temat życia, legendy oraz twórczości Safony • określa podmiot liryczny i adresata lirycznego utworu • wypowiada się na temat kreacji podmiotu lirycznego • omawia sytuację liryczną występującą w utworze Jasnorzewskiej • wyjaśnia, na czym polega funkcja metafor w wierszu • pisze analizę i interpretację wiersza • porównuje fabułę filmu z treścią mitu trojańskiego • posługuje się nazwami gatunków filmowych i przyporządkowuje Troję do jednego z nich • porównuje obraz Wolfganga Petersena z innymi dziełami filmowymi podejmującymi wątki antyczne *34. Omówienie filmu Grek Zorba • wypowiada się na temat swoich odczuć po obejrzeniu filmu • definiuje żywioł dionizyjski i odnosi go do Alexisa Zorbasa – głównego bohatera filmu • wypowiada się na temat scenografii, kostiumów, zdjęć, montażu, reżyserii, gry aktorskiej oraz efektów specjalnych w Troi • omawia znaczenia tańca w filmie i w antycznych obrzędach religijnych 36. Świat judeochrześcijański • podaje nazwy religii wywodzących się z Biblii • wymienia podobieństwa i różnice pomiędzy judaizmem a chrześcijaństwem • analizuje relacje dogmatyczne i społeczne pomiędzy judaizmem i chrześcijaństwem, a także pomiędzy wyznaniami chrześcijańskimi • wyczerpująco opisuje jedną z religii wywodzących się z Biblii 37. Biblia – wiadomości wstępne • określa pochodzenie słowa Biblia • prezentuje podział ksiąg biblijnych • omawia funkcje Biblii – sakralną, poznawczą i estetyczną • wymienia nazwy świętych ksiąg innych religii 32. Safona w poezji współczesnej 33. Omówienie filmu Troja 6 • porównuje Greka Zorbę z tragedią antyczną, uwzględniając następujące elementy: przeznaczenie, konflikt tragiczny, winę tragiczną, katharsis BIBLIA – O EPOCE • wymienia nazwy religii • omawia różnice pomiędzy chrześcijańskich i Starym a Nowym wskazuje podstawowe Testamentem różnice pomiędzy nimi • wyjaśnia, czym są • wyjaśnia znaczenie Ewangelie i wymienia pojęcia Testament w imiona ewangelistów odniesieniu do Biblii • dokonuje podziału ksiąg • charakteryzuje przekłady biblijnych na księgi Biblii historyczne, dydaktyczne • wyjaśnia znaczenie pojęć: oraz profetyczne i podaje kanon, teologia, symbol ich przykłady • wymienia przekłady Biblii • określa, w jakich • tworzy recenzję filmu 38. Księga Rodzaju – dzieje początków świata i ludzkości • relacjonuje powstanie świata i człowieka według Biblii *39. W drodze do Ziemi Obiecanej – Księga Wyjścia • relacjonuje treść fragmentu Księgi Wyjścia 40. Rozważania o cierpieniu – Księga Hioba • opowiada historię Hioba 42. Poezja biblijna – Księga Psalmów • przyporządkowuje psalmy do liryki • określa rodzaj liryki oraz nadawcę i adresata psalmów • wyjaśnia znaczenie pojęć psalm i psałterz • uzasadnia przynależność Pieśni nad Pieśniami do liryki 43. Biblijne oblicza miłości – Pieśń nad Pieśniami 7 językach została zapisana Biblia • wyjaśnia znaczenie pojęć werset i alegoria BIBLIA – TEKSTY Z EPOKI • wyjaśnia znaczenie • porównuje biblijny opis frazeologizmu zakazany stworzenia świata i owoc człowieka z opisem • definiuje pojęcia genesis mitologicznym i patriarcha • interpretuje opowieść o zerwaniu owocu z drzewa zakazanego (o grzechu pierworodnym) • formułuje wypowiedź na temat wolnej woli w kontekście opowieści o grzechu pierworodnym • interpretuje obraz Tycjana Grzech pierworodny i Williama Blake’a Bóg stwarzający wszechświat • charakteryzuje relację między Bogiem a człowiekiem na podstawie fragmentów Księgi Wyjścia • omawia relacje między Hiobem a Bogiem na podstawie fragmentu Biblii • wypowiada się na temat symboliki wydarzeń opisanych w Księdze Wyjścia • przedstawia rolę Mojżesza w historii judaizmu • analizuje dzieła plastyczne inspirowane Księgą Wyjścia • interpretuje przemianę postawy Hioba po rozmowie z Bogiem • podejmuje dyskusję na temat sensu cierpienia i zgody Boga na istnienie zła (teodycei) • klasyfikuje psalmy według poznanych kryteriów • podaje przykłady paralelizmów • wypowiada się na temat związku psalmów z muzyką • wskazuje środki stylistyczne zastosowane w psalmach i omawia ich funkcje • przedstawia obraz Boga wyłaniający się z psalmów • omawia problem cierpienia we współczesnym świecie • interpretuje obraz Léona Bonnata w kontekście historii Hioba • porównuje tłumaczenia psalmów (z Biblii Tysiąclecia, Jana Kochanowskiego i Czesława Miłosza) • charakteryzuje relacje między Oblubieńcem a Oblubienicą • wyjaśnia znaczenie wyrażenia miłość • omawia oddziaływanie Pieśni nad Pieśniami na zmysły, wskazując cytaty z tekstu • odnajduje środki • podejmuje dyskusję na temat przynależności Pieśni nad Pieśniami do kanonu biblijnego • wypowiada się na temat • porównuje opis miłości zaprezentowany w Pieśni nad Pieśniami z wybranymi utworami miłosnymi z kręgu zmysłowa w kontekście utworu stylistyczne zastosowane w utworze i określa ich funkcję symbolicznej interpretacji Pieśni • uzasadnia sens posługiwania się formą przypowieści w Biblii • wskazuje na średniowiecznej miniaturze Czterech ewangelistów atrybuty właściwe poszczególnym ewangelistom • wypowiada się na temat sposobów obrazowania i wywoływania nastroju grozy w Apokalipsie • porównuje biblijną Apokalipsę z innymi przedstawieniami końca świata 44. Moralizatorski sens przypowieści biblijnych • odczytuje przypowieści na poziomie dosłownym i alegorycznym • tłumaczy znaczenie pojęcia parabola • wymienia elementy świata przedstawionego, zwracając uwagę na ich schematyczną konstrukcję • wyjaśnia funkcję schematycznej konstrukcji przypowieści i podaje przyczynę braku imion bohaterów • odróżnia przypowieść od exemplum 46. Wizja końca świata w Apokalipsie św. Jana • streszcza Księgę Apokalipsy na podstawie przeczytanych fragmentów • opisuje jeźdźców Apokalipsy i charakteryzuje ich na podstawie ryciny Albrechta Dürera Czterech jeźdźców Apokalipsy • definiuje pojęcie eschatologii • wskazuje główne cechy stylu Apokalipsy • interpretuje symbole i alegorie znajdujące się w omawianym fragmencie *47. O miłości bliźniego – Pierwszy list św. Jana Apostoła • omawia obraz miłości wyłaniający się z listu św. Jana • wyjaśnia znaczenie pojęć kazanie i list apostolski 49. Style wypowiedzi • wymienia style funkcjonalne obecne w języku polskim i rozpoznaje je w praktyce • wymienia najczęstsze rodzaje stylizacji językowej • dostrzega i • podejmuje dyskusję na charakteryzuje temat funkcjonowania rewolucyjność nauki przykazania miłości Jezusa z Nazaretu zawartej bliźniego w liście św. Jana BIBLIA – NAUKA O JĘZYKU • podaje cechy stylów • rozpoznaje stylizację funkcjonalnych językową • wskazuje wyróżniki stylu biblijnego BIBLIA – PODSUMOWANIE I POWTÓRZENIE 8 popkultury • opisuje postać z obrazu Oblubienica Rossettiego i zestawia ją z literackim pierwowzorem z Biblii • podejmuje dyskusję na temat aktualności wzorców moralnych propagowanych w przypowieściach • podaje przykłady utworów literackich o charakterze parabolicznym • pisze analizę porównawczą Apokalipsy i dowolnego dzieła prezentującego koniec świata (literackiego, malarskiego bądź filmowego) • porównuje obraz Fra Angelica Kazanie na górze z treścią listu św. Jana • przywołuje szerokie konteksty listu św. Jana i nawiązania do niego • omawia różnice pomiędzy stylem funkcjonalnym a artystycznym • podaje cechy dobrego stylu • tworzy teksty napisane różnymi stylami funkcjonalnymi 50. Podsumowanie wiadomości na temat Biblii • relacjonuje opinie na temat Biblii, zawarte w tekstach Anny Kamieńskiej Książka nad książkami i Anny Świderkówny Rozmowy o Biblii • wskazuje i komentuje różnice pomiędzy tekstami obu autorek • na podstawie przeczytanych fragmentów formułuje własne sądy na temat Biblii • podejmuje dyskusję o miejscu Biblii w przeszłości i we współczesnym świecie • wypowiada się na temat wpływu Biblii na dzieje świata 51. Powtórzenie wiadomości • przytacza najważniejsze fakty, sądy i opinie na temat Biblii • wykorzystuje najważniejsze konteksty wywodzące się z Biblii • rozważa zagadnienia poruszane w przeczytanych fragmentach Biblii i formułuje własne sądy na ich temat oraz wnioski • zabiera głos w dyskusji na tematy związane z Biblią i stosuje odpowiednie argumenty • w swoich wypowiedziach dokonuje uogólnień, podsumowań i porównań • wykorzystuje bogate konteksty wywodzące się z Biblii • formułuje i rozwiązuje problemy badawcze związane z Biblią 52. Śladami Biblii • rozpoznaje inspiracje biblijne w sztuce BIBLIA – NAWIĄZANIA • wymienia motywy w • omawia przykład dzieła kulturze współczesnej, zainspirowanego Biblią wywodzące się z Biblii • podaje przykłady inspiracji biblijnych, realizowane w określonych epokach *53. Poezja współczesna inspirowana Biblią • odczytuje ze zrozumieniem treść wierszy Zbigniewa Herberta Książka i Anny Achmatowej Żona Lota • relacjonuje historie zburzenia Sodomy i Gomory • nazywa rodzaj liryki występujący w utworach • relacjonuje treść fragmentów tekstów Harolda Kushnera Co się naprawdę zdarzyło w ogrodzie Edenu? i Frédérica Beigbedera Windows on the World • szczegółowo omawia wybrany przykład współczesnego dzieła sztuki inspirowanego Biblią • pisze analizę porównawczą obu utworów 54. i 55. O Biblii dzisiaj 9 • określa adresata i nadawcę wierszy • rozpoznaje bohaterów lirycznych wiersza Achmatowej • odnajduje nawiązania biblijne w wierszu Herberta • określa stosunek podmiotu lirycznego do Biblii w wierszu Herberta oraz do żony Lota w wierszu Achmatowej • interpretuje oba wiersze • uzasadnia porównanie World Trade Center do wieży Babel z tekstu Frédérica Beigbedera • opisuje dzieło Jerzego Nowosielskiego Krucyfiks • określa funkcję pytań w tekście Harolda Kushnera • porównuje autorską interpretację historii biblijnej z interpretacją kanoniczną • wskazuje literaturę pomocną do interpretacji krucyfiksu • interpretuje znaczenie krucyfiksu w kontekście symboliki chrześcijańskiej • wymienia tytuły innych dzieł Jerzego Nowosielskiego i je interpretuje 56. Biblia w filmie – Pasja Mela Gibsona • przytacza treść historii o grzechu pierworodnym i zburzeniu wieży Babel • streszcza fabułę filmu 57. Kino o wartościach – Dekalog I Krzysztofa Kieślowskiego • przedstawia swoje odczucia po obejrzeniu filmu 59. i 60. Średniowiecze – wprowadzenie do epoki • podaje etymologię nazwy epoki • wymienia najważniejsze wydarzenia związane z początkiem i końcem średniowiecza • wyjaśnia znaczenie słów teocentryzm i feudalizm • określa fazy średniowiecza 61. i 62. Filozofia chrześcijańska • czyta ze zrozumieniem fragment Wyznań św. Augustyna oraz Summy teologicznej św. Tomasza • wyjaśnia znaczenie pojęcia asceza 63. i 64. Sztuka • rozpoznaje najważniejsze 10 • wyjaśnia funkcję retrospekcji w Pasji • wypowiada się na temat kompozycji filmu • zabiera głos w dyskusji na temat postawy bohatera filmu – Krzysztofa • wypowiada się na temat dialogów, narracji i kadrowania w filmie • analizuje rolę przypadku w konstrukcji fabuły ŚREDNIOWIECZE – O EPOCE • omawia najważniejsze • analizuje specyfikę wydarzenia związane z periodyzacji polskiego początkiem i końcem średniowiecza średniowiecza • omawia, na czym polegał • porównuje ramy czasowe średniowieczny średniowiecza polskiego i uniwersalizm i teocentryzm europejskiego • charakteryzuje średniowieczny system szkolny • wyjaśnia, co oznacza sformułowanie Biblia pauperum • wymienia podstawowe • na podstawie Summy założenia obu filozofii teologicznej wyjaśnia • tłumaczy, co oznaczają pochodzenie hierarchii pojęcia: dualizm, bytów według św. Tomasza iluminacja, akt, potencja, • omawia wpływ idei hierarchia bytów hierarchii bytów na średniowieczną koncepcję władzy i społeczeństwa • wymienia podstawowe • wyjaśnia i ilustruje • podejmuje dyskusję na temat zasadności ukazania w filmie drastycznych scen • interpretuje postać szatana • interpretuje postać graną w filmie przez Artura Barcisia • podejmuje dyskusję o hierarchii wartości we współczesnym świecie • porównuje epizody filmowe z ich ewangelicznymi opisami • pisze recenzję filmu • interpretuje rolę karnawału • opisuje wpływ antyku i kultury arabskiej na średniowiecze • przedstawia różnice między filozofią św. Augustyna a filozofią św. Tomasza • interpretuje portret św. Augustyna • objaśnia alegoryczne znaczenie koloru na obrazie Justusa z Gandawy • analizuje średniowieczne • wymienia cechy stylu • formułuje wypowiedź na temat innego filmu z cyklu Dekalog średniowieczna zabytki polskiego i europejskiego średniowiecza • odróżnia styl romański od gotyckiego 65. Teatr średniowieczny • podaje nazwy średniowiecznych gatunków teatralnych 66. Bogurodzica – najstarszy polski utwór poetycki • czyta ze zrozumieniem Bogurodzicę • wskazuje przykłady archaizmów w utworze 67. Ludzki wymiar cierpienia Matki Boskiej w Lamencie świętokrzyskim • czyta ze zrozumieniem Lament świętokrzyski • wskazuje przykłady archaizmów w utworze 69. Motyw tańca śmierci w Rozmowie Mistrza Polikarpa ze Śmiercią • czyta ze zrozumieniem Rozmowę Mistrza Polikarpa ze Śmiercią • streszcza utwór • wskazuje przykłady 11 cechy stylu romańskiego i przykładami parenetyczny i gotyckiego anonimowy charakter sztuki • podaje przykłady średniowiecznej zabytków polskiego i • omawia alegorię i podaje europejskiego jej przykłady średniowiecza • używa we właściwym • właściwie posługuje się kontekście terminów: terminami: płaskorzeźba, symultanizm, rzeźba pełnofigurowa, iluminatorstwo, miniatura, fresk, pieta, ikona, nawa, chorał, bazylika ołtarz, prezbiterium, apsyda, katedra, przypora, rozeta, witraż, portal • wymienia cechy • wypowiada się na temat teatralnych gatunków funkcji teatru w średniowiecznych średniowieczu ŚREDNIOWIECZE – TEKSTY Z EPOKI • rozpoznaje podmiot • wypowiada się na temat liryczny oraz adresata kompozycji utworu utworu • omawia funkcję • wskazuje archaizmy Bogurodzicy w leksykalne i fleksyjne w średniowiecznej Polsce Bogurodzicy • wyjaśnia znaczenie pojęcia kierlesz • określa sytuację liryczną, • charakteryzuje Maryję jako podmiot liryczny i matkę adresatów utworu • rozpoznaje w wierszu • wskazuje archaizmy motyw Stabat mater leksykalne i fleksyjne w Lamencie świętokrzyskim dzieło sztuki według następujących kryteriów: symbolika, kolorystyka, kolejność ukazywania postaci, sposób przedstawienia sylwetki ludzkiej, kontekst filozoficzny i historyczny dzieła, kompozycja bizantyjskiego i podaje jego przykłady • wypowiada się na temat muzyki średniowiecznej • objaśnia psychomachię w kontekście moralitetu • przywołuje szerokie konteksty i nawiązania • odnajduje w treści Bogurodzicy motyw deesis i odnosi go do sztuk plastycznych • omawia formę wiersza • wskazuje podobieństwa między motywem deesis w Bogurodzicy a przedstawionym na średniowiecznej ikonie • porównuje obrazy Maryi z Lamentu świętokrzyskiego i z Bogurodzicy • opisuje obraz śmierci przedstawiony w utworze, posługując się przy tym terminem alegoria • wskazuje w tekście • omawia na podstawie lektury światopogląd ludzi średniowiecza • wypowiada się na temat średniowiecznych wskazań • zestawia obrazy męki Pańskiej przedstawione w Lamencie świętokrzyskim i na obrazie Matthiasa Grünewalda Ukrzyżowanie • wypowiada się na temat obrazu Żydów w tekście Lamentu świętokrzyskiego • porównuje motyw danse macabre przedstawiony w Rozmowie… i na obrazie Bernta Notkego Taniec śmierci • odnajduje w przeczytanym fragmencie motyw danse macabre • wyjaśnia przyczyny popularności motywu archaizmów w tekście archaizmy leksykalne i fleksyjne • czyta ze zrozumieniem Legendę o św. Aleksym • streszcza żywot św. Aleksego • wskazuje przykłady archaizmów w utworze • relacjonuje treść fragmentu Pochwała stworzenia • charakteryzuje Pochwałę stworzenia jako hymn • charakteryzuje świętego jako ascetę • podaje przykłady archaizmów leksykalnych i fleksyjnych z tekstu 73. Średniowieczny wzorzec rycerza – Król Artur i rycerze Okrągłego Stołu • streszcza fragment utworu Król Artur i rycerze Okrągłego Stołu 74. Średniowieczna miłość – Dzieje Tristana i Izoldy dla fragmentów utworu: • streszcza fragment Dziejów Tristana i Izoldy dla całości utworu: • streszcza utwór Dzieje Tristana i Izoldy • sporządza plan wydarzeń • wymienia tytuły europejskich eposów rycerskich • odnosi zachowania Artura do średniowiecznego kodeksu rycerskiego • wyjaśnia znaczenie pojęcia epos rycerski dla fragmentów utworu: • formułuje zasady miłości rycerskiej dla całości utworu: • omawia etos rycerski na przykładzie postaci Tristana 75. Historiografia • opisuje wzorzec władcy • wymienia obowiązki 70. Średniowieczny ideał ascety – Legenda o św. Aleksym *71. Świętość afirmacyjna – św. Franciszek 12 • porównuje postawy dwóch świętych: św. Franciszka i św. Aleksego śmierci w średniowieczu • wyjaśnia w kontekście utworu znaczenie pojęć memento mori i ars moriendi • wskazuje w utworze typowe elementy legendy hagiograficznej ars moriendi • tłumaczy, czym była w średniowieczu czarna śmierć • podejmuje dyskusję na temat aktualności ascezy oraz sensu takiej drogi do świętości • opisuje inne przykłady ascezy średniowiecznej • wyjaśnia, jaką rolę odgrywali święci w życiu ludzi średniowiecza • odnajduje w tekście elementy stylu biblijnego • wyraża opinię na temat dwóch dróg do świętości – św. Aleksego i św. Franciszka • na przykładzie tekstu objaśnia funkcję fantastyki w epice rycerskiej • tłumaczy, co oznacza pojęcie etos • interpretuje dzieło Giotta • wyjaśnia znaczenie pojęcia franciszkanizm • przywołuje szerokie konteksty interpretacyjne związane z postacią św. Franciszka • analizuje etos rycerza i wyraża swoją opinię na ten temat dla fragmentów utworu: • objaśnia funkcję fantastyki w tekście dla całości utworu: • podaje przykłady elementów fantastyki w Dziejach Tristana i Izoldy i określa ich funkcję dla fragmentów utworu: • analizuje specyfikę uczucia łączącego Tristana i Izoldę dla całości utworu: • charakteryzuje obyczajowość średniowieczną na podstawie Dziejów Tristana i Izoldy • wypowiada się na temat XV-wiecznego obrazu Rycerze Okrągłego Stołu i św. Graal • opisuje współczesne dzieła (filmowe, literackie) nawiązujące do średniowiecznych opowieści o rycerzach • streszcza historię Abelarda i Heloizy • podaje przykłady dzieł (także współczesnych) opartych na historii podobnej do romansu Tristana i Izoldy • wypowiada się na temat miniatury Tristan i Izolda podczas morskiej podróży • na podstawie Kroniki • omawia uwarunkowania • przygotowuje mowę polska w średniowieczu na podstawie charakterystyki Bolesława Chrobrego pióra Galla Anonima • definiuje pojęcie kronika *76. Testament poetycki François Villona • czyta ze zrozumieniem fragment Wielkiego testamentu • prezentuje życiorys Villona, stanowiący kanwę utworu dla fragmentów utworu: • na podstawie fragmentów Boskiej Komedii ogólnie omawia budowę piekła, czyśćca i raju dla całości utworu: • opisuje budowę zaświatów • wyjaśnia znaczenie słowa prekursor *77. Podróż po zaświatach – Boska Komedia Dantego Alighieri 78. U źródeł języka polskiego • wymienia dialekty polszczyzny • przytacza przykłady zabytków języka polskiego (w tym pierwsze zapisane zdanie) 80. Podsumowanie • relacjonuje opinie na 13 króla przedstawione przez kronikarza • podaje przykłady dzieł polskiej historiografii średniowiecznej • definiuje pojęcie historiografia • interpretuje tytuł tekstu • wyjaśnia znaczenie pojęcia testament poetycki polskiej wypowiada się na temat stosunków społecznych i obyczajowości w średniowiecznej Polsce • charakteryzuje dzieła polskiej historiografii średniowiecznej • wypowiada się na temat środków stylistycznych użytych w wierszu oraz zastosowanej w nim kompozycji dla fragmentów utworu: • charakteryzuje narratora Boskiej Komedii • wyjaśnia znaczenie tytułu tekstu dla całości utworu: • wypowiada się na temat postaci pojawiających się w utworze • tłumaczy znaczenie pojęć poemat epicki i summa dla fragmentów utworu: • wylicza elementy dzieła charakterystyczne dla średniowiecza i renesansu dla całości utworu: • wymienia i ilustruje przykładami elementy dzieła charakterystyczne dla średniowiecza i dla renesansu ŚREDNIOWIECZE – NAUKA O JĘZYKU • rozpoznaje we • omawia historię współczesnym języku zapożyczeń niektóre pozostałości • wskazuje przykłady staropolskie, np. ślady wyrazów z przegłosem liczby podwójnej polskim, palatalizacją oraz e ruchomym historyczne początków piśmiennictwa polskiego • podejmuje dyskusję na temat wizerunku współczesnych władców w mediach pochwalną na cześć wybranej przez siebie osoby • porównuje obraz przemijania zawarty w Wielkim Testamencie ze współczesnymi wyobrażeniami na ten temat dla fragmentów utworu: • wypowiada się na temat sposobu obrazowania w utworze dla całości utworu: • interpretuje symbole obecne w dziele Dantego • przywołuje szerokie konteksty wywodzące się z Wielkiego testamentu i nawiązania do utworu • podaje przyczyny zmian zachodzących w języku polskim • sytuuje język polski we właściwej grupie języków słowiańskich • wymienia nazwy podstawowych grup języków wywodzących się z języka praindoeuropejskiego oraz języków spoza rodziny indoeuropejskiej ŚREDNIOWIECZE – PODSUMOWANIE I POWTÓRZENIE • wskazuje i komentuje • formułuje własne sądy na • podejmuje dyskusję • omawia fresk Dante i trzy królestwa • przywołuje szerokie wiadomości 81. Powtórzenie wiadomości temat średniowiecza, zawarte we fragmentach tekstów Franca Cardiniego Wojownik i rycerz oraz Johana Huizingi Jesień średniowiecza • odtwarza najważniejsze fakty, sądy i opinie na temat średniowiecza różnice pomiędzy tekstami obu autorów podstawie przeczytanych fragmentów dotyczącą oceny średniowiecza, w której odwołuje się do fragmentów tekstów Cardiniego i Huizingi konteksty i nawiązania wywodzące się ze światopoglądu i z twórczości średniowiecza • wykorzystuje najważniejsze konteksty wywodzące się ze średniowiecza • rozważa zagadnienia poruszane w przeczytanych tekstach średniowiecznych i formułuje własne sądy na ich temat oraz wnioski • zabiera głos w dyskusji na tematy związane ze światopoglądem oraz twórczością średniowiecza i stosuje odpowiednie argumenty • w swoich wypowiedziach dokonuje uogólnień, podsumowań i porównań • wykorzystuje bogate konteksty wywodzące się ze światopoglądu i z twórczości średniowiecza • formułuje i rozwiązuje problemy badawcze związane z epoką średniowiecza • analizuje wybrany przykład inspiracji kulturą średniowiecza • podaje przykłady wpływów sztuki średniowiecznej na twórczość kolejnych epok • omawia stosunek poszczególnych okresów w historii kultury do dziedzictwa średniowiecza • pisze analizę i interpretację wiersza ŚREDNIOWIECZE – NAWIĄZANIA • wymienia elementy • omawia wpływy kultury kultury średniowiecza średniowiecznej w różnych obecne w dzisiejszym dziełach sztuki świecie 82. Śladami średniowiecza • rozpoznaje inspiracje sztuką średniowiecza *83. Poetycki komentarz do ascezy • rozpoznaje kontekst literacki wiersza Kazimiery Iłłakowiczówny Opowieść małżonki św. Aleksego • referuje opinię bohaterów Imienia róży na temat śmiechu • określa typ liryki występujący w utworze, a także wskazuje podmiot liryczny i adresata wiersza • porównuje legendę średniowieczną z poetyckim komentarzem współczesnej poetki • omawia kontekst kulturowy wykorzystany w wierszu • porównuje stosunek do śmiechu obecny w Imieniu róży i Stołku dla wesołka • podejmuje dyskusję na temat funkcji śmiechu w kulturze średniowiecza i dzisiaj • przywołuje szerokie konteksty i nawiązania obecne w utworze Umberta Eco Imię róży • streszcza fragment tekstu Andrzeja Sapkowskiego Miecz przeznaczenia • wymienia motywy średniowieczne, którymi posłużył się autor Miecza przeznaczenia • rozpoznaje we fragmencie Imienia róży autora księgi – Arystotelesa • omawia rolę błazna na dworach • odnajduje w tekście elementy stylizowane na polszczyznę średniowieczną • wskazuje w dziele Zdzisława Beksińskiego nawiązania do wieków średnich oraz elementy • interpretuje obraz Zdzisława Beksińskiego • porównuje dzieło Beksińskiego z animacją 84. Śmiech w średniowieczu 85. Współczesne inspiracje średniowieczem 14 86. Średniowiecze w krzywym zwierciadle – Monty Python i św. Graal • streszcza fabułę filmu • odnajduje w filmie motywy średniowieczne • wyjaśnia w kontekście filmu znaczenie słów absurd oraz ironia *87. Współczesny moralitet – Siódma pieczęć Ingmara Bergmana • odnajduje w tekście nawiązania do kultury i obyczajowości średniowiecza • interpretuje tytuł filmu i objaśnia jego funkcję • wyjaśnia w kontekście dzieła Bergmana znaczenie pojęć personifikacja i taniec śmierci • porównuje bohaterów filmu z ich pierwowzorami z legend arturiańskich • wyjaśnia, na czym polega specyfika angielskiego humoru • rozpoznaje w filmie konwencję moralitetu • tłumaczy na podstawie Siódmej pieczęci, czym jest teodycea charakterystyczne dla sposobu obrazowania malarza • analizuje środki tworzące w filmie klimat średniowiecza Tomasza Bagińskiego Katedra • odczytuje przesłanie filmu • przywołuje szerokie konteksty wywodzące się z filmu Siódma pieczęć i nawiązania do niego • podejmuje dyskusję na temat walorów artystycznych i poznawczych filmu Autor: Magdalena Lotterhoff 15
