Obraz Boży I. W Biblii - Fundamentalne pojęcie antropol.-teol. opisujące status osoby ludzkiej: stworzony przez Boga człowiek pozostaje w ścisłej, ontycznej relacji do swego Stwórcy, będąc jego „obrazem”. Obraz Boży opisuje trwałą, dotykającą istoty ludzkiego bytu, ontyczną relację istniejącą między człowiekiem i Bogiem, i wskazuje na wyjątkowy status człowieka, jego godność i przeznaczenie, odmienne od pozostałych dzieł i istot stworzonych. Jako obraz Boży, człowiek jest różny od Stwórcy, ale jest także inny od pozostałych istot stworzonych (Rdz 1,11.20-21; 2,19-20); człowiek jest koroną stworzenia, jest zdolny kochać i jest panem świata stworzonego. Grzech pierwszych rodziców nie zniszczył obrazu Bożego w człowieku (por. Rdz 5,1-3; 9,6), jednak przesądził o jego dalszym losie; odtąd udziałem człowieka stał się grzech, cierpienie i śmierć, a ostatecznie „nowe stworzenie”. Wg Biblii człowiek jest dziełem Boga i Bożym stworzeniem (Rdz 1,26-27; 2,7.21-22; por. Ps 119,73; 138,8; Hi 10,8-13; Iz 45,11-12; 64,7), jednak już pierwszy opis precyzuje, iż człowiek został stworzony na „obraz” Boga, jako jego „podobieństwo” (Rdz 1,26-27). Biblia różni się w tym od kosmogonii pozabibl., które mówią o pochodzeniu ludzkości wprost od bogów lub od boskiego elementu, niekiedy wskazując na fiz. spłodzenie ludzi przez bogów (Akkad, Ugarit, Egipt), albo uczą o jakimś podobieństwie z bóstwem, np. przez obdarzenie rozumem i inteligencją (Babilonia); z kolei wg Egipcjan „obrazem” bóstwa był król-faraon. Podstawą jest tekst bibl.: „Stwórzmy człowieka na nasz obraz, jako nasze podobieństwo” (Rdz 1,26). Dyskutuje się znaczenie liczby mnogiej odniesionej do Boga, widząc tu m.in. pluralis maiestaticus lub deliberationis, lub odniesienie do dworu niebiańskiego (por. Ps 8,6; Iz 6,8), zaś ojcowie Kościoła wskazywali na Trójcę Świętą (Ireneusz, Adv.haer IV, 20.1; por. List Barnaby 5-6). Różnie objaśnia się także znaczenie 2 terminów opisujących status i godność człowieka: obraz (hebr. selem, gr. eikōn, łac. imago) i podobieństwo (hebr. demut, gr. homoiōsis, łac. similitudo); pierwszy, obraz, zgodnie z hebr. znaczeniem wskazuje na relację, jaka istnieje między osobami – żywe odwzorowanie, ucieleśnienie przedstawianej postaci (Rdz 5,3; por. Lb 33,52; Ps 39,7; 73,20; Ez 16,17), tym samym zaś termin wskazuje na niezwykły związek, jaki istnieje między Bogiem i człowiekiem; drugi termin, podobieństwo, łagodzi wymowę poprzedniego określenia uściślając i wyjaśniając, iż nie chodzi o identyczność (Rdz 5,1.3; por. 1 Krl 16,10; Ez 1,5). Ojcowie Kościoła sądzili (Ireneusz, Orygenes), iż chodzi o 2 wymiary osoby ludzkiej: „obraz” reprezentuje funkcje i zdolności, które upodobniają człowieka do Boga, zaś „podobieństwo” to dary nadnaturalne dopełnione w Chrystusie. Ze względu na sens terminu selem pojawiła się opinia, iż autor bibl. miał na myśli obraz i podobieństwo w sensie cielesnym, podobieństwo fiz. (P. Humbert). Kwestia jest nadal dyskutowana, bowiem obrazem Boga jest cały człowiek, zaś autor bibl. nie znał gr. rozróżnienia na ciało i duszę; nadto stwarzając człowieka na swój obraz, Bóg stworzył go jako „mężczyzną i kobietę” (Rdz 1,27), odtąd złączenie mężczyzny i kobiety i ich wzajemna miłość to obraz komunii boskich Osób i wewn. życia Bożego (K. Barth). Wg najbardziej popularnej opinii człowiek stworzony na obraz Boży posiada z Bogiem podobieństwo duchowe; podkreśla się, iż w świetle Biblii Bóg jest Duchem (Rdz 6,3; Pwt 4,15-16; Iz 31,3; Hi 10,4), a stąd Jego obrazem w człowieku jest sfera duchowa, przede wszystkim rozum i wolna wola, które są obrazem inteligencji i woli Bożej. Niektórzy twierdzą, iż cały człowiek z wszystkimi jego możliwościami jest obrazem Boga i podkreślają takie przymioty Boże jak miłość, wierność, dobroć czy świętość, oraz wieczność (por. Mdr 2,23); człowiek jest reprezentantem Boga na ziemi, ma władzę i panowanie nad światem stworzonym (Rdz 1,28; 9,7; por. Ps 8,7-8) i nie 2 wolno go zabić (Rdz 9,6); autorzy ST kontynuują naukę o godności człowieka (por. Ps 8,5-9; 145,10-16; Syr 17,1-12). Jezus Chrystus podkreślał wielką godność człowieka, jego wyższość na stworzeniami i znaczenie dla Boga; nauczał też o godności ludzi jako dzieci Bożych, dla których Bóg jest Ojcem (Mt 6,25-32; 10,30-31; por. Mk 10,2-9). W Listach św. Pawła termin „obraz” (gr. eikōn) występuje wiele razy i ma duże znaczenie dla Pawłowej teologii. Wg Pawła Chrystus jest obrazem Boga, zaś wpatrzeni w jego oblicze wierzący poznają Bożą chwałę (2 Kor 4,4.6); podobnie wg Kol Chrystus jest „obrazem Boga niewidzialnego” i jest „Pierworodnym całego stworzenia”, zatem objawia się w nim sam Bóg; jako syn Boży jest Chrystus wcielonym „obrazem” niewidzialnego Ojca (Kol 1,15). Tę samą myśl wyraża Hbr: Syn jest „odblaskiem chwały i odbiciem istoty” Boga (Hbr 1,3), oraz J (1,18; 12,45; 14,9). Wg św. Pawła również człowiek jest obrazem Bożym; mając na uwadze 2 opisy stworzenia (Rdz 1,26-27; 2,22-23) Apostoł stwierdza, iż mężczyzna jest „obrazem i chwałą Boga”, zaś kobieta jest „chwałą mężczyzny” będąc mu poddana, co jednak w niczym nie umniejsza w kobiecie obrazu Bożego (1 Kor 11,7-12); funkcję pośredniczącą spełnia pierwszy Adam, obarczony skutkami grzechu (1 Kor 15,49a; por. Rz 5,12); Kol też podejmuje tę ideę; „nowy człowiek”, którego przyoblekł wierzący, winien się odnawiać „według obrazu Tego, który go stworzył” (Kol 3,10), a zatem winien odnawiać w sobie obraz Boży, zaś kontekst wypowiedzi wskazuje, iż chodzi o świętość życia chrześc. (por. Ef 4,24); ważną rolę w tym procesie odgrywa Jezus Chrystus, jako początek i kres stworzenia (Kol 1,16; 3,11). Ostatecznie odkupiony człowiek winien stać się na wzór obrazu Syna Bożego (Rz 8,29); także jak on powstając z martwych, a nast. upodobniając się do jego chwalebnego ciała, którego obraz (eikōn) człowiek będzie nosił (1 Kor 15,49b); pełna przemiana poniżonego ciała na podobieństwo chwalebnego dokona się podczas powtórnego przyjścia Chrystusa (Flp 3,20-21). Jednak ta zmiana dokonuje się stopniowo już teraz, zaś chrześcijanin przemieniany jest na obraz (eikōn) Chrystusa Pana przez jego Ducha (2 Kor 3,18). Również autor Listu do Jakuba przywołuje myśl o stworzeniu człowieka na Boże podobieństwo (gr. homoiōsis)(Jk 3,9). Opr. Stefan Szymik, zob. EK, t. XIV, kol. 226-228. Bibliografia: Krawczyk R., Starotestamentowa idea „obrazu Bożego” w człowieku, RTK 31 (1984) z. 1, s. 19-30. Gibert P., Człowiek obrazem i podobieństwem Boga, AKapł 109 (1987) nr 2, s. 264-278. Gołębiewski M., Człowiek obrazem i podobieństwem Boga, AKapł 79 (1987), s. 429433. Homerski J., Pieśń o stworzeniu człowieka. Refleksje egzegetyczno-teologiczne nad tekstem Rdz 1,26-28 i 2.7.15.18.21-23, RT l (1999), s. 131-133. Chrostowski W., Ludzka cielesność jako obraz Boga, Collectanea Theologica 70 2000) nr 4, s. 5-19. Ormanty S., Człowiek jako obraz Boga, Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie 8 (2003), s. 215-227.