Mapa prognozy oddziaływania na środowisko do projektu zmiany
advertisement
PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO DO ZMIANY STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY KARCZMISKA Warszawa, 2013 Opracował zespół firmy BROL Systemy Przestrzenne s.c 1 ZAKRES PROGNOZY I. WPROWADZENIE 1. Uwagi wstępne 2. Podstawa prawna 3. Podstawowe założenia i metodyka pracy 4. Materiały wejściowe 5. Ogólna charakterystyka terenu opracowania 6. Charakterystyka i funkcjonowanie środowiska przyrodniczego 6.1 Położenie administracyjne 6.2 Powiązania przyrodnicze, walory przyrodnicze 6.3 Krajobraz istniejący 6.4 Rzeźba terenu 6.5 Budowa geologiczna 6.6 Surowce mineralne 6.7 Wody powierzchniowe 6.8 Wody podziemne 6.9 Warunki glebowe 6.10 Warunki klimatyczne 6.11 Szata roślinna 6.12 Fauna 7. Odporność na degradację i zdolność do regeneracji 8. Uwarunkowania środowiska przyrodniczego do zagospodarowania przestrzennego 8.1 Uwarunkowania wynikające z opracowania ekofizjograficznego 8.2 Uwarunkowania wynikające z obowiązującego Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego gminy 8.3 Uwarunkowania wynikające z przepisów odrębnych, w tym z ochrony obszarów i obiektów objętych odrębnym statusem prawnym 9. Charakterystyka ustaleń miejscowego studium 9.1 Przeznaczenie terenów 9.2 Warunki zagospodarowania 9.3. Ustalenia z zakresu ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego i dziedzictwa kulturowego 9.4. Ustalenia w zakresie infrastruktury technicznej II. POTENCJALNE ZMIANY AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PLANU ZAGOSPODAROWANIA III. ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO WYNIKAJĄCE Z PROJEKTU USTALEŃ PLANU 1. Emisja gazów i pyłów do powietrza atmosferycznego 2. Hałas 3. Odpady 4. Ścieki 5. Emisja pól elektromagnetycznych 6. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska IV. WPŁYW REALIZACJI USTALEŃ PLANU NA POSZCZEGÓLNE ELEMENTY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO 1. Powietrze atmosferyczne 2. Powierzchnia ziemi 3. Gleby 4. Wody podziemne 5. Wpływ ustaleń studium na warunki klimatyczne 6. Szata roślinna i świat zwierzęcy 7. Krajobraz 8. Transgraniczne oddziaływania na środowisko 2 9. Wpływ ustaleń studium na tereny Natura 2000. 10. Wpływ realizacji ferm wiatrowych na środowisko. 11. Wpływ realizacji elektrowni fotowoltanicznych na środowisko V. POWSTANIE ZAGROŻEŃ DLA ŚRODOWISKA I ZDROWIA LUDZI NA TERENIE OBJĘTYM PLANEM I W STREFIE JEGO POTENCJALNEGO ODDZIAŁYWANIA VI. OPIS PRZEWIDYWANYCH ZNACZĄCYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO WYNIKAJĄCYCH Z REALIZACJI USTALEŃ PLANU. VII. ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE VIII. OCENA ZGODNOŚCI PROJEKTU PLANU Z UWARUNKOWANIAMI EKOFIZJOGRAFICZNYMI ORAZ ZE STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO ORAZ PRZEPISAMI ODRĘBNYMI W ZAKRESIE OCHRONY PRZYRODY I ŚRODOWISKA, IX.ROZWIAZANIA MAJACE NA CELU ZAPOBIEGANIE LUB OGRANICZENIE NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAN NA SRODWISKO MOGACYCH WYNIKAC Z REALIZACJI USTALEN ZMIANY PLANU X. PODSUMOWANIE XI. STRESZCZENIE 3 I. WPROWADZENIE 1. Uwagi wstępne Opracowanie „Prognozy oddziaływania na środowisko do projektu zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Karczmiska jest realizacją obowiązku określonego w ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008r. Nr 199 poz. 1227 z późn. zm.). Niniejsza „prognoza” jest częścią strategicznej oceny oddziaływania na środowisko przeprowadzanej do zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Karczmiska na podstawie Działu IV „Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko” ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008r. Nr 199 poz. 1227 z późn. zm.). Opracowanie „prognozy” ma na celu ocenę realizacji ustaleń studium pod kątem szeroko rozumianej ochrony zasobów środowiska przyrodniczego, a także przedstawienie przewidywanych skutków dla stanu i funkcjonowania środowiska (przekształceń) oraz warunków życia mieszkańców. Zakres „prognozy” został uzgodniony w trybie art. 57 ust.2 i art. 58. ust. 3. ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008r. Nr 199 poz. 1227 z późn. zm.). Przed rozpoczęciem sporządzenia „prognozy” przystąpiono do zbierania wniosków na zasadach określonych w art. 39 wcześniej wspomnianej ustawy. Obok części tekstowej integralną częścią niniejszej „prognozy” jest załącznik kartograficzny - Mapa prognozy oddziaływania na środowisko do projektu zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Karczmiska. Mapa sporządzona została na rysunku projektu zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Karczmiska. Ocenę przewidywanych skutków dla środowiska, które mogą wynikać z projektowanego przeznaczenia terenu i rozwiązań funkcjonalno przestrzennych odniesiono do istniejącego stanu środowiska, jego warunków i predyspozycji użytkowych rozpoznanych w najbardziej aktualnym opracowaniu ekofizjograficznym wykonanym dla całego obszaru gminy Karczmiska. Na mapie „Prognozy...” przedstawiono zakres przewidywanych przekształceń poszczególnych elementów środowiska w odniesieniu do poszczególnych terenów określonych projektem studium, różnicując kolorem stopień natężenia przekształceń w ujęciu kompleksowym. 2. Podstawa prawna. Podstawę prawną sporządzenia niniejszego opracowania stanowią: - Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku, Prawo Ochrony Środowiska (tekst jednolity Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 23 stycznia 2008r. Dz. U. z 2008r. Nr 25, poz.150 z późniejszymi zmianami); - Ustawa z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jednolity Dz.U. z 2012r. poz. 647 z późniejszymi zmianami); - Ustawa z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 199 poz. 1227 z późniejszymi zmianami); - Ustawa z dnia 18 lipca 2001r. Prawo Wodne (tekst jednolity Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 stycznia 2012 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Prawo wodne Dz.U. z 2012r. poz. 145 z późniejszymi zmianami), - Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody ( tekst jednolity Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 sierpnia 2009 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o ochronie przyrody Dz.U. 2009 nr 151 poz. 1220 z późniejszymi zmianami), - Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. 2003 nr 162 poz. 1568 z późniejszymi zmianami), 4 - - Ustawa z dnia 28 września 1991r. o lasach (tekst jednolity Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o lasach Dz.U. 2011 nr 12 poz. 59), Ustawa z dnia 9 czerwca 2011r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U z 2011r. nr 163 poz. 981z późniejszymi zmianami). 3. Podstawowe założenia i metodyka pracy Podstawowym celem opracowania prognozy do zmiany studium Gminy Karczmiska jest określenie potencjalnego wpływu ustaleń studium na poszczególne elementy środowiska w obszarze objętym granicami studium. Kolejnym celem opracowania prognozy jest wskazanie ewentualnych zagrożeń dla środowiska wynikających z wprowadzenia w życie ustaleń studium oraz określenie metod działania pozwalających na ich zmniejszenie lub eliminację. Ważnym zadaniem prognozy jest również informowanie społeczności lokalnej o skutkach wprowadzenia w życie ustaleń studium oraz aktywny udział społeczeństwa w procedurze oddziaływania na środowisko studium. Podstawowym założeniem metodycznym prognozy jest przyjęcie hipotezy, że zmiany w zagospodarowaniu terenu objętego studium osiągną maksymalna wielkość dopuszczoną w ustaleniach studium. W celu określenia wpływu ustaleń studium na środowisko przyjęto metodę oceny porównawczej przewidywanych zmian w stosunku do stanu istniejącego. 4. Materiały wejściowe J. Kondracki: Geografia regionalna Polski, PWN Warszawa, Wł. Szafer: Szata roślinna Polski, PWN Warszawa Szczegółowa mapa geologiczna Polski z objaśnieniami, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa Mapa hydrogeologiczna Polski z objaśnieniami, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa , Mapa sozologiczna, Główny Geodeta Kraju, Warszawa, Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla gminy Karczmiska. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Karczmiska, Projekt zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Karczmiska. Ocena oddziaływania na awifaunę budowy i użytkowania planowanej farmy wiatrowej w miejscowości Karczmiska Drugie, gm. karczmiska, woj. Lubelskie, Ocena oddziaływania na awifaunę budowy i użytkowania planowanej farmy wiatrowej w miejscowości Karczmiska Drugie, gm. karczmiska, woj. Lubelskie Raport ocena oddziaływania planowanej inwestycji na nietoperze Chiroptera, województwo lubelskie, powiat opolski, gmina Karczmiska, obszar pomiędzy miejscowościami: Karczmiska Drugie, Jaworce, Słotwiny Wizja lokalna 5. Ogólna charakterystyka obszaru opracowania Gmina Karczmiska usytuowana jest w zachodniej części województwa lubelskiego. Od południa graniczy z gminami Opole Lubelskie i Łaziska, od zachodu z gminą Wilków, od północy z gminą Kazimierz Dolny, od północnego wschodu z gminą Wąwolnica a od wschodu z gminą i miastem Poniatowa. Gmina Karczmiska liczy obecnie 20 miejscowości zgrupowanych w 18 sołectwach. Powierzchnia gminy wynosi 95,21 km 2 i zamieszkana jest przez 6012 osób. Gęstość zaludnienia wynosi 64 osób/km2. Pod względem typologii osadnictwa przeważają wsie ulicówki - długie, wyciągnięte wzdłuż drogi, z domami zabudowanymi dość gęsto po obu jej stronach (Karczmiska, Słotwiny, Wymysłów, Głusko). W północnej części gminy spotyka się wsie typu rzędówka, ciągnące się wzdłuż prostej drogi, zabudowane luźno, często tylko z jednej strony (np. Zaborze, Uściąż, Górki). Występują tam także osady o charakterze przysiółków jak np. Jaworce, Rejtmatnówka, Czerwone Łąki. Największymi miejscowościami są: stolica gminy - Karczmiska, Słotwiny, Wymysłów, Wolica, Noworąblów i Uściąż. Wszystkie największe jednostki osadnicze związane są z dolinami rzecznymi lub obniżeniami typu suchych dolin. 5 Granicami opracowania zmiany studium objęto większość obszaru gminy. Z opracowania zmiany studium wyłączono jedynie tereny obrębów Noworąblów, Wymysłów, Wolica, Kolonia Wolica i Bielsko. 6. Charakterystyka i funkcjonowanie środowiska przyrodniczego 6.1. Położenie geograficzne Pod względem fizjograficznym (wg J. Kondrackiego) obszar gminy znajduje się na pograniczu dwóch mezoregionów. Część północna leży w obrębie Równiny Bełżyckiej a część środkowa i południowa w obrębie Kotliny Chodelskiej. Obie jednostki leżą w środkowo- zachodniej części Wyżyny Lubelskiej. 6.2 Powiązania przyrodnicze, walory przyrodnicze Elementy systemu przyrodniczego gminy składają się z obszarów węzłowych, korytarzy powiązań przyrodniczych i obszarów je wspomagających. Obszary węzłowe powinny posiadać trwałą strukturę biotyczną, zasilającą cały system. Poszczególne elementy środowiska naturalnego i półnaturalnego wchodzące w skład systemu przyrodniczego gminy powinny być powiązane ze sobą siecią korytarzy ekologicznych zapewniających swobodną migrację gatunków flory i fauny. Połączenia te powinny mieć trwały charakter łącząc poszczególne elementy w silny układ przyrodniczy. Trwałą strukturę użytkowania strukturę posiadają tereny zabagnione, wnętrza dolin rzecznych i kompleksy leśne stąd zwykle stanowią one podstawę tworzenia systemu powiązań przyrodniczych, pełniących funkcję obszarów węzłowych i korytarzy powiązań przyrodniczych. Do terenów wspomagających system zalicza się tereny wykazujące trwale wysoki procent powierzchni biologicznie czynnej. Potencjał biotyczny tych terenów jest różny, nie zawsze wysoki. Zalicza się do nich tereny zieleni urządzone, ogrody działkowe czy trwałe użytki zielone. Gmina zachowała duże bogactwo przyrodnicze, niezniszczone gleby o wielkim potencjale biologicznym, tradycyjny wiejski krajobraz rolniczy. Tradycyjnie przyjazne postawy wobec przyrody, tradycyjne sposoby gospodarowania, wykorzystywanie starych odmian i ras roślin i zwierząt, składające się w sumie na krajobraz rolniczy, są wielką wartością i dziedzictwem kulturowym i ekologicznym. Podstawowe węzły ekologiczne gminy to kompleksy leśne położone pomiędzy obrębem Chodlik i Karczmiska I oraz kompleksy leśne położone w obrębach Uściąż i Słotwiny. Podstawowy korytarz powiązań przyrodniczych gminy to dolina rzeki Chodelki. Podstawowe składniki systemu przyrodniczego gminy zachowały wzajemne powiązania przyrodnicze. Liczne lokalne korytarze i węzy ekologiczne tworzą trwałą strukturę biotyczną. Ograniczone są również zagrożenia dla systemu przyrodniczego gminy. W obszarze gminy dominuje zagospodarowanie rolnicze. Nie występują tu obszary zorganizowanej działalności gospodarczej mogące oddziaływać na tereny sąsiednie. Jedyną barierą w swobodnej migracji roślin i zwierząt jest droga wojewódzka przebiegająca przez centralną część gminy. Wysoki udział terenów atrakcyjnych przyrodniczo – krajobrazowych zadecydował o włączeniu części gminy w granice Chodelskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu oraz Kazimierzowskiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny. Opis granic i zakresu ochrony w granicach tych obszarów został opisany w kolejnych rozdziałach prognozy. W granicach opracowania oprócz terenów pełniących w systemie przyrodniczym gminy znalazły się również tereny przekształcone antropogenicznie, nie stanowiące obszar istotnych dla systemu przyrodniczego gminy. W przewadze nie są to tereny mogące stanowić zagrożenie dla systemy przyrodniczego gminy. Głównie są to tereny zabudowy wiejskiej – mieszkaniowo – zagrodowej z udziałem usług. Tereny silnie przekształcone antropogenicznie stanowią niewielki udział powierzchni gminy – punktowe tereny produkcyjne. 6.3 Krajobraz istniejący Jak wspomniano wcześniej krajobraz gminy jest typowym krajobrazem wiejskim, w którym dominują tereny otwarte. Zurbanizowane rejony gminy skupione są w zespołach zabudowy wiejskiej położonej w ciągach głównych dróg. W zespołach zabudowy zachowały się ciągle historyczne założenia rozplanowania wsi. Zespoły zabudowy są wkomponowane w krajobraz i poza niewielkimi wyjątkami nie stanowią form dysharmonizujących go. Niskie przekształcenie antropogeniczne gminy oraz urozmaicona rzeźba terenu powodują, że wszystkie rejony gminy Karczmiska wykazują ciągle bardzo 6 wysokie walory krajobrazowe. Krajobraz istniejący na terenach objętych granicami opracowania nie odbiega od walorów krajobrazowych całej gminy Karczmiska. W terenach tych dominują tereny wykazujące ciekawe walory krajobrazowe. 6.4 Rzeźba terenu O rzeźbie terenu na obszarze gminy decyduje jej położenie geograficzne. Kotlina Chodelska powstała w wyniku erozji mało odpornych margli i wapieni marglistych górnego mastrychtu. Jest to subsekwentne obniżenie denudacyjne pokryte osadami rzecznymi z okresu wielkiego interglacjału oraz osadami wodnolodowcowymi i lodowcowymi z okresu zlodowacenia środkowopolskiego. Rzeźbę Kotliny charakteryzują niskie garby denudacyjne zbudowane ze skał górnokredowych, wynurzające się z osłony utworów czwartorzędowych. W części zachodniej dominują równiny piaszczyste urozmaicone dobrze rozwiniętymi wydmami. Kotlinę Chodelską od leżącej na północ Równiny Bełżyckiej oddziela krawędź typu kuestowego, posiadająca założenia tektoniczne. Równina Bełżycka zbudowana jest z margli górnokredowych przeławicanych opokami. Powierzchnię jej pokrywają płaty glin zwałowych i cienka powłoka utworów pylastych. Charakteryzuje się słabym urzeźbieniem, nachylenie stoków i wysokości są niewielkie. Dominują łagodne wzniesienia i suche dolinki denudacyjne. Na terenie gminy najniższy punkt 128,9 m n.p.m. jest w dolinie Chodelki na zachód od miejscowości Chodlik, a najwyższy 227,3 m n.p.m. na północ od Karczmisk Drugich. Maksymalna deniweleta omawianej gminy wynosi 98,4 m. Rzeźba terenu na obszarze gminy jest bardzo urozmaicona i atrakcyjna pod względem krajobrazowym. Tereny objęte granicami opracowania położone są w zasięgu wszystkich jednostek geomorfologicznych opisanych powyżej. 6.5 Budowa geologiczna Gmina Karczmiska leży na pograniczu dwóch jednostek strukturalnych rowu lubelskiego i podniesienia radomsko - kraśnickiego, które rozdziela strefa dyslokacji w podłożu paleozoicznym. Fragment gminy na południe od Karczmisk znajduje się na podniesieniu radomsko - kraśnickim, natomiast pozostała część w obrębie rowu lubelskiego. Obszar gminy Karczmiska położony jest w obrębie niecki lubelskiej, części synkliny duńsko mazowiecko - lubelskiej. Ostatecznie ukształtowanie niecki lubelskiej miało miejsce podczas fałdowania hercyńskiego. Wówczas nastąpiło rozdzielenie obszaru na trzy strefy: podniesioną część platformy prekambryjskiej na NE, rów lubelski i podniesienie radomsko-kraśnickie na SW (L. Miłaczewski, A. Żelichowski 1970). Fragment gminy na południe od Karczmisk znajduje się w obrębie podniesienia radomsko-kraśnickiego, natomiast pozostała część w obrębie rowu lubelskiego (A. Żelichowski 1972). Obszarem granicznym między tymi jednostkami tektonicznymi jest strefa dyslokacyjna w podłożu paleozoicznym pokrywająca się z kuestą krawędzi Równiny Bełżyckiej (M. Harasimiuk 1980, T. Król, M. Harasimiuk 1984). Pod wpływem ruchów tektonicznych w skałach kredowych wytworzyły się szczeliny i spękania o przeważających kierunkach E - W, ESE - WNW, NW - SE, Do tych spękań nawiązują kierunki dolin rzecznych (A. Jahn 1956). Zasadniczą rolę w budowie geologicznej gminy odgrywają - tak jak na obszarze całej Wyżyny Lubelskiej - utwory kredowe oraz zalegająca na nich pokrywa utworów czwartorzędowych. Snop utworów kredowych stanowią utwory mastrychtu wykształcone w postaci miękkich margli, kredy piszczącej (Kotlina Chodelska) oraz margli i opok marglistych (Równina Bełżycka). Miąższość mastrychtu górnego wynosi od 350 do 400 metrów (T. Król; M. Harasimiuk 1984). Opoki z przewarstwieniami margli wychodzą na powierzchnię w strefie krawędzi Równiny Bełżyckiej (np. w rejonie Karczmisk), natomiast margle kredowe odsłaniają się lub występują blisko powierzchni w centrum Kotliny Chodelskiej. Na skałach kredowych zalega płaszcz utworów czwartorzędowych (trzeciorzęd na analizowanym obszarze występuje w formie płatu). Ich miąższość jest bardzo zróżnicowana i zależy od deniwelacji podłoża kredowego, ale nie przekracza 40m. Największą miąższość utwory te osiągają w dolinach rzecznych, a w obszarach międzydolinnych tworzą nieciągłe płaty o miąższości zwykle nie przekraczającej kilku-kilkunastu metrów. W południowo-wschodniej części, w Kotlinie Chodelskiej, zalegają zwartym płatem gliny zwałowe, które ku południowi przechodzą w piaski akumulacji lodowcowej z głazami. Podobne utwory znajdują się w północnej części gminy na terenie Równiny Bełżyckiej (okolice miejscowości Słotwiny i na zachód od Uściąża). Od południa towarzyszą im utwory piaszczyste bez głazów, nieokreślonej genezy. Centralną część gminy zajmują utwory pylaste-lessy i lessy spiaszczone, które pokrywają południowe fragmenty Równiny Bełżycldej. W południowo7 zachodniej części gminy występują piaski rzeczne oraz liczne skupienia piasków eolicznych uformowanych z wydmy (Mapa Geologiczna Polski, ark. Radom, 1:300 000). Utwory najmłodsze - holoceńskie mady i piaski rzeczne wypełniają doliny rzek: Chodelki, Kowalanki, Potoku z Karczmisk i Grodarza. Budowa geologiczna warunkuje występujący na omawianym obszarze charakter rzeźby. Południowa część terenu gminy Karczmiska znajduje się w Kotlinie Chodelskiej, obniżeniu w obrębie Wyżyny Lubelskiej wypreparowanym w miękkich skałach kredowych. Równinna powierzchnia Kotliny lekko opada w kierunku SW. Wysokości bezwzględne zmniejszają się od około 180m n.p.m. w środkowej części gminy do około 127m n.p.m. w części południowo-zachodniej. W krajobrazie wyróżniają się rozległe dna dolin rzecznych Chodelki i jej dopływów, płaskie lub lekko faliste równiny terasowe i obniżenia poza dolinami, zbudowane głównie z utworów madowych i torfowych. W strefie wychodni margli i kredy piszczącej, między Karczmiskami a miejscowością Głusko Duże, rozwinęły się powierzchniowe formy krasowe - głównie w postaci wertebów. Formy te mają do stukilkudziesięciu metrów średnicy i do 10 metrów głębokości (M. Harasimiuk 1980). O wiele bardziej czytelne w terenie są wydmy i wały wydmowe spotykane w zachodnich i południowozachodnich fragmentach gminy (Kotlina Chodelska). Ich wysokości względne wynoszą od kilku do 25 metrów. Układają się one w dwa ciągi: na zachód i północny - zachód od miejscowości Karczmiska na zachód i południe od miejscowości Głusko i na północny - wschód od Chodlika. Wydmy uformowane zostały z piasków terasy bałtyckiej Wisły i Chodelki u schyłku plejstocenu. Najczęściej przybierają one kształt elipsoidalny i są wyciągnięte w kierunku równoleżnikowym. Wśród zespołów wydmowych przeważają wydmy łukowe (A. Kęsik, J. Wojtanowicz 1968). Obecnie wszystkie wyżej opisane formy opanowane zostały przez leśne zespoły roślinne. Dosyć wyraźnie zaznacza się w terenie krawędź Równiny Bełżyckiej. Deniwelacje w obrębie tej formy, w rejonie Karczmisk dochodzą do 30 m i maleją w kierunku wschodnim. Fragment gminy znajdujący się w granicach Równiny Bełżyckiej (na północ od Karczmisk) odznacza się rzeźbą raczej mało urozmaiconą. Jedynie w obszarze występowania pokrywy lessowej ukształtowanie powierzchni staje się bardziej żywe. Wysokości bezwzględne osiągają maksymalną wartość (228 m n.p.m.) w okolicy miejscowości Jaworce i maleją ku północy dochodząc do 179 m n.p.m. w dolinie górnego Grodarza. Sieć wąwozów wytworzyła się na północ od Karczmisk oraz w okolicy Zagajdzia, gdzie biorą początek systemy wąwozowe rejonu Rogowa (gmina Wilków). Suche doliny są charakterystyczną cechą kraj obrazu północno- wschodniej części gminy. Posiadają one dna lekko wklęsłe, a kąt nachylenia zboczy zawiera się w przedziale 10 - 15° C . W okolicy Słotwin tworzą rozgałęziony kilkukilometrowy system. Ogólnie teren gminy wykazuje pochylenie w dwóch kierunkach - od kulminacji wododziałowych w środkowej części obszaru - na południowy zachód i na północ. Około 70% powierzchni gminy leży poniżej 200 m n.p.m. Do antropogenicznych form rzeźby na omawianym obszarze należą: rowy melioracyjne (dolina Chodelki), groble i nasypy w obrębie dolin rzecznych Kowalanki i Grodarza związane z budową stawów rybnych, głębocznice (w obrębie płata lessowego Równiny Bełżyckiej) oraz nasypy i wykopy, którymi na odcinku 10 km biegnie trakcja kolei wąskotorowej. Zasadnicza różnica między tymi jednostkami zaznacza się-w podłożu paleozoicznym. Na podniesieniu brak jest utworów karbonu, natomiast w rowie osiągają miąższość przekraczającą 1000 m. Wgłębna budowa omawianego obszaru rozpoznana została wierconymi w latach 1966-1969 otworami wiertniczymi w trakcie poszukiwań ropy naftowej. Najstarszymi nawierconymi na tym obszarze utworami są osady dewonu wykształcone w postaci wapieni i dolomitów oraz piaskowców kwarcytowych. Utwory karbonu występujące w rowie to seria iłowców i mułowców z wkładkami piaskowców oraz wapieni. Osady te nie zawierają grubszych pokładów węgla, są prawie bezwęglowe. Kompleks paleozoiczny przykryty jest utworami mezozoicznymi (jura i kreda), które tworzą strukturę synklinalną bez wtórnych sfałdowań. Jura o miąższości od 340,0 m do 400,0 m wykształcona jest w postaci wapieni piaszczystych, krystalicznych, marglistych, oolitowych i detrytycznych z wkładkami dolomitów. Kreda dolna reprezentowana jest przez piaskowce margliste: piaski albu i miąższy (550,0 - 810,0 m) kompleks utworów węglanowych kredy górnej zbudowany z margli, wapieni marglistych, wapieni, opok i kredy piszącej. Widoczny w morfologii terenu brzeg Kotliny Chodelskiej tworzą wychodnie mastrychtu zbudowane z kredy piszącej, margli i opok. Na nich grubym płatem zalegają utwory czwartorzędu w postaci piasków, glin morenowych i lessów. One to powodują że skały kredowe tylko sporadycznie są widoczne na powierzchni. Na terenie gminy występują na południowy wschód od Karczmisk. Kompleks kenozoiczny to utwory trzeciorzędu i czwartorzędu. 8 Trzeciorzęd występuje w izolowanych płatach, na północ od linii Karczmiska - Bełżyce reprezentowany jest przez osady paleocenu wykształcone w postaci szarych i jasnoszarych miękkich gez zaliczanych do serii siwaka. Utwory czwartorzędu pokrywają prawie cały obszar gminy i zalegają na utworach kredy lub trzeciorzędu. Składają się z osadów plejstocenu i holocenu. Miąższość ich zmienia się od 0,0 m na wychodniach kredy do ok. 25,0 m w dolinach rzek. Wśród skał czwartorzędowych przeważają piaski i żwiry akumulacji lodowcowej i wodnolodowcowej, piaski rzeczne i eoliczne oraz gliny zwałowe i lessy. Są to przeważnie utwory z okresu zlodowacenia środkowopolskiego i północnopolskiego. W południowo-wschodniej części gminy zalegają zwartym płatem gliny zwałowe, które ku południowi przechodzą w piaski akumulacji lodowcowej z głazami. Podobne -utwory znajdują się-w północnejczęści w rejonie wsi Słotwiny i na zachód od Uściąża. Od południa towarzyszą im utwory piaszczyste bez głazów. Centralną część gminy zajmują utwory pylaste - lessy. Miąższość tych osadów wynosi przeciętnie kilka metrów. Można wyróżnić less subaeralny, aluwialny i soliflukcyjny. W kierunku północnym przechodzi w less piaszczysty stanowiący przejściową fację do piaszczystych osadów eolicznych. W części południowo-zachodniej obszar gminy pokrywają piaski i żwiry rzeczne zlodowacenia północnopolskiego tworzące tarasy akumulacyjne nadzalewowe. Są to przeważnie piaski drobnoziarniste, sporadycznie średnioziarniste, jasnoszare i szare miejscami pylaste z wkładkami glin piaszczystych. W końcowym etapie plejstocenu nasiliły się procesy eoliczne. Największe obszary piasków eolicznych rozciągają się w zachodniej i południowo- zachodniej części gminy. Większość tych osadów ma formy wydm parabolicznych powstałych na tarasach nadzalewowych. Łuki wydm wygięte są w kierunku wschodnim, co świadczy o transporcie materiału przez wiatry zachodnie. Zbudowane są z piasków pochodzenia rzecznego i rzeczno - lodowcowego. Charakteryzują się jednorodnym składem petrograficznym: udział ziarn kwarcu wynosi od 90% do 99%. Najmłodszymi utworami są osady holoceńskie, reprezentowane głównie przez mułki i piaski rzeczne, namuły piaszczysto-żwirowe i mułkowate, namuły torfiaste i torfy. Rozkład przestrzenny terenów objętych granicami opracowania powoduje, że są one zlokalizowane na obszarach wszystkich rodzajów budowy geologicznej w gminie. Przy czym należy nadmienić, że warunki geologiczno – inżynierskie na terenach tych wykazują dobre właściwości do lokalizacji zabudowy. Wyjątek stanowią jedynie tereny położone w dolinie Chodelki w obrębie Chodlik. Są to tereny podmokłe i częściowo zagrożone powodzią o bardzo niekorzystnej charakterystyce budowy geologicznej dla rozwoju budownictwa. 6.6 Surowce mineralne Kruszywa naturalne reprezentowane są głównie przez piaski rzeczne, wodnolodowcowe i wydmowe. Aktualnie na terenie gminy występują złoża: ZŁOŻA O ZASOBACH UDOKUMENTOWANYCH W gminie Karczmiska występują dwa złoża surowców mineralnych udokumentowane szczegółowo w kategorii C1: złoże kruszywa naturalnego Słotwiny (nr II) w systemie MIDAS: 11901) oraz złoże piasków kwarcowych Karczmiska (nr II) w systemie MIDAS: 2718). Oba złoża są uwzględnione w Bilansie Zasobów Złóż Kopalin w Polsce. ZŁOŻA O ZASOBACH PERSPEKTYWICZNYCH (KAT. D) I SZACUNKOWYCH – KOLIZYJNE, NIEZAGOSPODAROWANE Surowcami węglanowymi występującymi w utworach kredowych są opoki, margle, wapienie i kreda pisząca. Na wschód od wsi Karczmiska na powierzchni około 100 ha zlokalizowany jest obszar „Karczmiska" rozpoznany pracami geologiczno-zwiadowczymi i dwoma otworami wiertniczymi. Wykonane prace geologiczne, analizy chemiczne i własności fizyko - mechaniczne zostały zebrane i opracowane przez Przedsiębiorstwo Geologiczne w Krakowie w 1975r. Obszar objęty badaniami budują utwory górnego mastrychtu w których wydzielono dwie serie: stropowa o miąższości 25,0 m zbudowana jest z szaro-białych, kruchych opok poniżej występuje seria marglisto - kredowa zbudowana z kredy piszącej z wkładkami margli i wapieni marglistych. Nadkład grubości do 0,50 m stanowią gliny zwietrzelinowe i zwietrzelina gruzowa margli. W oparciu o wyniki analiz chemicznych i mechanicznych stwierdzono, że surowiec ze złoża w małym stopniu (zawartość CaO - 28,5%) nadaje się do produkcji kształtek budowlanych i wykładzin pionowych wewnętrznych. Nie nadaje się do produkcji bloków surowych i kruszywa z wapieni lekkich. Szacunkowe zasoby złoża określono na 70 min ton. Surowiec ten nadaje się do produkcji wapna nawozowego. 9 Również niewykorzystywanym surowcem jest torf. Udokumentowane złoże torfu Kazimierzów Bielsko zlokalizowane jest w dolinie Chodelki na południe od wsi Bielsko i znaczna jego część znajduje się w gminie Opole Lubelskie. Należy do torfowisk niskich występujących w płaskich, źle drenowanych dolinach rzecznych. Złoże buduje torf rolniczy o średniej miąższości 1,11 m, popielności 24,57 % i stopnia rozkładu 19,4 %. Zasoby bilansowe-określone - szacunkowo wynoszą 770,1 tys. m 3. OBSZARY PROGNOSTYCZNE Na podstawie przeprowadzonej w terenie wizji i analizy geologicznych materiałów archiwalnych można stwierdzić, że bazę surowcową gminy stanowi kruszywo naturalne - piaski. Istnieją realne możliwości udokumentowania złóż piasków w obrębie obszarów „Karczmiska” i „Głusko – Kazimierzów” oraz złóż opok i margli „Głusko – Karczmiska” wstępnie rozpoznanych, obejmujących wydmy i piaszczyste utwory rzeczne. Wskazane jest udokumentowanie złóż małych, w obrębie których racjonalna i uporządkowana eksploatacja zaspokoi potrzeby mieszkańców gminy i zapobiegnie dewastacji powierzchni terenu przez „dziką" eksploatację. Zjawisko to powoduje niszczenie potencjalnych złóż, których stropowe warstwy przemieszane są z nadkładem i często zanieczyszczone gromadzonymi tam odpadami typu gospodarczego. Obecnie na terenie gminy nie prowadzi się eksploatacji surowców ilastych jakimi są lessy. Obszarem prognostycznym może być płat lessów występujący pomiędzy miejscowościami Karczmiska i Słotwiny.. Istnieje możliwość udokumentowania surowca węglanowego do produkcji wapna nawozowego. Przeszkodą do eksploatacji złóż z obszarów prognostycznych może być konfliktowość złóż, tj. położenie na terenie Chodelskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu oraz otuliny Kazimierskiego Parku Krajobrazowego. WYDOBYCIE SUROWCÓW MINERALNYCH. Przemysł wydobywczy jest bardzo słabo rozwinięty. Eksploatowane jest tylko okresowo jedno złoże piasków „Karczmiska" znajdujące się w strefie ochronnej Kazimierskiego Parku Krajobrazowego. Na terenie gminy w ubiegłych latach prowadzona była eksploatacja lessów do produkcji cegły palonej pełnej. Z sześciu cegielni zlokalizowanych w rejonie wsi Słotwiny i Uściąż nie pracuje obecnie żadna. Wśród surowców ceramicznych lessy zaliczane są do grupy surowców najsłabszych, ze względu na niskie własności formierskie i niską wytrzymałość produktów gotowych Eksploatacja złóż surowców mineralnych pociąga za sobą niszczenie gleb i zmianę krajobrazu. Wykonana inwentaryzacja wykazała, że na terenie gminy kopalinami użytecznymi są kruszywa naturalne - piaski i surowce węglanowe. Na omawianym obszarze czynna jest tylko jedna piaskownia na udokumentowanym złożu „Karczmiska". Istnieje realna szansa na udokumentowanie innych złóż piasków wstępnie rozpoznanych. W południowej części obszaru gminy udokumentowano duże pokłady utworów węglanowych. W celu ochrony gleb i wód przed zanieczyszczeniami oraz zapewnieniu bezpieczeństwa powszechnego należy poddać rekultywacji występujące w gminie „dzikie” wyrobiska, które obecnie nie są eksploatowane. 6.7 Wody powierzchniowe Gmina Karczmiska położona jest w dorzeczu Wisły. Południowa i środkowa część odwadniana jest przez rzekę Chodelkę i jej prawobrzeżne dopływy Kowalankę i Potok z Karczmisk. Północną część gminy odwadnia rzeka Grodarz a niewielki północno-wschodni fragment należy do zlewni Potoku Witoszyńskiego, który jest dopływem Bystrej. Sieć rzeczna gminy jest rzadka, co jest charaktery styczne dla całego obszaru Wyżyny Lubelskiej. Dział wodny między zlewnia Chodelki i Grodarza biegnie w kierunku WNW-ESE przez obszar leżący na północ od Karczmisk. W dolinie Czerwonych Łąk łączy się z nim fragment działu wodnego między zlewnią Grodarza i Potoku Witoszyńskiego. Chodelka płynie przez teren gminy w kierunku północno-zachodnim na odcinku ok. 4 km. Wpływa z terenu gminy Opole Lubelskie w rejonie kompleksu stawów hodowlanych „Pustelnia" i na granicy gminy przyjmuje prawobrzeżny dopływ Poniatówkę, która prowadzi wody III klasy czystości zanieczyszczone ściekami miasta Poniatowa. Dolina rzeki ma szerokie płaskie dno pocięte siecią rowów melioracyjnych. Spotyka się tam mokradła stałe i okresowe związane z płytko zalegającym zwierciadłem wód podziemnych. Prawobrzeżny dopływ Chodelki - Kowalanka bierze początek w strefie krawędzi Równiny Bełżyckiej na terenie wsi Kowala (gm. Poniatowa). Na terenie gminy Karczmiska płynie w kierunku zachodnim na odcinku ok. 11 km. Dolina jej w górnym odcinku wcina się w podłoże o głębokości do 20 m i ma szerokość do kilkudziesięciu metrów. W kierunku zachodnim dolina ulega znacznemu rozszerzeniu. Podobny kierunek i kształt doliny ma Potok z Karczmisk, którego długość na terenie gminy wynosi ok. 9 km. 10 W północnej części omawianego obszaru na łąkach w okolicy Uściąża ma swoje źródła rzeka Grodarz. Płynie w kierunku północno-wschodnim i na południe od miejscowości Rzeczyca wpływa na teren gminy Kazimierz Dolny. We wsi Uściąż zasilana jest przez lewobrzeżny dopływ potok Górski. W obrębie gminy zarejestrowano 9 źródeł związanych z dolinami rzecznymi. Najczęściej występują źródła podzboczowe i dolinne. Wody z utworów kredowych wypływają niekiedy z kilku szczelin. Prawie całkowicie wyschła nisza źródliskowa w Karczmiskach dająca początek płynącej tam rzece. Obecnie Potok z Karczmisk zaczyna swój bieg kilkaset metrów niżej zasilany przez trzy źródła. Źródła w Karczmiskach i Wolicy są wykorzystywane gospodarczo przez miejscową ludność. Na obszarze gminy nie ma większych zbiorników wód stojących z wyjątkiem naturalnego oczka wodnego o powierzchni 500 nr tzw. Krasne Błoto występuje na wschód od miejscowości Czerwone Łąki. Powierzchnia wód zajmuje obszar 23 ha, co stanowi około 0,2 % całej powierzchni gminy. 6.8 Wody podziemne Wody podziemne pozostają w łączności hydraulicznej z wodami powierzchniowymi. Dopływ wód podziemnych do rzek następuje przez bezpośredni drenaż korytowy i za pośrednictwem źródeł. Poziom- wodonośny wód podziemnych występuje w obrębie przypowierzchniowych utworów kredy górnej, których silnie spękana i szczelinowata część stropowa stwarza warunki do gromadzenia i krążenia wód wgłębnych. Poziom ten stanowi zasobne źródło zaopatrzenia w wodę. Wszystkie studnie wiercone, na terenie gminy, ujmują poziom kredowy związany ze spękanymi opokami, wapieniami i marglami. Głębokość nawierconego zwierciadła waha się od 3,0 m ppt w studni nr 11 w Karczmiskach do 35,8 m ppt w studni nr 12 w Karczmiskach. Maksymalne wydajności zmieniają się od 6,5 m 3/h przy depresji 1,70 m w studni nr 11 w Karczmiskach do 64,58 m7h przy depresji 9,10 m w studni nr 7 w Karczmiskach. Poziom wód czwartorzędowych występuje lokalnie i związany jest z piaszczystymi utworami rzecznymi, wodnolodowcowymi i lodowcowymi. Ujmowany jest przez część studni kopanych. Mała głębokość występowania poziomu wodonośnego na znacznym obszarze i dobra przepuszczalność warstw przypowierzchniowych sprzyja zanieczyszczaniu wód podziemnych. Studnia nr 14 w Chodliku dla PSM jest punktem stałych obserwacji hydrogeologicznych (monitoring wód podziemnych) w sieci regionalnej. Potencjalne zagrożenia dla jakości wód podziemnych związane są: z odprowadzaniem ścieków, gospodarką odpadami, emisją pyłów i gazów, działalnością rolniczą i infiltracją zanieczyszczonych wód powierzchniowych. Występowanie wód podziemnych na terenie gminy uwarunkowane jest ściśle cechami budowy geologicznej i rzeźby. Zbiorniki wód podziemnych stanowią tu utwory kredowe i czwartorzędowe. Wody poziomu kredowego mają charakter szczelinowy lub szczelinowo-warstwowy (T. Wilgat 1957, Z. Michalczyk 1986). Na fragmentach wierzchowin Równiny Bełżyckiej ich zwierciadło nawiązuje do rzędnych zbliżonych do rzędnych dna doliny Chodelki, do około 20-25 m p.p.t.. Średnia głębokość do wody w studniach kopanych na Równinie Bełżyckiej wynosi kilkanaście metrów. Wody podziemne bardzo płytkie spotykane są w południowo-zachodniej części gminy. Miąższość warstwy aeracji jest tam przeważnie mniejsza niż 5 metrów. Mamy tu do czynienia zazwyczaj z jednym, ciągłym zwierciadłem wód podziemnych, które łączy powiązane hydraulicznie zbiorniki wód kredowych, wód czwartorzędowych w obszarach teras Chodelki i wód aluwialnych den dolinnych rzecznych. W terenie położonym na zachód i północ od Karczmisk, płytko pod powierzchnią, na zwietrzelinie margli kredowych występują wody w utworach czwartorzędowych. 6.9 Warunki glebowe Gleby na terenie gminy wykazują znaczne zróżnicowanie. Wynika to przede wszystkim z różnorodności litologicznej podłoża. Największe obszary zajmują gleby bielicowe, pseudobielicowe i brunatne wytworzone na utworach lodowcowych, wodnolodowcowych i rzecznych. Z obszarami występowania wapieni i margli związane są rędziny. W dolinach rzek występują mady i gleby mułowo torfowe. Gleby szczególnie chronione II i III klasy bonitacyjnej zajmują obszar 2796 ha co stanowi 40,7 % powierzchni użytków rolnych. Brak jest gleb I klasy bonitacyjnej. Największe kompleksy gleb szczególnie chronionych występują w okolicy miejscowości gminnej. Stan rolniczej przestrzeni produkcyjnej na terenach objętych granicami opracowania jest bardzo zróżnicowany. Występują tu zarówno gleby bardzo żyzne klasy II, IIIa, IIIb, średniożyzne klas IV jak i gleby nieurodzajne klasy Vi VI. 11 6.10 Warunki klimatyczne Według W. i A. Zinkiewiczów (1975) gmina Karczmiska znajduje się w Puławsko - Opolskiej dziedzinie klimatycznej. Wyróżnia się ona w obrębie Wyżyny Lubelskiej najkorzystniejszymi warunkami klimatycznymi. Jej wyodrębnienie uzasadnione jest następującymi cechami: wysokie średnie temperatury powietrza na poziomie rzeczywistym, najwyższa liczba dni okresu optymalnych dla człowieka temperatur 18°- 20°C (42 dni), najmniejsze w województwie roczne amplitudy powietrza (poniżej 23,8° C) najdłuższy okres lata (ok. 100 dni) wysokie roczne wartości niedosytu wilgotności powietrza. Temperatura powietrza w stosunku do pozostałego obszaru Wyżyny Lubelskiej jest wyższa i wynosi średnio w okresie wiosny 7°C, w okresie lata 18° C, w jesieni 8,2° C i w zimie - 2° C. Średnia roczna temperatura na poziomie rzeczywistym ma wartość 7,8°C. Duży wpływ na kształtowanie się klimatu omawianego obszaru mają masy powietrza polarno-morskiego (H. Mitosek, J. Kołodziej 1972). Obszar ten wyróżnia się na Lubelszczyźnie najdłuższym okresem bez przymrozków - 248 dni. Okres wegetacyjny trwa tu około 220 dni. Średni opad roczny wynosi 520 - 560 mm z przewagą w półroczu letnim (ok. 370 mm). Na omawianym terenie przeważają wiatry głównie z sektora zachodniego o średniej prędkości 3,5 m/s. 6.11 Szata roślinna Powiązanie występowania potencjalnych zbiorowisk roślinnych a roślinnością rzeczywistą związane jest z warunkami środowiskowymi takimi jak budowa geologiczna, klimat, jakość gleb czy stosunki wodne. W obszarze opracowania tereny otwarte, na których występują siedliska naturalne i półnaturalne wykazujące wysokie walory przyrodnicze i krajobrazowe zajmują znaczną powierzchnię. Areał terenów otwartych o charakterze rolniczym jest bardzo duży. Są to tereny o przeciętnych walorach przyrodniczych, posiadające natomiast, ze względu na ukształtowanie terenu znaczące walory krajobrazowe. Ze względu na wysoki procent powierzchni biologicznie czynnej tereny te pełnią obecnie rolę wspomagającą w systemie przyrodniczym gminy. W terenach zabudowanych roślinność naturalna i półnaturalna została zastąpiona roślinnością urządzoną głównie w formie ogrodów przydomowych. Nieznaczną powierzchnię zajmują natomiast tereny z roślinnością segetalną i ruderalną. Waloryzację roślinności rzeczywistej wraz ze szczegółowym opisem ich walorów i wskazaniami ochronnymi przedstawiono na załączniku mapowym do ekofizjografii. Wskazuje się tam: tereny o najwyższych wartościach przyrodniczych i krajobrazowych budujące system przyrodniczy gminy, w tym korytarze ekologiczne, węzły ekologiczne, zaliczono tu: o system dolin rzecznych i obniżeń oraz zagłębień bezodpływowych, stanowiący o bioróżnorodności obszaru gminy, o specyficznych warunkach klimatycznych kształtujących klimat lokalny otoczenia, stanowiący bazę drenażu i retencji wód – podstawa kształtowania systemu powiązań przyrodniczych (ciągów ekologicznych), tereny trwałych zespołów roślinności łąkowej, zadrzewieniami oraz pastwiskami, o lokalne zabagnienia zagłębień bezodpływowych stanowiących lokalne ostoje dla zwierząt oraz lokalnych węzłów ekologicznych, o kompleksy leśne i zadrzewienia, na zróżnicowanych siedliskach, w różnym wieku i zróżnicowanym składzie gatunkowym, obszary o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych, stanowiące podstawę kształtowania systemu przyrodniczego gminy, decydujące o funkcjonalności lokalnych węzłów ekologicznych oraz walorach krajobrazowych terenów, stanowiące ostoje lokalne ostoje dla zwierząt obszary o przeciętnych walorach środowiska przyrodniczego – ekosystemy pól uprawnych wspomagające system przyrodniczy gminy szczególnie w okresie wegetacyjnym, zaliczono tu: o żyzne gleby, zaliczone do 2-ego (pszennego dobrego) i 3-ego (pszennego wadliwego) kompleksu przydatności rolniczej, średnozwięzłe i zwięzłe, okresowo gorzej przewietrzane bądź wykazujące słabe niedobory wilgoci, należą tu również gleby płytkie zalegające na zbyt płytkich podłożach oraz na zboczach wzniesień (narazone na erozję), głownie mady, gleby brunatne właściwe, żadziej gleby bielicowe i pseudobielicowe sklasyfikowane w II, IIIa i IIIb klasie bonitacji gruntów ornych, przydatne do wszystkich upraw polowych, o mniej żyzne gleby, zaliczone do 4-ego (żytniego bardzo dobrego) i 5-ego (żytniego dobrego) oraz 8 - go (zbożowo - pastewnego mocnego) kompleksu przydatności 12 rolniczej, wytworzone głownie z piasków gliniastych, lokalnie pyłowych, posiadają dobrze wykształcony poziom próchniczny oraz właściwe stosunki wodne, są to gleby stosunkowo wrażliwe na suszę i często wyługowane i zakwaszone, sklasyfikowane w IVa i IVb klasie bonitacji gruntów ornych, plony zależne od intensyfikacji zabiegów agrotechnicznych, przydatne przede wszystkim do upraw żytnio-ziemniaczanych, o gleby ubogie w składniki pokarmowe, trwale zbyt suche, zaliczone do 6-ego (żytniego słabego) i 7-ego (żytniego bardzo słabego) oraz 9-go (zbożowo - pastewnego słabego) kompleksu przydatności rolniczej wytworzone głownie z piasków słabogliniastych i luźnych , głownie gleby bielicowe, pseudobielicowe i brunatne właściwe, sklasyfikowane w V i VI klasie bonitacji gruntów ornych, intensyfikacja zabiegów agrotechnicznych nie przynosi znaczącego wzrostu plonów tereny przekształcone antropogenicznie, nie wykazujące szczególnego zagrożenia dla środowiska, zaliczono tu: o tereny zabudowy mieszkaniowej i zagrodowej z udziałem usług, usługi publicznych, innych usług przeważnie z wykształcona zielenią towarzyszącą w postaci ogrodów przydomowych i kultywowanych trawników, tereny silnie przekształcone antropogenicznie mogące stanowić źródło zagrożeń i uciążliwości, zaliczono tu: o tereny przemysłowe, magazynowe i usługowe (hurtownie, stacje paliw) o znacznych powierzchniach pozbawionych roślinności w mozaice z terenami pokrytymi roślinnością ruderalną, spontaniczną i lokalnie niewielkimi powierzchniami kultywowanej zieleni urządzonej, o tereny pozbawione roślinności (drogi, urządzenia i obiekty infrastruktury technicznej o znaczeniu lokalnym), tereny nie stwarzające szczególnego zagrożenia dla środowiska, o tereny pozbawione roślinności – drogi o znaczeniu ponadlokalnym silnie obciążone ruchem komunikacyjnym, stanowiące zagrożenie przekroczeniem dopuszczalnych norm hałasu w środowisku. 6.12 Fauna Znaczna ilość ostoi dla zwierząt na terenie gminy Karczmiska powoduje, że świat zwierząt jest licznie reprezentowany. Precyzyjne określenie gatunków występujących w gminie jest niemożliwe ze względu na brak danych w tym zakresie. Wyjątek stanowi teren planowanych farm elektrowni wiatrowych położony w Karczmiskach Drugich. Dla terenu tej inwestycji wykonano inwentaryzację fauny pod względem występowania gatunków ptaków i nietoperzy. Wyniki inwentaryzacji przedstawiono poniżej. PTAKI ZAŁOŻENIA I METODYKA MONITORINGU PRZEDREALIZACYJNEGO Założenia monitoringu przedrealizacyjnego zostały przygotowane zgodnie z „Wytycznymi w zakresie oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki” (PSEW 2008) rekomendowanymi m.in. przez Polskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej oraz Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków. Biorąc pod uwagę charakterystykę terenu, na którym planowana jest budowa elektrowni wiatrowych, zdecydowano się na wybór podstawowej ścieżki monitoringu obejmującej 34 kontrole (badania transektówe liczebności ptaków i badania natężenia wykorzystania przestrzeni powietrznej). Dodatkowo przeprowadzono obserwacje według protokołu MPPL (2 kontrole), cenzus lęgowych gatunków rzadkich i średniolicznych (3 kontrole), kontrolę gniazd bociana białego (1 kontrola) i nasłuchy wieczorno/nocne (2 kontrola). Na każdej kontroli notowano czas i godziny prowadzenia obserwacji oraz warunki pogodowe: zachmurzenie, opad, wiatr i temperaturę (w st. C’), stosując do tego celu podstawową skale: (Z) Zachmurzenie: 0 - niebo bezchmurne, lub pojedyncze chmury, 1 - niebo zachmurzone maksymalnie w połowie, 2 - niebo zachmurzone pow. 50%, 3 - niebo całkowicie zachmurzone. (O) Opad: 0 - brak opadow, 1- mżawka/niewielki opad śniegu, 2 - regularny deszcz/śnieg, 3 - ulewa/nawałnica. (W) Wiatr: 13 0 - brak wiatru, lub ledwie odczuwalny, 1- lekki powiew, 2 - wiatr, 3 - silny wiatr. Do obserwacji używano lornetki o parametrach 10x42. W terenie posługiwano się mapą topograficzną w skali 1:25000, wydrukami map satelitarnych terenu (ortofotomapy, mapy rastrowe) oraz urządzeniem nawigacyjnym Garmin GPSMAP 62st z wgraną mapą topograficzną Polski. Badania terenowe prowadził: Marcin Łukaszewicz. Monitoring przedrealizacyjny trwał jeden rok z uwzględnieniem wszystkich okresów fenologicznych. Zakres badań objął cztery moduły: BADANIA TRANSEKTÓWE LICZEBNOŚCI I SKŁADU GATUNKOWEGO. Ich celem było pozyskanie danych dotyczących składu gatunkówego i liczebności awifauny występującej na terenie planowanej inwestycji, a także zmienności tych parametrów w ciągu roku. Na powierzchni przyszłej farmy wiatrowej wyznaczono transekt o długości 2,2 km. Transekt wyznaczono tak, aby przebiegał w pobliżu planowanych turbin wiatrowych i objął środowiska reprezentatywne dla obszaru farmy. Został on poprowadzony po śródpolnej drodze. Zaplanowano i wykonano łącznie 34 kontrole transektu, w ciągu całego roku, z nieco większą częstotliwością w okresie lęgowym i przelotów. Kontrole transektu prowadzono w godzinach porannych. Średni czas przejścia transektu zajmował 55 min. W tym czasie notowane były wszystkie ptaki widziane lub słyszane również (nierozpoznane do gatunku) wraz z informacją o ich lokalizacji w momencie pierwszego stwierdzenia. Zapisu obserwacji dokonywano w notatniku. Lokalizacja ptaków przyporządkowywana była do jednej z czterech wyróżnionych kategorii: 1- ptaki obserwowane w strefie do 25 m od linii transektu po obu jego stronach 2- ptaki obserwowane w strefie od 25 do 100 m od linii transektu po obu jego stronach 3- ptaki obserwowane w odległości ponad 100 m od linii transektu po obu jego stronach, wraz z ptakami widzianymi lub słyszanymi poza granicami potencjalnej farmy wiatrowej L- ptaki w locie, obserwowane w dowolnej odległości od linii transeptu BADANIA NATĘŻENIA WYKORZYSTANIA PRZESTRZENI POWIETRZNEJ PRZEZ PTAKI Celem tych badań było oszacowanie natężenia przelotów w przestrzeni powietrznej, zarówno lokalnych jak i długodystansowych oraz poznanie zmienności tych parametrów w ciągu roku. Szczególnie ważne jest to dla gatunków o dużym prawdopodobieństwie kolizji takich jak ptaki drapieżne, gęsi, itp. Na potrzeby monitoringu ornitologicznego - jako powierzchnie próbną – wyznaczono 1 stacjonarny punkt obserwacyjny, położony w takim miejscu aby obserwator mógł widzieć możliwie największy obszar. Znajdował się on blisko planowanych lokalizacji turbin wiatrowych. Na punkcie przeprowadzono łącznie 34 kontrole (każda trwająca cn. 2h) w ciągu całego roku, jednakże z większą częstotliwością w okresie przelotów. Ptaki liczono notując zarówno gatunek, liczbę osobników poszczególnych stad, kierunek przelotu ptaków jak i wysokość, na której się one poruszały. Jeśli nie było możliwe dokładne policzenie ptaków w stadzie, liczebność szacowano np. 10, 70, 100, itp. Większe stada jednogatunkówe dokładnie przeglądano z uwagi na możliwość występowania innych gatunków. Przy analizie kierunku przelotu uwzględniono wyłącznie ptaki przemieszczające się w wyraźnie określonym kierunku (np. pominięto ptaki krążące czy często zmieniające kierunek lotu). Do określenia kierunku lotu stosowano ośmiostopniową skalę określając następujące kierunki: E, SE, S, SW, W, NW, N, NE. Do określenia pułapu wysokości lotu poszczególnych ptaków przyjęto trzystopniową skalę określająca wysokość (w stosunku do pracy śmigieł): 1. Ptaki obserwowane na wysokości poniżej 60 m nad poziomem gruntu (poniżej pracy śmigła) 2. Ptaki obserwowane na wysokości 60-190 m nad poziomem gruntu („strefa kolizyjna”- strefa pracy śmigła) 3. Powyżej 190 m nad poziomem gruntu (powyżej pracy śmigła). BADANIA W PROTOKOLE MPPL Ich celem było poznanie składu gatunkówego i zagęszczeń poszczególnych gatunków w okresie lęgowym. Taki standard metodyczny jest stosowany na wielu innych powierzchniach w całym kraju (program MPPL) i pozwala na dokładne porównanie wartości awifauny okresu lęgowego w relacji do danych referencyjnych reprezentatywnych dla sytuacji ogólnopolskiej. Na terenie farmy wiatrowej wyznaczono jedną powierzchnie próbną. W tym przypadku stanowi ona kwadrat o boku długości 1 km, w obrębie którego wytyczone są 2 równoległe transekty o długości 1 km każdy, oddalone od siebie ok. 500 m. W trakcie sezonu lęgowego przeprowadzono dwie kontrole wyznaczonej powierzchni. Zgodnie z metodyką Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych (2004) termin wczesnego liczenia pokrywał się ze szczytem aktywności lęgowej gatunków osiadłych. Liczenie poźnowiosenne przeprowadzono w terminie zakładającym przylot na lęgowiska najpóźniejszych migrantów. W trakcie tych badań zapisywano wszystkie ptaki (osobniki) widziane i słyszane w trakcie przemarszu transektami. Ptaki 14 notowano w podziale na cztery kategorie, odnoszące się do ich lokalizacji w momencie ich pierwszego stwierdzenia. CENZUS LĘGOWYCH GATUNKOW RZADKICH I ŚREDNIOLICZNYCH Celem tego badania jest oszacowanie liczebności i rozmieszczenia gatunków rzadkich, średniolicznych oraz gatunków o dużych rozmiarach ciała. NASŁUCHY NOCNE W określonym terminie przeprowadzono kontrole nocne z wykorzystaniem stymulacji głosowej obejmującej gatunki o nocnej aktywności. Dotyczyło to: chruścieli (głównie derkacz), przepiórki i sów. Nasłuchów i stymulacji dokonano w wytypowanych siedliskach najbardziej potencjalnych dla przedstawicieli ww. gatunków ptaków (fragmenty łąk, pastwisk, uprawy zbóż, skraje lasów, zadrzewienia śródpolne aleje drzew). W metodyce przyjęto, że stanowisko lęgowe to terytorium w ramach którego, stwierdzono pewne, prawdopodobne lub możliwe gniazdowanie ptaków reprezentujących poszczególne gatunki. Według standardów obserwacji atlasowych (Sikora i in. 2007) za gniazdowanie możliwe uważa się: pojedyncze ptaki obserwowane w siedlisku lęgowym, jednorazowa obserwacje śpiewającego samca, obserwacje rodziny z lotnymi młodymi. Za gniazdowanie prawdopodobne uważa się: parę ptaków w okresie i siedlisku lęgowym, zajęte terytorium lęgowe, kopulację lub toki, odwiedzanie miejsca nadającego się na gniazdo, niepokój sugerujący bliskość gniazda, budowa gniazda. Za gniazdowanie pewne uznawano: znalezione nowe gniazdo lub skorupy jaj, gniazdo wysiadywane, gniazdo z jajami, gniazdo z pisklętami odwodzenie od gniazda młodych, nielotne lub słabo lotne pisklęta, ptaki dorosłe z pokarmem lub odchodami piskląt. Wyniki kontroli nanoszono na mapy ternu. Okresy fenologiczne - ramy czasowe przyjęte w trakcie badań: okres lęgowy IV2 – VI3, polęgowe koczowanie VII-VIII, migracja jesienna IX-XI, zimowanie XII-II, migracja wiosenna III-IV2. METODYKA OCENY ODDZIAŁYWANIA NA AWIFAUNĘ W celu przeprowadzenia oceny oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na awifaunę wykonano waloryzację ornitologiczną terenu na którym planowana jest realizacja przedsięwzięcia. Wyniki waloryzacji uzyskane na podstawie danych z rocznego monitoringu ornitologicznego pozwoliły na przybliżone określenie liczebności składu gatunkówego awifauny lęgowej na badanym obszarze oraz jego porównanie do innych obszarów Polski. W ramach oceny oddziaływania na awifaunę szczególną uwagę zwrócono na występowanie gatunków kluczowych o znaczeniu unijnym z załącznika I i II Dyrektywy Ptasiej oraz rzadkich, nielicznych i średniolicznych gatunków ptaków. Przy ocenie przedsięwzięcia na ptaki brano pod uwagę występowanie, skład Gatunkowy awifauny, jej liczebność oraz status występowania na badanej powierzchni. Dla gatunków kluczowych oceniano możliwość wystąpienia efektu odstraszającego i utraty siedliska oraz możliwość wystąpienia kolizji z planowanymi w projekcie wiatrowym 3 turbinami. Do wyliczenia śmiertelności ptaków na obszarze potencjalnej farmy zastosowano narzędzia statystyczne: szacowanie rozmiarów śmiertelności opartej na wynikach empirycznych oraz szacowanie śmiertelności z wykorzystaniem danych o intensywności przelotu (Chyralecki i in. 2011). Dla konkretnych gatunków parametr prognozowany był m.in. z użyciem tzw. opcji Procent wolumenu przelotu, która zakłada, że liczba kolizji jest funkcją zmiennych zewnętrznych i zależy ściśle od natężenia wykorzystania przestrzeni powietrznej przez ptaki. Prognozowana liczba kolizji w tym przypadku to procent wszystkich ptaków lecących na wysokości rotora. WYNIKI MONITORINGU PRZEDREALIZACYJNEGO Wyniki ornitologicznego monitoringu przedrealizacyjnego zaprezentowane zostały zarówno w postaci zbiorczej jak i w podziale na poszczególne okresy fenologiczne, aby zobrazować zmiany składu gatunkówego i liczebności awifauny w ciągu roku. Podział na poszczególne okresy fenologiczne jest w pewnym sensie umowny – dla jednych gatunków trwa już okres lęgowy a inne jeszcze migrują. Określając granice czasowe okresów fenologicznych starano się uwzględnić m.in. natężenie migracji, stąd też autor zdecydował się na poniżej przedstawiony podział. Ogólna charakterystyka awifauny w cyklu rocznym Niezależnie od miejsca obserwacji we wszystkich okresach fenologicznych na terenie planowanej inwestycji i najbliższej okolicy stwierdzono co najmniej 91 gatunków ptaków, spośród których do lęgowych zaliczono 68 gatunków (w kategorii ‘pewne’ – 24 gat., ‘prawdopodobne’ – 33 gat. a ‘możliwe’ – 11 gat.) Największą różnorodnością wykazał się okres lęgowy, kiedy podczas wszystkich rodzajów liczeń stwierdzono obecność łącznie 69 gatunków, najmniej gatunków w okresie zimowym – 24 gat. Zestawienie wszystkich stwierdzonych gatunków ptaków na powierzchni badawczej (alfabetycznie). Ptaki obserwowano w kilku okresach i cyklach rocznych, tj.zimowanie, migracja wiosenna, okres lęgowy, gniazdowanie możliwe, gniazdowanie prawdopodobne, gniazdowanie pewne), koczowania polęgowe, migracja jesienna, stwierdzona obecność. 1. bażant Phasianus colchicus 15 2. błotniak stawowy Circus aeruginosus 3. błotniak zbożowy Circus cyaneus 4. bocian biały Ciconia ciconia 5. bogatka Parus major 6. brzegówka Riparia riparia 7. cierniówka Sylvia communis 8. czajka Vanellus vanellus 9. czapla siwa Ardea cinerea 10. czarnogłówka Poecile montanus 11. czeczotka Carduelis flammea 12. czyż Carduelis spinus 13. dudek Upupa epos 14. dymówka Hirundo rustica 15. dzięcioł duży Dendrocopos major 16. dzięcioł zielony Picus viridis 17. dzięciołek Dendrocopos minor 18. dzwoniec Carduelis chloris 19. gajówka Sylvia borin 20. gawron Corvus frugilegus 21. gąsiorek Lanius collurio 22. gęś białoczelna Anser albifrons 23. gęś zbożowa Anser fabalis 24. gil Pyrhula pyrhula 25. grubodziób Coccothraustes coccothraustes 26. grzywacz Columba palumbus 27. jastrząb Accipiter gentilis 28. jemiołuszka Bombycilla garrulus 29. jerzyk Apus apus 30. kapturka Sylvia atricapilla 31. kawka Corvus monedula 32. kopciuszek Phoenicurus ochruros 33. kos Turdus merula 34. kowalik Sitta europea 35. krogulec Accipiter nisus 36. kruk Corvus corax 37. krzyżowka Anas platyrhynchos 38. kukułka Cumulus canorus 39. kulczyk Serinus serinus 40. kuropatwa Perdix perdix 41. kwiczoł Turdus pilaris 42. lerka Lululla arborea 43. łabędź niemy Cygnus olor 44. łozówka Acrocephalus palustris 45. makolągwa Carduelis cannabina 46. mazurek Passer montanus 47. modraszka Cyanistes caeruleus 48. muchołówka szara Muscicapa striata 49. myszołów Buteo buteo 50. myszołów włochaty Buteo lagopus 51. oknówka Delichon urbicum 52. ortolan Emberiza hortulana 53. paszkot Turdus viscivorus 54. pełzacz leśny Certhia familiaris 55. piecuszek Phylloscopus trochilus 56. piegża Sylvia curruca 57. pierwiosnek Phylloscopus collybita 58. pleszka Phoenicurus phoenicurus 59. pliszka siwa Motacilla alba 60. pliszka żołta Motacilla flava 61. pokląskwa Saxicola rubetra 16 62. pokrzywnica Prunella modularis 63. potrzeszcz Emberiza calandra 64. potrzos Emberiza schoeniclus 65. przepiórka Coturnix coturnix 66. pustułka Falco tinnunculus 67. puszczyk Strix aluco 68. rudzik Erithacus rubecula 69. sierpówka Sreptopelia decaocto 70. skowronek Alauda arvensis 71. sroka Pica pica 72. srokosz Lanius excubitor 73. sosnówka Periparus ater 74. sojka Garrulus glandarius 75. strzyżyk Troglodytes troglodytes 76. szpak Sturnus vulgaris 77. szczygieł Carduelis carduelis 78. śmieszka Larus ridibundus 79. śnieguła Plectrophenax nivalis 80. śpiewak Turdus philomelos 81. świergotek drzewny Anthus trivia lis 82. świergotek łąkowy Anthus pratensis 83. świstunka Phylloscopus sibilatrix 84. trzmielojad Pernis apivorus 85. trznadel Emberiza citrinella 86. wilga Oriolus oriolus 87. wrona siwa Corvus cornix 88. wróbel Passer domesticus 89. zaganiacz Hippolais icterina 90. zięba Fringilla coelebs 91. żuraw Grus grus 92. drapieżne nieoz. Falconiformes sp. 93. gęsi nieoz. Anser sp. 94. mewy nieozn. Larus sp. 95. wróblowe nieoz. Passeriformes sp. RAZEM 91 gatunków, w tym 24 w okresie zimowania, 50 w okresie migracji wiosennej, 69 w okresie lęgowania, 45 w okresie koczowania i 61 w okresie migracji wiosennej. ZIMOWANIE Jako okres zimowania przyjęto czas od początku grudnia do końca lutego. Przeprowadzono w tym okresie 6 kontroli standardowych oraz dodatkowo penetrację strefy buforowej (maksymalnie do 1 km od turbin) w celu wykrycie ewentualnych miejsc koncentracji ptaków krukowatych. Liczenia na transektach Na transekcie w okresie 6 kontroli terenowych stwierdzono zimowanie 297 ptaków należących do 18 gatunków. Najliczniejszy okazał się kwiczoł z 23,5% udziałem we wszystkich obserwacjach (70 os.), liczne w zgromadzeniu: gawron (15,8%) i trznadel (11,7%). Kilku ptaków wróblowych nie udało się oznaczyć do gatunku. W przeliczeniu na 1 kontrole/1 km transektu w tym okresie stwierdzono 22,5 os. Ptaki stwierdzone na transekcie w okresie zimowania. 1 bogatka 5 2 czyż 6 3 dzwoniec 4 4 gawron 47 5 jemiołuszka 6 kawka 13 7 kruk 7 8 kwiczoł 70 9 makolągwa 14 10 mazurek 11 11 myszołów 6 12 potrzeszcz 15 13 sierpówka 5 14 sroka 2 17 15 sojka 3 16 szczygieł 22 17 trznadel 35 18 wrona 3 19 wróblowe nieozn. 8 RAZEM 297 LICZENIA NA PUNKTACH W trakcie liczeń na punkcie obserwacyjnych w okresie zimowania ptaków stwierdzono 317 osobników z 20 gatunków. Dominujące okazały się kwiczoł – 56 os., co stanowi 17,6% wszystkich obserwacji oraz gawron – 51 os. (16,1% udział). Łączna suma ptaków w przeliczeniu na 1 kontrolę/1 punkt była najniższa ze wszystkich analizowanych okresów fenologicznych i wyniosła 26,4 os. Kilku osobników z grupy wróblowych nie udało się rozpoznać do gatunku. Ptaki obserwowane na punkcie w okresie zimowania. Pierwsza liczba oznacza liczbę obserwowanych osobników, druga natomiast pułap: 1 bogatka 9 / 1 2 czyż 11 / 1 3 gawron 51 / 1 4 gil 4 / 1 5 jemiołuszka 30 / 1 6 kos 2 / 1 7 kruk 11 / 1,2 8 kwiczoł 56 / 1 9 makolągwa 9 / 1 10 mazurek 6 / 1 11 modraszka 4 / 1 12 myszołów 8 / 1,2 13 myszołów włochaty 3 / 1,2 14 potrzeszcz 39 / 1 15 sroka 3 / 1 16 sojka 2 / 1 17 szczygieł 15 / 1 18 szpak 3 / 1 19 trznadel 38 / 1 20 wróbel 8 / 1 21 wróblowe nieozn. 5 / 1,2 RAZEM 317 PRZELOTY WIOSENNE Do przelotów wiosennych zaliczono okres od początku marca do połowy kwietnia. W tym czasie wykonano 5 kontroli na punkcie i transekcie oraz nocne wabienie sów w końcu marca w okresie zwiększonej aktywności szukanych gatunków. Liczenia na transektach W ciągu przelotów wiosennych, podczas 5 kontroli terenowych na transekcie stwierdzono łącznie 459 osobników należących do 26 gatunków. Najliczniejszymi gatunkami były: skowronek – 72 os., co stanowi 15,6% całości zgrupowania oraz makolągwa – 58 os. (12,6%). W przeliczeniu na 1 kontrole/1 km transektu w tym okresie stwierdzono 41,7 os. Nie oznaczono do konkretnego gatunku migrującego stada gęsi (25 os.) i 9 os. z grupy wróblowych. Ptaki stwierdzone na transekcie w okresie przelotów wiosennych w okolicy Karczmisk: 1 bogatka 13 2 czajka 42 3 dymówka 6 4 dzięcioł duży 2 5 dzwoniec 6 6 gawron 35 7 grzywacz 21 8 kawka 17 9 kos 3 10 kruk 6 11 kwiczoł 31 12 makolągwa 58 13 modraszka 5 18 14 myszołów 5 15 pliszka siwa 4 16 potrzeszcz 8 17 skowronek 72 18 sroka 3 19 srokosz 1 20 sojka 6 21 szpak 26 22 śmieszka 4 23 świergotek łąkowy 11 24 trznadel 16 25 wróbel 15 26 zięba 9 27 gęsi nieozn. 25 28 wróblowe nieozn. 9 RAZEM 459 Liczenia na punktach W czasie kontroli na punkcie obserwacyjnym w okresie przelotów wiosennych zaobserwowano 552 ptaki należące do 35 gatunków. Dominatem zgrupowania był skowronek z ponad 13% udziałem. Wyższy udział w zgrupowaniu w tym okresie dla: kwiczoł, szpak i czajka. Nie oznaczono w tym okresie do gatunku 2 os. szponiastych oraz 12 os. spośród drobnych ptaków wróblowych. W przeliczeniu na 1 punkt w ciągu godziny notowano średnio 55,2 ptaki. Ptaki obserwowane na punkcie w okresie przelotów wiosennych w okolicy Karczmisk Pierwsza liczba oznacza liczbę obserwowanych osobników, druga natomiast pułap: 1 bocian biały 2 / 3 2 bogatka 10 / 1 3 czajka 37 / 1,2 4 dymówka 6 / 1 5 gawron 29 / 1,2,3 6 gęś białoczelna 21 / 3 7 gęś zbożowa 20 / 2,3 8 grubodziób 5 / 1 9 grzywacz 24 / 1,2 10 jastrząb 1 / 1 11 kos 2 / 1 12 krogulec 2 / 1 13 kruk 7 / 1,2,3 14 krzyżówka 5 / 1 15 kwiczoł 51 / 1,2 16 lerka 2 / 1 17 makolągwa 25 / 1,2 18 modraszka 5 / 1 19 myszołów 8 / 1,2,3 20 myszołów włochaty 4 / 3 21 pierwiosnek 5 / 1 22 pliszka siwa 7 / 1 23 pliszka żołta 6 / 1 24 potrzeszcz 11 / 1 25 skowronek 75 / 1,2 26 sroka 3 / 1 27 sojka 4 / 1 28 szpak 40 / 1,2 29 szczygieł 33 / 1,2 30 śpiewak 2 / 1 31 świergotek drzewny 4 / 1 32 świergotek łąkowy 20 / 1,2 33 trznadel 26 / 1 34 zięba 30 / 1,2 35 żuraw 6 / 2,3 36 drapieżne nieozn. 2 / 3 19 37 wroblowe nieozn. 12 1/ 2,3 RAZEM 552 OKRES LĘGOWY W okresie od połowy kwietnia do końca czerwca – przyjętym jako okres lęgowy wykonano 8 kontroli terenowych na transekcie i punkcie. Ponadto w okresie tym przeprowadzono 2 liczenia na powierzchni MPPL, 3 kontrole całości obszaru farmy wraz ze strefą buforową o szerokości do 2 km oraz nasłuchy nocne. Podczas tych kontroli liczone i kartowane były wszystkie ptaki wykazujące zachowania lęgowe. Liczenia na transektach W okresie 8 kontroli terenowych wzdłuż transektu stwierdzono łącznie 1 030 ptaków należących do 39 gatunków. Najliczniejszymi gatunkami były: skowronek 188 os., co stanowi ok. 18,2% wszystkich obserwowanych osobników), gawron 143 os. (13,8%) i dymówka 142 os. Zagęszczenie najliczniejszego – skowronka - wyniosło 10,6 os. 1kontrola/1km. Nie udało się oznaczyć do gatunku 3 os. dużych mew oraz cn. 28 os. z grupy wróblowych (2,71% udział). Ptaki stwierdzone na transekcie w okresie lęgowym w okolicy Karczmisk: 1 błotniak stawowy 1 2 bocian biały 2 3 bogatka 10 4 brzegówka 5 5 cierniówka 11 6 czajka 9 7 dymówka 142 8 dzięcioł duży 2 9 dzwoniec 5 10 gawron 143 11 gąsiorek 10 12 grzywacz 40 13 kapturka 5 14 kawka 38 15 kos 4 16 krogulec 3 17 kruk 8 18 kuropatwa 4 19 kwiczoł 34 20 łozówka 11 21 makolągwa 15 22 mazurek 9 23 modraszka 5 24 myszołów 10 25 ortolan 2 26 pliszka siwa 12 27 pliszka żółta 38 28 pokląskwa 9 29 potrzeszcz 14 30 przepiórka 5 31 sierpówka 10 32 skowronek 188 33 sojka 9 34 sroka 7 35 szpak 97 36 trznadel 37 37 wrona siwa 7 38 wróbel 26 39 zięba 12 40 mewy nieozn. 3 41 wróblowe nieozn. 28 RAZEM 1 030 Liczenia na punktach W czasie kontroli na punkcie obserwacyjnym w okresie lęgowym zaobserwowano w okolicy Karczmisk – 1 128 ptaków należących do 38 gatunków. Części ptaków nie udało się oznaczyć do gatunku (17 os. - 1,56%) głównie z powodu zbyt dużej odległości z jakiej je obserwowano (ptaki wróblowate i 20 szponiaste). Najliczniejszymi ptakami obserwowanymi na punkcie były: skowronek 167 os. - , co stanowi 14,8% oraz dymówka 152 os. (13,4%% wszystkich obserwowanych ptaków). Dość wysoki udział uzyskały również szpak i gawron. W przeliczeniu na 1 punkt w ciągu godziny notowano średnio 70,5 os. Ptaki obserwowane na punkcie w okresie lęgowym w okolicy Karczmisk. Pierwsza liczba oznacza liczbę obserwowanych osobników, druga natomiast pułap: 1 błotniak stawowy 2 / 1 2 bocian biały 3 / 1 3 bogatka 12 / 1 4 czajka 14 / 1,2 5 dudek 1 / 1 6 dymówka 152 / 1,2 7 dzięcioł zielony 1 / 1 8 dzwoniec 3 / 1 9 gawron 120 / 1,2 10 gąsiorek 10 / 1 11 grzywacz 55 / 1,2 12 jerzyk 21 / 1,2 13 kawka 35 / 1,2 14 kruk 9 / 1,3 15 kukułka 2 / 1 16 kulczyk 2 / 1 17 kwiczoł 55 / 1,2 18 makolągwa 37 / 1 19 modraszka 9 / 1 20 myszołów 12 / 1,2,3 21 oknówka 31 / 1,2 22 ortolan 3 / 1 23 pierwiosnek 4 / 1 24 pliszka siwa 22 / 1 25 pliszka żółta 42 / 1,2 26 pokląskwa 11 / 1 27 pustułka 2 / 1 28 skowronek 167 / 1,2 29 sojka 6 / 1 30 sroka 4 / 1 31 szczygieł 34 / 1 32 szpak 126 / 1,2 33 śmieszka 15 / 1,3 34 śpiewak 2 / 1 35 świergotek łąkowy 12 / 1 36 trznadel 25 / 1 37 wilga 9 / 1 38 wróbel 34 / 1 39 drapieżne nieozn. 3 / 3 40 wróblowe nieozn. 21 / 1,2 RAZEM 1 128 BADANIA W PROTOKOLE MPPL Przeprowadzono 2 krotne liczenia w kwadracie i metodą MPPL, zlokalizowanym bezpośrednio na terenie inwestycji (07 maja – tzw. „wczesne” i 18 czerwca „poźne”). Powierzchnia zlokalizowana w płacie siedlisk reprezentatywnych (otwarty krajobraz rolniczy bez większych zadrzewień). Kontrole wykazały występowanie 27 gatunków ptaków, zagęszczenie wahało się w granicach 79-182 osobników/km2. Najliczniejsze gatunki to: skowronek (24,1%), szpak (14,5%), gawron (11,4%) i dymówka. Wyniki z obu kontroli przedstawiono w tabeli zbiorczej Tabela 11. Lista gatunków i liczebność ptaków stwierdzonych podczas liczeń w standardzie MPPL: 1 cierniówka 2 2 dymówka 28 3 gawron 30 4 gąsiorek 2 5 grzywacz 5 21 6 jerzyk 3 7 kawka 14 8 kopciuszek 1 9 kos 3 10 krogulec 1 11 kulczyk 1 12 kwiczoł 16 13 łozówka 1 14 oknówka 3 15 ortolan 1 16 makolągwa 3 17 modraszka 2 18 myszołów 2 19 pliszka siwa 2 20 pliszka żółta 9 21 skowronek 63 22 sroka 2 23 szpak 38 24 szczygieł 4 25 świergotek łąkowy 3 26 trznadel 5 27 wróbel 17 RAZEM 261 KONTROLA OBSZARU FARMY I STREFY BUFOROWEJ ORAZ LICZENIA GNIAZD BOCIANA BIAŁEGO Na obszarze planowanej farmy wiatrowej oraz w strefie do 2 km od turbin wiatrowych wykonano trzy kontrole (połowa maja/początek czerwca) pod kątem wyszukania ptaków wykazujących zachowania lęgowe z określonych grup (ptaki o znacznych rozmiarach ciała, ptaki z Zał. I Dyrektywy Ptasiej, pozostałe nieliczne). Stanowiska ustalono w oparciu o powyższe kontrole oraz dodatkowo informacje uzyskane o gatunkach podczas obserwacji transektówych i z punktu: Błotniak stawowy Circus aeruginosus – polujący samiec obserwowany na południe od Słotwin. Bocian biały Ciconia ciconia – brak zajętych gniazd w strefie buforowej inwestycji. Czajka Vanellus vanellus - dwa stanowiska lęgowe w strefie buforowej. Silnie zaniepokojone pary w tym aktywne odwodzenie od gniazda. Dzięcioł zielony Picus viridis – nawołujący ptak słyszany w Karczmiskach, wiosną ptaki również notowane w tej okolicy. Gawron Corvus frugilegus – kolonia tego gatunku znajduje się niedaleko poza strefa buforową inwestycji – 3 km na południe od planowanych turbin. Kolonia szacowana na 80-100 gniazd znajduję się w parku pomiędzy Gminną Biblioteka Publiczna i Szkołą w Karczmiskach. Gąsiorek Lanius collurio – stwierdzono łącznie 8 stanowisk lęgowych. Krogulec Accipiter nisus – „oskuby” stwierdzone nieopodal potencjalnego siedliska gniazdowego gatunku, notowano również krążące i odzywające się ptaki. Gniazda nie odnaleziono. Lerka Lullula arborea – śpiewające samce na dwóch stanowiskach. Ortolan Emberiza hortulana – 5 śpiewających samcow w strefie buforowej. Przepiórka Coturnix coturnix – w czasie dziennych obserwacji 2 stanowiska nawołujących ptaków, oraz przepłoszona z polnej drogi rodzina Srokosz Lanius excubitor – obserwowano polującego ptaka. LICZENIA NOCNE Dwukrotnie, wiosna i w okresie lęgowym (26/27 marca i 08/09 czerwiec) przeprowadzono kontrole nocne, penetrując wybrane miejsca w obrębie strefy buforowej farmy. Prowadzono nasłuchy oraz stymulację przy użyciu przenośnego sprzętu audio z nagranym zestawem głosów godowych. Podczas kontroli stwierdzono następujące gatunki liczebności: Przepiorka Coturnix coturnix – dwa nawołujące ptaki. Puszczyk Strix aluco – głos samca słyszany w marcu w parku w Karczmiskach (poza strefa buforową inwestycji), nie potwierdzono terytorium w okresie lęgowym podczas kolejnej stymulacji głosowej. KOCZOWANIE POLĘGOWE Koczowania polęgowe są okresem po wyprowadzeniu lęgów, a przed czasem aktywnej wędrówki jesiennej. Na przełomie lipca i sierpnia ptaki tworzą stada ze znacznym udziałem osobników 22 młodocianych a koncentracje niektórych gatunków jak grzywacz, szpak, bocian biały czy łuszczaki mogą osiągać liczebności nawet kilkuset osobników. Za okres koczowań i polęgowej dyspersji ptaków przyjęto czas od początku lipca do końca sierpnia, wykonano w tym okresie 5 kontroli obejmującej liczenia wzdłuż trasy transektu i na punkcie. Liczenia na transektach W trakcie polęgowej dyspersji na liczeniach wzdłuż transektu zaobserwowano 821 osobników z 32 gatunków. Najliczniejszymi gatunkami były szpak – łącznie 174 osobników, co stanowi blisko 21,2% zgrupowania wszystkich ptaków oraz dymówka – 125 os. (ponad 15%). Dość wysoki udział uzyskał również skowronek. Nie udało się oznaczyć do gatunków cn. 12 osobników, z grupy wróblowych, co stanowiło 1,46% udziału w zgrupowaniu. W przeliczeniu na 1 kontrole/1 km transektu w tym okresie stwierdzono 74,6 os. Ptaki stwierdzone na transekcie podczas polęgowych koczowań: 1 bażant 2 2 błotniak stawowy 2 3 bocian biały 3 4 bogatka 6 5 brzegówka 9 6 cierniówka 3 7 czajka 36 8 dymówka 125 9 gawron 60 10 gąsiorek 12 11 grzywacz 48 12 kawka 22 13 kos 1 14 kuropatwa 6 15 kwiczoł 39 16 łozówka 3 17 makolągwa 37 18 mazurek 40 19 muchołówka szara 2 20 myszołów 7 21 oknówka 9 22 piegża 1 23 pliszka żółta 24 24 pokląskwa 6 25 przepiórka 2 26 skowronek 95 27 sroka 1 28 sójka 4 29 szpak 174 30 trznadel 22 31 wilga 3 32 wróbel 5 33 wróblowe nieozn.12 RAZEM 821 Liczenia na punktach W czasie kontroli na punkcie obserwacyjnym w okresie polęgowych koczowań zaobserwowano 951 ptaków należących do 35 gatunków. Dominantem tym okresie był szpak – łącznie 181 osobników (19% udziału w zgrupowaniu). Licznie notowano także: skowronka, makolągwę i dymówkę. Nie oznaczone ze względu na odległość lub/i wysokość lotu cn. 11 os. należących do wróblowatych, co stanowiło odpowiednio 1,15% udziału w omawianym zespole. W przeliczeniu na 1 punkt w ciągu godziny notowano średnio 95,1 os. Ptaki obserwowane na punkcie podczas polęgowych koczowań. Pierwsza liczba oznacza liczbę obserwowanych osobników, druga natomiast pułap: 1 błotniak stawowy 1 /1 2 bocian biały 3 / 1,2 3 bogatka 6 / 1 4 brzegówka 5 / 1 5 czajka 7 / 1 23 6 dudek 2 / 1 7 dymówka 119 / 1,2 8 dzięcioł duży 2 / 1 9 gawron 48 /4 1,2 10 gąsiorek 9 / 1 11 grzywacz 38 / 1,2,3 12 jerzyk 6 / 1 13 kapturka 3 / 1 14 kawka 16 / 1,2 15 kwiczoł 88 / 1,2 16 makolągwa 112 / 1,2 17 mazurek 19 / 1 18 modraszka 3 / 1 19 myszołów 8 / 2,3 20 oknówka 18 / 1 21 pierwiosnek 3 / 1 22 pliszka żółta 24 / 1,2 23 pliszka siwa 5 / 1 24 sierpówka 4 / 1 25 skowronek 123 / 1,2 26 sroka 2 / 1 27 srokosz 2 / 1 28 sojka 7 / 1,2 29 szpak 181 / 1,2 30 świergotek drzewny 2 / 1 31 trzmielojad 1 / 1-2 32 trznadel 33 / 1 33 wrona siwa 5 / 1,2 34 wróbel 6 / 1 35 zięba 29 / 1 36 wróblowe nieozn. 11 / 1,2 RAZEM 951 MIGRACJA JESIENNA Przeloty są okresem regularnych dalekodystansowych przemieszczeń większości gatunków lęgowych w Palearktyce Zachodniej. Intensywna migracja gatunków o dużych rozmiarach ciała, szczególnie gęsi, żurawi, bocianów, krukowatych czy szponiastych, może w znacznym stopniu generować przypadki śmierci ptaków w przypadku złej lokalizacji farmy wiatrowej. Wiatraki mogą stanowić sztuczną zaporę, uniemożliwiającą migrację w sposób dla ptaków naturalny, dlatego tak ważna jest odpowiednia lokalizacja zespołu turbin w odpowiedniej odległości od ważnych miejsc koncentracji czy szlaków migracyjnych jak doliny rzeczne, wybrzeża morskie, zespoły zbiorników wodnych, łąki zalewowe. Jako okres migracji jesiennych przyjęto czas od początku września do końca listopada, wykonano wtedy 10 kontroli wzdłuż trasy transektu i na punkcie obserwacyjnym. Liczenia na transektach W okresie przelotów jesiennych w trakcie przeprowadzonych kontroli stwierdzono 45 gatunków ptaków z łączna liczebnością wynoszącą 1 781 os. Dominantem okazał się szpak – 398 os. (22,3% udziału w zgrupowaniu), zagęszczenie tego gatunku wyniosło 18,1 os./1kontrola/1km. Wysoki udział, przy zbliżonej liczebności uzyskały również takie gatunki jak: makolągwa, gawron, skowronek i zięba. Nie oznaczono do gatunku, 3 ptaków szponiastych oraz drobnych ptaków z grupy wróblowych cn. 50 os. (2,80 %). W przeliczeniu na 1 kontrole/1 km transektu w tym okresie stwierdzono 80,9 os. Ptaki stwierdzone na transekcie podczas migracji jesiennej: 1 bażant 2 2 bogatka 35 3 czajka 60 4 czarnogłówka 1 5 czeczotka 3 6 czyż 70 7 dymówka 51 8 dzięcioł duży 2 9 dzięciołek 1 10 dzwoniec 10 24 11 gawron 129 12 gil 5 13 grubodziób 8 14 grzywacz 35 15 kapturka 2 16 kawka 44 17 kos 3 18 krogulec 3 19 kruk 6 20 kuropatwa 3 21 kwiczoł 90 22 makolągwa 143 23 mazurek 43 24 modraszka 4 25 myszołów 13 26 myszołów włochaty 5 27 oknówka 8 28 paszkot 5 29 pierwiosnek 6 30 pliszka siwa 4 31 pliszka żółta 17 32 potrzeszcz 56 33 potrzos 2 34 rudzik 2 35 sierpówka 3 36 skowronek 116 37 sroka 3 38 sosnówka 1 39 sojka 11 40 szpak 398 41 szczygieł 103 42 świergotek łąkowy 11 43 trznadel 82 44 wróbel 21 45 zięba 108 46 drapieżne nieozn. 3 47 wróblowe nieozn. 50 RAZEM 1 781 Liczenia na punktach W czasie kontroli na punkcie obserwacyjnym w okresie przelotów jesiennych zaobserwowano w okolicy Karczmisk – 2 092 ptaki należące do 51 gatunków. Części ptaków (stada gęsi, niewielkich wróblaków i szponiastych) nie udało się oznaczyć do gatunku, głównie z powodu zbyt dużej odległości z jakiej je obserwowano. Najliczniejszym gatunkiem obserwowanym na punkcie były szpak – 387 os., co stanowi 18,4% wszystkich obserwacji. Na 1 kontrole/1 punkt w analizowanym okresie przypadło 18,9 os. tego gatunku. Do dominantów (na poziomie 7-9%) w tym okresie zaliczymy także: kwiczoła, gawrona i ziębę. W przeliczeniu na 1 punkt w ciągu godziny notowano w okresie jesiennym średnio 104,6 os. Ptaki obserwowane na punkcie podczas migracji jesiennej. Pierwsza liczba oznacza liczbę obserwowanych osobników, druga natomiast pułap: 1 błotniak stawowy 2 / 1 2 błotniak zbożowy 1 / 1 3 bogatka 27 / 1 4 czajka 34 / 1,3 5 czapla siwa 1 / 3 6 czyż 25 / 1 7 dymówka 48 / 1,2 8 dzwoniec 9 / 1 9 gawron 186 / 1,2 10 gil 3 / 1 11 grubodziób 5 / 1 25 12 grzywacz 33 / 1,2 13 jastrząb 2 / 1 14 kapturka 2 / 1 15 kawka 63 / 1,2 16 krogulec 3 / 1 17 kruk 16 / 1,2,3 18 krzyżówka 9 / 1,2 19 kwiczoł 197 / 1,2 20 łabędź niemy 2 / 3 21 makolągwa 133 / 1,2 22 mazurek 43 / 1 23 modraszka 5 / 1 24 myszołów 18 / 1,2,3 25 myszołów włochaty 5 / 2,3 26 oknówka 6 / 1 27 pierwiosnek 2 / 1 28 piecuszek 3 / 1 29 pliszka siwa 13 / 1 30 pliszka żółta 28 / 1 31 pokląskwa 2 / 1 32 pokrzywnica 15 / 1,2 33 potrzeszcz 67 / 1,2 34 potrzos 2 / 1 35 pustułka 1 / 1 36 rudzik 3 / 1 37 skowronek 118 / 1,2 38 sroka 3 / 1 39 sojka 29 / 1,2 40 strzyżyk 1 / 1 41 szpak 387 / 1,2,3 42 szczygieł 85 / 1,2 43 śnieguła 7 / 1 44 śmieszka 23 / 1,2,3 45 śpiewak 2 / 1 46 świergotek łąkowy 13 / 1,2 47 trznadel 109 / 1,2 48 wrona 4 / 1 49 wróbel 24 / 1 50 zięba 165 / 1,2 51 żuraw 6 / 3 52 drapieżne nieozn. 3 / 2,3 53 gęsi nieozn. 32 / 3 54 wróblowe nieozn. 67 / 1,2,3 RAZEM 2 092 PODSUMOWANIE WYNIKÓW ZE WSZYSTKICH OKRESÓW FENOLOGICZNYCH W ciągu rocznego monitoringu, podczas 34 kontroli transektu i punktu stwierdzono występowanie 9 428 ptaków z 83 gatunków. Liczebność wahała się pomiędzy okresami fenologicznymi – zdecydowanie najwyższą stwierdzono podczas przelotów jesiennych, a najniższą w okresie zimowym. Liczenia transeptowe Podczas kontroli terenowych na transekcie stwierdzono 4 388 ptaków z cn. 61 gatunków. Niewielkiej części ptaków nie udało się oznaczyć do gatunku – oznaczono je bądź do rodzaju lub zaliczono do wyższej grupy taksonomicznej. Najliczniejszymi gatunkami były: szpak – 695 osobników, co stanowi 15,8% wszystkich ptaków, skowronek – 471 os. (10,7%) oraz 414 os. (9,43%). W czołówce zgrupowania znalazły się także: dymówka i kwiczoł. Średnio w ciągu roku na 1km transektu/kontrolę notowano 9,29 os. – szpaka, 6,29 os. – skowronka i 5,53 os. – gawrona. Średnie zagęszczenie w ciągu roku wyniosło 58,6 os./1kontrole/1km - zmieniając się znacznie w zależności od okresu fenologicznego. Ptaki stwierdzone na transekcie w ciągu rocznego okresu badań na powierzchni w okolicy Karczmisk: 1 bażant 4 2 błotniak stawowy 3 26 3 bocian biały 5 4 bogatka 69 5 brzegówka 14 6 cierniówka 14 7 czajka 147 8 czarnogłówka 1 9 czeczotka 3 10 czyż 76 11 dymówka 324 12 dzięcioł duży 6 13 dzięciołek 1 14 dzwoniec 25 15 gawron 414 16 gąsiorek 22 17 gil 5 18 grubodziób 8 19 grzywacz 144 20 jemiołuszka 21 21 kapturka 7 22 kawka 134 23 kos 11 24 krogulec 6 25 kruk 27 26 kuropatwa 13 27 kwiczoł 264 28 łozówka 14 29 makolągwa 267 30 mazurek 103 31 modraszka 14 32 muchołówka szara 2 33 myszołów 41 34 myszołów włochaty 5 35 oknówka 17 36 ortolan 2 37 paszkot 5 38 piegża 1 39 pierwiosnek 6 40 pliszka siwa 20 41 pliszka żółta 79 42 pokląskwa 15 43 potrzeszcz 93 44 potrzos 2 45 przepiórka 7 46 rudzik 2 47 sierpówka 18 48 skowronek 471 49 sosnówka 1 50 sojka 33 51 sroka 16 52 srokosz 1 53 szpak 695 54 szczygieł 125 55 śmieszka 4 56 świergotek łąkowy 22 57 trznadel 192 58 wilga 3 59 wrona siwa 10 0,13 0,22 60 wróbel 67 61 zięba 129 62 drapieżne nieozn. 3 27 63 gęsi nieozn. 25 64 mewy nieozn. 3 65 wroblowe nieozn. 107 RAZEM 4 388 Najwyższe liczebności ptaków w przeliczeniu na 1 km transektu zanotowano w okresie od polęgowych koczowań (lipiec, sierpień) do migracji jesiennej włącznie (74,6 – 80,9). Najniższe zagęszczenia ptaków w ciągu całego sezonu liczeń stwierdzono w okresie zimowym - średnio 22,5 os. Liczenia na punktach W czasie kontroli na punktach obserwacyjnych w ciągu całego okresu badań zaobserwowano łącznie 5 040 ptaków należących do 71 gatunków. Najliczniejszymi gatunkami były: szpak (14,6% udziału), skowronek (9,58%), kwiczoł (8,86%) i gawron (8,61%). Średnio w całym roku w ciągu godziny/na punkcie notowano 10,8 os. – szpaka, 7,10 os. – skowronka, 6,57 os. – kwiczoła oraz 6,38 os. – gawrona. Spośród obserwowanych ptaków części nie udało się oznaczyć do gatunku, głównie z powodu dużej odległości od obserwatora – głównie drobne ptaki wróblowe (2,30% udziału). Ptaki obserwowane na punktach w ciągu rocznego okresu badań na powierzchni w okolicy Karczmisk. Pierwsza liczba oznacza liczbę obserwowanych osobników, druga natomiast pułap: 1 błotniak stawowy 5 / 1 2 błotniak zbożowy 1 / 1 3 bocian biały 8 / 1,2,3 4 bogatka 64 / 1 5 brzegówka 5 / 1 6 czajka 92 / 1,2,3 7 czapla siwa 1 / 3 8 czyż 36 / 1 9 dudek 3 / 1 10 dymówka 325 / 1,2 11 dzięcioł duży 2 / 1 12 dzięcioł zielony 1 / 1 13 dzwoniec 12 / 1 14 gawron 434 / 1,2,3 15 gąsiorek 19 / 1 16 gęś białoczelna 21 / 3 17 gęś zbożowa 20 / 2,3 18 gil 7 / 1 19 grubodziób 10 / 1 20 grzywacz 150 / 1,2,3 21 jastrząb 3 / 1 22 jemiołuszka 30 / 1 23 jerzyk 27 / 1,2 24 kapturka 5 / 1 25 kawka 114 /1,2 26 kos 4 / 1 27 krogulec 5 / 1 28 kruk 43 / 1,2,3 29 krzyżówka 14 / 1,2 30 kukułka 2 / 1 31 kulczyk 2 / 1 32 kwiczoł 447 / 1,2 33 lerka 2 / 1 34 łabędź niemy 2 / 3 35 makolągwa 316 / 1,2 36 mazurek 68 1/ 1 37 modraszka 26 / 1 38 myszołów 54 / 1,2,3 39 myszołów włochaty 12 0,17 0,23 1,2,3 40 oknówka 55 / 1,2 41 ortolan 3 / 1 42 piecuszek 3 / 1 43 pierwiosnek 14 / 1 44 pliszka siwa 47 / 1 28 45 pliszka żołta 100 / 1,2 46 pokląskwa 13 / 1 47 pokrzywnica 15 / 1,2 48 potrzeszcz 117 / 1,2 49 potrzos 2 / 1 50 pustułka 3 / 1 51 rudzik 3 / 1 52 sierpówka 4 / 1 53 skowronek 483 / 1,2 54 sojka 48 / 1,2 55 sroka 15 / 1 56 srokosz 2 / 1 57 strzyżyk 1 / 1 58 szczygieł 167 / 1,2 59 szpak 737 / 1,2,3 60 śmieszka 38 / 1,2,3 61 śnieguła 7 / 1 62 śpiewak 6 / 1 63 świergotek drzewny 6 / 1 64 świergotek łąkowy 45 / 1,2 65 trzmielojad 1 / 1-2 66 trznadel 231 3/ 1,2 67 wilga 9 / 1 68 wrona siwa 9 / 1,2 69 wróbel 72 / 1 70 zięba 224 / 1,2 71 żuraw 12 /3 2,3 72 drapieżne nieozn. 8 0,11 0,15 2,3 73 gęsi nieozn. 32 / 3 74 wróblowe nieozn. 116 / 1,2,3 RAZEM 5 040 Średnia liczebność obserwowanych na punktach ptaków (w przeliczeniu na 1 godzinę/1 punkt) wyniosła 74,1 os., najwyższa była w okresie przelotów jesiennych i polęgowych koczowań. Tak jak w przypadku transeptów najniższe liczebności notowano w okresie zimowym. NIETOPERZE METODYKA I OPRACOWANIE MATERIAŁÓW Zgodnie z aktualnymi wytycznymi Porozumienia dla Ochrony Nietoperzy monitoring prowadzony był od marca do listopada. Zatem na badanym terenie przeprowadzono nasłuchy detektorowe w sezonie wiosennym, letnim i jesiennym. W okresie wiosennym prace były prowadzone od zachodu do czterech godzin po zachodzie słońca, przy czym w maju przeprowadzono dwie kontrole całonocne. W czerwcu i lipcu przeprowadzono kontrole całonocne. Natomiast w sierpniu wykonywano nasłuchy od zachodu do czterech godzin po zachodzie słońca oraz przeprowadzono dwie kontrole całonocne. W sezonie jesiennym, od 1 września do 31 października nagrania trwały od zachodu słońca do czterech godzin po zachodzie. Dodatkowo w tym okresie przeprowadzono dwie kontrole całonocne. Od 1 do 15 listopada przeprowadzono 2 kontrole od 1 godziny przed zachodem do 2 godzin po zachodzie słońca. Prace prowadzone były przy użyciu szerokopasmowych detektorów ultradźwięków: LunaBat, Batbox Duet oraz Batbox Baton pracujące w systemie frequency division. Dźwięki nagrywane były w formacie bezstratnym WAVE na cyfrowy rejestrator dźwięku ZOOM H2 oraz laptop HP Pavilion. Nagrane materiały zostały poddane analizie komputerowej m.in. programem BatScan 9 oraz Sonogram Visible Speech. Nietoperze oznaczono do gatunku. W przypadku braku takiej możliwości (słaby sygnał oraz gatunki o zbliżonych parametrach emitowanych dźwięków) oznaczano do grupy gatunków lub pozostawiano jako nieoznaczone (uznane a priori za najbardziej zagrożone). W inwentaryzowanym terenie wytypowano jeden transekt główny o długości 1600 m po którym poruszano się z prędkością do 7km/h. Wyznaczono również jeden punkt nasłuchowy. Jednorazowa rejestracja dźwięków w punkcie trwała nie krócej niż 30 minut. Podczas nasłuchów całonocnych przeprowadzano nagrania dwukrotnie - wieczorem i rano. Wyznaczono ponadto transekty i punkty pomocnicze zlokalizowane w okolicznych miejscowościach oraz zadrzewieniach. W miejscach tych rejestrowano ultradźwięki nieregularnie, głównie w celu ewentualnego wykrycia nietoperzy rojących 29 się przy wylocie z kolonii rozrodczych oraz w celach porównawczych (zagęszczenia osobników przelatujących i żerujących np. przy oświetleniu ulicznym, przy lesie) w związku z tym nie wyznaczano dla nich indeksów aktywności. W pierwszym okresie, tj. na wiosnę, przeprowadzono rekonesans terenowy, głównie w okolicznych miejscowościach, celem wytypowania potencjalnych miejsc dziennego pobytu i rozrodu nietoperzy. W okresie letnim przeprowadzono kontrole tych miejsc. Wyliczono indeksy aktywności nietoperzy zarówno dla poszczególnych gatunków jak i dla wszystkich stwierdzonych nietoperzy łącznie. Ze względu na bardzo jednolite środowisko oraz bliskie odległości planowanych lokalizacji turbin od siebie indeksy wyliczono dla całej powierzchni łącznie. Wzór indeksu: Ix = Lx * 60 / T gdzie: Ix - index aktywności dla gatunku lub grupy gatunków „x”; Lx - liczba przelotów nietoperzy z gatunku lub grupy gatunków „x” stwierdzonych podczas nagrania w punkcie i na transekcie głównym. T - łączny czas trwania analizowanego nagrania podany w minutach W trakcie całego okresu monitoringu zanotowano znikomą aktywność nietoperzy. WYNIKI Na badanym terenie obok planowanej lokalizacji inwestycji stwierdzono występowanie jedynie trzech gatunków nietoperzy: mroczka późnego Eptesicus serotinus (1 przelot), karlika większego Pipistrellus nathusii (3 przeloty) i borowca wielkiego Nyctalus noctula (3 przeloty). Część nietoperzy oznaczono do grup gatunków Nyctalus (2 przeloty) i Myotis (1 przelot) oraz jednego nie udało się oznaczyć (Chiroptera indeterminata). Indeksy aktywności są bardzo niskie, zarówno gatunkowe jak i łączne dla wszystkich nietoperzy (tab. 3). W czasie całego monitoringu obserwowano pojedyncze przeloty bez jakiegokolwiek wzrostu aktywności podczas poszczególnych okresów fenologicznych w tym w okresach najbardziej newralgicznych dla tych zwierząt tj. w szczytach migracji. Tak znikoma aktywność jest rzadko obserwowana nawet w tak ubogim dla chiropterofauny, typowo rolniczym środowisku. Na transektach pomocniczych stwierdzono nieznacznie większą aktywność nietoperzy zwłaszcza z grupy Nyctalus. Zarówno synantropijne mroczki późne jak i borowce wielkie chętnie korzystają z oświetlenia ulicznego wabiącego owady. Przy tych nagraniach ograniczono się do oznaczania wszystkich osobników jedynie do grupy. Jest to podyktowane faktem, iż większość nietoperzy należących do grupy Nyctalus w tych warunkach emituje dźwięki o bardzo zbliżonych parametrach (częstotliwość najwyższej energii, długość trwania pulsu, długość trwania pauzy, etc.). Obserwowano również pojedyncze przeloty karlików (grupa Pipistrellus). Zaznaczyć tu jednak należy, iż nasłuchy na tych transektach miały na celu przede wszystkim zlokalizowanie potencjalnych kolonii rozrodczych samic. Podczas wieczornych wylotów, a zwłaszcza porannych powrotów nietoperze roją się przy kryjówce co jest niezwykle pomocne. W wyniku wykonanych nasłuchów na badanej powierzchni nie udało się wykryć żadnych kolonii rozrodczych. W punktach pomocniczych, pomimo wyraźnych różnic środowiskowych, nie zaobserwowano większej aktywności niż w punkcie i na transekcie głównym. Może to świadczyć o generalnie słabym wykorzystaniu najbliższej okolicy przez nietoperze nawet w biotopach sprzyjających tym ssakom. Na badanym terenie oraz w jego okolicy nie udało się wykryć potencjalnych miejsc hibernacji mogących stanowić istotne zimowiska nietoperzy. Dostępne dane literaturowe również wskazują, iż w najbliższej okolicy planowanej inwestycji nie ma dużych, ważnych zimowisk tych ssaków. Najbliżej (około 10 km w kierunku północnym) znajduje się sztolnia w Bochotnicy 7. Odporność na degradację i zdolność do regeneracji Obszary zurbanizowane, charakteryzują się silną modyfikacją w obrębie poszczególnych elementów przyrodniczych, co wpływa dalej na funkcjonowanie przyrodnicze tych obszarów. Ich odporność na dalsze zmiany jest osłabiona w stosunku do obszarów, gdzie człowiek nie ingerował. Odporność środowiska na degradację wyznaczana jest przez najbardziej wrażliwy element systemu przyrodniczego. W konkretnym przypadku mogą to być płytko występujące wody gruntowe, których poszczególne poziomy mają ze sobą kontakt hydrauliczny, ze względu na obecność przepuszczalnej przypowierzchniowej warstwy gruntu (piaski) a co za tym idzie możliwość skażenia wód gruntowych. W innym przypadku mogą to być inwestycje oddziałujące niekorzystnie na środowisko, poprzez emisje do atmosfery, przekraczanie dopuszczalnych norm hałasu czy zanieczyszczające gleby. Często są to również inwestycje wymagające makroniwelacji terenu na znacznych powierzchniach, prowadzące do trwałego zniszczenia rzeźby terenu lub inwestycje skutkujące wprowadzaniem zabudowy na znacznych powierzchniach, co prowadzi do całkowitego przekształcenia warunków przyrodniczo – 30 krajobrazowych i zmian w warunkach klimatu lokalnego. Obecny stan zagospodarowania terenów objętych granicami opracowania wskazuje, że są to zarówno tereny zabudowane jak i tereny otwarte, w tym wykazujące wysokie walory krajobrazowe. Stan przekształcenia elementów środowiska naturalnego w poszczególnych rejonach opracowania jest zróżnicowany. Zróżnicowanie to wynika z faktu, że poszczególne elementy środowiska naturalnego zostały przekształcone zarówno na terenach zabudowanych jak i terenach otwartych wykorzystywanych do produkcji rolniczej. Tereny te różnią się w tym przypadku jedynie stopniem przekształcenia i degradacji poszczególnych komponentów środowiska. Żadne z nich jednak nie mają charakteru terenów naturalnych lub powstałych w wyniku naturalnej sukcesji. Dalsze degradacje i zmiany kolejnych elementów środowiska na tych terenach są uzależnione od stopnia ich przekształcenia antropogenicznego oraz planowanych zmian w ich zagospodarowaniu. W przypadku terenów, które są już obecnie zabudowane dalsze zmiany w zagospodarowaniu mogą dotyczyć jedynie dalszego ograniczania powierzchni biologicznie czynnej na tych terenach lub dalszych punktowych przekształceń powierzchni ziemi. Największym zagrożeniem w tym przypadku mogą być jedynie skażenia gleby i wód gruntowych spowodowane brakiem uzbrojenia tych terenów w sieć wodociągów i kanalizacji. Na terenach przekształconych antropogenicznie a niezabudowanych dotychczas zmiany poszczególnych komponentów środowiska spowodowanych procesami urbanizacyjnymi będą zdecydowanie większe. Dotychczasowe zmiany w przypadku tych terenów ograniczają się do zmian w strukturze gruntu spowodowanej gospodarką rolną (warstwa płużna), zamianą naturalnej roślinności specyficznej dla siedlisk charakterystycznych w regionie na roślinność segetalną i ruderalną, zmianami stosunków wodnych w przypadku terenów zmeliorowanych oraz skażeniem gleb nawozami sztucznymi w przypadku intensywnej gospodarki rolnej prowadzonej na nich w przeszłości. Dalsze zmiany, związane z procesami urbanistycznymi na tych terenach mogą dotyczyć drastycznego obniżenia ich powierzchni biologicznie czynnej, całkowitej degradacji powierzchni ziemi, istotnymi zmianami stosunków wodnych a w przypadku realizacji obiektów budowlanych o znacznych kubaturach również zmianami klimatu lokalnego. W przypadku zaniedbań w uzbrojeniu tych terenów w sieć wodno-kanalizacyjną zagrożeniem może być również skażenie gleb i wód gruntowych ściekami ogólnobytowymi. W przypadku terenów przekształconych antropogenicznie i terenów przeznaczonych na cele inwestycyjne zagrożeniem może być również nasilający się ruch komunikacyjny oraz dostarczanie ciepła do ogrzania pomieszczeń. Emisje hałasu komunikacyjnego oraz zanieczyszczeń komunikacyjnych i zanieczyszczeń pochodzących z indywidualnych źródeł ciepła mogą powodować znaczące uciążliwości i skażenie środowiska, a szczególnie powietrza atmosferycznego. Zdolność do regeneracji terenów przekształconych antropogenicznie jest niewielka i szczególnie trudna w obszarach zurbanizowanych oraz obszarach podlegających ciągłej antropopresji. Odbudowa naturalnych komponentów środowiska na tych obszarach jest w zasadzie niemożliwa. Biorąc pod uwagę powierzchnię, rozkład przestrzenny oraz przyjęte formy zabudowy w strefach przeznaczonych do rozwoju inwestycji budowlanych w gminie należy stwierdzić, że wystąpienie wyżej opisanych zagrożeń nie będzie znaczące. W przypadku zastosowania w planie miejscowym wytycznych studium zmiany poszczególnych komponentów środowiska nie będą znaczne. Realizacja zespołów zabudowy mieszkaniowo – zagrodowej lokalnie z udziałem usług i zabudowy letniskowej przy zachowaniu zasad ładu przestrzennego nie stanowi szczególnego zagrożenia dla środowiska. Tereny na których realizacja docelowego zagospodarowania wiąże się z silnym przekształceniem środowiska, tj. tereny produkcyjno – magazynowe stanowią niewielką powierzchnię i zajmują jedynie około 2% ogólnej powierzchni opracowania. Nowe tereny o tym profilu inwestycyjnym zostały wskazane z obrębie Głusko Duże w sąsiedztwie drogi wojewódzkiej. Zagospodarowanie tych terenów może mieć wpływ na lokalne warunki przyrodniczo – krajobrazowe jednak pozostanie bez wpływu na pozostała część gminy Karczmiska. W przypadku terenów, na których występują naturalne elementy środowiska (zespoły zieleni, tj. łąki, zabagnienia, zadrzewienia, lasy, naturalne ukształtowanie powierzchni, gleby charakterystyczne dla danych siedlisk, naturalne rezerwuary wód powierzchniowych) każda zmiana ich dotychczasowego przeznaczenia prowadzi do nieodwracalnej degradacji środowiska. Tereny te tworzą system przyrodniczy gminy lub aktywnie go wspomagają. Wykazują również wysoką zdolność do regeneracji. Biorąc pod uwagę powyższe powinny być one wyłączone z procesów inwestycyjnych i poddane ochronie. 8. Uwarunkowania przestrzennego środowiska przyrodniczego do zagospodarowania 8.1 Uwarunkowania wynikające z opracowania ekofizjograficznego 31 Opracowanie ekofizjograficzne, z którego korzystano przy sporządzaniu projektu studium dla którego wykonuje się niniejszą prognozę obejmuje cały obszar gminy Karczmiska. Zakres tego opracowania jest bardzo szeroki i w pełni wyczerpuje potrzeby uwarunkowań przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych niezbędnych do analizy przy sporządzeniu projektu studium. Wskazanie w projekcie studium przeznaczenie i zasady zagospodarowania terenów są zgodne z wytycznymi ekofizjograficznymi wskazanymi w tym opracowaniu również w zakresie obowiązujących przepisów dla terenów i obiektów podlegających ochronie na terenie gminy Karczmiska. 8.2 Uwarunkowania wynikające z obowiązującego Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Konieczność zmiany obowiązującego studium wynika z licznych wniosków właścicieli nieruchomości, w których składano intencję realizacji nowych terenów inwestycyjnych. Pomimo tego, że studium było już zmieniane kilkakrotnie to zmiany te niewyczerpany w pełni zamierzeń polityki przestrzennej gminy. Wynika to z faktu, że przeprowadzone zmiany studium miały ograniczony zasięg terytorialny i dotyczyły pojedynczych inwestycji realizowanych w gminie. W związku z tym, że większość terenów inwestycyjnych od czasu uchwalenia studium, tj .2000r. zostały zagospodarowane zgodnie z przyjętymi w tym czasie założeniami polityki przestrzennej gminy w gminie pojawił się deficyt terenów inwestycyjnych. Stan ten spowodował zahamowanie rozwoju gminy. Innym istotnym czynnikiem jest również konieczność dostosowania ustaleń studium do obowiązujących przepisów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz innych ustaw odrębnych. Zakres zmian w przepisach od roku 2000 jest tak znaczący, że w fazie projektowej wystąpiła konieczność wykonania tekstu jednolitego studium. W fazie projektowej zachowano szczególną precyzję w dostosowaniu zmienionych ustaleń studium do ustaleń studium obowiązującego dotychczas. W projekcie studium wystąpiła konieczność dostosowania zasięgu poszczególnych stref przestrzennych do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Karczmiska. Różnice w zasięgu tych terenów były znaczące w niektórych rejonach gminy. 8.3 Uwarunkowania wynikające z przepisów odrębnych, w tym z ochrony obszarów i obiektów objętych odrębnym statusem prawnym Obszary podlegające ochronie obejmujące tereny objęte granicami opracowania. Chodelski Obszaru Chronionego Krajobrazu znajdujący się na terenie gminy Karczmiska obejmuje 37,5 km2 (46,1% pow. gminy). Na odcinku od południowo-zachodnich krańców gminy do leśniczówki w Karczmiskach, granica Chodelskiego OCK pokrywa się z przebiegiem granicy strefy ochronnej Kazimierskiego Parku Krajobrazowego. Od leśniczówki szosą kieruje się na wschód do Karczmisk i za skrzyżowaniem biegnie dalej drogą asfaltową Karczmiska - Wymysłów /1500 m/. Stąd skręca na południowy wschód drogą polną wiodącą obok gminnego wysypiska śmieci . Od przecięcia z linią kolejki wąskotorowej biegnie granicą gminy do wsi Wolice, gdzie skręca na wschód i opuszcza granice gminy. Kazimierski Park Krajobrazowy i jego otulina. Środkowo-zachodnie krańce gminy Karczmiska o powierzchni 0,5 km (0,3%), znajdują się w obrębie Kazimierskiego Parku Krajobrazowego. Obszar na północ i zachód od Karczmisk znalazł się w otulinie w/w parku. Zajmuje on powierzchnię 35,6 km 2.Granica Kazimierskiego Parku Krajobrazowego przechodzi na obszar gminy w okolicy miejscowości Jaworce biegnąc dalej na odcinku ok. 500 m na wschód od szosy asfaltowej. Następnie prowadzi skrajem szosy 350 m na południe i skręca na zachód osiągając granicę gminy. Od tego miejsca, na odcinku 600 m granica Kazimierskiego Parku Krajobrazowego pokrywa się z granicą gminy w kierunku południowym. Z kolei kieruje się na wschód /600 m/, po osiągnięciu szosy asfaltowej biegnie nią na południe /350 m/, po czym kieruje się znowu do granicy gminy /ok. 800 m na zachódZ ogólnej powierzchni strefy ochronnej Kazimierskiego Parku Kraj obrazowego, wynoszącej 25 000 ha, w gminie Karczmiska znajduje się 3 560 ha, czyli 14,2%. 37,4% powierzchni gminy leży w granicach otuliny Kazimierskiego Parku Krajobrazowego. Granica otuliny Kazimierskiego Parku Krajobrazowego wkracza na obszar gminy przy południowowschodnich jej fragmentach (między lasem okolic Kosiorowa - gmina Wilków, i lasem w okolicy Chodlika) i biegnie na odcinku ok. 700 m w kierunku północno-wschodnim. Obejmuje olsy i lasy olchowo-brzozowe zbliżając się do najdalej na zachód wysuniętej, oddziałowej linii leśnej. Następnie tą linią biegnie w kierunku północno-wschodnim osiągając szosę asfaltową Karczmiska-'Wilków. W granicach otuliny pozostaje skrawek lasu między tą szosą i torami kolejki wąskotorowej. Dalej torami 32 prowadzi /1500 m/ na wschód i w okolicy leśniczówki w Karczmiskach skręca na północ przechodząc na prawy brzeg Potoku z Karczmisk. Skrajem lasu dochodzi do wyrobiska piaskowni, skąd kieruje się na północ /700m/. Po dotarciu do drogi śródpolnej (prostopadłej do szosy Karczmiska - Uściąż) skręca na wschód, pozostawiając na zewnątrz zabudowania miejscowości Karczmiska. Z kolei biegnie polnymi drogami /2800 m/ w kierunku północnym i dochodzi do południowo-wschodniego skrawka lasu w rejonie miejscowości Mieczysławka Jaworce. Stamtąd prowadzi 1 km na wschód, a następnie polną drogą na południowy wschód. W obrębie otuliny zostają zabudowania miejscowości Słotwiny. Po dojściu do miejscowości Rejtmanówka drogą polną wiedzie do osady Kolonia Słotwiny. Następnie kieruje się na północny zachód /1 km/ i wraca w okolice południowego skrawka lasu w Noworąblowie. Las ten zostawia poza obrębem otuliny, podobnie jak fragment lasu w okolicy Zaborza. Drogą prowadzącą północnym skrajem tego lasu granica otuliny zbliża się do granicy gminy /1 km/ Główny zbiornik wód podziemnych GZWP – 406 Niecka Lubelska (Lublin). Jest to zbiornik kredowy, który z uwagi na swój zasięg ma zasadnicze znaczenie w zaspokajaniu potrzeb wodnych regionu. Stan jakości wód podziemnych głównego poziomu użytkowego wskazuje jedynie na nieznaczny wpływ czynników antropogenicznych, w przewadze są to wody dobrej lub bardzo dobrej jakości (II i III klasa jakości wód podziemnych). Według dokumentacji hydrogeologicznej wykonanej przez PIG w 2008 r., aktualna powierzchnia zbiornika wynosi 7 492,5 km 2, natomiast zasoby dyspozycyjne szacowane są na 1052,7 tys. m3/d. Pomniki przyrody Na terenie gminy znajdują się trzy zatwierdzone pomniki przyrody: Nr. 124 z 1983 r. Lipa drobnolistna o obwodzie 340 cm . Nr. 187 z 1985 r. Grab zwyczajny o obwodzie 300 cm . Rosnące na terenie zespołu dworsko-parlcowego w Karczmiskach. Nr.254 z 1992 r. Dąb szypułkowy w gospodarstwie pana Władysława Wojnickiego w m. Karczmiska I W ustaleniach projektu studium wskazuje się również na terenie gminy szereg drzew do objęcia ochroną pomnikową. Miejsca lokalizacji tych drzew wskazano na rysunku studium. Projektowany obszar ochronny zlewni rzek Bystrej i Jaworzanki. Obejmuje tereny północnej części gminy Karczmiska. Projektowany użytek ekologiczny „Krasne Błota” – powołany w celu ochrony rzadkich, w tej części Wyżyny Lubelskiej, skupisk roślinności torfowiskowej proponuje się utworzenie użytku ekologicznego „Krasne Błota". Obiekt o powierzchni około 8 ha położony w rejonie działu wodnego między zlewniami Grodarza, Potoku Witoszyńskiego i Potoku z Karczmisk, przy szosie Słotwiny - Uściąż w okolicach Czerwonych Łąk. Obejmuje oczko wodne, przyległe do niego zbiorowiska torfowiskowe i łąkowe oraz fragment lasu i zarośli od strony NW. Na obszarze gminy stwierdzono występowanie 18 gatunków roślin rzadkich i ustawowo chronionych, w tym 11 znajduje się pod ścisła ochroną. Oprócz wyżej wymienionych obiektów chronionych lub wskazanych do ochrony w projekcie studium zlokalizowano również szereg stanowisk chronionych gatunków flory i fauny oraz zbiornika wodnego Kurób i granice strefy ochrony pośredniej ujęć wody. Obszary Natura 2000 Na terenie gminy Karczmiska nie występują obszary Natura 2000. Najbliżej położonym granic gminy Obszarem Natura 2000 jest Obszar PLH – 060054 Opole Lubelskie. Zgodnie z Kryteriami wyboru schronień nietoperzy do ochrony w ramach polskiej części sieci Natura 2000, obiekt uzyskał 14 punktów, co daje podstawy do włączenia go do sieci Natura 2000. W ostoi znajduje się kolonia rozrodcza gatunku nietoperzy z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej. Druga co do wielkości kolonia rozrodcza gatunku w regionie. Ze względu na miejsce ochronę można połączyć z edukacją. Obszar obejmuje również żerowisko nietoperzy . Środowisko kulturowe: Krajobraz kulturowy gminy jest trudny do jednoznacznej delimitacji, ponieważ cechuje się znacznym stopniem rozproszenia. Ze względu na to, że na obszarze gminy większość wsi nie zachowała tradycyjnej zabudowy, zasadniczym kryterium wyboru jest układ planistyczny. Do zachowanych pierwotnych układów przestrzennych należy zaliczyć Karczmiska (średniowieczna wielodrożnica), 33 oraz sznurowe układy ruralistyczne - Wymysłów Słotwiny i Głusko. Obecne układy osiedleńcze rozwijają się dość chaotycznie, zwłaszcza w Uściążu i Chodliku. W ramach waloryzacji krajobrazu nie stwierdzono jednostek o dobrze zachowanym układzie historycznym oraz zachowanymi kluczowymi elementami zabudowy. Jedynie założenie dworsko parkowe w Karczmiskach stanowi historyczny układ przestrzenny o wysokich walorach. Mniejsze walory posiadają układy rozproszone oraz rzędowe, mocno przekształcone. Zabudowa tradycyjna, z reguły słabo zachowana, znajduje się w różnym stanie. Zdecydowanie dominują krajobrazy współczesne, są to głównie obszary zabudowy zagrodowej, rolniczej, wyjątkowo - zabudowa pełniąca funkcje obsługi rolnictwa i miejscowej ludności Obszary chronione ze względu na wartości historyczne i kulturowe występujące w granicach opracowania. OBIEKTY WPISANE DO REJESTRU ZABYTKÓW - STREFA ŚCISŁEJ OCHRONY KONSERWATORSKIEJ „A" Na terenie gminy Karczmiska znajdują się następujące obiekty wpisane do wojewódzkiego rejestru zabytków wraz ze strefą ścisłej ochrony konserwatorskiej A: Chodlik - grodzisko wczesnośredniowieczne z VI - IX w - (C/2); Cmentarzysko kurhanowe w Chodliku – C/96, Karczmiska Drugie kościół parafialny p.w. św Wawrzyńca z XV w - (A/571) kościół parafialny z wyposażeniem i ruchomościami z XV w, dzwonnica drewniana z XVIII w, drzewostan w granicach cmentarza kościelnego, Karczmiska Pierwsze - zespół dworsko - parkowy z XIX w - (A/786) park, dwór, dworek tzw. rządcówka, obora zw. stajnią, spichlerz, fragmenty ogrodzenia z bramami i bramkami, park, aleja dojazdowa. Gmina Karczmiska – zespół Nałęczowskiej Kolei Dojazdowej – (A/10) – budynki stacji zespołu Nałęczowskiej Kolei Dojazdowej (budynek stacji w Karczmiskach, 6 budynków w obrębie stacji Nałęczowskiej Kolei Dojazdowej), torowiska, rozjazdy, mosty, przepusty występujące na odcinku przebiegającym przez gminę. ZABYTKI NIERUCHOME UJĘTE W WOJEWÓDZKIEJ EWIDENCJI ZABYTKÓW, WSKAZANE DO OBJĘCIA W GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKÓW Na terenie gminy Karczmiska znajdują się obiekty wpisane do ewidencji dóbr kultury, nie umieszczonych w rejestrze zabytków województwa lubelskiego. Są to: Głusko Duże - kapliczka z figurą św. Jana Nepomucena z przełomu XVIII i XIX w, Głusko Duże - kapliczka Jezusa Chrystusa z XX w, Karczmiska - cmentarz rzymskokatolicki z XVIII w, Karczmiska – dawny budynek Urzędu Gminnego z XX w, Karczmiska – czworak w zespole dworsko – parkowym Karczmiska Nałęczowska Kolej Dojazdowa – budynek mieszkalny (d. przychodnia), budynek mieszkalny przy wieży ciśnień, wodociągowa wieża ciśnień (kolejowa), lokomotywownia (nowa 2 budynki) Karczmiska Pomnik ku czci poległych za niepodległość Chodlik Mogiła z II wojny światowej, Karczmiska Tablica ku czci funkcjonariuszy MO STANOWISKA ARCHEOLOGICZNE Numery stanowisk Epoki, kultury 1, 5, 6, 11, 12, 17, 19, 22, pradzieje 25, 27, 29, 34, 45, 47, 49, 53, 60, 67, 69, 79, 83, 86, 92, 94, 95 58 Epoka mezolitu 57, 78, 87 Epoka neolitu 34 88 KW-LCM 5, 37, 52, 71 KG-D 8, 18, 54, 76, 81, 91 KPL 5 KAK 12, 50, 82 KCSz 53, 77, 86 WEB 1, 3, 4, 7, 13, 32, 37, 43, KT 76, 82, 83, 84, 90 1, 2, 13, 14, 15, 35, 42, 43, KŁ 53, 86 2 KPom 30, 31, 38, 39, 41, 42, 63, KP 65, 68 2, 9 ,16, 26, 27, 28, 33, 36, Okres WŚ 40, 42, 44, 49, 51, 55, 56, 59, 62, 66, 72, 80, 82, 83, 85, 86, 87, 89, 93, 96 5, 10, 15, 20,21, 22, 23, VI – X w 24, 30, 31, 39, 63, 64, 68, 73, 74, 75, 76 48, 71 X - XIII w 48, 56, 61, 66, 70, 73 PŚ XIV – XV w 97 nieokreślona Parki wiejskie Głusko Duże - ogród dworski zachowany reliktowo o powierzchni 3,5 ha w obrębie Chodelskiego OCK. Pozostałości drzewostanu - lipy i klony wycięto na początku lat 70 - tych. Na uwagę zasługuje robinia akacjowa /Robinia pseudoacacia/ o obwodzie 245 cm . Karczmiska - park dworski dobrze zachowany o powierzchni 3 ha. Wpisany został do rejestru zabytków w 1979 r. Rośnie tu 200 drzew, głównie lipa drobnolistna /100 sztuk/, jesion /50 sztuk/, a także grab/50 sztuk/ oraz ldony. Wśród okazów egzotycznych i rzadkich na uwagę zasługują: Chamaecyparis pisifera, Acer saccharinum, Gleditsia triacanthos, Platanus acerifolia i Quercus rubra Istniejące uciążliwości i ograniczenia w zainwestowaniu dla terenów objętych granicami opracowania, wynikające z przepisów odrębnych: strefy ochronnej od napowietrznych linii elektroenergetycznych 110kV wynoszącej po 20,0 m w każdą stronę od osi linii, strefy ochronnej od napowietrznych linii elektroenergetycznych SN wynoszącej po 7,5 m w każdą stronę od osi linii, strefa kontrolowana od gazociągu wysokiego ciśnienia wynoszącej po 2,0 m w każdą stronę od osi gazociągu, strefy sanitarne od cmentarz y50 m i 150 m 35 strefy oddziaływania akustycznego elektrowni wiatrowych o zasięgu wyznaczonym po realizacji wież wiatrowych, wymagające wyznaczenia po realizacji wież, tereny zagrożone osuwaniem się mas ziemnych tereny zagrożone powodzią – obejmujące tereny zagrożenia powodziowego od rzeki Chodelki. 9 Charakterystyka ustaleń zmiany studium. 9.1 Przeznaczenie terenów Zgodnie z projektem uchwały wskazuje się podstawowe przeznaczenie terenów: tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i zagrodowej – oznaczone symbolem przeznaczenia MN/RM, tereny zabudowy rekreacji indywidualnej – oznaczone symbolem przeznaczenia ML, tereny zabudowy zagrodowej - oznaczone symbolem przeznaczenia RM, tereny zabudowy produkcyjno – usługowej oraz obiektów handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 2000m2 – oznaczone symbolem przeznaczenia P, tereny górnicze – oznaczone symbolem przeznaczenia PG, tereny rolnicze - oznaczone symbolem przeznaczenia R, tereny rolnicze do zalesień - oznaczone symbolem przeznaczenia R,ZL, tereny elektrowni wiatrowych - oznaczone symbolem przeznaczenia EW tereny elektrowni fotowoltanicznych - oznaczone symbolem przeznaczenia EF tereny infrastruktury technicznej - oznaczone symbolem przeznaczenia T tereny zabudowy usługowej i zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej – oznaczone symbolem przeznaczenia U,MN tereny zabudowy usługowej – oznaczone symbolem przeznaczenia U tereny wielofunkcyjne – oznaczone symbolem przeznaczenia UC tereny usług publicznych – oznaczone symbolem przeznaczenia UP tereny usług sportu i rekreacji – oznaczone symbolem przeznaczenia US tereny zbiornika retencyjno - rekreacyjnego – oznaczone symbolem przeznaczenia WS tereny cmentarzy – oznaczone symbolem przeznaczenia ZC tereny lasów – oznaczone symbolem przeznaczenia ZL, tereny zieleni naturalnej – oznaczone symbolem przeznaczenia ZN tereny lasów – oznaczone symbolem przeznaczenia ZL, tereny głównych dróg publicznych – oznaczone symbolem graficznym na rysunku prognozy 9.2 Warunki zagospodarowania Studium wskazuje dla wszystkich terenów szczegółowe zasady zagospodarowania oraz ograniczenia dla zabudowy wynikające z podstawowego przeznaczenia terenów oraz obowiązujących przepisów odrębnych. Ze względu na uwarunkowania środowiska przyrodniczego i kulturowego, położenie poszczególnych terenów, specyfiki poszczególnych terenów oraz kontekstu przestrzennego studium wskazuje dla wszystkich terenów podstawowe wskaźniki i parametry urbanistyczne (wysokość zabudowy, procent powierzchni biologicznie czynnej) W projekcie studium wskazuje się również dopuszczalne formy zagospodarowania przestrzennego, w tym w zakresie stosowanej architektury i dopuszczalnej zabudowy towarzyszącej. Zastosowane parametry urbanistyczne mają na celu zapewnienie ładu przestrzennego na całym terenie objętym opracowaniem oraz umożliwienie zrównoważonego rozwoju tego obszaru gminy Karczmiska. W celu uniknięcia możliwości błędów planistycznych bardzo szczegółowo analizowano projekt studium obowiązujące, opracowanie ekofizjograficzne, obowiązujące przepisy odrębne oraz wnioski zgłoszone procedurze planistycznej. Część terenów dla których wprowadzenie na nich zabudowy mogłoby spowodować zagrożenie dla systemu przyrodniczego gminy zostały pozbawione możliwości realizacji zagospodarowania wskazywanego przez właścicieli nieruchomości chcących realizować zamierzenia budowlane na swoich działkach. Prawa zabudowy nie otrzymały również niektóre tereny do których dojazd był utrudniony. Bez prawa zabudowy pozostały również działki, które powinny zostać przeznaczone na cele wzmocnienia systemu przyrodniczego gminy. Poszczególne tereny objęte projektem studium można podzielić na kilka grup funkcjonalno – przestrzennych: 36 tereny niezbędne dla prawidłowego działania systemu przyrodniczego gminy zakwalifikowano tu tereny zieleni naturalnej i lasów oraz wód powierzchniowych, tereny wskazane do wzmocnienia systemu przyrodniczego gminy – zakwalifikowano tu tereny rolnicze wskazane do zalesień, tereny rolniczej przestrzeni produkcyjnej – zakwalifikowano tu tereny rolnicze, tereny służące zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych gminy – zakwalifikowano tu tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, w tym z towarzyszeniem usług oraz z dopuszczeniem realizacji zabudowy zagrodowej, tereny służące zaspokojeniu potrzeb gospodarczych i społecznych gminy – zakwalifikowano tu tereny usług i obiektów produkcyjnych z usługami oraz usług publicznych oraz tereny eksploatacji powierzchniowej kopalin, tereny służące zaspokojeniu potrzeb rekreacyjnych gminy – zakwalifikowano tu tereny rekreacji indywidualnej, w tym z towarzyszeniem zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej oraz tereny usług sportu i rekreacji, tereny służące zaspokojeniu potrzeb lokalnych i ponadlokalnych w zakresie infrastruktury technicznej – zakwalifikowano tu tereny dróg publicznych, ciągów pieszo – jezdnych, obiekty usuwania i unieszkodliwiania odpadów oraz tereny elektrowni wiatrowych. 9.3 Ustalenia z zakresu ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego oraz dziedzictwa kulturowego. Ustalenia projektu studium z zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej OBIEKTY WPISANE DO REJESTRU ZABYTKÓW WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO, STREFA ŚCISŁEJ OCHRONY KONSERWATORSKIEJ A: Zakres ochrony obiektów wpisanych do rejestru zabytków województwa lubelskiego znajdujących się w zasięgu strefy ścisłej ochrony konserwatorskiej A obejmuje obiekty wpisane do rejestru zabytków oraz ich otoczenie. Podstawowe zadania ochronne zostały określone w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003r. (Dz.U. z 2003 r. Nr 162 poz 1568 z późn. zm.). Główną zasadą obowiązującą w odniesieniu do znajdujących się w strefie jest ochrona i konserwacja zabytkowych obiektów, ich układu i substancji architektonicznej. Dopuszcza się przekształcenia w celu rewaloryzacji w oparciu o badania i dokumentacje zatwierdzone przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Dla obiektów znajdujących się w tej strefie ustala się nakaz uzgadniania z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków: wszelkich prac inwestycyjnych prowadzonych w obrębie obiektów będących w rejestrze zabytków. wszelkich zmian w użytkowaniu i wyglądzie obiektów będących w rejestrze zabytków, wszelkich prac mogących zmienić wygląd i funkcje obiektów wpisanych do rejestru zabytków, ich układ kompozycyjny i znaczenie w układzie przestrzennym miejscowości (jako dominant lub akcentów architektonicznych) oraz przesłonić wgląd na obiekt; w odniesieniu do grodziska położonego w obrębie Chodlik dopuszcza się jedynie prace archeologiczne, badawcze oraz związane z ewentualną rekonstrukcją i ekspozycją obiektu ZABYTKI NIERUCHOME UJĘTE W WOJEWÓDZKIEJ EWIDENCJI ZABYTKÓW WSKAZANE DO UJĘCIA W GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKÓW Zabytki nieruchome ujęte w wojewódzkiej ewidencji zabytków wskazane do ujęcia w gminnej ewidencji zabytków zostały objęte strefą pośredniej ochrony konserwatorskiej B. Obejmuje ona te obiekty wraz z ich otoczeniem. Granice strefy obejmują również w przypadku gminy Karczmiska również tereny sąsiadujące z założeniem dworsko – parkowym w Karczmiskach wpisanym do rejestru zabytków województwa lubelskiego. W stosunku do obiektów budowlanych oraz obszarów nie wpisanych do rejestru zabytków, znajdujących się w wojewódzkiej ewidencji zabytków, pozwolenia na budowę lub rozbiórkę obiektu budowlanego wydaje właściwy organ budowlany, w uzgodnieniu z Lubelskim Wojewodzkim Konserwatorem Zabytków w Lublinie (art. 39 ust. 3 ustawy z dnia 7 lipca 1994r. Prawo Budowlane z późn. zm. Oraz art. 7 i 8 ust.3 ustawy z dnia 18 marca 2010r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz zmianie niektórych innych ustaw). STANOWISKA ARCHEOLOGICZNE: W obrębie zabytku archeologicznego określonego jako stanowisko archeologiczne (oznaczone na planszy graficznej), wszelkie prace ziemne wymagają przeprowadzenia badań archeologicznych w 37 formie nadzoru. Na badania te należy uzyskać pozwolenia Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Planowane w obrębie stanowisk archeologicznych duże zamierzenia inwestycyjne m.in. związane z budową inwestycji liniowych(drogi, sieci melioracyjne, infrastruktura techniczna), którym towarzyszą prace ziemne i przekształcenia naturalnego ukształtowania - wymagają wcześniejszego uzgodnienia w celu uzyskania zaleceń konserwatorskich dla przedmiotowej inwestycji. W przypadku ujawnienia - podczas nienadzorowanych archeologicznie prac ziemnych i budowlanych – przedmiotów, które posiadają cechy zabytku archeologicznego (np. fragmenty naczyń glinianych, szklanych, kafli, fragmenty konstrukcji murowanych, drewnianych, wyroby metalowe, znaleziska monetarne, materiały kostne będące pozostałością pochówków, itp.) osoby prowadzące roboty obowiązane są wstrzymać wszelkie prace mogące uszkodzić lub zniszczyć odkryte zabytki, a także zabezpieczyć je oraz miejsce ich odkrycia i niezwłocznie zawiadomić Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Lublinie. STREFA OCHRONY EKSPOZYCJI E ORAZ ISTNIEJĄCE DOMINANTY PRZESTRZENNE Strefa obejmuje tereny położone w sąsiedztwie obszarów podlegających ochronie umożliwiające ich ekspozycję przestrzenną oraz naturalne otwarcia widokowe i krajobrazowe. Dla terenów położonych w strefie obowiązuje; nakaz zachowania wykonywania makroniwelacji terenów skutkujących zmianą naturalnego ukształtowania, zakaz realizacji obiektów o charakterze dominant przestrzennych przesłaniających otwarcia widokowe oraz panoramy widokowe obiektów zabytkowych, zakaz realizacji obiektów dysharmonizujących istniejące panoramy widokowe obiektów zabytkowych zakaz realizacji reklam i nośników reklamowych. OBIEKTY WSKAZANE DO OCHRONY Ustala się, że następujące obiekty i tereny będą przedmiotem badań podstawowych mających na celu ich zakwalifikowanie do rejestru bądź gminnej ewidencji zabytków: Chodlik - pozostałości młyna z XIX wieku, stojącego w miejscu starszego młyna z XVII wieku; zachowane relikty to jaz kozłowy ze stopniem. Wolica Kolonia - pozostałości grobli po młynie z XVIII wieku. Przy odpowiedniej organizacji i promocji festynu organizowanego w Chodliku, może być on okazją do prezentacji miejscowych twórców, rzemieślników, dorobku kulturalnego towarzystwa regionalnego, zespołów sportowych czy gospodarstw agroturystycznych. W celu podniesienia atrakcyjności tego obiektu zaleca się podjęcie - przynajmniej częściowej rekonstrukcji dawnych założeń obronnych (obronno - osadniczych). Walory grodziska oraz liczne świadectwa ciągłości kultury materialnej od prawieków, uzasadniają potrzebę opracowania i wydania przewodnika archeologiczno - historycznego z uwzględnieniem walorów przyrodniczych. Ustalenia projektu studium z zakresu ochrony środowiska i przyrody KAZIMIERSKI PARK KRAJOBRAZOWY I JEGO OTULINA Szczególnym celem ochrony Parku (zgodnie z Rozporządzeniem Nr 4 Wojewody Lubelskiego z dnia 23 marca 2005r. w sprawie Kazimierskiego Parku Krajobrazowego (Dz. U. Woj. Lubelskiego Nr 73 z dnia 27 kwietnia 2005r. poz. 1525) jest zachowanie niepowtarzalnych walorów przyrodniczych, krajobrazowych, kulturowych, historycznych i turystycznych środowiska ze szczególnym uwzględnieniem interesujących biocenoz zboczy doliny Wisły, wąwozów i skarp lessowych z licznie występującymi gatunkami rzadkich roślin. Przepisy obowiązujące w Kazimierskim Parku Krajobrazowym i jego otuliny (zgodnie z Rozporządzeniem Nr 4 Wojewody Lubelskiego z dnia 23 marca 2005r. w sprawie Kazimierskiego Parku Krajobrazowego (Dz. U. Woj. Lubelskiego Nr 73 z dnia 27 kwietnia 2005r. poz. 1525) obowiązują zakazy: realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu art. 51 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627, z pózn. zm.)1) ; umyślnego zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronień i miejsc rozrodu oraz tarlisk i złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonania czynności w ramach racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej, rybackiej i łowieckiej; 38 likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli nie wynikają z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej lub zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych; pozyskiwania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów i bursztynu; wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym, przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub budowa, odbudowa, utrzymaniem, remontem lub naprawa urządzeń wodnych; dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli zmiany te nie służą ochronie lub racjonalnej gospodarce rolnej, leśnej, wodnej lub rybackiej; budowania nowych obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem obiektów służących turystyce wodnej, gospodarce wodnej lub rybackiej; likwidowania, zasypywania i przekształcania zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno- błotnych; wylewania gnojowicy, z wyjątkiem nawożenia własnych gruntów rolnych; prowadzenia chowu i hodowli zwierząt metoda bezsciółkową utrzymywania otwartych rowów ściekowych i zbiorników ściekowych; organizowania rajdów motorowych i samochodowych; używania łodzi motorowych i innego sprzętu motorowego na otwartych zbiornikach wodnych, nakaz zachowania ustaleń ochronnych wskazanych w Planie Ochrony Parku. CHODELSKI OBSZAR CHRONIONEGO KRAJOBRAZU Zakres ochrony i zakazy obowiązujące w jego granicach zostały określone w Rozporządzeniu Nr 37 Wojewody Lubelskiego z dnia 16 lutego 2006 r. w sprawie Chodelskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (Dz. U. Woj. Lubelskiego Nr 59 z dnia 24 marca 2006r. poz. 1150). W Rozporządzeniu tym określono główne cele czynnej ochrony ekosystemów: zachowanie oraz poprawa stosunków wodnych poprzez ograniczanie nadmiernego odpływu wód, gospodarowanie zasobami wodnymi w sposób uwzględniający potrzeby ekosystemów wodnych i wodno-błotnych, zachowanie naturalnego charakteru rzek, cieków wodnych, zbiorników wodnych i starorzeczy, ochronę funkcji obszarów źródliskowych o dużych zdolnościach retencyjnych, zachowanie lub przywracanie dobrego stanu ekologicznego wód; zachowanie lub odtwarzanie różnorodności biologicznej właściwej dla danego typu ekosystemu, głównie poprzez zachowanie lub przywracanie właściwego stanu siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk roślin, zwierząt lub grzybów; uwzględnianie potrzeb ochrony przyrody w gospodarce człowieka, w tym w gospodarce rolnej, leśnej, wodnej, rybackiej i turystyce; ochrona i kształtowanie zadrzewień, ze szczególnym uwzględnieniem zadrzewień nadwodnych i śródpolnych; ochrona specyficznych cech krajobrazu doliny Chodelki, w tym meandrów rzeki, starorzeczy, naturalnych form rzeźby terenu (wydmy, doliny, głazy narzutowe); dążenie do odtworzenia dawnych odmian drzew owocowych i ras zwierząt hodowlanych; tworzenie i ochrona korytarzy ekologicznych, umożliwiających migrację gatunków; kształtowanie zagospodarowania przestrzennego w sposób umożliwiający zachowanie walorów przyrodniczych i krajobrazowych oraz wartości kulturowych, w szczególności przez: ochronę otwartej przestrzeni przed nadmierną zabudową, zachowanie ciągłości korytarzy ekologicznych, kształtowanie zalesień w sposób optymalny dla ochrony różnorodności biologicznej i walorów krajobrazowych, ochronę punktów, osi i przedpoli widokowych, usuwanie lub przesłanianie antropogenicznych elementów dysharmonijnych w krajobrazie; dążenie do rewitalizacji zespołów zabudowy, w tym układów zabytkowych, propagowanie tradycyjnych cech architektury; eliminowanie lub ograniczanie źródeł zagrożeń, w szczególności powietrza, wód i gleb, poprzez usuwanie zanieczyszczeń antropogenicznych, kształtowanie prawidłowej gospodarki wodnościekowej, promowanie sposobów gospodarowania gruntami, ograniczających erozję gleb Zakazy obowiązujące w granicach Obszaru to zakaz: 39 zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia ich nor i legowisk, innych schronień i miejsc rozrodu oraz tarlisk, złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności związanych z racjonalną gospodarka rolną, leśną, rybacką i łowiecką, realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu art. 51 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r.- Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62, poz.627, z późn.zm.2)) - zakaz nie dotyczy realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których sporządzenie raportu o oddziaływaniu na środowisko nie jest obowiązkowe i przeprowadzona procedura oceny oddziaływania na środowisko wykazała brak niekorzystnego wpływu na przyrodę Obszaru likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli nie wynikają one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych - zakaz nie dotyczy prac wykonywanych na potrzeby ochrony przyrody; wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów i bursztynu - zakaz nie dotyczy terenów, dla których udzielono koncesji na wydobywania kopalin przed dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia; wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym, przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub utrzymaniem, budową, odbudową, naprawą lub remontem urządzeń wodnych; dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli służą innym celom niż ochrona przyrody lub zrównoważone wykorzystanie użytków rolnych i leśnych oraz racjonalna gospodarka wodna lub rybacka; likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodno-błotnych; lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem urządzeń wodnych oraz obiektów służących prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej - zakaz nie dotyczy obiektów lokalizowanych w obszarach wyznaczonych w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin lub w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego gmin lub w ciągach istniejącej zabudowy PROJEKTOWANY UŻYTEK EKOLOGICZNY „KRASNE BŁOTA" Na obszarze użytku ekologicznego proponuje się wprowadzenie następujących przepisów: zakaz prowadzenia robót melioracyjnych; zakaz eksploatacji torfu; zakaz pozyskiwania ziół; zakaz wyrzucania odpadów i nieczystości; zakaz wzniecania ognisk i wypalania zarośli; POMNIKI PRZYRODY Oprócz istniejących pomników przyrody proponuje się utworzenie następujących pomników przyrody: Chodlik (łąki na zachód od miejscowości) 7 dębów szypułkowych Młyny (prawy brzeg Chodelki, wśród zabudowań) dąb szypułkowy Młyny (łąki na prawym brzegu Chodelki, na południe od miejscowości) dab szypułkowy Bielsko (pola przylegające do północno zachodnich krańców wsi) 2 dęby szypułkowe Bielsko (przy drodze polnej na gruntach przylegających do wsi od północnego wschodu) dąb szypułkowy Głusko Duże (u podnóża wydmy „Kobyla Góra") dąb szypułkowy Karczmiska (skraj lasu przy szosie w rejonie leśniczówki) 3 dęby szypułkowe Karczmiska (przy drodze na skraju lasu, zachodnia część miejscowości, prawy brzeg potoku z Karczmisk) 5 dębów szypułkowych Karczmiska (wśród zabudowań w zachodniej części wsi) dąb szypułkowy Karczmiska (park dworski) platan klonolistny, glediczja trójciemiowa, klon srebrzysty, cyprysik groszkowy Głusko Duże (ogród dworski zachowany reliktowo) robinia akacjowa Zagajdzie (gospodaestwo Jadwigi Kwiatek) lipa drobnolistna Uściąż (gospodarstwo Stanisława Nowaka) lipa drobnolistna 40 Zgodnie z przepisami odrębnymi warunki ochrony należy uwzględniać przy zagospodarowaniu terenów w otoczeniu pomników przyrody (istniejących i projektowanych): należy wydzielić 15 m strefę ochronną wokół drzewa, liczoną od zewnętrznej krawędzi pnia, zabezpieczającą pomnik przed zagrożeniami zewnętrznymi, zabrania się: niszczenia, uszkadzania, przekształcania obiektu, zabrania się wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, uszkadzania i zanieczyszczania gleby, przy pracach ziemnych należy monitorować warunki wodne mające znaczenie dla stanu zdrowotnego drzewa. GŁÓWNY ZBIORNIK WÓD PODZIEMNYCH GZWP - 406, PROJEKTOWANE OBSZARY OCHRONNE ZLEWNI RZEK BYSTREJ I JAWORZANKI Zgodnie z przepisami odrębnymi ustalenia ochronne dla tych Obszarów powinny obejmować: zakaz lokalizowania wysypisk odpadów i wylewisk, a także stacji dystrybucji paliw płynnych nie zabezpieczonych przed przenikaniem do podłoża substancji szkodliwych dla środowiska, zakaz odprowadzania nieoczyszczonych ścieków bezpośrednio do gruntu lub do wód powierzchniowych, zakaz lokalizowania nowych ferm z bezściołową hodowlą zwierząt, zakaz lokalizowania magazynów substancji toksycznych, dużych magazynów paliw płynnych o zasięgu regionalnym, zakaz budowy lub rozbudowy obiektów mogących pogorszyć jakość wód podziemnych, nakaz likwidacji istniejących źródeł zagrożeń wód podziemnych, nakaz wyeliminowania punktowego wylewania gnojowicy, za wyjątkiem nawożenie gnojowicą, ale wykonywane zgodnie z wymogami agrotechniki w oparciu o pozwolenie wodno-prawne, nakaz podniesienia jakości wód powierzchniowych POZOSTAŁE OBSZARY PODLEGAJĄCE OCHRONIE LUB WSKAZANE DO OCHRONY Ochrona rzadkich i cennych zbiorowisk roślinnych, górnego odcinka doliny Grodarza (na północnym skraju gminy), doliny rzeki Karczmianki - od rejonu źródliskowego do projektowanego zalewu; doliny rzeki Kowalanki oraz rejonu projektowanego zalewu rekreacyjnego powinna obejmować: zakaz zabudowy, użytkowanie gruntów w formie trwałych użytków zielonych, zakaz dokonywania trwałych zmian stosunków wodnych, a w szczególności prowadzenia odwodnień i innych robót powodujących trwałe obniżenie poziomu wód podziemnych lub ograniczenie zasilania poziomów wodonośnych, cieków i zbiorników wodnych, jeżeli służą innym celom niż ochrona przyrody i racjonalna gospodarka wodna, prowadzenie gospodarki leśnej na warunkach określonych w planach urządzenia lasu, zakaz wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających naturalne formy rzeźby terenu i obniżających walory krajobrazowe, za wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym, z utrzymaniem, budową, odbudową i modernizacją urządzeń wodnych, wykluczenie zabudowy dysharmonizującej z historycznie ukształtowanym sąsiedztwem Ochrona parku w Karczmiskach oraz reliktów ogrodu dworskiego w Głusku Dużym powinna obejmować nakaz ochrony i odbudowy zniszczonych elementów zagospodarowania tych obiektów. Dla prawidłowego kształtowania powiązań ekologicznych, utrzymania drożności przestrzennej wprowadza się zakaz zabudowy dolin rzecznych prawobrzeżnych dopływów Chodelki oraz ochronę suchych dolin jarów i wąwozów przed realizacją obiektów kubaturowych i nadmiernym ruchem pojazdów. Czynną ochroną przed erozją należy objąć obszary o dużej deniwelacji terenu 9.4 Ustalenia w zakresie infrastruktury technicznej W ustaleniach projektu studium wskazano szczegółowe zasady uzbrojenia w sieci kanalizacji sanitarnej, deszczowej, gazowej, elektroenergetycznej i wodociągowej. Zakładając, że stosowane technologie w rozwiązaniach tymczasowych będą posiadały wszystkie wymagane atesty i będą spełniać normy techniczne przewidziane dla nich w przepisach odrębnych można założyć, że możliwość skażeń środowiska związanych z ich eksploatacją będzie minimalne. Pozytywne skutki dla klimatu i warunków aerosanitarnych w gminie będzie miało ustalanie sposobu dostarczania ciepła w oparciu o czynniki grzewcze czyste ekologicznie: gaz przewodowy, olej niskosiarkowy, energia elektryczna lub inne odnawialne paliwa, w tym stałe oraz nakaz stosowania w ogrzewaniu 41 pomieszczeń technologii czystych ekologicznie. Wywóz odpadów z rejonu opracowania na zasadach ujętych w Gminnym Planie Gospodarki Odpadami eliminuje w zasadzie możliwość wystąpienia zanieczyszczeń środowiska spowodowanych niekontrolowanym składowaniem i utylizacją odpadów. II POTENCJALNE ZMIANY AKTUALNEGO PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI STUDIUM STANU ŚRODOWISKA W Brak studium zagospodarowania przestrzennego uniemożliwi realizację założeń polityki przestrzennej gminy. Może to spowodować zahamowanie rozwoju gminy Karczmiska lub może spowodować nie końca kontrolowany rozwój nowych terenów inwestycyjnych realizowany na podstawie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Brak zasad zagospodarowania terenu dla całego obszaru objętego opracowaniem może spowodować zakłócenie ładu przestrzennego tej części gminy oraz niekontrolowany rozwój zabudowy i trudnych do przewidzenia zmian i degradacji środowiska. III. ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA PROJEKTU USTALEŃ PLANU PRZYRODNICZEGO WYNIKAJĄCE Z 1. Emisja gazów i pyłów do powietrza atmosferycznego Zanieczyszczenie powietrza jest jednym z głównych czynników zagrożenia klimatu i degradacji środowiska przyrodniczego. Zanieczyszczenia wprowadzone do atmosfery podlegają wpływom warunków meteorologicznych, tak w odniesieniu do rozprzestrzeniania się, jak i transformacji. Tak więc emisja zanieczyszczeń zależy od warunków meteorologicznych, topografii, zagospodarowania obszaru i lokalizacji źródeł emisji. Skład powietrza atmosferycznego ma istotny wpływ na biosferę, a emitowane do środowiska zanieczyszczenia gazowe i pyłowe stanowią istotne zagrożenie. Ich szybkie i niekontrolowane rozprzestrzenianie się ma negatywny wpływ na różne elementy środowiska takie, jak: woda, gleba i świat roślinny. Czynnikami decydującymi o czystości powietrza są: przestrzenny i czasowy rozkład zanieczyszczeń, powstających w efekcie bytowania i działalności człowieka oraz warunki wymiany powietrza (kierunki i siła wiatrów oraz charakter zagospodarowania terenu). Pod względem rozkładu przestrzennego do głównych źródeł emisji zalicza się: - źródła punktowe (energetyczne i technologiczne), - źródła powierzchniowe (komunalno-bytowe, przemysłowe), - źródła liniowe (transportowe). Stężenia zanieczyszczeń charakteryzuje zmienność sezonowa, związana z warunkami klimatycznymi. Natomiast na podwyższenie stężeń większości zanieczyszczeń wpływają niska temperatura, znikome opady atmosferyczne oraz słaby wiatr. Głównym źródłem emisji dwutlenku siarki, pyłu oraz tlenku węgla jest spalanie paliw w celach grzewczych, dlatego też stężenia tych zanieczyszczeń cechuje duża zmienność sezonowa, zależna od temperatury powietrza i konieczności ogrzewania pomieszczeń. Emisja dwutlenku siarki powstaje głównie ze spalania paliw. Dominujący udział w zanieczyszczaniu ma spalanie węgla, koksu oraz olejów opałowych. Zużycie tych paliw jest maksymalne w czasie jesiennym i zimowym, stąd też zdecydowanie większe jest zasiarczenie atmosfery w tym okresie. Pomiary SO2 wykazują wyższe zanieczyszczenie powietrza w czasie zimy. Zmienność sezonową wykazuje również pył zawieszony i dwutlenek azotu. Wartości stężeń w miesiącach zimnych są wyższe niż w miesiącach ciepłych. Jednak różnice w wielkościach stężeń pomiędzy sezonami są niższe niż w przypadku dwutlenku siarki. Dla tych zanieczyszczeń istotny jest również wpływ innych źródeł zanieczyszczeń, niż procesy spalania w celach grzewczych. W stężeniach pyłu dużą rolę odgrywa emisja tzw. “niezorganizowana” np.: pylenie z pokrytych kurzem ulic. W stężeniach dwutlenku azotu, poza emisją z procesów spalania, występuje również emisja tlenków azotu ze środków transportu. W projekcie studium ustala się zaopatrzenie istniejącej i projektowanej zabudowy w ciepło na zasadach indywidualnych. Realizację tych celów dopuszcza się wyłącznie w oparciu o podwyższonych parametrach ekologicznych. Dodatkowym warunkiem wprowadzonym dla zaopatrzenia w ciepło na terenie opracowania jest obowiązek stosowania urządzeń do wytwarzania ciepła o wysokiej sprawności cieplnej. Biorąc pod uwagę powyższe ustalenia projektu studium z zakresu dostarczenia ciepła do obiektów budowlanych na terenie opracowania nie przewiduje się ponadnormatywnych wielkości zanieczyszczeń powietrza spowodowanych zaopatrzeniem budynków w ciepło. Źródłem zanieczyszczeń powietrza może być natomiast ruch komunikacyjny. Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego ruchem samochodowym dotyczy zarówno tras związanych z lokalnym ruchem komunikacyjnym jak i tras tranzytowych o znaczeniu ponadlokalnym, w przypadku terenu opracowania droga wojewódzka. Obsługa bezpośrednich dojazdów do terenów objętych granicami studium nie będzie powodować znaczących emisji zanieczyszczeń do atmosfery, 42 ze względu na lokalny charakter dróg oraz znacząco ograniczana powierzchnie terenów inwestycyjnych. Największe emisje zanieczyszczeń komunikacyjnym będą emitowane z dróg łączących tereny objęte opracowaniem z ponadlokalnym układem komunikacyjnym gminy – droga wojewódzka. 2. Hałas Hałas stanowi jedno ze źródeł zanieczyszczenia środowiska, wzrastające w ostatnich latach w związku z rozwojem komunikacji, uprzemysłowieniem i postępującą urbanizacją. Odczuwany jest przez ich mieszkańców jako jeden z najbardziej uciążliwych czynników, wpływających ujemnie na środowisko i samopoczucie. Podstawowym aktem prawnym określającym dopuszczalne poziomy hałasu jest rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120, poz. 826). W rozporządzeniu tym wskazano dopuszczalne poziomy hałasu środowisku w porze dziennej i nocnej dla hałasu komunikacyjnego i innych źródeł hałasu ustalając jego poziom dla rodzajów terenów. Wyróżniono tam dopuszczalne poziomy hałasu odpowiednio dla hałasu komunikacyjnego w porze dziennej i nocnej oraz innych źródeł hałasu w porze dziennej i nocnej dla typów terenów: 1. strefy ochronnej „A” uzdrowiska, terenów szpitali poza miastem, 50 dB, 45, dB, 45 dB, 40 dB 2. terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, terenów zabudowy związanej ze stałym lub 3. czasowym pobytem dzieci i młodzieży, terenów domów opieki społecznej, tereny szpitali w miastach, 55 dB, 50, dB, 50 dB, 40 dB tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego, terenów zabudowy zagrodowej, terenów rekreacyjno-wypoczynkowe, terenów zabudowy mieszkaniowo – usługowej, 60 dB, 50, dB, 55 dB, 45 dB terenów w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. 65 dB, 55, dB, 55 dB, 45 dB 4. W gminie wyróżnia się trzy główne rodzaje hałasu, według źródła powstawania: hałas komunikacyjny pochodzący od środków transportu drogowego i kolejowego, hałas przemysłowy, powodowany przez urządzenia i maszyny w obiektach przemysłowych i usługowych, hałas komunalny występujący w budynkach mieszkalnych i w obiektach użyteczności publicznej. Hałas komunikacyjny - Do najbardziej uciążliwych źródeł hałasu w mieście należy komunikacja drogowa. Środki transportu są ruchomymi źródłami hałasu, decydującymi o parametrach klimatu akustycznego, przede wszystkim na terenach zurbanizowanych. Hałas przemysłowy - Hałas przemysłowy stanowi na terenie gminy zagrożenie o charakterze lokalnym, występujące głównie na terenach sąsiadujących z zabudową mieszkaniową i jest uciążliwy głównie dla budynków z pomieszczeniami na stały pobyt ludzi, zlokalizowanych w pobliżu takich obiektów. Jego emisja odbywa się przez urządzenia w zakładach przemysłowych, usługowych, rzemieślniczych, bazach transportowych oraz w dużych kompleksach handlowych (supermarkety, galerie itp.), często pracujących w nocy, zlokalizowanych w pobliżu lub na terenie zabudowy mieszkaniowej. Hałas osiedlowy i mieszkaniowy - Szacuje się, że w skali kraju aż 25% mieszkańców jest narażona na ponadnormatywny hałas w mieszkaniach, występujący w wyniku stosowania „oszczędnych” materiałów i konstrukcji budowlanych. Hałas wewnątrzosiedlowy spowodowany jest przez pracę silników samochodowych, wywożenie śmieci, dostawy do sklepów i głośną muzykę. Do nich dołącza się niejednokrotnie bardzo uciążliwy hałas wewnątrz budynku, spowodowany wadliwym funkcjonowaniem instalacji wodno-kanalizacyjnej, centralnego ogrzewania, dźwigów, hydroforów, zsypów, itp. Bardzo często powodem hałasu wewnątrz budynków mieszkalnych jest lokalizacja w pomieszczeniach piwnicznych lokali usługowych typu introligatornie, puby czy dyskoteki. Hałas linii elektromagnetycznych spowodowany jest zjawiskiem ulotu (wyładowania wokół przewodu) i zależny jest od: parametrów technicznych linii (napięcie fazowe, geometria układu przesyłowego, obciążenie ), czynników środowiskowych (warunki atmosferyczne, terenowe, zapylenie), stanu technicznego linii. Na terenie objętym granicami opracowania zagrożenia wskazanymi wcześniej rodzajami hałasu dotyczą jedynie hałasu emitowanego z drogi wojewódzkiej. W chwili obecnej droga ta jest nieznacznie obciążona ruchem komunikacyjnym i nie wykazuje zagrożenia przekroczeniem dopuszczalnych norm hałasu w środowisku. Zagrożenie może pojawić się po jej przebudowie i dostosowaniu jej parametrów technicznych do drogi klasy głównej. Poprawa warunków technicznych może spowodować zwiększenie ruchu komunikacyjnego ze względu na ułatwienie dojazdu to drogą do miasta Opole 43 Lubelskie i Puławy. Nie przewiduje się wzrostu poziomu hałasu pochodzącego od linii elektroenergetycznych wysokiego napięcia. Nie przewiduje się również zwiększenia poziomu hałasu pochodzącego z terenów osiedlowych. W ustaleniach studium nakazuje się uwzględnienie i dotrzymanie dopuszczalnych norm hałasu komunikacyjnego określonych dla poszczególnych terenów zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. Nr 120, poz.826 z 2007 roku). W przypadku zagrożenia niebezpieczeństwem przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku nakazuje się stosowanie zabezpieczeń akustycznych w celu dotrzymania standardów akustycznych dla poszczególnych rodzajów terenów. W przypadku terenu objętego granicami opracowania źródłem hałasu w środowisku może być również praca turbin elektrowni wiatrowych. Oddziaływanie akustyczne tych urządzeń powinno ograniczyć się to terenów bez zabudowy mieszkaniowej. 3. Odpady Ilość wytwarzanych opadów komunalnych, wskaźnik ich nagromadzenia, struktura oraz skład są uzależnione od poziomu rozwoju gospodarczego, zamożności społeczeństwa, ich sposobu życia, gospodarowania zasobami i konsumpcji dóbr materialnych, jak również od subiektywnych cech charakteru mieszkańców. Głównymi źródłami wytwarzania odpadów komunalnych w mieście są: gospodarstwa domowe, w których powstają między innymi takie odpady jak: wielkogabarytowe oraz odpady niebezpieczne, obiekty infrastruktury, obszary ogrodów, parków, cmentarzy, targowisk, ulice i place W wyniku realizacji ustaleń studium wzrośnie ilość wytwarzanych odpadów, w tym odpadów stałych zaliczonych do odpadów typu komunalnego tj. opakowania drewniane, papierowe, z tworzyw sztucznych, metalowych i szklanych oraz typu organicznego, tj. warzywa, owoce, tłuszcze, skóry. Przyjęcie zorganizowanego i o powszechnej dostępności systemu zbierania i wywozu odpadów ograniczy możliwość skażeń środowiska związanych z odpadami. 4. Ścieki Zgodnie z ustaleniami studium występuje obowiązek podłączenia wszystkich obiektów (istniejących i projektowanych) do systemu kanalizacji gminnej. Jak wspomniano wcześniej stosowanie tymczasowych rozwiązań z zakresu gospodarki ściekowej nie powinno powodować szczególnych zagrożeń dla środowiska, pod warunkiem, że będą przyjmowane do realizacji wyłącznie technologie posiadające niezbędne atesty. 5. Emisja pól elektromagnetycznych Promieniowanie elektromagnetyczne jest bardzo rozległe i obejmuje różne długości fal, począwszy od fal radiowych, przez fale promieni podczerwonych, zakres widzialny i fale promieni nadfioletowych, aż do bardzo krótkich fal promieni rentgenowskich i promieni gamma. Z całego spektrum promieniowania elektromagnetycznego w sposób istotny oddziałują na organizmy tylko te fale, które są pochłaniane przez atomy, cząsteczki i struktury komórkowe. Z uwagi na sposób oddziaływania promieniowania na materię widmo promieniowania elektromagnetycznego można podzielić na promieniowanie jonizujące i niejonizujące: promieniowanie jonizujące, występuje w wyniku użytkowania zarówno wzbogaconych, jak i naturalnych substancji promieniotwórczych w energetyce jądrowej, ochronie zdrowia, przemyśle, badaniach naukowych, promieniowanie niejonizujące, występuje wokół linii energetycznych wysokiego napięcia, radiostacji, pracujących silników elektrycznych oraz instalacji przemysłowych, urządzeń łączności, domowego sprzętu elektrycznego, elektronicznego itp. Nadmierne dawki promieniowania działają szkodliwie na wszystkie organizmy żywe, dlatego też ochrona przed szkodliwym promieniowaniem jest jednym z ważnych zadań ochrony środowiska. W projekcie studium zakłada realizację obsługi nowych terenów inwestycyjnych poprzez rozbudowę istniejącej sieci elektroenergetycznej SN i NN. Zakłada się zachowanie istniejących linii elektroenergetycznych wysokiego napięcia będących głównym emitorem promieniowanie niejonizującego w granicach opracowania. Nie przewiduje się konieczności realizacji dodatkowych stacji bazowych telefonii komórkowej. Dla obiektów będących źródłem emisji promieniowania niejonizującego wprowadza się nakaz zachowania stref ochronnych, w których znacząco ogranicza 44 się możliwości inwestycyjne. Biorąc pod uwagę powyższe w obszarze studium zagrożenia oddziaływaniem promieniowania niejonizującego są ograniczone i kontrolowane. 6. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska W związku z projektowanym przeznaczeniem nie prognozuje się nadzwyczajnych zagrożeń dla środowiska. Jedynie pewne zagrożenie mogą stwarzać potencjalnej katastrofy komunikacyjne z udziałem substancji niebezpiecznych, które wskutek nieprzewidzianych zdarzeń mogą dostać się w sposób niekontrolowany do środowiska. Substancje takie pochodzą głównie z przewożonych ładunków, w mniejszym stopniu z układów technologicznych samych pojazdów (paliwa, oleje itp.). Zjawiska takie mają charakter losowy i trudno prognozować częstotliwość ich wystąpienia. IV. WPŁYW REALIZACJI USTALEŃ PLANU NA POSZCZEGÓLNE ELEMENTY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO 1.Powietrze atmosferyczne Realizacja ustaleń studium doprowadzi do zwiększenia intensywności zabudowy w rejonach wsi gdzie przewiduje się rozwój nowych terenów inwestycyjnych. Spowoduje to zwiększenie emisji gazów (SO2, CO2, CO) i pyłów z indywidualnych źródeł grzewczych (w półroczu zimowym). Jest tu mowa o niskich emitorach, z których zanieczyszczenia utrzymują się w kilkunastometrowej warstwie przypowierzchniowej atmosfery, co przy niesprzyjających warunkach meteorologicznych (inwersja termiczna) stanowi dużą uciążliwość dla mieszkańców. Natężenie tego zjawiska będzie zależało oczywiście od rodzaju stosowanego paliwa, przy stosowaniu paliw dopuszczonych w ustaleniach studium zjawisko to powinno być znacznie ograniczone lub w ogóle nie wystąpić. Nie przewiduje się również znaczącego wzrostu zanieczyszczeń pochodzących z dróg publicznych obsługujących tereny objęte granicami opracowania – drogi o funkcjach lokalnych. Wysoką emisję zanieczyszczeń może zachować droga wojewódzka. W związku z ustaleniem zakazu oddziaływania poza granice własności nie przewiduje się możliwości znaczących emisji z terenów związanych z działalnością gospodarczą w tym terenów produkcyjno – usługowych. 2. Powierzchnia ziemi Realizacja docelowego zagospodarowania terenów wiązać się będzie z przekształceniami powierzchni ziemi. W terenach tych zmiany związane z realizacją nowych zespołów zabudowy mieszkaniowej, zagrodowej, letniskowej i mieszkaniowo - usługowej będą miały ograniczony zasięg i będą obejmowały jedynie punktowe przekształcenia powierzchni ziemi w miejscu lokalizacji budynków mieszkalnych i obiektów gospodarczych. Większe zmiany powierzchni ziemi dotyczyć będą projektowanych dróg oraz dróg wskazanych do przebudowy oraz terenów działalności gospodarczej. Wynika to z konieczności realizacji w tych obszarach obszarów utwardzonych i przystosowania całego obszaru inwestycji do procesów technologicznych lub zapewnienia bezpieczeństwa ruchu komunikacyjnego. Całkowita degradacja powierzchni ziemi wystąpi jedynie w zasięgu terenów związanych z eksploatacją powierzchniową kopalin. Degradacja ta będzie miała wymiar przejściowy do czasu zakończenia rekultywacji złoża. Pozytywnym aspektem przyjętych rozwiązań planistycznych jest znaczące ograniczenie możliwości inwestycyjnych na terenach wskazanych do zabudowy poprzez ustalenie w projekcie studium nakaz zachowania na działkach budowlanych powierzchni biologicznie czynnej. 3. Gleby W wyniku realizacji docelowego zagospodarowania terenów warstwa glebowa ulegnie znacznej dewastacji w skutek prowadzenia robót ziemnych, dotyczy to wyłącznie terenów rolniczych, które w projekcie studium uzyskały inne przeznaczenie. Zmiany te będą obejmowały niszczenie mechaniczne warstwy glebowej i zaburzenia układu warstw w profilu pionowym, przykrywanie gleb warstwami podglebia i skały macierzystej. Powstaną zatem obszary nasypów antropogenicznych, które cechują się zupełnie innymi warunkami niż pierwotnie występujące gleby, zatem zmieni się siedlisko, co ma już bezpośredni wpływ na kształtowanie się potencjalnej roślinności naturalnej. Gleby urodzajne na większości terenów zostaną zastąpione nasypami antropogenicznymi i pomimo pozostawienia na każdym terenie powierzchni biologicznie czynnej nie będą one pełniły funkcji produkcyjnej. Rolnicza przestrzeń produkcyjna gminy nie zostanie jednak narażona na wysokie straty, ze względu na fakt, w projekcie studium realizację nowych terenów inwestycyjnych dopuszcza się jedynie na ograniczonej powierzchni oraz przede wszystkim na glebach słabych klas V i VI. W przypadku terenów rolniczych, 45 terenów leśnych i wskazanych do zalesień oraz terenów zieleni naturalnej nie przewiduje się żadnych zmian w rolniczej przestrzeni produkcyjnej gminy. 4. Wody podziemne i powierzchniowe Uzbrojenie terenu w sieć kanalizacji i wodociągów ogranicza zagrożenie wystąpienia skażeń wód podziemnych czy powierzchniowych. Na terenach na których dopuszczono realizację zagospodarowania związanego z zabudową kubaturową wymagana będzie realizacja powierzchni utwardzonych i nieprzepuszczalnych, a głównym odbiornikiem wód deszczowych będzie kanalizacja deszczowa. Prowadzić to będzie do zmniejszenia ilości wód zasilających warstwę wodonośną. W zależności od intensywności zabudowy oraz powierzchni terenów utwardzonych lokalnie może wystąpić zjawisko obniżenia się poziomu zwierciadła wody gruntowej. Zjawisko to będzie natomiast rekompensowane poprzez odprowadzanie wód deszczowych z terenów zabudowy zagrodowej do gruntu oraz zwiększenie procentu powierzchni biologicznie czynnej w istniejących terenach zabudowy. Biorąc pod uwagę powyższe można przyjąć hipotezę, że zmiany w stosunków wodnych nie będą znaczące i będą dotyczyć ograniczonych przestrzennie rejonów obszaru objętego granicami opracowania. Ustalenia studium nie spowodują zmian w sieci wód powierzchniowych. 5. Wpływ ustaleń studium na warunki klimatyczne Zmiana zagospodarowania terenów z otwartych na zabudowane, nieznacznie zmieni klimat tych terenów. Na terenach przeznaczonych na cele budowlane wzrośnie wilgotność powietrza. Wraz rozwojem szaty roślinnej towarzyszącej zabudowie poziom wilgotności powietrza będzie się wyrównywał z biegiem czasu. Nakaz zachowania na wszystkich terenach minimalnej powierzchni biologicznie czynnej ograniczy zmiany klimatu lokalnego związane z realizacją nowej zabudowy. Nie przewiduje się możliwości powstania obiektów budowlanych powodujących utrudnienia w przewietrzaniu terenów. 6. Szata roślinna i świat zwierzęcy Realizacja ustaleń studium na obszarze opracowania spowoduje zwiększenie udziału roślinności ozdobnej, w tym wysokiej oraz ograniczenie procentu powierzchni biologicznie czynnej na przewidzianych na cele budowlane. W związku z tym, że dopuszczona w projekcie studium do realizacji zabudowa ma zdecydowany ekstensywny charakter nie przewiduje się możliwości powstania znaczących powierzchni pozbawionych szaty roślinnej. Wyjątkiem są jedynie tereny produkcyjno usługowe na których procent powierzchni biologicznie czynnej będzie znacząco ograniczony. Niewielki zasięg terytorialny tych terenów pozostanie bez wpływu na szatę roślinną gminy. W terenach istniejącej zabudowy procent powierzchni aktywnych biologicznie nie ulegnie zmianie. 7. Krajobraz Rozwój zagospodarowania przestrzennego na podstawie ustaleń projektu studium nie będzie miało decydującego wpływu na krajobraz gminy. Punktowe zmiany przeznaczenia terenów na cele budowlane przy zastosowaniu ustaleń projektu studium zostaną wkomponowane w krajobraz gminy. Większe zmiany krajobrazowe mogą dotyczyć jedynie terenów wskazanych do lokalizacji elektrowni wiatrowych i terenów produkcyjno – usługowych. Realizacja tych terenów nie musi bezwzględnie prowadzić do negatywnego wpływu na krajobraz gminy. Realizacja obiektów na tych terenach o atrakcyjnych formach architektonicznych nie powinna powodować dysonansu krajobrazowego. 8. Transgraniczne oddziaływania na środowisko Nie prognozuje się wystąpienia transgranicznego oddziaływania na środowisko w skutek realizacji ustaleń studium. 9. Wpływ ustaleń studium na obszary Natura 2000 Obszary Natura 2000 nie występujące w gminie Karczmiska. Odległość do najbliższego Obszaru (Obszar PLH – 060054 Opole Lubelskie) jest znaczna i wynosi w najbliższym punkcie od granic gminy około 5 km. Tereny objęte granicami studium nie posiadają bezpośrednich powiązań przyrodniczych z tym terenem. Ustalenia projektu studium pozostają bez wpływu na Obszaru Natura 2000. Do inwestycji lokalizowanych na terenie opracowania, które mogą mieć negatywny wpływ na cel ochronny przyjęty dla Obszar PLH – 060054 Opole Lubelskie można zaliczyć jedynie farmy elektrowni wiatrowych, projektowanych w miejscowości Karczmiska Drugie. Ich wpływ mógłby przejawiać się przede wszystkim oddziaływaniem na faunę na terenie Obszaru. Badania wykonane do 46 raportów oddziaływania tych inwestycji nie potwierdzają jednak możliwości wystąpienia tych zagrożeń. Analizę wpływu lokalizacji farm wiatrowych na nietoperze i ptaki przedstawiono poniżej. Analiza wpływu przedsięwzięcia na spójność i właściwe funkcjonowanie obszarów NATURA 2000 pod względem oddziaływania na nietoperze W granicach Obszaru Natura 2000 stwierdzono występowanie jednego gatunku z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej, nocka dużego Myotis myotis. Znajduje się tutaj kolonia rozrodcza tego nietoperza licząca około 280 osobników. Nocek duży M. myotis na tereny łowieckie wybiera głównie lasy i nie będące lasem skupiska drzew (parki, sady) ewentualnie mozaikę obszarów leśnych i rolniczych. Rzadziej poluje nad łąkami i pastwiskami. Podczas żerowania lata nisko (do 1 metra nad ziemią) chwytając głównie chrząszcze z rodziny biegaczowatych Carabidae. Na terenie analizowanego obszaru Natura 2000 znajdują się odpowiednie siedliska stanowiące optymalne żerowiska dla tego nietoperza - głównie okoliczne lasy. Przypuszczalnym szlakiem migracyjnym do zimowiska w sztolni w Bochotnicy. Nietoperze chętnie wykorzystują doliny rzeczne i obszary leśne jako korytarze ekologiczne omijając otwarte tereny rolne. Potwierdzają to pośrednio wyniki uzyskane podczas rocznego monitoringu prowadzonego na badanej powierzchni gdzie nie stwierdzono ani jednego przelotu tego gatunku. Opisane uwarunkowania środowiskowe i fizjograficzne umożliwiają funkcjonowanie chiropterofauny bez konieczności pokonywania rozległych (odległość planowanej farmy elektrowni wiatrowych od granic Obszaru wynosi około 9 km), otwartych terenów rolnych zarówno w czasie rozrodu jak i migracji sezonowych. Dodatkowo biologia gatunków wymienionych w SDF omawianych obszarów oraz wyniki rocznego monitoringu wskazują na brak możliwości negatywnego wpływu planowanej inwestycji na integralność i właściwe funkcjonowanie obszarów Natura 2000 w części dotyczącej nietoperzy. Analiza wpływu przedsięwzięcia na spójność i właściwe funkcjonowanie obszarów NATURA 2000 pod względem oddziaływania na ptaki Obszar Natura 2000 położony jest w znacznej odległości 9 km od terenu, na którym projektuje się lokalizację ferm elektrowni wiatrowych. Na terenie inwestycji stwierdzono brak przedmiotów i celów ochrony obszaru w zakresie ochrony gatunkowej ptaków. Podsumowanie Biorąc pod uwagę odległości pomiędzy obszarami Natura 2000 i planowanej inwestycji oraz brak powiązań ekologicznych w postaci ciągów ekologicznych - nie przewiduję się wpływu planowanej inwestycji na spójność i właściwe funkcjonowanie analizowanego obszaru Natura 2000. W związku z powyższym nie stwierdza się negatywnego oddziaływania planowanej farmy wiatrowej na opisane obszarowe formy ochrony przyrody (Obszary Natura 2000), głównie z racji znacznych odległości (znajdują się poza strefa oddziaływani przedsięwzięcia) obszarów oraz odmiennych typów siedlisk przyrodniczych będących przedmiotem ochrony na obszarach chronionych a terenie planowanej inwestycji. 10. Wpływ realizacji ferm wiatrowych na środowisko Oddziaływania na ludzi Bezpośredni, ale krótkotrwały lub chwilowy charakter, może mieć uciążliwość akustyczna związana z faza budowy obiektów w terenach energetyki wiatrowej oraz dostawy potrzebnych do tego towarów. Terenów pod urządzenia energetyki wiatrowej (emitujące hałas) nie lokalizuje sie w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowy i stałego przebywania ludzi. W związku z tym realizacja inwestycji nie powinna naruszać obowiązujących przepisów w zakresie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku dla określonych terenów. Projektowana lokalizacja elektrowni wiatrowych nie powinna zatem wprowadzić dodatkowych zagrożeń dla zdrowia i życia ludzi (na terenach pozostających w zasięgu oddziaływania wynikającego z realizacji inwestycji). Od poszczególnych terenów energetyki wiatrowej wprowadzone zostały wolne od nowego zainwestowania strefy ochrony o przeznaczeniu rolniczym. Elektrownie wiatrowe, z racji charakteru wykonywanej pracy związanej z przemiana energii wiatru na energie elektryczna są bowiem źródłem hałasu infradźwiękowego, który odbierane w organizmie głównie przez narząd słuchu oraz przez receptory czucia wibracji. Posiłkując sie kryteriami dotyczącymi stanowisk pracy stwierdzono, że praca elektrowni wiatrowych nie stanowi źródła infradźwięków o poziomach mogących zagrozić zdrowiu ludzi, szczególnie, że elektrownie wiatrowe lokalizowane sa w odległościach nie mniejszych niż 500 m od zabudowy mieszkalnej. Zmierzone poziomy infradźwięków farm wiatrowych w Szwecji w odległości 500 m od wieży turbiny zbliżone były praktycznie do poziomów tła. Infradźwięki stanowią problem głównie w środowisku pracy, gdyż ich głównym źródłem są liczne urządzenia wykorzystywane generalnie w przemyśle. Energia towarzysząca infradźwiękom może wywoływać zjawisko rezonansu narządów wewnętrznych człowieka, odczuwalne już od 100 dB. Poziom ciśnienia akustycznego 162 dB, przy częstotliwości 2 Hz, wywołuje ból ucha środkowego. Jak wskazują jednak wyniki pomiarów infradźwięków generowanych przez turbiny wiatrowe, ich poziom 47 nie przekracza wartości, które mogłyby wywoływać tego typu objawy. Pozostałe uciążliwości hałasowe (np. komunikacyjne) też powinny mieścić sie w określonych prawem normach. Innym zagrożeniem i uciążliwością jest rzucanie przez obracające sie łopaty wirnika turbiny wiatrowej cienia na otaczające je tereny, powodując tzw. efekt migotania, z którym to mamy do czynienia głównie w krótkich okresach dnia, w godzinach porannych i popołudniowych, gdy nisko położone na niebie słonce świeci zza turbiny, a cienie rzucane przez łopaty wirnika są mocno wydłużone (jest on szczególnie zauważalny w okresie zimowym, kiedy to kat padania promieni słonecznych jest stosunkowo mały). Migotanie o częstotliwości powyżej 2,5 Hz, zwane efektem stroboskopowym, może być dla człowieka uciążliwe. Maksymalne częstotliwości migotania wywołanego przez współczesne turbiny wiatrowe nie przekraczają jednak 1 Hz, czyli znajdują sie dużo poniżej progowej wartości 2,5 Hz i nie powinny być odbieranie jako szkodliwe. Aby efekt migotania ceni wywoływany przez elektrownie wiatrowe mógł osiągnąć częstotliwość efektu stroboskopowego, rotor wiatraka musiałby wykonywać 50 obrotów wirnika na minutę, tymczasem nowoczesne wolnoobrotowe turbiny obracają sie z prędkością maksymalna 20 obrotów na minutę. Intensywność zjawiska migotania cieni, a tym samym jego odbiór przez człowieka, uzależnione są od kilku czynników: wysokości wieży i średnicy wirnika (tu prawdopodobnie: H=100 R=100); odległości obserwatora od farmy wiatrowej (im zabudowania mieszkalne są bardziej oddalone od inwestycji, tym efekt migotania cieni jest mniejszy. Zakłada sie, że nie jest on w ogóle dostrzegalny przy odległości równej 10-krotnej długości łopaty wirnika, a wiec średnio przy 500 m); pory roku; zachmurzenia – im większe zachmurzenie tym mniejsza intensywność migotania cieni; obecności drzew pomiędzy turbina wiatrowa a obserwatorem – znajdujące się pomiędzy turbina wiatrowa a obserwatorem drzewa lub budowle znacznie redukują efekt migotania cieni; orientacji okien w budynkach, które znajdują sie w strefie migotania cieni; oświetlenia w pomieszczeniu – jeśli dane pomieszczenie doświetlenie jest przez oświetlenie sztuczne bądź przez okno, które nie znajduje sie w strefie oddziaływania cieni, intensywność zjawiska migotania cieni w danym pomieszczeniu będzie znacznie ograniczona. W celu uniknięcia powyżej opisanych zagrożeń farm wiatrowych nie lokalizuje sie w sąsiedztwie zabudowy i stałego przebywania ludzi. Mimo tego należy zwrócić szczególna uwagę przy wyznaczaniu szczegółowych zasad zagospodarowania tych terenów na projektów wykonawczych i w fazie realizacji. Oddziaływania na ludzi związane z realizacją elektrowni wiatrowych będą miały biorąc pod uwagę powyższe głównie bezpośredni, pozytywny, skumulowany i stały charakter o lokalnym zasięgu. Oddziaływania o charakterze chwilowym i negatywnym związane będą z sytuacjami awaryjnymi i ewentualnymi wypadkami. Oddziaływanie na faunę Jednym z najistotniejszych zagrożeń dla ptaków związanych z lokalizacją elektrowni wiatrowych jest niebezpieczeństwo zderzenia się ich z siłowniami wiatrowymi. Ocena zagrożenia, jakie dla ptaków niesie możliwość zderzenia z elektrowniami wiatrowymi jest niezwykle trudna i wpływ na nią maja nie tylko charakter występowania ptaków na danym terenie (legowiska, żerowiska, miejsca wypoczynku, trasy migracyjne sezonowe lub stałe) i wielkości parku wiatrowego (liczba elektrowni wiatrowych, odległości pomiędzy poszczególnymi turbinami, sposobu rozmieszczenia turbin w przestrzeni), ale też; rodzaj zastosowanych elektrowni wiatrowych – wysokość wieży, rodzaj wieży (tabularny, kratowany), średnica rotora, szybkość i częstość obrotów; pogoda, pora dnia, widoczność; gatunek ptaków; sposób oświetlenia farmy oraz jej otoczenia. Dotychczasowe badania w obrębie funkcjonujących już elektrowni wiatrowych pozwoliły zauważyć, że odpychający efekt elektrowni wiatrowych zauważa sie już w odległości od 250 m od turbiny, zagęszczenie lęgowe ptaków wróblowatych spada w odległości 200 m od turbiny, a w strefie 40 m gnieździ się przeszło 4-krotnie mniej ptaków niż na terenach oddalonych od siłowni o więcej niż 200 m. Odstraszające oddziaływanie siłowni na ptaki zerujące i odpoczywające na terenach otwartych, głównie ptaki siewkowe, kaczki i gęsi, zauważalne jest nieco wyraźniej w porównaniu do awifauny lęgowej, dystans ten wynosi zazwyczaj od 200 m do 500 m. Ptaki przelatujące przez tereny, na których zlokalizowane są farmy wiatrowe, omijają turbiny, zmieniając kierunek lotu w płaszczyźnie poziomej lub pionowej. Zachowanie to stanowi czynnik zmniejszający ryzyko kolizji i obniża wskaźnik śmiertelności ptaków wykorzystujących przestrzeń na obszarze farmy wiatrowej. Zaobserwowano również, że to nie efekt posadowienia turbin, ani także ich ilość oraz gabaryty, wpływają na wielkość populacji ptaków występujących w ich pobliżu, ale znajdujące sie w sąsiedztwie roślinność i uprawy, które stanowią ich środowisko życia. Monitoring wykazał, że farma wiatrowa jest rozpoznawana przez 48 ptaki, które nadkładają ok. 500 metrów w stosunku do swoich pierwotnych tras, by ja ominąć (a biorąc pod uwagę fakt, iż trasa migracyjna pokonywana np. przez gęsi wynosi ponad 1400 km, 500 metrów stanowi dodatkowy, lecz niezauważalny wysiłek energetyczny dla ptaków, który nie ma znaczenia dla ich kondycji). Dopiero konieczność omijania blisko 100 podobnych obiektów mogłaby wpłynąć na zauważalny ubytek masy ptaków. W celu usystematyzowania potencjalnego wpływu lokalizacji farm wiatrowych na faunę gminy Karczmiska analizę podzielona na część dotyczącą ptaków i nietoperzy. W analizie wykorzystano wyniki badań zawartych w raportach oddziaływania realizacji inwestycji na świat ptaków i nietoperzy. Oddziaływanie na ptaki. WYKORZYSTANIE PRZESTRZENIE POWIETRZNEJ PRZEZ PTAKI Pułap przelotów Zdecydowana większość ptaków obserwowanych na punkcie w ciągu rocznego okresu badań poruszała się poniżej zasięgu pracy śmigieł elektrowni wiatrowych – średnio 80,2% os.. W zasięgu śmigieł poruszało się 16,3%, a powyżej 3,5% ptaków zaobserwowanych na punkcie. W poszczególnych okresach udział wykorzystywania przez ptaki stref wysokości zmieniał się istotnie. Na wysokości do 60 m najwięcej osobników obserwowano w okresie zimowym oraz w sezonie lęgowym, a najmniej podczas przelotów jesiennych. Na dużym pułapie (>190m) największa liczba ptaków (ponad 8%) przemieszczała się w okresie wiosennych przelotów, na co wpływ miały głównie przelatujące na wysokim pułapie stada gęsi. Pułap kolizyjny (60-190m) wykorzystywany był przez ptaki w zakresie od 2,9%- 29,4% z najmniejszym natężeniem w okresie zimowania a największym w okresie jesiennym. Na tym pułapie wysokości obserwowano 28 gatunków (blisko ponad 820 os.), przy czym najwyższe liczebności notowano dla dominantów zgrupowania w konkretnych okresach (głównie szpak). Stwierdzono niską intensywność wykorzystywania kolizyjnej przestrzeni powietrznej przez gatunki ptaków szponiastych (myszołów, myszołow włochaty, trzmielojad) w okresie przelotów. W strefie kolizyjnej najwięcej notowano gatunków spośród niedużych ptaków wróblowych (Ryc. 14), a wśrod ptaków o znacznych rozmiarach ciała stwierdzono przedstawicieli 6 gatunków (myszołów, myszołow włochaty, bocian biały, gęś zbożowa, żuraw i trzmielojad). Kierunek przelotów Kierunek przelotu ptaków analizowano w trakcie obserwacji na stacjonarnym punkcie liczeń. Poniżej przedstawiono kierunki lotu dla trzech okresów, gdyż wydały się one najbardziej wartościowe w pozostałych okresach loty nie wykazywały zdecydowanie ukierunkowanego charakteru. W okresie migracji wiosennej ptaki kierowały się głównie na północ oraz wschód i północny wschód pozostałe kierunki były nieistotne. W okresie lęgowym wykazano przemieszczenia w kierunku północno wschodnim oraz częściowo wschodnim i zachodnim. Podczas okresu przelotów jesiennych, główne kierunki lotu ptaków to zachód i południowy zachód przemieszczenia w pozostałych kierunkach były mało istotne. WALORYZACJA AWIFAUNY Wykaz gatunków kluczowych w tym gatunków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej Wg „Wytycznych w zakresie oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki” (PSEW 2008) za „kluczowe” gatunki uważa się te, które spełniają jedno z poniższych kryteriów: a. Gatunki wskazane w Art. 4 (1) DP i Załączniku I DP; b. Gatunki wymienione w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt; c. Gatunki SPEC w kategorii 1-3 (BirdLife International); d. Gatunki objęte ochroną miejsc występowania (ochrona strefowa); e. Gatunki o rozpowszechnieniu lęgowym <10%; f. Gatunki o liczebności krajowej populacji <1000 par lęgowych W trakcie całego okresu badań stwierdzono łącznie 28 gatunków kluczowych. W tym 8 gatunków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 2 gatunki wymieniane w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt, 25 gatunków SPEC w kategorii 1-3, 1 gatunek o rozpowszechnieniu lęgowym <10% oraz 1 gatunek o liczebności populacji krajowej <1000 par (7 gatunków zaliczanych jest jednocześnie do kilku grup). Przy czym należy pamiętać, iż czeczotka Carduelis flammea zaliczana, aż do 3 ww. grup – obserwowana była w okresie polęgowym, jako regularny gatunek zalatujący w kraju, a nie frakcja lęgowa występująca w Tatrach czy Karkonoszach. Wśród gatunków kluczowych dominowały liczebnością gatunki pospolite i szeroko rozpowszechnione w Polsce: szpak, skowronek i dymówka. Wykaz wszystkich gatunków ptaków zaobserwowanych na terenie planowanej farmy wiatrowej w okolicy Karczmisk 1. bażant Phasianus colchicus 2. błotniak stawowy Circus aeruginosus 3. błotniak zbożowy Circus cyaneus 4. bocian biały Ciconia ciconia 5. bogatka Parus major 49 6. brzegówka Riparia riparia 7. cierniówka Sylvia communis 8. czajka Vanellus vanellus 9. czapla siwa Ardea cinerea 10. czarnogłówka Poecile montana 11. czeczotka Carduelis flammea 12. czyż Carduelis spinus 13. dudek Upupa epos 14. dymówka Hirundo rustica 15. dzięcioł duży Dendrocopos major 16. dzięcioł zielony Picus viridis 17. dzięciołek Dendrocopos minor 18. dzwoniec Carduelis chloris 19. gajówka Sylvia borin 20. gawron Corvus frugilegus. 21. gąsiorek Lanius collurio 22. gęś zbożowa Anser fabalis 23. gęś białoczelna Anser albifrons 24. gil Pyrhula pyrhula 25. grubodziób Coccothraustes coccothraustes 26. grzywacz Columba palumbus 27. jastrząb Accipiter gentilis 28. jemiołuszka Bombycilla garrulus 29. jerzyk Apus apus 30. kapturka Sylvia atricapilla 31. kawka Corvus monedul 32. kopciuszek Phoenicurus ochruros 33. kos Turdus merula 34. kowalik Sitta europea 35. krogulec Accipiter nissus 36. kruk Corvus corax. 37. krzyżowka Anas platyrhynchos 38. kukułka Cumulus canorus 39. kulczyk Serinus serinus 40. kuropatwa Perdix perdix 41. kwiczoł Turdus pilaris 42. lerka Lullula arborea 43. łabędź niemy Cygnusolor 44. łozówka Acrocephalus palustris 45. makolągwa Carduelis cannabina 46. mazurek Passer montanus 47. modraszka Cyanistes caeruleus 48. muchołówka szara Muscicapa striata 49. myszołów Buteo buteo 50. myszołów włochaty Buteo lagopus 51. oknówka Delichon urbicum 52. ortolan Emberiza hortulana 53. paszkot Turdus viscivorus 54. pełzacz leśny Certhia familiaris 55. piecuszek Phylloscopus trochilus 56. piegża Sylvia curruca 57. pierwiosnek Phylloscopus collybita 58. pleszka Phoenicurus phoenicurus 59. pliszka siwa Motacilla alba 60. pliszka żołta Motacilla flava 61. pokląskwa Saxicola rubetra 62. pokrzywnica Prunella modularis 63. potrzeszcz Emberiza calandra 64. potrzos Emberiza schoeniclus 65. przepiórka Coturnix coturnix 50 66. pustułka Falco tinnunculus 67. puszczyk Strix aluco 68. rudzik Erithacus rubecula 69. sierpówka Sreptopelia decaocto 70. skowronek Alauda arvensis 71. sosnówka Periparus ater 72. sójka Garrulus glandarius 73. sroka Pica pica. 74. srokosz Lanius excubitor 75. strzyżyk Troglodytes troglodytes 76. szpak Sturnus vulgaris 77. szczygieł Carduelis carduelis 78. śmieszka Larus ridibundus 79. śnieguła Plectrophenax nivalis 80. śpiewak Turdus philomelos 81. świergotek drzewny Anthus trivialis 82. świergotek łąkowy Anthus pratensis 83. świstunka Phylloscopus sibilatrix 84. trzmielojad Pernis apivorus 85. trznadel Emberiza citrinella 86. wilga Oriolus oriolus 87. wrona siwa Corvus cornix. 88. wróbel Passer domesticus 89. zaganiacz Hippolais icterina 90. zięba Fringilla coelebs 91. żuraw Grus grus RAZEM 91 gatunków 8 2 25 0 PORÓWNANIE DANYCH UZYSKANYCH W TRAKCIE BADAŃ Z DANYMI REFERENCYJNYMI DLA POZOSTAŁYCH OBSZAROW W KRAJU W ramach przeprowadzonych badań w protokole MPPL, na powierzchni 1 km2 stwierdzono łącznie 27 gatunków. Jest to mniej niż średnia w Polsce, gdzie podaje się 34 - 35 gatunków, przy zakresie od 7 do 71 (Chylarecki i Jawińska 2007). Zagęszczenie wahało się w granicach 79-182 osobników/km2. Wyniki liczeń na terenie planowanej farmy wiatrowej porównano z danymi uzyskanymi w ramach Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych. Powierzchnie MPPL znajdujące się najbliżej terenu planowanej inwestycji – nie odpowiadają siedliskowo, tej wyznaczonej w ramach niniejszych badań, dlatego nie wykorzystano ich w zestawieniu. Dla porównania użyto dane z 6 kwadratów zlokalizowanych w centralnej (3 pow.) i wschodniej (3 pow.) Polsce, na których dominował podobny typ krajobrazu rolniczego. Do porównania z wynikami referencyjnymi wybrano następujące parametry: liczba gatunków stwierdzonych w obrębie kwadratu, ogólne zagęszczenie ptaków (liczba osobników/kwadrat), udział skowronka, jako najliczniej występującego gatunku w zgrupowaniu ptaków. Analiza powyższego zestawienia pozwala na stwierdzenie, że pod względem liczebności i bogactwa gatunkowego ptaków wyniki z powierzchni wyznaczonej na obszarze planowanej farmy wiatrowej w gminie Karczmiska są zbliżone do uśrednionych wyników z poddanych analizie kwadratów referencyjnych i nie wyróżniają tego obszaru na tle regionu. PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA PLANOWANEJ INWESTYCJI NA PTAKI W celu wykonania prognozy oddziaływania planowanej inwestycji na awifaunę analizowano potencjalny wpływ na gatunki kluczowe w tym gatunki z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej. Pod uwagę wzięto również gatunki, dla których istnieją dane potwierdzające ich wysoką kolizyjność. Dla wszystkich tych gatunków rozpatrywano możliwość wystąpienia efektu odstraszającego, możliwości utraty siedliska, możliwości kolizji z turbinami wiatrowymi. Utrata siedlisk i efekt odstraszający W przypadku degradacji siedlisk w wyniku funkcjonowania elektrowni wiatrowych wyróżnia się dwa rodzaje oddziaływania: a) efektywną utratę siedlisk, b) fizyczna utratę siedlisk (habitat displacement) (Langston i Pullan 2003) Efektywna utrata siedlisk polega na redukcji liczby ptaków korzystających z obszaru w bezpośrednim sąsiedztwie farmy lub na ich całkowitym wycofaniu sie z tego terenu wskutek efektu płoszącego. Utrata fizyczna oznacza fizyczne zmiany siedliskowe uniemożliwiające ptakom dalsze korzystanie z danego obszaru. Ptaki ulegają płoszeniu z miejsc dotychczas wykorzystywanych zarówno wskutek 51 odstraszającego działania turbin, jak również w wyniku zwiększonej penetracji ludzkiej, związanej np. z koniecznością konserwacji turbin i infrastruktury towarzyszącej (Langston i Pullan 2003). Przez niektórych badaczy płoszący efekt na terenach lęgowych oraz w miejscach wykorzystywanych w sezonie pozalęgowym jest uznawany za istotniejszy niż bezpośrednia śmiertelność w wyniku kolizji. Fizyczna utrata siedlisk w wyniku wybudowania farmy nie jest powszechnie postrzegana jako istotny czynnik wpływający na awifaunę. Wyjątek mogą stanowić miejsca wyznaczone lub spełniające kryteria uznania za obszary o krajowym lub międzynarodowym znaczeniu dla ochrony konkretnych gatunków lub grup (Langston i Pullan 2003). Prognoza kolizyjności Głównymi przyczynami kolizji i śmiertelności dla ptaków migrujących ze strony elektrowni wiatrowych są: - umieszczenie ich na trasie intensywnych przelotów ptaków lub lokalnych przemieszczeń na lęgowiskach czy też koczowań, - umieszczenie wiatraków w miejscach naturalnych ułatwień dla wędrówek ptaków (cieśniny, delty, przełęcze), - umieszczenie w miejscach koncentracji przelotnych i zimujących ptaków (żerowiska na polach, mokradła, stawy rybne, cofki zbiorników, wysypiska śmieci, miejsca utylizacji odpadów organicznych), - lokalizacja zespołów kilkudziesięciu wiatraków (farm) stanowiących szeroką barierę a nie lokalny punkt do ominięcia, - lokalizacja na siedliskach wodno – błotnych, mokradłach, torfowiskach (płoszenie i śmiertelność ptaków, utrata siedlisk, wysuszenie siedlisk – ruchy wstępujące powietrza), - niewłaściwe oświetlenie, które w okresie złej widoczności i szczytu przelotów powoduje przywabianie ptaków do obiektów i w konsekwencji ich kolizję. Farmy wiatrowe mogą być niebezpieczne dla ptaków i z tego względu zaleca się lokalizowanie tych inwestycji w miejscach, gdzie zagęszczenia ptaków nie są duże (Leddy et al. 1999). Narażenie na kolizję z masztami jest silnie zależne od gatunku (Hotker et al. 2006, PSEW 2008). Na podstawie analizy literatury wymienionej powyżej do gatunków najbardziej narażonych na kolizje zalicza się: blaszkodziobe Anseriformes, siewkowe Chardrii, szponiaste Accipiteriformes, a także wróblowe Passeriformes. Natomiast nie jest dostatecznie poznane narażenie na kolizje innych dużych ptaków, tj. bocianów i żurawi, których zasięg obejmuje głównie Europę środkową i wschodnią, gdzie brak jest jeszcze danych o ich śmiertelności wywołanej przez kolizję z wiatrakami. Do wyliczenia śmiertelności dla ptaków na obszarze potencjalnej farmy w pobliżu miejscowości Karczmiska zastosowano do wyliczeń trzy narzędzia statystyczne: szacowanie rozmiarów śmiertelności opartej na wynikach empirycznych oraz szacowanie śmiertelności z wykorzystaniem danych o intensywności przelotu. Należy pamiętać o problematyce związanej z obliczaniem potencjalnej śmiertelności dla jakiejkolwiek farmy wiatrowej. Interpretacja wyliczeń w zależności od przyjętego modułu może być obarczona dużym błędem. METODA NR 1. Według analizy wykonanej przez Hotkera (2006) dotyczącej śmiertelności ptaków na 34 farmach wiatrowych (9 państw) w Europie, USA i Australii okazało się, że śmiertelność ta jest bardzo zróżnicowana i waha się od 0,1 do 64 ofiar/turbinę/rok. Wartość dla średniej arytmetycznej wyniosła – 8,1 ofiar na turbinę w ciągu roku, zaś mediana – 1,7 ofiary na turbinę w ciągu roku. Adekwatne wartości dla ptaków szponiastych wynosiły odpowiednio 0,6 i 0,3 ofiary/turbina/rok. Przy założeniu wyliczeń zgodnych z podanymi wartościami i przy zastosowaniu mediany dla ptaków szponiastych, jako jednostki optymalnej statystycznie charakteryzującej dany zbiór wartości, uzyskamy dla planowanej farmy w gminie Karczmiska następujące wyniki: Prognozowana śmiertelność dla farmy (wszystkie turbiny) wg średniej = 8,1 ofiary x 3 turbin x 1 rok = 24,3 ofiar/rok Prognozowana śmiertelność dla farmy (wszystkie turbiny) wg mediany = 1,7 ofiary x 3 turbin x 1 rok = 5,1 ofiar/rok Prognozowana śmiertelność dla ptaków szponiastych dla farmy (wszystkie turbiny) wg mediany = 0,3 ofiary x 3 turbin x 1 rok = 0,9 ofiary/rok METODA NR 2. Szacowanie rozmiarów śmiertelności – określa rozkład nasilenia kolizji z łopatami wiatraków dla wszystkich gatunków łącznie, na podstawie wyliczeń dla 109 farm wiatrowych z Europy oraz Ameryki Północnej. Wadą tego obliczenia jest nie uwzględnianie dynamiki użytkowania pułapów przelotu, specyfiki lokalizacji. Oczekiwaną wartość ilości ofiar uzyskamy z iloczynu liczby wiatraków oraz średniej kolizyjności pojedynczego wiatraka: K(n%)=q(n%) x liczba siłowni, z czego K- śmiertelność dla całej farmy dla przedziału ufności, 52 q(%)- empiryczna wartość śmiertelności obliczona dla danego przedziału ufności. Dane referencyjne zostały pobrane z opracowania metodycznego projektu tzw. „nowych” wytycznych (Chylarecki i in. 2011) dla danych przeliczonych dla farm europejskich i amerykańskich. W przypadku farmy ‘Karczmiska’ planowana ilość turbin o mocy nie większej niż 3 MW każda – wynosi 3. Chcąc określić oceny potencjalnej śmiertelności należy oszacować rozmiar śmiertelności dla współczynników ufności K(5%) i K(95%), mediany K(50%) oraz średniej arytmetycznej. K(5%) = 0,00*3=0,00 osobnika rocznie (wariant optymistyczny). Mediana K(50%) = 2,31*3=6,93 osobnika rocznie. K(95%) = 27,92*3=83,7 osobnika rocznie (wariant pesymistyczny). Średnia arytmetyczna= 6,75*3=20,2 ofiar rocznie. W oparciu o powyższe wyniki możemy wnioskować: - prognozowana liczba ptaków ginących rocznie na obszarze farmy będzie się zawierać w przedziałach 0,00 – 83,7 osobnika na rok, z prawdopodobieństwem 95%. - liczba ofiar na farmie z prawdopodobieństwem 50% nie będzie wyższa niż 6,93 osobnika na rok. - w wariancie optymistycznym liczba ofiar nie przekroczy 0,00 osobnika na rok, z prawdopodobieństwem 5% (brak ofiar) - prawdopodobieństwo, że liczba ofiar nie przekroczy 83,7 ofiar wynosi 95%. - średnia prognozowana śmiertelność dla farmy 3 siłowni wyniesie 20,2 ofiar rocznie. W przypadku gatunków ptaków szponiastych zgodnie z założeniami metody możemy oszacować poziom śmiertelności K w ciągu roku wg wzoru, gdzie 0,1 jest statystyką obliczoną empirycznie: K = 0,1 x łączna moc [MW], gdzie łączna moc = 3 siłowni x 3MW każdej turbiny. Wnioskując z powyższych założeń dla farmy 3 siłowni szacowana roczna śmiertelność wyniesie 0,9 zabitego ptaka szponiastego w ciągu roku. METODA NR 3. Szacowanie śmiertelności z wykorzystaniem danych o wolumenie przelotu – polega na prognozowaniu śmiertelności ptaków wykorzystując empiryczne wskaźniki odnoszące się do natężenia ptaków przemieszczających się na wysokości kolizyjnej lub całej siłowni na obszarze farmy. Wartości progowe kształtowały się na poziomie 0,01%-0,38% (Chylarecki i inni 2011). Wykorzystano regułę bezpośredniej zależności mówiącej o liczbie ofiar w zależności od bezpośredniej liczebności ptaków stwierdzanych w trakcie monitoringu przedrealizacyjnego. Liczba osobników stwierdzona w trakcie prac monitoringowych dla pułapu kolizyjnego wyniosła 829. Wzór: K= współczynniki empiryczne *ilość osobników K1=0,01*829=8,29 ofiar na rok (prognoza optymistyczna) K2=0,38*892=338,9 ofiar na rok (prognoza pesymistyczna) Powyższe dane mają dużą rozbieżność prognozowanej śmiertelności w wyniku zastosowanych danych przeliczeniowych. Innym sposobem jest wykorzystanie modeli matematycznych biorących pod uwagę wiele czynników. Taki skomplikowany model, uwzględniający wiele czynników takich jak wskaźnik śmiertelności i unikania, został m.in. opracowany przez Scottish Natural Heritage’s (SNH). Jednak estymacja śmiertelności tym sposobem wymaga bardzo dokładnych danych (np. siły i kierunków wiatrów) i jest czuła na zmiany zastosowanych wskaźników matematycznych. Podsumowując rożne sposoby szacowania śmiertelności wskazują na prawdopodobne kolizje na poziomie poniżej średnich obserwowanych na innych terenach. Każda inwestycja związana z powstaniem farmy wiatrowej niesie za sobą pewną nieuniknioną wartość liczby ofiar kolizji. W wyniku analizy prognozowanej śmiertelności ptaków ich wartość średnia będzie wahać się w przedziale 20,2 24,3 ofiar, dla ptaków szponiastych 0,9 osobnika rocznie. Efekt bariery Przyszła farma wiatrowa, z proponowanymi lokalizacji masztów nie powinna stanowić istotnej bariery ekologicznej dla wędrówki czy rozprzestrzeniania się ptaków i innych zwierząt. Niewykluczone jest oddziaływanie układu masztów na ptaki przelotne i wymuszanie na nich chwilowej zmiany kierunku przelotu. Ponosi to ze sobą jednak niewielkie niebezpieczeństwo – wzrost kosztów energetycznych dla ptaków. Planowana farma wiatrowa, w proponowanych lokalizacjach masztów nie powinna również stanowić istotnej bariery na trasie codziennych, regularnych wędrówek dla ptaków między noc legowiskiem a miejscem żerowania. W czasie rocznego monitoringu nie stwierdzono takiego rodzaju migracji. Podobnie planowane lokalizacje nie leżą na trasie przemieszczeń się ptaków między miejscem lęgowym a żerowiskami. W promieniu cn 10 km nie ma innych farm wiatrowych, które zwiększałyby efekt bariery na tym terenie. Poza tym teren ten leży poza wyznaczonym korytarzem ekologicznym, nie stanowi też terenu cennego dla regionalnej i krajowej awifauny (Wilk i in. 2010). Efekt skumulowany Na podstawie dostępnych informacji można stwierdzić, że w gminie Karczmiska, oprócz dwóch terenów wskazanych w ustaleniach zmiany studium, projektuje się realizację jeszcze jednego obszaru 53 farm wiatrowych w południowej części gminy, przy granicy z gminą Poniatowa. W gminie Poniatowa projektuje się realizację elektrowni ferm wiatrowych. Wszystkie znajdują się w dosyć bliskiej odległości od siebie co może powodować znaczący efekt skumulowany. W wyniku realizacji w/w inwestycji, zaniknie trwale co najmniej kilka terytoriów zajmowanych obecnie przez pospolite gatunki ptaków, typowych dla obszarów rolnych niżu Polski i Europy Środkowej. Miejsca te zostaną przekształcone z gruntów rolnych w teren infrastruktury energetyki wiatrowej. Dotyczy to: 1 pary skowronka bezpośrednio na terenie inwestycji; liczebność dla Polski: 4 – 7 mln par (Sikora i in. 2007); 1 para pliszki żołtej bezpośrednio na terenie inwestycji; liczebność dla Polski: 400 000 – 800 000 par (Sikora i in. 2007); Należy sądzić, że po pierwszych latach funkcjonowania elektrowni, ptaki przestaną gniazdować w tym miejscu przenosząc się na inne dogodne stanowiska. Są to gatunki objęte ochroną gatunkową w myśl Rozporządzenia o ochronie gatunkowej zwierząt jednak liczne i nie zagrożone zarówno w skali regionu jak i kraju. PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA PLANOWANEJ INWESTYCJI NA CHIROPTEROFAUNĘ Na badanej powierzchni, podczas całego okresu badawczego, na transekcie oraz w punkcie nasłuchowym głównym zarejestrowano bardzo niską aktywność nietoperzy. Nie stwierdzono skupień charakterystycznych dla żerowisk i wyraźnych szlaków migracyjnych. Jest to związane z mało atrakcyjnymi dla nietoperzy terenami otwartymi znajdującymi się w najbliższej okolicy planowanej inwestycji. Jednak nawet jak na tak ubogie środowisko aktywność nietoperzy była wyjątkowo niska w porównaniu z innymi, analogicznymi obszarami badanymi tą samą metodyką znajdującymi się w innych regionach Polski. Obserwowano tutaj jeszcze mniejszą aktywność nietoperzy w porównaniu z podobną pod względem biotopu powierzchnią zlokalizowaną obok miejscowości Bełżyce (ok 20 km na południowy-wschód). Dotychczas nie badane były szczegółowo różnice aktywności nietoperzy na otwartych przestrzeniach pomiędzy poszczególnymi regionami kraju. Jednak z dostępnych autorowi, niepublikowanych danych rysują się znaczne różnice regionalne. Dla przykładu w podobnym terenie rolnym w województwie zachodniopomorskim indeksy aktywności wahały się w miesiącu sierpniu pomiędzy 8 a 34 ze średnią ponad 17 i jak na tamte warunki nie są to wcale wysokie wartości. W porównaniu z powierzchnią, której niniejsza prognoza dotyczy oraz analogiczną obok Bełżyc różnice są diametralne. Planowana lokalizacja inwestycji nie znajduje się na trasie pomiędzy dziennymi kryjówkami a potencjalnymi żerowiskami. Również trasy sezonowych migracji najbardziej narażonych na szkodliwe oddziaływanie farm wiatrowych gatunków przebiegają najczęściej wzdłuż dolin rzeczny i kompleksów leśnych. Podczas najbardziej newralgicznego okresu dla nietoperzy zagrożonych kolizjami, tj. sierpień-wrzesień (grupa Pipistrellus) i koniec sierpnia-październik (grupa Nyctalus) nie zanotowano wzmożonej aktywności mogącej świadczyć o szlakach migracyjnych pomiędzy kwaterami letnimi a zimowiskami. Z badań prowadzonych w zachodniej Europie wynika, że to właśnie wtedy najczęściej dochodzi do kolizji nietoperzy z łopatami wirnika lub śmierci w wyniku barotraumy. Analiza wyników uzyskanych w trakcie prowadzonych badań wykazuje, iż budowa, funkcjonowanie i ewentualna likwidacja inwestycji zlokalizowanej pomiędzy miejscowościami Karczmiska Drugie, Jaworce, Słotwiny przy spełnieniu odpowiednich warunków nie powinna mieć istotnego wpływu na chiropterofaunę. Należy tu jednak zaznaczyć, iż wg. hipotez niektórych naukowców zajmujących się tą problematyką pozytywne wyniki monitoringu przedrealizacyjnego nie gwarantują bezkolizyjnej pracy turbin. Możliwe jest bowiem, iż nietoperze mogą wykorzystywać turbiny jako nowe elementy krajobrazu do orientacji w przestrzeni oraz jako miejsca rojenia się owadów. Zaproponowane zalecenia powinny zminimalizować zarówno ewentualny, negatywny wpływ analizowanej inwestycji jak i zapobiec powstaniu w przyszłości efektu skumulowanego. Efekt skumulowany Istotnym aspektem oceny oddziaływania na środowisko w części dotyczącej nietoperzy jest tzw. oddziaływanie skumulowane. Polega ono na sumie oddziaływań wszystkich inwestycji w najbliższej okolicy mogących mieć istotny, negatywny wpływ na nietoperze. Należy brać pod uwagę nie tylko farmy wiatrowe ale również inne duże przedsięwzięcia jak np. budowa nowych autostrad, tras szybkiego ruchu czy trakcji kolejowych, ale również przebudowy, remonty i udrożnienie już istniejącej infrastruktury (zwiększenie ruchu pojazdów). W gminie Karczmiska oraz w pobliżu granicy gminy po stronie gminy Poniatowa projektuje się w bliskiej odległości kilka farm elektrowni wiatrowych. Bliskie sąsiedztwo poszczególnych farm (kilka kilometrów może spowodować efekt skumulowany. Efekt ten będzie jednak łagodzony przez fakt, że pomiędzy poszczególnymi farmami występują tereny otwarte w postaci rozległych terenów rolnych oraz brak obszarów leśnych i korytarzy ekologicznych łączących obszary występowania nietoperzy. Istotnym czynnikiem łagodzącym efekt skumulowany jest również fakt, że na terenach planowanych farm elektrowni wiatrowych nie występują naturalne ostoje 54 zachęcające nietoperze do bytowania w tych rejonach gminy. Ponadto w wyniku przeprowadzonego na planowanych farmach monitoringu rocznego stwierdzono małą aktywność nietoperzy podczas całego okresu nasłuchowego. Z wykonanego Raportu wynika, iż inwestycja ta nie będzie miała znaczącego, negatywnego wpływu na chiropterofaunę przy przestrzeganiu zalecanych środków ostrożności. Oddziaływanie na system przyrodniczy Tereny objęte zasięgiem elektrowni wiatrowych leżą poza istotnymi elementami systemu przyrodniczego gminy Karczmiska. Realizacja instalacji elektrowni wiatrowych będzie punktowymi zmianami terenów rolnych, odsuniętych w odpowiedniej odległości od zabudowy. Lokalizacja ferm elektrowni wiatrowych w tym kontekście nie wpływa znacząco na stan i funkcjonowanie systemu przyrodniczego gminy. Oddziaływania te określa sie jako neutralne. Oddziaływanie na wody Realizacja farm elektrowni wiatrowych nie wymaga realizacji znacznych powierzchni utwardzonych ani obiektów od których jest konieczne odprowadzenie ścieków. W związku z tym oddziaływanie elektrowni wiatrowych na wody określa się jako neutralne. Oddziaływanie na powietrze Energia elektryczna pozyskiwana z wiatru powszechnie uznawana jest za energię ekologicznie czystą, gdyż jej wytwarzanie nie pociąga za sobą konieczności spalania paliw kopalnych, a tym samym emisji szkodliwych substancji do atmosfery. Nowa Dyrektywa UE 2009/28/WE w sprawie promocji stosowania energii z odnawialnych źródeł, nadaje wręcz instalacjom wykorzystującym OZE status narzędzi służących ochronie środowiska poprzez redukcje emisji gazów cieplarnianych oraz innych zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery przez konwencjonalne źródła energii. Chwilowe lub krótkoterminowe negatywne oddziaływania (np. wzrost zapylenia) mogą wystąpić w fazie realizacji elektrowni wiatrowych. Biorąc pod uwagę powyższe oddziaływanie elektrowni wiatrowych na powietrze będzie neutralne, a w wymiarze ponadlokalnym wpłynie na zmniejszenie emisji zanieczyszczeń wywołanych produkcją energii. Oddziaływanie na powierzchnia ziemi i gleby Oddziaływania bezpośrednie instalacji wiatrowych należy zaliczyć do stałych, ale jedynie punktowych przekształceń powierzchniowej warstwy ziemi opisywanego obszaru. Związane one będą z pracami umożliwiającymi posadowienie poszczególnych wiatraków oraz przygotowaniem placów manewrowych i dróg dojazdowych do instalacji. Prace te nie będą naruszać głębokich warstw podłoża i nie zmienia istniejącego ukształtowania terenu. Będą one również miały niewielki zasięg powierzchniowy. Realizacja elektrowni wiatrowych nie wymaga wielkoskalowych przemieszczeń gruntu i jego wymiany. Realizacja i funkcjonowanie elektrowni wiatrowych nie spowoduje ograniczeń w możliwościach uprawy gruntów w pobliżu poszczególnych wiatraków. Instalacje te nie wymagają również realizacji obiektów magących powodować zanieczyszczenie gleb . Realizacja inwestycji elektrowni wiatrowych wymaga natomiast szczegółowego rozpoznania geotechnicznych warunków posadowienia wiatraków. Oddziaływania terenów na których dopuszcza się lokalizację elektrowni wiatrowych na środowisko będzie należeć zarówno do bezpośrednich, chwilowych i krótkotrwałych jak i stałych, ale zawsze o zasięgu jedynie punktowym. Oddziaływanie na klimat (w tym emisja hałasu i pól elektromagnetycznych) Na terenie opracowania głównym źródłem hałasu stałego w przypadku lokalizacji elektrowni wiatrowych będzie praca urządzeń energetyki wiatrowej. Wzrost poziomu hałasu można będzie prawdopodobnie zaobserwować już w fazie realizacji skupisk rezerw terenów energetyki wiatrowej oraz w trakcie ich eksploatacji. Turbina wiatrowa jest źródłem dwóch rodzajów hałasu: hałasu mechanicznego, emitowanego przez przekładnie i generator szumu aerodynamicznego, emitowanego przez obracające sie łopaty wirnika, którego natężenie jest uzależnione od prędkości skrajnych części łopat. Dzięki zaawansowanym technologiom izolacji gondoli, hałas mechaniczny został w stosowanych obecnie modelach turbin ograniczony do poziomu poniżej szumu aerodynamicznego i może on być słyszalny tylko w starszych modelach turbin. W związku z tym, że źródłem szumu aerodynamicznego jest przepływające przez łopaty wirnika powietrze, hałas ten jest nieunikniony i dominuje w bezpośrednim sąsiedztwie farmy wiatrowej. Generalnie w literaturze przyjmuje sie, że elektrownia wiatrowa oddalona o 350 m emituje hałas 35-45 dB. Przy pełnej produkcji (ok. 5 % w roku) wywarza 106 decybeli. W promieniu odległości 400 metrów poziom będzie równy 45 decybeli, a większej niż 650 metrów spadnie do 35 decybeli. Tereny największej uciążliwości akustycznej są jednak izolowane przestrzennie (na terenie opracowania od obszarów stałego zamieszkania oraz przebywania ludzi. Ze względu na lokalizacje turbiny wiatrowej na przypuszczalnej wysokości ok. 100 m nad poziomem gruntu poziom pola elektromagnetycznego generowanego przez elementy elektrowni, w poziomie 55 terenu (na wysokości 1,8 m) jest w praktyce pomijalny. Urządzenia generujące fale elektromagnetyczne (zarówno generator jak i transformator) znajda sie wewnątrz gondoli i są zamknięte w przestrzeni otoczonej metalowym przewodnikiem o właściwościach ekranujących, co w konsekwencji powoduje, że efektywny wpływ elektrowni wiatrowej na kształt klimatu elektromagnetycznego środowiska będzie równy zero. Pole generowane przez generator będzie polem o częstotliwości 100Hz, natomiast pole generowane przez transformator – polem o częstotliwości 50Hz. Wypadkowe natężenie pola elektrycznego na wysokości 1,8 m n.p.t. wyniesie ok. 9 V/m, tj. znacznie poniżej wartości występującej naturalnie. Wypadkowe pole magnetyczne wyniesie w tym miejscu ok. 4,5 A/m, a wiec również mniej niż pole naturalne. Pomimo powyższego plan wskazuje nakaz zachowania dopuszczalnych norm hałasu w środowisku dla poszczególnych rodzajów zabudowy określonych w odpowiednich przepisach prawa. Izolacja przestrzenna elektrowni wiatrowych nie będzie powodowała zagrożenia przekroczeń dopuszczalnego poziomu hałasu dla położonych w terenie opracowania i jego sąsiedztwie zabudowań związanych ze stałym lub czasowym przebywaniem ludzi. Nie wystąpi w związku z tym również konieczność realizacji zabezpieczeń akustycznych dla tych obiektów. W zmianie studium wskazuje się strefy ochronne od elektrowni wiatrowych w zasięgu których wyklucza się możliwość lokalizacji obiektów o dopuszczalnym poziomie hałasu w środowisku w porze nocnej odpowiednio w strefach 40dB i 45dB. Istotne jest, że w obecnym stanie zagospodarowania terenów nie występują konflikty akustyczne. W strefie ochronnej 45 dB nie występują żadne obiekty budowlane, a w strefie 40 dB zlokalizowanych jest jedynie kilka siedlisk zabudowy zagrodowej. W ustaleniach zmiany studium nie wskazuje się nowych funkcji mogących stanowić konflikt z elektrowniami wiatrowymi (w strefie 45 dB nie planuje się rozwoju żadnych funkcji budowlanych, a w strefie 40 dB planuje się jedynie rozwój funkcji związanych z zabudową zagrodową). Sumując ocenić można, że oddziaływania planowanej realizacji elektrowni wiatrowych na szeroko pojęty klimat będą miały zarówno bezpośredni, jak i pośredni, okresowy i lokalny charakter. Przy czym pozostaną bez negatywnego oddziaływania dla mieszkańców terenów położonych w tym rejonie gminy Karczmiska. Oddziaływanie na krajobraz Urządzenia energetyki wiatrowej w zależności od ich gabarytów i konstrukcji mogą stanowić trwały i znaczący akcent architektoniczny. Planowane farmy elektrowni wiatrowych zajmują stosunkowo dużą powierzchnię, dlatego można zakładać, że będą widoczne ze znacznej odległości, co niewątpliwie jest bezpośrednią ingerencją w krajobraz o charakterze ocenianym często jako negatywny. Dostępna literatura w tym aspekcie podaje, że w krajobrazie falistym występującym na terenie opracowania oddziaływania widokowe turbin mogą być widoczne z 3 km (odległość ta jest dwukrotnie większa w krajobrazie bardziej monotonnym). Dodatkowo, w obszarach narajonych na przebywanie ptaków działaniem eliminującym powinno być wykluczenie w sąsiedztwie nowych zalesień w celu maskowania farm wiatrowych, nie tylko zmieniających nasilenie wiatrów, ale by nie ‘zwabiać’ ptactwa do gniazdowania i związanych z tym migracji dobowych. W projekcie planu nie dopuszcza się nowych zalesień oraz odsuwa się tereny na których możliwa jest lokalizacja farm elektrowni wiatrowych na odległość min. 100 m od granic terenów leśnych i zadrzewionych. Ważna jest też kolorystyka samych masztów. Farma wiatrowa, jako zespół kilkunastu elektrowni wiatrowych wraz z tzw. infrastruktura towarzysząca (stacja transformatorowa, drogami dojazdowymi, placami manewrowymi masztem do pomiaru prędkości wiatru, itp.), rozmieszczonych na terenie o znaczącej powierzchni (jest tak w przypadku omawianego obszaru), może wiec stać sie elementem dominującym w krajobrazie. Wpływ farmy wiatrowej na otaczający ja krajobraz maleje wraz ze wzrostem odległości od inwestycji. Na tej podstawie w literaturze wyróżniono następujące strefy tzw. „wizualnego oddziaływania” elektrowni wiatrowych: Strefa I (w odległości do 2 km od farmy wiatrowej) – farma wiatrowa jest elementem dominującym w krajobrazie. Obrotowy ruch wirnika jest wyraźnie widoczny i dostrzegany przez człowieka. Strefa II (w odległości od 1 do 4,5 km od farmy wiatrowej w warunkach dobrej widoczności) – elektrownie wiatrowe wyróżniają sie w krajobrazie i łatwo je dostrzec, ale nie są elementem dominującym. Obrotowy ruch wirnika jest widoczny i przyciąga wzrok człowieka. Strefa III (w odległości od 2 do 8 km od farmy wiatrowej) – elektrownie wiatrowe są widoczne, ale nie są „narzucającym sie” elementem w krajobrazie. W warunkach dobrej widoczności można dostrzec obracający sie wirnik, ale na tle swojego otoczenia same turbiny wydaja sie być stosunkowo niewielkich rozmiarów. Strefa IV (w odległości powyżej 7 km od farmy wiatrowej) – elektrownie wiatrowe wydaja sie być niewielkich rozmiarów i nie wyróżniają sie znacząco w otaczającym je krajobrazie. Obrotowy ruch wirnika z takiej odległości jest właściwie niedostrzegalny. 56 Niestety na tym etapie nie znane są tak dokładne dane techniczne (moc czy wysokość wiatraków) – rezerwuje sie jedynie tereny pod ewentualna ich lokalizacje (z zachowaniem strefy ograniczonego zainwestowania). Zachowanie walorów krajobrazowych zależeć będzie przede wszystkim od dalszego zagospodarowania poszczególnych działek, co ograniczone będzie do skali lokalnej (mikroskali) i będzie miało charakter oddziaływań pośrednich, długotrwałych lub nawet stałych. Ocena walorów krajobrazowych w otoczeniu farm wiatrowych jest tak naprawdę subiektywnym odczuciem, dlatego nie da się jednoznacznie określić czy oddziaływanie farm wiatrowych na terenie opracowania będzie miało pozytywny czy negatywny wpływ na krajobraz tej części gminy Karczmiska. Oddziaływanie na zabytki i dobra materialne W granicach inwestycji nie występują żadne formy ochrony konserwatorskiej. Obszar inwestycji nie jest położony również na osiach widokowych obiektów zabytkowych występujących w gminie. W związku z tym ni przewiduje się negatywnego oddziaływania ferm elektrowni wiatrowych na środowisko kulturowe i zabytki gminy Karczmiska. Bezpośrednie sąsiedztwo terenów przeznaczonych pod alternatywne źródła energii (a nawet sama widoczność np. farmy wiatrowej) mogą przyczynić się do spadku wartości nieruchomości. Ponadto turbiny wiatrowe, podobnie jak inne wysokie budowle mogą też zaburzać sygnały elektromagnetyczne wykorzystywane w telekomunikacji, nawigacji oraz przez urządzenia radarowe. Skala zaburzeń pola elektromagnetycznego jest uzależniona od: lokalizacji farmy wiatrowej w stosunku do położenia nadajnika i odbiornika fal elektromagnetycznych, charakterystyki łopat wirnika (m.in. od rodzaju materiału, z którego zostały wykonane), charakterystyki odbiornika, częstotliwości sygnału, rozchodzenia sie fal w powietrzu atmosferycznym. Z racji na niewielka ilość nadajników w tej części gminy, nie prognozuje sie tego typu oddziaływań. Generalnie wprowadzenie terenów pod alternatywne źródła energii (elektrownie wiatrowe) jest pozytywnym (w kontekście dóbr materialnych) ustaleniem Planu, bo oceniając dobro materialne jako wszystkie środki, które mogą być wykorzystane, bezpośrednio lub pośrednio, do zaspokojenia potrzeb ludzkich stwierdzić należy jednoznacznie, że zapisy projektu Planu służą ogólnemu rozwojowi fragmentów gminy, a wiec wzbogaceniu dóbr materialnych Będą to w przewadze pośrednie (ale też i bezpośrednie), pozytywne oddziaływania długotrwałe i stałe 10. Wpływ realizacji elektrowni fotowoltanicznych na środowisko W przypadku budowy ogniw fotowoltaicznych ocenia się, że uciążliwość związane z etapem budowy będą mniejsze niż w przypadku budowy elektrowni wiatrowych. Prace budowlane ograniczone będą praktycznie do wykonania fundamentów, ułożenia infrastruktury kablowej oraz montażu konstrukcji. Nie przewiduje się budowy stałych dróg dojazdowych. Oddziaływanie na powierzchnię ziemi W trakcie prawidłowej eksploatacji zespołu ogniw fotowoltaicznych nie wystąpi oddziaływanie na powierzchnię ziemi i zasoby glebowe, które spowodować mogłoby negatywne skutki w środowisku. Oddziaływanie na wody powierzchniowe i podziemne W trakcie swojej prawidłowej pracy ogniwa fotowoltaiczne nie będą oddziaływały w żadnym stopniu na wody powierzchniowe i podziemne. Zmianie nie ulegną stosunki wodne – wody opadowe spływać będą po konstrukcjach i wsiąkać w podłoże w ich bezpośrednim sąsiedztwie. Oddziaływanie na stan powietrza Eksploatacja ogniw fotowoltaicznych nie będzie wiązać się z emisją gazów, pyłów ani odorów do powietrza atmosferycznego. Ogniwa fotowoltaiczne są urządzeniami przyjaznymi dla środowiska pod względem zanieczyszczenia powietrza – ograniczają emisję zanieczyszczeń gazowych i pyłowych do atmosfery w sektorze energetycznym. Oddziaływanie na klimat akustyczny Ogniwa fotowoltaiczne nie emitują hałasu w związku z tym nie przewiduje się zwiększenia emisji hałasu do środowiska pochodzącego z pracujących ogniw. Oddziaływanie na florę i faunę Funkcjonowanie ogniw fotowoltaicznych najprawdopodobniej doprowadzi do zmiany szaty roślinnej – należy przypuszczać, że ograniczeniu ulegnie jedynie procent powierzchni biologicznie czynnej na terenach wykorzystywanych dotychczas na cele rolnicze. W przypadku fauny należy spodziewać się, że ograniczona zostanie przestrzeń dla niektórych gatunków – ogniwa zajmują stosunkowo dużą powierzchnię. Wpływ na faunę będzie uzależniony od gęstości ustawienia poszczególnych paneli. Biorąc jednak pod uwagę powierzchnię planowaną pod ogniwa w stosunku do istniejących w okolicy 57 terenów otwartych, można ocenić, że budowa ogniw nie powinna doprowadzić do istotnej utraty bioróżnorodności. Oddziaływanie na krajobraz Ogniwa fotowoltaiczne będą oddziaływały na krajobraz. Są to konstrukcje stosunkowo niskie (najczęściej nie przekraczające 3 – 5 m wysokości). Niemniej jednak ze względu na ich stosunkowo gęste ustawianie, przysłaniają widok obserwatorom znajdującym się na ziemi na tej samej wysokości. W przeciwieństwie do elektrowni wiatrowych są jednak niewidoczne z większych odległości (chyba, że są ustawiane w dolinach, na które rozciągają się dalekie widoki) Oddziaływanie na ludzi Ogniwa fotowoltaiczne pozostają neutralne dla ludzi – nie emitują szkodliwego promieniowania, zanieczyszczeń powietrza, ani hałasu. Oddziaływanie na obszary Natura 2000 Ogniwa fotowoltaiczne planowane są poza granicami obszarów Natura 2000. Ocenia się, że ich realizacja pozostanie bez wpływu na stan i funkcjonowanie chronionych siedlisk (wymienionych we wcześniejszych rozdziałach prognozy). Za taką oceną przemawia: realizacja projektowanych funkcji inwestycyjnych, poza granicami obszaru Natura 2000; stosunkowo niewielka skala prac na etapie budowy (etap budowy nie będzie wiązał się z wycinką lasów oraz zmianą stosunków gruntowo – wodnych, które wpłynęłyby na chronione siedliska poza granicami projektowanej zmiany studium); brak wprowadzania do gruntu i do wód ścieków o parametrach zagrażających obszarowi Natura 2000. Ostateczny wpływ na środowisko ogniw fotowoltaicznych będzie uzależniony m.in. od rozmieszczenia oraz zagęszczenia tych urządzeń. Należy podkreślić, że samo przyjęcie zmiany studium nie może być traktowane jako bezwarunkowa zgoda na realizację inwestycji. W obecnym stanie prawnym w przypadku ogniw fotowoltaicznych nie jest konieczne wcześniejsze uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. V. POWSTANIE ZAGROŻEŃ DLA ŚRODOWISKA I ZDROWIA LUDZI NA TERENIE OBJĘTYM PLANEM I W STREFIE JEGO POTENCJALNEGO ODDZIAŁYWANIA Ryzyko wystąpienia awarii przemysłowych. W obszarze objętym opracowaniem nie występują i nie projektuje się realizacji zakładów przemysłowych stwarzających zagrożenie wystąpienia poważnej awarii chemicznej, technicznej lub pożarowej. Zagrożenie powodzią. W projekcie studium wskazano zasięg terenów zagrożonych powodzią od rzeki Chodelki. Dla terenów tych ustalono nakaz zachowania rygorów określonych w przepisach odrębnych, w tym : zakaz realizacji obiektów kubaturowych, zakaz wykonywania urządzeń wodnych oraz wznoszenia innych obiektów budowlanych, zakaz sadzenia drzew lub krzewów, z wyjątkiem plantacji wiklinowych na potrzeby regulacji wód oraz roślinności stanowiącej element zabudowy biologicznej dolin rzecznych lub służącej do wzmacniania brzegów, obwałowań lub odsypisk, zakaz zmiany ukształtowania terenu, składowania materiałów oraz wykonywania innych robót, z wyjątkiem robót związanych z regulacją lub utrzymywaniem wód. Zagrożenie osuwaniem się mas ziemnych W projekcie studium wskazano zasięg terenów zagrożonych osuwaniem się mas ziemnych Dla terenów tych wskazano: zakaz zabudowy, nakaz podjęcia działań umożliwiających zabezpieczenie terenów sąsiednich przed skutkami usunięć ziemi, w tym wprowadzenie skupisk roślinności głęboko korzeniącej się Zagospodarowanie terenów w strefach ochronnych od napowietrznych linii elektroenergetycznych 110 kV i SN oraz strefy kontrolowanej od gazociągu wysokiego 58 ciśnienia. Ograniczenia w zagospodarowaniu dla tych terenów obejmują zakaz realizacji budynków i budowli. Ustalono również nakaz uzgadniania zmian zagospodarowania i użytkowania terenów z operatorem sieci gazowej. W strefach sanitarnych od cmentarzy 50 i 150 m wprowadzono nakaz zaopatrzenia w wodę z sieci wodociągowej wszystkich użytkowników, nakaz docelowego odprowadzania ścieków sanitarnych do zorganizowanego systemu kanalizacji dopuszczając do czasu realizacji zorganizowanego systemu kanalizacji odprowadzanie ścieków sanitarnych do szczelnych zbiorników, opróżnianych taborem asenizacyjnym, Ponadto, w strefie 50 m od granic cmentarza wyklucza się realizacji zabudowy mieszkaniowej, usług publicznych oraz ujęć wody i przewodów wodociągowych , a w strefie 150 m wyklucza się lokalizacje ujęć wody W granicach strefy oddziaływania akustycznego elektrowni wiatrowych o zasięgu wyznaczonym po realizacji wież wiatrowych należy wykluczyć rodzaje zabudowy dla których przekroczono dopuszczalne normy hałasu określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120, poz. 826, tj:: dopuszczalny poziom hałasu dla terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej oraz terenów związanych ze stałym pobytem i czasowym pobytem dzieci i młodzieży dla godzin dziennych – 55 dB i dla godzin nocnych 50 dB od dróg oraz dla godzin dziennych 45 dB i dla godzin nocnych 40 dB dla pozostałych obiektów i działalności będącej źródłem hałasu, dopuszczalny poziom hałasu dla terenów zabudowy mieszkaniowo – usługowej, terenów rekreacyjno - wypoczynkowych oraz terenów zamieszkania zbiorowego dla godzin dziennych – 60 dB i dla godzin nocnych 55 dB od dróg oraz dla godzin dziennych 45 dB i dla godzin nocnych 45 dB dla pozostałych obiektów i działalności będącej źródłem hałasu. Odstępstwa od wyżej wymienionych ograniczeń są możliwe wyłącznie po zastosowaniu zabezpieczeń akustycznych umożliwiających zachowanie dopuszczalnych norm hałasu w środowisku. Dla istniejącej zabudowy w zasięgu stref oddziaływania akustycznego elektrowni wiatrowych ustala się obowiązek zastosowania zabezpieczeń akustycznych, w celu ograniczenia uciążliwości elektrowni wiatrowych VI OPIS PRZEWIDYWANYCH ZNACZĄCYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO WYNIKAJĄCYCH Z REALIZACJI USTALEŃ PLANU Prognozowane skutki ustaleń projektu studium w wymiarze oddziaływań bezpośrednich i pośrednich, wtórnych i skumulowanych, krótko-, średnio- i długoterminowych, stałych i chwilowych oraz znaczących na poszczególne elementy środowiska przedstawiono w formie macierzy, biorąc pod uwagę ich wzajemne. Prognozowane oddziaływania na środowisko odniesiono do terenów objętych granicami studium (P) i terenów z nimi sąsiadujących (S). Prognozowane oddziaływania podzielono na 4 kategorię + pozytywne, poprawa danego elementu środowiska +/- wpływające negatywnie na stan i funkcjonowanie elementu środowiska, ale jednocześnie mające kompensujący charakter lub mające zróżnicowany wpływ pozytywny lub negatywny na dany element środowiska w różnych częściach gminy - negatywne 0 – bez wpływu 59 Ocena skutków oddziaływania realizacji ustaleń projektu studium na poszczególne komponenty środowiska Ustalenia studium projektu powietrze powierzchnia ziemi gleba wody powierzchniowe i podziemne P S P S P S P S 0 0 - 0 0 0 0 Realizacja nowej infrastruktury technicznej i dopuszczenie rozbudowy istniejących dróg +/- +/- - 0 - 0 Rozbudowa infrastruktury technicznej i dopuszczenie przebudowy istniejącej infrastruktury Adaptacja istniejącej zabudowy + + +/- 0 +/- 0 0 0 0 Przeznaczenie terenów otwartych na cele budowlane Ograniczenie możliwości lokalizowania przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko Nakaz zachowania w poszczególnych terenach procentu powierzchni biologicznie czynnej +/- +/- +/- + + + + Lokalizacja elektrowni wiatrowych zwierzęta i rośliny Klimat ekosystemy krajobraz P S P S P S P S 0 0 0 - - 0 0 +/- +/- +/- +/- - - - - - - + 0 0 + + + + +/- 0 + 0 + 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +/- 0 +/- +/- +/- +/- - - - 0 +/- 0 + + + + + + + + + + + + + + + 0 + 0 + + + 0 + 0 + 0 + 0 60 Utrzymanie, zwiększenie procentu powierzchni biologicznie czynnej w istniejących terenach zabudowy Ochrona istniejących drzew i zadrzewień + + + 0 + 0 + + + + + + + 0 + + + + + 0 + 0 + + + + + + + 0 + + Zakaz odprowadzania ścieków poziomów wodonośnych wód podziemnych, do wód powierzchniowych oraz do ziemi i do wód stojących Nakaz podłączenia wszystkich obiektów budowlanych do gminnej sieci wodno kanalizacyjnej Nakaz zachowania norm hałasu środowisku oraz nakaz stosowania zabezpieczeń akustycznych przed hałasem dla obiektów mieszkalnych i innych chronionych lokalizowanych w terenach zagrożonych ponadnormatywnym hałasem Konieczność dostosowania istniejących, indywidualnych źródeł ciepła spalających paliwa stałe do wymogów aktualnych norm ochrony środowiska 0 0 0 0 + + + + 0 0 + + + + + + 0 0 0 0 + + + + 0 0 + + + + 0 0 + + 0 0 0 0 0 0 + + 0 0 0 0 0 0 + + + + + + + + + + + + + + + + 61 Zachowanie przepisów odrębnych w zakresie ochrony przyrody i dziedzictwa kulturowego (obiekty i obszary) oraz przepisów w zakresie ochrony życia i zdrowia ludzi (zagrożenie powodziowe, tereny narażone na promieniowanie niejonizujące, tereny zagrożone ponadnorm. hałasem) + + + + + + + + + + + + + + + + 62 Analiza prognozowanych oddziaływań na środowisko wskazuje, że ustalenia studium nie będą wykazywały znaczących negatywnych oddziaływań na środowisko, a ewentualne oddziaływania będą miały w większości charakter skompensowany. Oddziaływania negatywne zostały ograniczone do niezbędnego minimum wymaganego przy procesach urbanistycznych. Analiza wskazuje również, że wystąpią również oddziaływania pozytywne, mające wpływ na stan poszczególnych elementów środowiska. VII. ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE Ustalenia projektu studium nawiązują do ustaleń polityki przestrzennej gminy określonej o obowiązującym studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Karczmiska. W ramach dotychczasowego postępowania w ramach procedury planistycznej wykonano kilka wersji projektu studium różniących się sposobem zagospodarowania poszczególnych terenów. Przyjmowane założenia planistyczne były wariantowane, przedstawiano również szereg rozwiązań alternatywnych dla przyjętych założeń planistycznych. Alternatywne rozwiązania brały pod uwagę zmianę intensywności i charakteru zabudowy w perspektywie zgodności ze studium i przepisami odrębnymi. VIII. OCENA ZGODNOŚCI PROJEKTU PLANU Z UWARUNKOWANIAMI EKOFIZJOGRAFICZNYMI ORAZ ZE STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 1. Ocena zgodności z opracowaniem ekofizjograficznym W projekcie studium uwzględniono większość wytycznych ekofizjograficznych zawartych w opracowaniu ekofizjograficznym, wykonanym na potrzeby studium. Dotyczy to zarówno dopuszczalnych form zagospodarowania terenu objętego opracowaniem, funkcjonowaniem systemu przyrodniczego gminy czy zachowaniem w ustaleniach studium przepisów odrębnych. 2. Ocena zgodności przepisami odrębnymi w zakresie ochrony przyrody i dóbr kultury Ustalenia z zakresu ochrony środowiska są rozbudowane i obejmują kompleksowo ochronę środowiska. Ochroną podjęto zarówno szatę roślinną, gleby, wody i powietrze atmosferyczne. Nakazuje się zachowanie wszystkich rygorów wynikających z przepisów odrębnych powołujących obszary i obiekty chronione. Ustalenia projektu studium są zgodne obowiązującymi przepisami z zakresu ochrony środowiska, w tym obszarami prawnie ustanowionymi na tym terenie i jego otoczeniu. IX. ROZWIAZANIA MAJACE NA CELU ZAPOBIEGANIE LUB OGRANICZENIE NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAN NA SRODWISKO MOGACYCH WYNIKAC Z REALIZACJI USTALEN ZMIANY PLANU Celem zapobiegania i minimalizowania uciążliwości proponowanych w Planie funkcji należy stosować przy jego realizacji najnowsze dostępne technologie i wysokiej jakości urządzenia oraz materiały, a przede wszystkim należy respektować wszystkie proekologiczne ustalenia zawarte w uchwale Planu, które regulują szereg ważnych aspektów ochrony środowiska. Ograniczenia negatywnego oddziaływania skutków realizacji Studium zawarte są przede wszystkim w szeregu dość wyczerpujących ustaleń, nakazów i zakazów dotyczących terenu objętego Studium i dopuszczonych na nim funkcji mających na celu ochronę wartości kulturowych, przyrodniczych i krajobrazowych. Ewentualne negatywne oddziaływanie, (których wykrycie na etapie Prognozy nie było milowe) nowo wprowadzonych czy też zintensyfikowanych funkcji (wszelkiej zabudowy i działalności gospodarczej) na poszczególne komponenty środowiska można będzie ograniczyć poprzez wprowadzenie następujących działań: ograniczanie prowadzenia prac realizacyjnych do pory dziennej optymalizacje czasu pracy, tak by ograniczyć liczbę przejazdów ciężkich, samochodów i maszyn; preferowanie nasadzenia gatunków o największych zdolnościach tłumienia hałasu jak klon jawor, czy lipa drobnolistna; 63 projektowanie i budowanie rozproszonego odwodnienia dróg do otaczającego terenu (np. poprzez ograniczanie stosowania krawężników zwiększających okresową koncentracje zanieczyszczeń); generalne stosowanie urządzeń proekologicznych i dbałości o utrzymanie ich sprawności i właściwego funkcjonowania; maskowanie zielenią elementów dysharmonijnych lub ich usuwanie; stosowanie sprawnych technicznie maszyn i środków transportu podczas etapu budowy; zabezpieczenie (uszczelnienie) terenów zapleczy budowy; chronienie terenu przed zanieczyszczeniami substancjami ropopochodnymi i smarami używanymi w urządzeniach mechanicznych i pojazdach, poprzez zastosowanie mas bitumicznych i innych (właściwych) materiałów budowlanych; wyposażanie systemów odprowadzania wód opadowych w osadniki, piaskowniki i separatory substancji ropopochodnych; racjonalne stosowanie środków do zwalczania śliskości w okresie zimowym i używanie chemicznych środków ochrony roślin w okresie wegetacji upraw (np. owadobójczych i chwastobójczych) w sposób zapewniający właściwe działanie, a jednoczenie nie powodujący nadmiernego zanieczyszczenia i degradacji środowiska; identyfikacje lokalnych ujęć wody położonych w pobliżu realizowanych inwestycji i ustalenie dla nich stref ochronnych (ze szczególnym uwzględnieniem zakazu lokalizowania w tych strefach zaplecza budowy, czy miejsc obsługi sprzętu budowlanego i pojazdów); tworzenie projektowanych i nowych form ochrony przyrody (w tym ochrona rezerwatowa cennych zbiorowisk); odtwarzanie zniszczonych siedlisk w miejscach zastępczych np. przesadzenie szczególnie cennych roślin, przeniesienie fragmentów (np. z dziuplami) ściętych drzew, stanowiących np. siedlisko występowania cennych gatunków bezkręgowców lub porostów w miejsca, gdzie będą mogły znaleźć siedliska zastępcze; unikanie nadmiernego niszczenia warstwy gleby, nie dopuszczać do naruszania stateczności skarp, czy niszczenia urządzeń melioracyjnych; rekultywacje terenów narażonych na zmianę i degradacje oraz nakaz rekultywacji obszarów sąsiednich zniszczonych w trakcie realizacji przedsięwzięcia. W celu ograniczenia negatywnego oddziaływania urządzeń energetyki wiatrowej na najbardziej narażone gatunki ptaków i nietoperzy: należy wnioskować do gminy aby w planie zagospodarowania przestrzennego wprowadzono zakaz zalesiania gruntów rolnych w obszarze planowanej inwestycji, wprowadzania zadrzewień i zakrzewień, zwłaszcza o charakterze ciągłym (np. szpalerów przydrożnych drzew) oraz tworzenia otwartych zbiorników wodnych w promieniu minimum 200 metrów od każdej turbiny. Jest to warunek istotny do spełnienia celem zapobiegania powstawania nowych korytarzy ekologicznych, żerowisk oraz tras migracji nietoperzy. nie należy wprowadzać zadrzewień i zakrzewień zwłaszcza o charakterze ciągłym j.w. oraz należy zapobiegać ich samoistnemu powstawaniu w wyniku naturalnej dyspersji na gruntach dzierżawionych przez inwestora w tym przy drogach dojazdowych do turbin. zalecane jest przeprowadzenie monitoringu poinwestycyjnego w zgodzie z wytycznymi aktualnymi na rok uruchomienia i funkcjonowania farmy. W przypadku wykazania w czasie monitoringu powykonawczego przypadków kolizji i śmiertelności ptaków oraz nietoperzy, należy ponownie przeanalizować wpływ i dokonać ponownej oceny inwestycji na bezpośrednie kolizje wobec tych grup zwierząt. należy zachować odległość 200 m od turbin do lasów i nie będących lasem skupień drzew o powierzchni 0,1 ha i większej. zalecane jest stosowanie turbin wolnoobrotowych - tego typu rozwiązanie techniczne może zdecydowanie zmniejszyć śmiertelność ptaków wywołaną kolizjami z łopatami turbiny; zalecane jest pomalowanie łopat siłowni na kolor jasny, matowy, co ułatwi wczesne jej zauważenie przez ptaki i zmniejszy odbicie promieni słonecznych (eliminacja oślepiania ptaków) na obracających się łopatach wirnika; zalecane jest oznakowanie zewnętrznych końców śmigieł oraz wież elektrowni zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury w sprawie sposobu zgłaszania oraz oznakowania przeszkód lotniczych z dnia 25 czerwca 2003 r. (Dz.U. Nr 130, poz. 1193); zalecane jest zastosowanie oświetlenia minimalnego, zgodnego tylko z wymogami bezpieczeństwa ruchu lotniczego. Nadmierne oświetlenie obiektu stanowiącego nienaturalną barierę i przeszkodę powoduje w okresie złej widoczności (mgła, silne zachmurzenie, wiatr) dla nocnych migrantów, ściąganie strumienia przelotu i kolizję ptaków powodującą 64 śmiertelność. Optymalne jest wprowadzenie oświetlenia regulowanego w zależności od stanu pogody - z oświetleniem obiektu podczas dobrych warunków (zwiększenie dostrzegalności) i wyłączenie lub ograniczeniem natężenia do 50%, w czasie złej pogody (brak przyciągającego punktu lokalizacyjnego, zmniejszona kolizyjność). Oświetlenie powinno być nakierowane ku górze poprzez specjalne osłony boczne. Zmniejszy to w 50% dostrzegalność turbin dla ptaków w czasie złej pogody a zapewni widoczność zgodną z wymogami ruchu lotniczego; zalecane jest wykorzystanie istniejących dróg jako drogi dojazdowe do budowy; · poprowadzenie linii elektroenergetycznych pod ziemią; w celu uniknięcia płoszenia ptaków i zmniejszenia ryzyka zniszczenia lęgów gatunków gniazdujących w najbliższym sąsiedztwie - zaleca się prowadzenie wszelkich prac ziemnych i budowlano-montażowych poza okresem lęgowym ptaków (poza IV-VII); Środki mające ograniczyć ewentualne, zauważone po realizacji farmy wiatrowej zaburzenia pola elektromagnetycznego to: zainstalowanie tzw. anteny kierunkowej; ustawienie anteny w kierunku innego nadajnika; zainstalowanie wzmacniacza sygnału; zmiana położenia anteny; zainstalowanie anteny satelitarnej lub telewizji kablowej. Zastosowanie sie do wszystkich ustaleń Studium i powyższych propozycji powinno wystarczająco ograniczyć lub nawet wykluczyć negatywne oddziaływanie ustaleń zmiany Planu na środowisko. Celem uzyskania pewności, że funkcja nie oddziałuje negatywnie na środowisko jest ustalenie obowiązku monitoringu. X. PODSUMOWANIE Wnioski wynikające z analizy wpływu ustaleń projektu studium na poszczególne elementy krajobrazu. Wnioski, wynikające z analizy obecnej sytuacji oraz możliwych zmian wywołanych realizacją postulatów zawartych w studium, zebrano i przedstawiono w postaci poniższej tabeli. Zawiera ona analizę potencjalnych zagrożeń, wynikających z realizacji projektu studium szacuje ich wagę i na tej podstawie formułuje zalecenia do etapu realizacji inwestycji. 1 ZN, ZL, Tereny zieleni Łąki, zabagnienia, nieużytki rolnicze, bez zmian – tereny tworzące naturalnej zadrzewienia , lasy system przyrodniczy miasta Tereny lasów Tereny wód powierzchniowych zachowanie istniejących ostoi zwierząt, tereny z zachowanym wysokim udziałem powierzchni biologicznie czynnej lub z zachowanym starodrzewiem zachowanie funkcji aktywnego udziału w systemie przyrodniczym gminy wzmocnienie lokalnych węzłów ekologicznych 65 2 R,ZL Tereny rolnicze do Zadrzewienia, łąki, zabagnienia, WS zalesień nieużytki rolnicze, grunty rolnicze Tereny wód realizacja lokalnych węzłów ekologicznych powierzchniowych zwiększenie zasobu systemy przyrodniczego gminy – projektowany zbiornik wodny powstanie nowych ostoi dla zwierząt, poprawa lokalnych walorów krajobrazowych, 3 R Tereny rolnicze Grunty orne bez zmian ochrona rolniczej przestrzeni produkcyjnej gminy zachowanie walorów krajobrazowych gminy 4 MN/RM, ML, RM, Tereny zabudowy Nieużytki rolnicze, grunty orne, US, U,MN mieszkaniowej lokalnie zadrzewienia, łąki i jednorodzinnej i pastwiska, istniejące tereny stopień przekształcenia niski do średniego zagrodowej punktowe przekształcenia struktury gruntu Tereny zabudowy rekreacji wzrost zanieczyszczeń i hałasu komunikacyjnego indywidualnej, Tereny zabudowy ograniczenie powierzchni biologicznie czynnej zagrodowej zwiększenie różnorodności Tereny usług biologicznej terenu (nowe sportu i rekreacji nasadzenia oraz zieleni tereny zabudowy ogródków przydomowych, w usługowej i tym wysokiej) zabudowy mieszkaniowej nieznaczne zwiększenie wilgotności powietrza jednorodzinnej 5 U,UP, UC Tereny zabudowy Nieużytki rolnicze, grunty orne, usługowej istniejąca zabudowa Tereny usług stopień przekształcenia średni do wysokiego przekształcenia struktury publicznych gruntu na znacznych Tereny zabudowy powierzchniach - lokalnie wielofunkcyjnej całkowite przekształcenie struktury gruntu wzrost zanieczyszczeń i hałasu komunikacyjnego silne ograniczenie powierzchni biologicznie czynnej zwiększenie wilgotności powietrza 66 6 P, PG Tereny zabudowy Nieużytki rolnicze, grunty orne, produkcyjno – istniejąca zabudowa usługowej stopień przekształcenia bardzo wysoki Tereny górnicze całkowite przekształcenie struktury gruntu wzrost zanieczyszczeń i hałasu komunikacyjnego bardzo silne ograniczenie powierzchni biologicznie czynnej znaczny udział terenów o znacznych powierzchniach pozbawionych roślinności zwiększenie wilgotności powietrza utrudnienia w przewietrzaniu terenów w przypadku terenów powierzchniowej eksploatacji surowców mineralnych całkowita degradacja powierzchni ziemi i powierzchni biologicznie czynnej – zmiany mogą zostać zminimalizowane po rekultywacji złoża 7 EF, T Tereny elektrowni Grunty rolnicze fotowoltanicznych, inne obiekty stosunkowo wysoki infrastruktury technicznej stopień przekształcenia punktowe przekształcenie struktury gruntu nieznaczny wzrost hałasu w środowisku związany z obsługą urządzeń (bez zagrożenia hałasem ponadnormatywnym) znaczne ograniczenie powierzchni biologicznie czynnej lokalne zmiany krajobrazowe 67 8 EW Tereny elektrowni Grunty rolnicze wiatrowych stopień przekształcenia wysoki punktowe przekształcenie struktury gruntu wzrost hałasu w środowisku (w tym zagrożenie hałasem ponadnormatywnym) punktowe ograniczenie powierzchni biologicznie czynnej istotne zmiany krajobrazowe utrudnienia w swobodnych przelotach ptaków i nietoperzy 9 Drogi oznaczeniu Tereny dróg Istniejące i projektowane drogi i lokalnym publicznych urządzenia powiatowe i stopień przekształcenia bardzo wysoki wzrost emisji komunikacyjnych zanieczyszczeń powietrza i gminne hałasu spowodowany przewidywanym wzrostem natężenia ruchu całkowite przekształcenie struktury gruntu likwidacja powierzchni biologicznie czynnej 68 10 Drogi oznaczeniu Tereny dróg ponadlokalnym publicznych wojewódzkie Istniejąca droga stopień przekształcenia bardzo wysoki dalszy wzrost emisji komunikacyjnych zanieczyszczeń powietrza i hałasu spowodowany przewidywanym wzrostem natężenia ruchu i ponadlokalnym charakterem dróg, zagrożenie przekroczenia dopuszczalnych norm hałasu komunikacyjnego w środowisku, możliwość oddziaływania na tereny sąsiednie całkowite przekształcenie struktury gruntu likwidacja powierzchni biologicznie czynnej Podsumowanie: Zgodnie z art. 32 ustawy z dnia 23 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym organ sporządzający miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dokonuje analizy zmian w zagospodarowaniu przestrzennym gminy (w tym skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu). Do metod analizy skutków realizacji postanowień planistycznych generalnie należeć może: prowadzenie rejestru miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego rejestrowanie wniosków o sporządzenie miejscowych planów lub ich zmianę i gromadzenie materiałów z nimi związanych; rejestrowanie wniosków o zmianę przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne bądź zmiany funkcji terenu; ocenę zgodności wydanych decyzji i pozwoleń budowlanych z projektem; ocena i aktualizacja form ochrony przyrody i najcenniejszych siedlisk przyrodniczych; oceny rozwoju gospodarczego (przedsiębiorczości, rozwoju budownictwa, przemian struktury agrarnej, powierzchni urządzonych terenów zieleni i wzrostu lesistości), kontrole stanu jakościowego wód podziemnych (2 razy w roku), pomiar emisji niskiej (w okresie sezonu grzewczego i najintensywniejszego użytkowania traktów komunikacyjnych) w sąsiedztwie skupisk zabudowy mieszkaniowej. Zgodnie z art. 25 ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. oraz w celu uniknięcia powielania monitorowania w myśl zasady Dyrektywy 2001/42/WE w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko wpływ ustaleń projektu tego_ Planu na środowisko przyrodnicze w zakresie: jakości poszczególnych elementów przyrodniczych, dotrzymywaniu standardów jakości środowiska, obszarach występowania przekroczeń, występujących zmianach jakości elementów przyrodniczych i przyczynach tych zmian kontrolowany będzie w ramach systemu Państwowego Monitoringu Środowiska. Wyniki prowadzonego monitoringu prezentowane będą corocznie w Raportach o stanie środowiska, wydawanych w formie ogólnodostępnej publikacji, ale źródłami danych w tym zakresie mogą też być: Wojewódzka Baza Danych (prowadzona przez Marszałka Województwa), źródła administracyjne wynikające z obowiązków sprawozdawczych lub zapisów ustawowych (decyzje, zezwolenia, pozwolenia) czy badania statystyczne Głównego Urzędu Statystycznego. Ponadto w zakresie monitoringu poszczególnych elementów środowiska odpowiedzialne są: jednostki i instytucje związane z gospodarka wodna, zarządy dróg, starostwa powiatowe, urzędy wojewódzkie, a w zakresie ochrony przyrody Lasy Państwowe, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska oraz inne, jednostki wspomagające, zatrudniające ekspertów tej dziedziny (np. IMGW, RZGW). 69 Zaleca sie, by monitorowanie skutków wdrażania i funkcjonowania ustaleń Planu (w zakresach badan nie objętych monitoringiem WIOS) prowadziła Rada Miejska w Nidzicy. Wskazane jest dokonywanie oceny stanu realizacji ustaleń Planu i wpływu na środowisko w cyklach rocznych. Ze względu na lokalizacje na terenie opracowania elektrowni wiatrowych za najistotniejsze z punktu widzenia ochrony środowiska na terenie opracowania, należy uznać monitorowanie polegające na: pomiarach poziomów hałasu w obrębie wydzielonych terenów energetyki wiatrowej i zabudowy (2 razy w roku w okresie najintensywniejszego użytkowania tych terenów). Dodać tu trzeba, że ze względu na specyfikę pracy elektrowni, pomiary należy prowadzić przy większych prędkościach wiatru niż podane dopuszczalne w powyższym rozporządzeniu, co uwarunkowane jest również faktem wzrostu poziomu mocy akustycznej turbin wraz ze wzrostem prędkości wiatru. Do oceny zagrożenia pomiary należy wykonywać przy prędkości wiatru 7 m/s mierzonej na wysokości 10 m nad poziomem terenu, co odpowiada poziomom mocy akustycznej źródeł przyjmowanych do obliczeń teoretycznych, zbliżonych do maksymalnych. Równocześnie zaleca sie wykonanie takich pomiarów w okresie jesiennym (w tym okresie najczęściej występują silniejsze wiatry, oraz brak jest liści na drzewach, które zakłócają pomiary przy pomiarach przy większych prędkościach wiatru). Pomiary należy prowadzić minimum w dwóch seriach pomiarowych, obejmujących pomiary całodobowe wraz z rejestracja warunków pogodowych, monitoring ptaków Roczny monitoring występowania ptaków oparto o dane zebrane na jednym transekcie (długość 2,2 km) oraz 1 punkcie obserwacyjnym. Dodatkowo trzykrotnie skontrolowano bufor planowanej farmy, dwukrotnie wykonano kontrole zmierzchowo-nocne, przeprowadzono liczenia w standardzie MPPL oraz analizowano gniazdowanie bociana białego. Awifaunę badanego obszaru należy uznać za przeciętną. Dotyczy to zarówno okresu lęgowego jak i jesiennej migracji. Spośród 91 gatunków, stwierdzono 8 gatunków z załącznika I Dyrektywy Ptasiej. Obszar planowanej farmy jest w znacznym stopniu oddalony od cennych przyrodniczo miejsc, które kumulują duże ilości ptaków, choć należy wspomnieć, iż okoliczne pola były istotnym żerowiskiem dla pospolitych gatunków jak: m.in. szpak, gawron - szczególnie w okresie polęgowym. Nie wykryto istotnych zagrożeń dla spójności i właściwego funkcjonowania obszarów Natura 2000, wynikających z faktu planowanej budowy elektrowni wiatrowych. Gatunki ptaków występujące w okresie lęgowym i polęgowym odnotowane podczas monitoringu należą w znacznej części do ptaków licznych i średniolicznych oraz szeroko rozpowszechnionych w kraju i regionie o niezagrożonej liczebności. Wśród gatunków kluczowych dominowały gatunki liczne i szeroko rozpowszechnione w regionie i kraju (m.in. szpak). Stwierdzone gatunki kluczowe nie występują na terenie inwestycji, ani w strefie bezpośredniego oddziaływania w liczebnościach istotnych dla zachowania lokalnej i regionalnej populacji rozrodczej. W okresie migracji okoliczne pola nie były wykorzystywane jako miejsce odpoczynku czy żerowania dla stad żurawi, gęsi czy koncentracji bocianów. Stwierdzono 6 gatunków ptaków drapieżnych w cyklu rocznym. Najliczniejszym był myszołów. Okoliczny obszar wykorzystywany głównie jako żerowisko dla tego gatunku. Obserwowano również pojedyncze gatunki nieliczne – błotniak zbożowy, trzmielojad. Jednak teren planowanej inwestycji nie generował wysokich liczebności ptaków szponiastych. Prognozowana śmiertelność ptaków dla całej farmy wyniosła średnio 20,2 – 24,3 ofiar/rok, a dla ptaków szponiastych - 0,9 osobnika rocznie. Wobec chronionych gatunków ptaków lęgowych (skowronek, pliszka żółta) przewiduje się wystąpienie krótkoterminowego negatywnego oddziaływania ze strony inwestycji polegającego na bezpośredniej zmianie charakteru i parametrów siedliska lęgowego. Jak wynika z analizy i obserwacji, teren inwestycji i najbliższa okolica nie stanowią miejsca będącego strumieniem przelotu dla gatunków o znacznych rozmiarach ciała. Większość obserwowanych gatunków (drapieżne, żurawie czy gęsi), widzianych było przeważnie na wysokim pułapie poza zasięgiem pracy ramion wirnika/śmigła, w pewnym oddaleniu od terenu planowanej inwestycji przy niewysokich liczebnościach. Cele i założenia monitoringu porealizacyjnego Celem badań porealizacyjnych jest weryfikacja prognoz odnośnie możliwego oddziaływania farmy na populacje ptaków, w szczególności: ocena zmiany natężenia wykorzystania terenu przez ptaki w porównaniu z okresem przedrealizacyjnym, oszacowanie śmiertelności ptaków w wyniku kolizji. 70 Monitoring porealizacyjny powinien obejmować cykl roczny, stanowiąc replikę badań przedrealizacyjnych i powinien być trzykrotnie powtarzany w ciągu 5 lat po oddaniu farmy do eksploatacji, z uwagi na występowanie efektów opóźnionych w czasie. Wskazane jest wykonywanie badań wpływu farmy na wykorzystanie przestrzeni przez ptaki równolegle z badaniami śmiertelności w wyniku kolizji. Pozwoli to na lepsze zrozumienie przyczyn zmienności czasowej w natężeniu kolizji. Wyniki monitoringu porealizacyjnego powinny służyć właściwym organom administracji do uaktualniania decyzji dotyczących dalszego funkcjonowania farmy. Metodyka monitoringu porealizacyjnego 1. Długość trwania: 3 lata z uwzględnieniem wszystkich okresów fenologicznych. 2. Przedmiot obserwacji: skład gatunkowy i liczebność, a w odniesieniu do ptaków obserwowanych w locie również wysokość przelotu w rozbiciu na 3 pułapy (do wysokości dolnego zakresu pracy śmigła, w strefie pracy śmigła, powyżej śmigła w stanie wzniesienia) i kierunek przelotu, a także śmiertelność w wyniku kolizji. 3. Zakres badań - badania transektowe liczebności i składu gatunkowego, badania w protokole MPPL, badania natężenia wykorzystania przestrzeni powietrznej przez ptaki, cenzus lęgowych gatunków rzadkich i średniolicznych, monitoring śmiertelności. Zakres monitoringu porealizacyjnego – propozycja Zgodnie z wytycznymi PSEW proponuje następujący zakres monitoringu porealizacyjnego: 1. Długość trwania 3 lata. 2. Monitoring porealizacyjny powinien być repliką badań przedrealizacyjnych (użycie tych samych lokalizacji punktów i transektów). 3. Dostosować zakres badań zgodnie z aktualnymi wytycznymi dt. „Oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki” zarówno w zakresie prac terenowych jak i formy opracowania, prezentacji wyników. monitoring nietoperzy Ze względu na fakt, że badania wykonane dla potrzeb oceny oddziaływania na środowisko oraz zaproponowane na ich podstawie warunki funkcjonowania farmy nie mogą całkowicie wykluczyć prawdopodobieństwa wystąpienia znaczącego negatywnego oddziaływania farmy na nietoperze (jako grupę zwierząt szczególnie na tym terenie cenna), a jedynie mogą co najwyżej znacząco je zmniejszyć - niezbędne jest przeprowadzenie odpowiedniego monitoringu proinwestycyjnego po uruchomieniu farmy. Wynika to przede wszystkim z faktu możliwości zmian w wykorzystywaniu przestrzeni przez nietoperze, zarówno po powstaniu farmy jaki i zupełnie niezależnie od tego. Z obserwacji wynika, że nietoperze w niektórych sezonach spontanicznie opuszczają dana kryjówkę (np. kolonie rozrodcza) i wykorzystują w tym czasie zupełnie inna, położona nawet kilka-kilkanaście km dalej. Dlatego w takich przypadkach ich aktywność na monitorowanej powierzchni może być niższa. W następstwie takich sytuacji jest wówczas niższa rejestracja aktywności podczas badanego sezonu niż średnia wieloletnia aktywność w danej okolicy. Sytuacji takich nie sposób przewidzieć. Zdarza sie, że nietoperze zaczynają traktować nowy element krajobrazu jako nowe miejsce żerowania lub godów – co skutkuje ich zabijaniem przez łopaty wirnika. Może to spowodować np. konieczność zastosowania dodatkowych środków zapobiegawczych czy łagodzących. Monitoring po uruchomieniu farmy powinien być prowadzony przez co najmniej 3 lata, w trakcie pierwszych 5 lat jej funkcjonowania (w 1, 2 i 5 roku; 1, 2 i 4; albo 1, 2 i 3). Poszukiwania martwych nietoperzy należy przeprowadzać w odstępach 5-dniowych, co najmniej w okresach 1 kwietnia – 15 maja, 15 czerwca – 15 lipca, 1 sierpnia – 1 października. Badania śmiertelności wymagają na każdej farmie dodatkowo co najmniej 2-krotnej kontroli skuteczności odnajdowania ofiar w danym miejscu i przez dany zespół oraz szybkości ich znikania z powierzchni. W przypadku jeśli zaszła istotna zmiana, mogąca mieć znaczenie dla skuteczności odnajdowania ofiar (np. zmiana sposobu zagospodarowania istotnej części badanej powierzchni lub zmiana zespołu prowadzącego badania), kontrole te należy powtórzyć. Automatyczna rejestracje aktywności nietoperzy prowadzi sie na wysokości osi rotora, a jeśli jest to niewskazane ze względów technicznych (np. wpływ hałasu powodowanego przez urządzenia na jakość nagrań) – na wieży poniżej rotora w odpowiednim od niego oddaleniu, lecz wciąż na wysokości pracy łopat. Rejestracje należy prowadzić na co najmniej 1/3 elektrowni wiatrowych, przez wszystkie sezony aktywności nietoperzy. W przypadku jeśli monitoring w pierwszym roku wykaże brak śmiertelności nietoperzy oraz brak lub znikoma ich aktywność, w kolejnych latach monitoring można ograniczyć do jednej z dwóch wskazanych form, która w danym wypadku będzie uznana za skuteczniejsza. Jednak w przypadku, jeśli w drugim roku stwierdzona zostanie śmiertelność lub zwiększona aktywność – w trzecim roku należy powrócić do równoległego stosowania obu metod. W przypadku jeśli monitoring wykaże znaczące negatywne oddziaływanie na nietoperze lub jego istotne niebezpieczeństwo, należy ustalić i zastosować odpowiednie działania zapobiegawcze lub łagodzace i rozpocząć ponowny 3-letni monitoring. Wraz z rozwojem doświadczeń w naszym kraju metody badania i monitoringu porealizacyjnego będą się rozwijały i zmieniały, dlatego właściwym będzie aktualizowaniem ich dla potrzeb przedmiotowej farmy. 71 XI. STRESZCZENIE Przedmiotem opracowania jest prognoza oddziaływania na środowisko wykonana dla centralnych części gminy Karczmiska. Stan środowiska na terenem objętym opracowaniem jest zróżnicowany. Granicami studium objęto zarówno tereny zabudowy podmiejskiej, tereny przygotowane do zainwestowania jak i tereny otwarte (rolnicze i lasy). Ustalenia studium w sposób jednoznaczny kształtują przestrzeń terenów objętych granicami opracowania poprzez wskazanie dla każdego terenu zasad zagospodarowania oraz ustalenie niezbędnych wskaźników i parametrów urbanistycznych. Ustalenia studium ustalają również zasady uzbrojenia terenów w komunikację i infrastrukturę techniczną. Zakres ochrony poszczególnych elementów środowiska oraz ochrony zdrowia i ludzi na terenie opracowania został ustalony zgodnie z przepisami odrębnymi i nie narusza ich. Opracowanie „Prognozy” ma na celu ocenę realizacji ustaleń studium pod kątem szeroko rozumianej ochrony zasobów środowiska, a także przedstawienie przewidywanych skutków dla stanu i funkcjonowania środowiska (przekształceń) oraz warunków życia mieszkańców. Ocenę przewidywanych skutków dla środowiska, które mogą wynikać z projektowanego przeznaczenia terenu i rozwiązań funkcjonalno - przestrzennych odniesiono do istniejącego stanu środowiska, jego warunków i predyspozycji użytkowych rozpoznanych w najbardziej aktualnym opracowaniu ekofizjograficznym. W prognozie przedstawiono zakres przewidywanych przekształceń poszczególnych elementów środowiska w odniesieniu do poszczególnych terenów określonych projektem studium. Wyniki analizy przedstawiono w podsumowaniu grupując tereny w grupy o różnym stopniu oddziaływania i różnym stopniu potencjalnych przekształceń środowiska wywołanych realizacją docelowego zagospodarowania terenów. 72
