Komentarz Głównego Inspektora Sanitarnego dot. przypadków

Warszawa, listopad 2013
Komentarz Głównego Inspektora Sanitarnego dot. przypadków celowego zakażania
przez rodziców swoich dzieci chorobami zakaźnymi w trakcie tzw. ospa-party.
W ostatnich latach nasila się zjawisko celowego zakażania przez rodziców swoich
dzieci w trakcie tzw. ospa-party. Rodzice ci kierując się w swoim mniemaniu dobrem dziecka
w sposób świadomy narażają dziecko na zakażenie wirusami wywołującymi choroby zakaźne
wieku dziecięcego (w tym przypadku wirusem ospy wietrznej i półpaśca) poprzez celowe
kontaktowanie własnego dziecka z innym dzieckiem aktualnie chorym na tę chorobę zakaźną
i z zamiarem wywołania u dziecka zachorowania na tę chorobę. Działania te zazwyczaj są
motywowane chęcią wytworzenia u dziecka trwałej odporności przeciwko chorobom
zakaźnym w następstwie ich przebycia, które to działanie rodzice często traktują, jako
działanie alternatywne do szczepień ochronnych, bądź działanie to wynika z istniejącego
w danej rodzinie i praktykowanego od wielu pokoleń zwyczaju celowego zakażania dzieci.
W przeszłości bowiem, wobec braku szczepień ochronnych przeciw chorobom zakaźnym,
celowe zakażenie dziecka wirusami różyczki, świnki, ospy wietrznej, czy też odry, było
działaniem racjonalnym i niejednokrotnie zalecanym przez lekarzy, ze względu na zwykle
lżejszy i obarczony mniejszym ryzykiem powikłań przebieg tych chorób przebytych w wieku
dziecięcym. Obecnie wobec powszechnej dostępności skutecznych i bezpiecznych
szczepionek przeciw tym chorobom zakaźnym celowe zakażanie dzieci jest działaniem nie
dającym się uzasadnić medycznie i szkodzącym dziecku, ponieważ może narazić dzieci na
ciężki przebieg chorób zakaźnych oraz ich powikłania, w tym prowadzące do trwałego
uszczerbku na zdrowiu, a nawet zgonu. Niezależnie od tego celowe zakażenie dziecka
chorobą zakaźną, nawet jeśli jest przez rodzica motywowane opatrznie rozumianym dobrem
dziecka, narażając je na zachorowanie lub utratę zdrowia – w istocie narusza dobro dziecka,
jest sprzeczne z interesem społecznym i narusza obowiązujące normy prawne.
Art. 48 Konstytucji RP zapewnia rodzicom prawo do wychowywania dziecka zgodnie
z własnymi przekonaniami, jednak nie daje rodzicom absolutnej władzy nad dzieckiem
umożliwiającej w sposób dowolny postępowania z dzieckiem, a także przewiduje możliwość
ograniczania praw rodzicielskich w przypadkach określonych w ustawie i na podstawie
prawomocnego orzeczenia sądu. Jednocześnie art. 68 ust. 1 Konstytucji RP zapewnia
każdemu (również dziecku) prawo do ochrony zdrowia, zaś art. 72 ust. 1 Konstytucji RP
nakłada na państwo obowiązek ochrony praw dziecka.
Zgodnie z art. 95 § 1 i 3 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy
(Dz.U. z 2012 r. poz. 788, z późn. zm.) - zwanej dalej K.r.o. - władza rodzicielska obejmuje
w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem
dziecka oraz do wychowania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw. Władza
rodzicielska powinna być jednak wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes
społeczny (wyrażający się m.in. dążeniem do zwalczania epidemicznie szerzących się chorób
zakaźnych). Zgodnie z art. 109 § 1 i art. 111 § 1. K.r.o. jeśli dobro dziecka jest zagrożone,
w tym, jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe
obowiązki względem dziecka, sąd opiekuńczy może ich pozbawić władzy rodzicielskiej lub tę
władzę ograniczyć a także wydać inne odpowiednie zarządzenia służące dobru dziecka
(np. nakazać jego umieszczenie w rodzinie zastępczej, w domu dziecka itp.).
Niezależnie od tego zgodnie z art. 106 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks
wykroczeń (Dz.U. z 2010 r. Nr 46 poz. 275, z późn. zm.) osoba, która mając obowiązek opieki
lub nadzoru nad małoletnim do lat 7 albo nad inną osobą niezdolną rozpoznać lub obronić się
przed
niebezpieczeństwem,
dopuszcza
do
jej
przebywania
w
okolicznościach
niebezpiecznych dla zdrowia człowieka, podlega karze grzywny albo karze nagany. Ponadto
może mieć zastosowanie przepis art. 160 § 1-3 ustawy z dnia 9 czerwca 1997 r. Kodeks karny
(Dz.U. Nr 88, poz. 533, z późn. zm.) przewidujący odpowiedzialność karną osoby, która
naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku
na zdrowiu (wówczas podlega karze pozbawienia wolności do lat 3), z tym że jeżeli na
sprawcy ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo wówczas podlega
on karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5, również gdy działa nieumyślnie
(jednak wówczas podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności
do roku).
Należy ponadto zauważyć, że zdrowie jest niezbywalnym dobrem osobistym dziecka,
podlegającym ochronie prawnej na podstawie art. 23 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r.
Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16 poz. 93 z późn. zm.) - zwanej dalej K.c. - w przypadku
naruszenia którego, zgodnie z art. 24 § 1 K.c. osoba, której została wyrządzona szkoda, może
dochodzić zadośćuczynienia pieniężnego. Przepisy art. 444-448 K.c. szczegółowo określają,
że poszkodowanemu, który doznał rozstroju zdrowia może zostać zasądzone odszkodowanie
renta, zwrot kosztów leczenia, rehabilitacji, przygotowania zawodowego itp. Przepisy K.c. nie
wykluczają możliwości dochodzenia przez dziecko na drodze cywilnej odszkodowania od
rodziców za uszczerbek na zdrowiu doznany w dzieciństwie w wyniku celowego zakażenia.