Narkotyki
advertisement
1 http://www.esculap.pl/narkotyki/ Opis Amfetaminy to cała grupa środków psychostymulujących pochodnych fenylopropylanu. Środki te, w odróżnieniu od kokainy powodują długotrwałe pobudzenie. W ciągu ostatnich stu lat były one wykorzystywane w różnorodny sposób: od zastosowań leczniczych w medycynie, poprzez stosowanie ich jako środki odchudzające przez osoby otyłe; były również powszechne wśród sportowców jako tzw. koks (doping) w sporcie; obecnie pozostają przede wszystkim środkami odurzającymi stosowanymi przez narkomanów. Metamfetamina względem chemicznym jest podobna do amfetaminy; różni się od niej tylko obecnością grupy N-metylowej. Jej pobudzające działanie na ośrodkowy układ nerwowy jest znacznie silniejsze niż amfetaminy, a efekty euforyzujące są podobne do kokainy, ale utrzymują się dłużej. Zastosowanie w medycynie Amfetamina od 1927 r. pod nazwą benzedryny stosowana była w medycynie do leczenia astmy oskrzelowej (rozszerza oskrzela) oraz napadowej senności (tzw. narkolepsji; amfetamina zmniejsza bowiem zapotrzebowanie na sen). Od wielu lat jej zastosowanie w lecznictwie radykalnie ograniczono. W Polsce została wykreślona z lekospisu. Tylko w nielicznych krajach nadal jest stosowana w leczeniu zespołów hiperkinetycznych u dzieci i napadowej senności. Inne odkryte i wykorzystane właściwości działania amfetaminy - to działanie zmniejszające łaknienie. Działanie fizjologiczne silne pobudzenie psychomotoryczne brak łaknienia rozszerzenie źrenic przyspieszona akcja serca i szybki oddech podwyższone ciśnienie krwi i zwiększone wydalanie moczu jadłowstręt suchość w ustach Długość działania W zależności od spożytej dawki pobudzenie trwa 2-3 godziny, a nawet dłużej. Odczucia subiektywne Amfetamiana i metamfetamina mimo iż różnią się nieco strukturą chemiczną - dają podobny efekt, nie różniący się wieloma szczegółami. Jest to ogromny przypływ energii i bardzo wyraźne podwyższenie nastroju aż do euforii. Osoby, będące pod wpływem tych środków przeżywają wykazują wzmożoną aktywność, której towarzyszy bezsenność. Osoby takie wydają się bardziej przedsiębiorcze z równoczesnym brakiem krytycyzmu własnego postępowania. Pozornie "pozytywne" efekty działania zwiększenie wydolności psychomotorycznej polepszona koncentracja i możliwość maksymalnego skupienia uwagi (np. w czasie nauki) przypływ energii i gotowości do działania poczucie pewności i intensywne (subiektywne) poczucie mocy, 2 euforia odsunięcie poczucia lęku Negatywne efekty działania drażliwość i agresywność formikacje (wrażenie przymglona świadomość obecności insektów na skórze) Formy występowania i sposoby przyjmowania Amfetamina i metamfetamina przyjmowane są drogą pokarmową, dożylnie, palone, wdychane przez nos. Zależnie od drogi przyjęcia ich działanie wykazuje pewne różnice. Na przykład przy podaniu dożylnym lub paleniu w ciągu 5-15 sekund występuje tzw. kop czyli krótkotrwały okres niezwykle intensywnej euforii. Podanie doustne i donosowe wywołuje euforię o słabszym nasileniu, tzw. high (haj). Trwa ona 3-5 minut po przyjęciu przez śluzówki nosa, a ok. 20 minut po przyjęciu doustnym. Zarówno amfetamina jak i metamfetamina występuje w sprzedaży "ulicznej" w postaci bezwonnego proszku o gorzko-cierpkim smaku, w kolorze od białego do ceglastego (w zależności od zanieczyszczeń oraz użytych w produkcji składników).Czysty chlorowodorek metamfetaminy nadający się do palenia (podobnie jak "crack"), występuje w postaci przezroczystych kryształów. W nielegalnej sprzedaży znajduje się również nieoczyszczona metamfetamina, produkowana nielegalnie w prymitywnych laboratoriach i jest to białożółty proszek o zapachu jaj. Właściwości uzależniające Uzależnienie psychiczne Zależność psychiczna jest podobna do tej, która jest spowodowana przez kokainę. Wywołuje ją atrakcyjny i euforyczny przebieg działania specyfiku, wzmacniany z kolei przez przykre dolegliwości związane z jego odstawieniem (złe samopoczucie, spowolnienie psychiczne, uczucie zmęczenia i apatii), które obserwuje się już po 12 godzinach od ostatniego zażycia amfetaminy. Uzależnienie fizyczne Symptomy zależności fizycznej są znikome lub wcale nie występują. Jedynie przedłużony czas snu po tzw. ciągu amfetaminowym, nawet do kilku dni, jest przez niektórych specjalistów klasyfikowany jako objaw uzależnienia fizycznego. Do najczęściej pojawiających się objawów abstynencyjnych można zaliczyć uczucie przygnębienia, zmęczenia i apatii, wewnętrzny niepokój, senność, bóle głowy, obniżenie napięcia mięśniowego, wzmożone łaknienie i myśli samobójcze (!). Objawy te rozwijają się dość wolno, gdyż metabolizm i wydalanie amfetaminy z ustroju przebiega powoli. Zewnętrzne oznaki używania amfetamin nerwowość, drażliwość rozszerzone źrenice, w nikłym stopniu reagujące na światło kłopoty ze snem wahania nastroju od euforii do depresji nadmierne poczucie pewności lub nieuzasadniony strach znaczne ubytki wagi ciała (przy długotrwałym używaniu) Na co należy zwrócić uwagę tabletki, kapsułki, małe opakowania plastikowe zawierające biały proszek lub kryształy igły, strzykawki Nazwy slangowe amfa, proszek, spid, proch, feta, setka, witamina A 3 Szczególne zagrożenia i niebezpieczeństwa Anhedonia - utrata zdolności odczuwania przyjemności przy czynnościach i przeżyciach zwykle jej dostarczających. Psychoza amfetaminowa o charakterze majaczeniowo-urojeniowym (omamy słuchowe i urojenia prześladowcze) - długotrwałe stosowanie amfetaminy i metamfetaminy często prowadzi do stanów przypominających objawy schizofrenii. Wywołana przez narkotyk głęboka i ostra depresja może prowadzić do myśli i prób samobójczych nawet przez długi czas od momentu zaprzestania jego przyjmowania. Zmniejszenie potencji z równoczesnym wzrostem pożądania. Przy dużym pobudzaniu seksualnym ejakulacja i orgazm są trudne i niemożliwe do osiągnięcia. Silne pobudzenie oraz zanik samokontroli prowadzi często do niespodziewanych, bardzo gwałtownych zachowań. Skrajne wyczerpanie spowodowane długim okresem intensywnego przyjmowania narkotyku. Z reguły już po kilkudniowym "ciągu" osoba używająca amfetaminy zapada w przedłużony, niespokojny sen trwający nawet do 48 godzin. Przedawkowanie przejawia się w postaci tachykardii, bólów w klatce piersiowej, nadciśnienia tętniczego i zagrażającej życiu zapaści sercowo-naczyniowej. W wyniku przedawkowania narkotyku może nastąpić nieodwracalne uszkodzenie drobnych naczyń mózgowych prowadzące do udarów mózgu. BARBITURANY Opis Barbiturany - środki nasenne. Substancja aktywna: pochodne kwasu barbiturowego (1863 r.). Od tego czasu przeprowadzono z kwasu barbiturowego syntezę około 2.500 barbituranów, z których prawie 50 było wykorzystywanych w celach klinicznych i produkowanych przez zakłady farmaceutyczne na bardzo dużą skalę. Niektóre środki z tej grupy: Cyclobarbital, Luminal. Zastosowanie w medycynie Barbiturany to leki stosowane w lecznictwie między innymi w bezsenności i padaczce. Medycyna sięga jednak po nie coraz rzadziej, właśnie ze względu na niebezpieczeństwo uzależnienia. Działanie fizjologiczne Środki te wykazują bardzo silne działanie depresyjne - tłumienie aktywności ośrodkowego układu nerwowego. Małe dawki przyjemne stany relaksacji, podobne do sennego marzenia Większe dawki przyćmienie świadomości pogorszenia zdolności dokonywania oceny silna senność zlewanie się mowy utraty koordynacji ruchów czasami mogą spowodować reakcje paradoksalne pobudzenia i prowadzić do krótkotrwałego Barbiturany mają szczególne działanie w połączeniu z alkoholem i w ten sposób są bardzo często nadużywane. Alkohol wzmacnia działanie barbituranów. Z uwagi na depresyjny wpływ na ośrodek oddechowy i długi czas wydalania z organizmu - barbiturany są szczególnie groźne w przypadku ich przedawkowania. Właściwości uzależniające 4 Używanie barbituranów prowadzi do powstania zależności psychicznej i bardzo silnej zależności fizycznej. Powodują wzrost tolerancji organizmu. Objawy odstawienia są szczególnie silne - charakteryzują się: o niepokojem o lękiem o drżeniem mięśni W zależności od rodzaju stosowanych barbituranów (krótko- lub długodziałających) objawy odstawienia mogą pojawić się od 1 do 10 dni po zakończeniu ich używania. Przy bardzo silnym uzależnieniu w okresie odstawienia może pojawić się delirium wraz z majaczeniem. Nagłe odstawienie może grozić nawet śmiercią. Mechanizm powstawania tak silnej zależności jest prosty: kiedy środek działa - aktywność neuronów pozostaje stłumiona; kiedy zostanie odstawiony - neurony stają się nadpobudliwe. Wieloletnie przyjmowanie tych środków prowadzi do zaburzeń neurologicznych, hormonalnych, układu krążenia i oddechowego oraz psychicznych, łącznie z zespołem otępiennym. Zewnętrzne oznaki używania zmniejszenie aktywności życiowej senność bełkotliwa mowa wygląd jak po spożyciu alkoholu wymioty Na co należy zwrócić uwagę tabletki drażetki różnych kolorów opakowania po nich Szczególne zagrożenia i niebezpieczeństwa halucynacje okresowe psychozy anemia bezsenność skłonności samobójcze śmierć z przedawkowania lub nagłego odstawienia środków BENZODIAZEPINY Opis Syntezę benzodiazepin przeprowadzono po raz pierwszy w roku 1950, następnie zsyntetyzowano całą grupę tego typu leków uspokajających. Zastosowanie w medycynie Obecnie dla celów klinicznych wykorzystuje się na świecie około kilkunastu rodzajów benzodiazepin, których podstawową właściwością jest działanie przeciwlękowe i uspokajające, co doprowadza do stanu zobojętnienia na przykre doznania. Niektóre środki z tej grupy: Relanium, Oxazepam, Nitrazepam. Leki zawierające benzodiazepiny są prawdopodobnie najczęściej zapisywanymi środkami psychoaktywnymi przez lekarzy na całym świecie. Działanie fizjologiczne 5 Benzodiazepiny (np. Relanium) charakteryzuje działanie uspokajające, przeciwlękowe, nasenne i przeciwdrgawkowe. Efekty wywoływane przez środki z grupy benzodiazepin są podobne do tych, które wywołują barbiturany, mimo że mechanizm ich działania jest zupełnie inny - bardziej przypominający ten, w jaki sposób działają na system nerwowy opiaty - wiążą się ze specyficznymi receptorami w układzie nerwowym człowieka. Właściwości uzależniające Generalnie uważa się, że środki z grupy benzodiazepin są o wiele bezpieczniejsze niż barbiturany. A jednak i one wywołują, oprócz uzależnienia psychicznego, powstanie zależności fizycznej i rozwój tolerancji. Zespół abstynencyjny, wywołany odstawieniem benzodiazepin ma zdecydowanie łagodniejszy przebieg niż w przypadku barbituranów. Zewnętrzne oznaki używania zmniejszenie aktywności życiowej senność bełkotliwa mowa Na co należy zwrócić uwagę tabletki drażetki różnych kolorów opakowania po nich Nazwy slangowe dorota, dorotka, efka, erki, pestki, piguły, rolki, ziomki Szczególne zagrożenia i niebezpieczeństwa Śmierć z powodu przypadkowego przedawkowania benzodiazepin należy do rzadkości (do zatrzymania oddechu i akcji serca może dojść po szybkim przyjęciu środka - na przykład drogą dożylnej iniekcji). Również tutaj ryzyko przedawkowania zwiększa się, jeżeli beznodiazepiny przyjmowane są z innymi depresantami (np. alkohol). Ecstasy Opis Ecstasy (MDMA) jest syntetycznym analogiem amfetaminy i meskaliny - z jednej strony wykazuje działanie stymulujące układ nerwowy (podobnie jak amfetamina), z drugiej posiada właściwości psychodeliczne (podobnie jak meskalina). Często nazwa ecstasy używana jest także w szerszym znaczeniu: w stosunku do innych analogów metamfetaminy o podobnym, jednocześnie stymulującym i halucynogennym działaniu (MDA, BDB czy MBDB). Substancja aktywna w preparatach ecstasy to 3,4-metylenodioksymetamfetamina (MDMA). Zastosowanie w medycynie Pierwsze legalne zastosowanie MDMA miało polegać na farmakologicznym hamowaniu apetytu - nigdy jednak w tym znaczeniu nie znalazło się na rynku. Środek ten w latach 70-tych miał zastosowanie w psychoterapii (szczególnie w USA). Związane było to z jego właściwościami wyzwalającymi empatię (zdolność wczuwania się w sytuację innych ludzi) - sprzyjającymi okazywaniu emocji i przełamywaniu psychicznych bloków. Później wycofany, mimo protestów psychologów przeświadczonych o jego właściwościach terapeutycznych. Działanie fizjologiczne 6 pobudzenie i brak łaknienia wzrost temperatury ciała wzmożenie odruchów rozszerzenie źrenic kołatanie serca i tachykardia nagłe wzrosty ciśnienia i uderzenia krwi do głowy szczękościsk nudności i wymioty odwodnienie Odczucia subiektywne W dużym stopniu zależą one od oczekiwań osoby przyjmującej MDMA, nastroju i sytuacji, w której ma miejsce zażycie środka. Z dużym prawdopodobieństwem można zakładać, że zły stan psychiczny przed przyjęciem środka może ulec pogorszeniu po zażyciu MDMA. Pozornie "pozytywne" efekty działania euforia uczucie przypływu energii pobudzenie seksualne uczucie silnej więzi z otoczeniem uczucie empatii w stosunku do innych intensyfikacja przeżyć emocjonalnych zaostrzenie percepcji otoczenia Negatywne efekty działania napięcie emocjonalne depersonalizacja niepokój mogący przerodzić się w panikę nadwrażliwość na bodźce z zewnątrz poczucie utraty kontroli nieprzyjemne halucynacje i depresja Formy występowania i sposoby przyjmowania Dawka ekstasy, wynosząca zazwyczaj od 75 do 200 mg i zażywana doustnie - zaczyna działać po ok. 40 minutach. Po następnych 30 minutach następuje nasilenie działania. Działanie ustępuje po kilku godzinach (4-6) od momentu zażycia. Najczęściej spotykanymi postaciami nielegalnej sprzedaży ecstasy są tabletki i kapsułki. Różnych kolorów i kształtów tabletki wyróżniają się wytłoczonymi wizerunkami i znakami (np. ptak, kot, sierp i młot, itp.) lub napisami. Mogą one zawierać również pewne ilości innych narkotyków, najczęściej amfetaminy. Właściwości uzależniające Działaniu ecstasy, podobnie jak w przypadku innych środków z grupy amfetamin towarzyszy uczucie silnej euforii. Doznania te decydują o uzależniających właściwościach tego środka. Chęć ponownego przyjęcia środka może być wzmacniana z uwagi na przykre dolegliwości pojawiające się po pewnym czasie od jego odstawienia. Następnego dnia po zażyciu MDMA często pojawia się uczucie kaca, charakteryzującego się: zmęczeniem zawrotami głowy i mdłościami słabą zdolnością koncentracji sennością albo pobudzeniem i irytacją Stan taki może trwać nawet dwa dni. 7 Zewnętrzne oznaki używania rozszerzenie źrenic pobudzenie mało racjonalne i dziwne zachowanie (np. okazywanie niecodziennej sympatii wobec innych) czasem brak koordynacji ruchowej Nazwy slangowe eska, bleta, piguła nazwy własne tabletek, np. UFO, Love, Superman, Mitsubishi, Vogel, Herz, Sonne, VW Szczególne zagrożenia i niebezpieczeństwa Na skutek przedawkowania środka lub szczególnej nadwrażliwości na jego działanie może pojawić się tzw. "złośliwy zespół neuroleptyczny" (spadek ciśnienia krwi, gwałtowny wzrost temperatury ciała, drgawki i śpiączka) prowadzący do śmierci. Szczególnie niebezpieczne jest przyjmowanie MDMA przez osoby cierpiące na choroby układu krążenia. Środek ten powoduje migotanie komór serca nawet u osób zdrowych. Na skutek spowodowanego przez MDMA szczękościsku i zgrzytania zębami może dojść do kruszenia zębów. Podobnie jak w przypadku stosowania innych środków z grupy amfetamin może dochodzić ciężkich stanów depresyjnych, urojeń i psychoz, które środek ten może ujawnić i wzmocnić, lub będą one bezpośrednim następstwem jego stosowania. Podniecenie seksualne połączone jednocześnie z odrzuceniem zahamowań w sferze seksualnej może prowadzić do negatywnych konsekwencji. Nie wiele wiadomo o efektach długotrwałego używania ecstasy, ale istnieją przesłanki co do tego, że może powodować zmiany degeneracyjne niektórych neuronów w mózgu. UWAGA: Wiele osób zażywa ecstasy na imprezach rave. Środek ten powoduje wzrost temperatury ciała, co połączone nadmiernym wysiłkiem (taniec) może prowadzić do odwodnienia organizmu. Grzyby halucynogenne Opis Spośród 5.000 odmian grzybów znanych przez człowieka - około 80 odmian posiada właściwości psychoaktywne. Są one spotykane, oprócz dalekiej północy, na każdej szerokości geograficznej. Zazwyczaj miały one zastosowanie lokalne, związane z miejscowymi zwyczajami i obrzędami; stosowane były od wieków. Otaczano je czcią na całym świecie, ale szczególny kult grzybów istniał w Ameryce Południowej i Północnej. Spośród wszystkich grzybów wywołujących halucynacje, na uwagę zasługuję dwa gatunki: grzyby psylocyble (Psylocyble mexicana / astecorum) i muchomor czerwony (Amanita muscaria), gdyż właśnie te są współcześnie używane ze względu na właściwości psychodeliczne. Psylocyble semilanceata Opis Łysiczka lancetowata (Psylocyble semilanceata), rosnąca także w Polsce zawiera nieco mniej substancji psychoaktywnych aniżeli grzyby amerykańskie. Ma to jednak swoje znaczenie tylko w ilości jedzonych jednorazowo grzybów. Przy zjedzonych 50 sztukach mogą wystąpić bardzo poważne zmiany świadomości, a spożycie już około 30 świeżych sztuk powoduje wystąpienie halucynacji. 8 Psylocyble mexicana Opis Wygląd: mały niepozorny grzybek w kolorze zazwyczaj brązowym o cienkiej i delikatnej nóżce oraz stożkowatym kapeluszu. Substancje psychoaktywne Psylocybina Psylocyna Działanie psylocybiny w dużej mierze przypomina efekty wywoływane przez LSD. Objawy użycia halucynacje zwiększenie wrażliwości wzrokowej i słuchowej brak kontaktu z otoczeniem uczucie opuszczenia ciała bierność i obojętność na sygnały zewnętrzne Amanita muscaria Opis Muchomor czerwony (Amanita muscaria) to bardzo rozpowszechniony w całej strefie umiarkowanej grzyb; jest powszechnie znany i z uwagi na właściwości toksyczne - niejadalny. Jednak w niektórych rejonach dalekiej północy, a w szczególności terenach byłego Związku Radzieckiego, był używany przez plemiona zamieszkujące Syberię właśnie ze względu na te właściwości. Obecnie również bywa wykorzystywany przez osoby poszukujące mocnych chemicznych wrażeń. Substancje psychoaktywne Muscinol Kwas ibotenowy Muskazon Formy występowania i sposoby przyjmowania Odurzenie, jakie występuje po wypiciu wywaru z muchomorów czerwonych lub po zjedzeniu pokrojonych i ususzonych jego kawałków w początkowej fazie przypomina stan upojenia alkoholowego. Zewnętrzne oznaki używania grzybów halucynogennych Zachowanie odurzonego może mieć bardzo różny charakter od spokojnego i przygaszonego do stanów silnego rozdrażnienia, a nawet wściekłości. Wszystkie zmysły są bardzo wrażliwe, a w szczególności słuch i wzrok. Normalne oświetlenie staje się nie do zniesienia, najsłabsze dźwięki są wychwytywane, drobne przedmioty przybierają przybierają ogromne rozmiary stając się przeszkodami nie do przebycia. Objawy użycia grzybów halucynogennych gadatliwość i wesoły nastrój silne halucynacje prowadzenie rozmów z wyimaginowanymi osobami wyostrzenie zmysłów wzroku i słuchu 9 Nazwy slangowe grzybów halucynogennych grzybki, psylocyby, psyfki, baluny Szczególne zagrożenia i niebezpieczeństwa Mimo że zawarte w opisywanych grzybach substancje nie niosą niebezpieczeństwa powstania uzależnienia fizycznego i niemożliwy jest rozwój tolerancji - istnieje jednak, podobnie jak w przypadku innych halucynogenów, pewne niebezpieczeństwo uzależnienia psychicznego. "Eksperymentów" z grzybami nie powinny na pewno podejmować osoby o niestabilnej psychice i skłonne do reakcji psychotycznych. W takich przypadkach szok spowodowany uwolnieniem ukrytych psychoz może doprowadzić do długotrwałego urazu psychicznego. Używanie tych środków jest ryzykownym balansem na krawędzi zdrowia psychicznego stanowczo odradzanym zwłaszcza osobom niedojrzałym psychicznie i emocjonalnie, osobom o skłonnościach do depresji bądź paranoi. Osobnym problemem jest regularne odurzanie się grzybami, czasami jeszcze przyjmując i inne narkotyki. Tego typu zachowania muszą zakończyć się tragicznie; w najlepszym przypadku - załamaniem psychicznym. Zagrożeniem w przypadku muchomora czerwonego jest także możliwość pomyłki prowadzącej do zjedzenia innego muchomora, co może spowodować śmierć. Z uwagi na dużą toksyczność istnieje szczególne zagrożenie dla takich organów jak nerki i wątroba. Inhalaty Opis Zwyczaj wdychania rozpuszczalników organicznych stosowanych do rozpuszczania kauczuku, farb, lakierów, klejów, tworzyw sztucznych, itp. rozpowszechnił się pod koniec lat sześćdziesiątych w Stanach Zjednoczonych, głównie wśród dzieci i młodzieży z raczej biednych środowisk miejskich. W Polsce, tak jak i w innych krajach, po ten rodzaj narkotyków najczęściej sięgają dzieci i młodzież. Łatwa dostępność do wziewnych środków odurzających bierze się z dwóch powodów: większość z nich jest legalna i w związku z tym pozostaje w ciągłej sprzedaży cena ich jest relatywnie niska w stosunku do innych substancji odurzających Wiele produktów, w które zaopatrzone jest każde gospodarstwo domowe zawiera rozpuszczalniki mogące służyć jako środki odurzające. Substancje aktywne Wachlarz stosowanych substancji jest bardzo szeroki - od benzyny i gazu turystycznego, poprzez kleje i rozpuszczalniki, farby i lakiery, do dezodorantów i środków piorących. W produktach tych występują związki chemiczne takie, jak octany alifatyczne, toluen, benzen, ksylen, aceton, cykloheksan, tetrachlorek węgla, trichloroetylen, acetan amylu, chlorek metylenu i wiele innych. Działanie fizjologiczne Tak zażywane substancje chemiczne już po kilku głębokich wdechach (w ciągu kilkunastu sekund) przedostają się do układu krwionośnego, a następnie powodują gwałtowne uczucie euforii. Większość ze stosowanych w ten sposób środków powoduje zburzenia świadomości, które charakteryzują się: euforią z tendencją do fantazjowania omami i halucynacjami zamglonym widzeniem dzwonieniem w uszach i nadwrażliwością na światło 10 Oprócz wyżej wymienionych nieco później występują takie objawy, jak: bóle głowy niezborność ruchowa i spowolnienie zamazanie mowy Odurzeniu towarzyszy przyspieszenie akcji serca i nieregularny oddech. Mimo że doznania szczytowe trwają zaledwie od kilku do kilkunastu minut - niektóre z wyżej opisanych objawów mogą utrzymywać się nawet do godziny od inhalacji, a po ich ustąpieniu następuje zwykle senność, przygnębienie i znieruchomienie, w skrajnych wypadkach nawet stupor. Formy występowania i sposoby przyjmowania Substancje te przeważnie są w postaci płynnej, a stosowanie ich przyjmuje najróżnorodniejsze formy. Często są one wylewane na szmatkę, chusteczkę i przykładane do nosa, a następnie wdychane. Mogą być również wdychane przez usta, co ponoć jest "wydajniejsze". Najpopularniejszym sposobem przyjmowania wziewnych substancji odurzających jest wdychanie oparów z worka foliowego, tak aby obejmował on nos i usta lub po założeniu go na głowę. Powrót do spisu treści Właściwości uzależniające Oprócz wysokiego ryzyka uzależnienia psychicznego lotne środki odurzające mogą powodować w niektórych przypadkach uzależnienie fizyczne, którego wyrazem są objawy zespołu abstynencyjnego. Pobudzenie, drażliwość, zaburzenia snu i utarta łaknienia - to objawy zespołu abstynencyjnego, pojawiającego się u niektórych uzależnionych. Objawy te szczególnie dotyczą długotrwałego nadużywaniu toluenu. Zewnętrzne oznaki używania wyraźny zapach rozpuszczalników zaburzenia mowy (mowa zamazana, bełkotliwa) zapalenie spojówek nieporadność ruchowa gadatliwość nadwrażliwość na światło katar lub krwawienie z nosa kichanie i kaszel ożywienie i podniecenie U osób, które inhalują środki wziewne regularnie i przez dłuższy czas mogą w okolicach nosa i ust występować krosty i wrzody, na wargach - pęknięcia. Na co należy zwrócić uwagę tuby kleju, smary torebki plastikowe z klejem pojemniki, chusteczki Nazwy slangowe solwent, rozpuchol, budzio Szczególne zagrożenia i niebezpieczeństwa Przewlekłe stosowanie wziewnych substancji odurzających, w zależności od rodzaju związku chemicznego, intensywności wąchania, częstości i czasu inhalacji doprowadzić może do wielu schorzeń. Długotrwałe odurzanie się środkami inhalacyjnymi prowadzi do poważnych uszkodzeń wątroby i nerek. 11 Niektóre z tych środków uszkadzając szpik kostny zaburzają wytwarzanie komórek krwi co prowadzi do anemii, nierzadko nieodwracalnej. Szczególnie narażonym, przy długotrwałym używaniu substancji lotnych, narządem jest mózg. Często w takich przypadkach dochodzi do tzw. zespołu organicznego, charakteryzującego się zaburzeniami pamięci i intelektu. Nierzadko osoby stale używające tych środków mają zaburzenia koordynacji ruchowej, których widocznym efektem jest charakterystyczny chód. Stosowanie wielu lotnych substancji odurzających bez wątpienia może prowadzić do zgonu. Butan - gaz do zapalniczek - powodując silne opuchnięcie gardła niesie niebezpieczeństwo uduszenia. Tak dochodzi do ponad połowy zgonów wywołanych używaniem lotnych substancji odurzających. Zaburzenia rytmu pracy serca aż do całkowitego zatrzymania to ryzyko stosowania aerozoli i nie tylko, gdyż dużo lotnych substancji odurzających powoduje niemiarowość i zmniejsza wydolność pracy serca. Do śmierci może również dojść na skutek urazów będących następstwem niebezpiecznych zachowań. Znane są przypadki spalenia (w związku z równoczesnym paleniem papierosów), uduszenia (gdy dochodzi do utraty przytomności podczas wdychania z torebki nałożonej na twarz) czy wreszcie wypadków w ruchu ulicznym (w wyniku nie dających się przewidzieć zmian w zachowaniu). \ Inhalanty Zwyczaj wdychania rozpuszczalników organicznych stosowanych do rozpuszczania kauczuku, farb, lakierów, klejów, tworzyw sztucznych, itp. rozpowszechnił się pod koniec lat sześćdziesiątych w Stanach Zjednoczonych, głównie wśród dzieci i młodzieży z raczej biednych środowisk miejskich. W Polsce, tak jak i w innych krajach, po ten rodzaj narkotyków najczęściej sięgają dzieci i młodzież. Łatwa dostępność do wziewnych środków odurzających bierze się z dwóch powodów: większość z nich jest legalna i w związku z tym pozostaje w ciągłej sprzedaży; cena ich jest relatywnie niska w stosunku do innych substancji odurzających. Wiele produktów, w które zaopatrzone jest każde gospodarstwo domowe zawiera rozpuszczalniki mogące służyć jako środki odurzające. SUBSTANCJE AKTYWNE Wachlarz stosowanych substancji jest bardzo szeroki - od benzyny i gazu turystycznego, poprzez kleje i rozpuszczalniki, farby i lakiery, do dezodorantów i środków piorących. W produktach tych występują związki chemiczne takie, jak octany alifatyczne, toluen, benzen, ksylen, aceton, cykloheksan, tetrachlorek węgla, trichloroetylen, acetan amylu, chlorek metylenu i wiele innych. SPOSOBY PRZYJMOWANIA Substancje te przeważnie są w postaci płynnej, a stosowanie ich przyjmuje najróżnorodniejsze formy. Często są one wylewane na szmatkę, chusteczkę i przykładane do nosa, a następnie wdychane. Mogą być również wdychane przez usta, co ponoć jest "wydajniejsze". Najpopularniejszym sposobem przyjmowania wziewnych substancji odurzających jest wdychanie oparów z worka foliowego, tak aby obejmował on nos i usta lub po założeniu go na głowę. Tak zażywane substancje chemiczne już po kilku głębokich wdechach - w ciągu kilkunastu sekund przedostają się do układu krwionośnego - a następnie powodują gwałtowne uczucie euforii. Większość ze stosowanych w ten sposób środków powoduje zburzenia świadomości, które charakteryzują się: euforią z tendencją do fantazjowania; omami i halucynacjami; zamglonym widzeniem; dzwonieniem w uszach i nadwrażliwością na światło; Oprócz wyżej wymienionych nieco później występują takie objawy, jak bóle głowy, niezborność ruchowa i spowolnienie oraz zamazanie mowy. Odurzeniu towarzyszy przyspieszenie akcji serca i nieregularny oddech. Mimo, że doznania szczytowe trwają zaledwie od kilku do kilkunastu minut - niektóre z wyżej opisanych objawów mogą utrzymywać się nawet do godziny od inhalacji, a po ich ustąpieniu następuje zwykle senność, przygnębienie i znieruchomienie, w skrajnych wypadkach nawet stupor. WŁAŚCIWOŚCI UZALEŻNIAJĄCE Oprócz wysokiego ryzyka uzależnienia psychicznego lotne środki odurzające mogą powodować w niektórych przypadkach uzależnienie fizyczne, którego wyrazem są objawy zespołu abstynencyjnego. Pobudzenie, drażliwość, zaburzenia snu i utarta łaknienia - to objawy zespołu abstynencyjnego, pojawiającego się u niektórych uzależnionych. Objawy te szczególnie dotyczą 12 długotrwałego nadużywaniu toluenu. OZNAKI UŻYCIA na wyraźny zapach rozpuszczalników zaburzenia mowy (mowa zamazana) zapalenie spojówek nieporadność ruchowa gadatliwość nadwrażliwość na światło kichanie i kaszel ożywienie i podniecenie U osób, które inhalują środki wziewne regularnie i przez dłuższy czas mogą w okolicach nosa i ust występować krosty i wrzody, wargach pęknięcia. NIEBEZPIECZEŃSTWA Przewlekłe stosowanie wziewnych substancji odurzających, w zależności od rodzaju związku chemicznego, intensywności wąchania, częstości i czasu inhalacji doprowadzić może do wielu schorzeń. Długotrwałe odurzanie się środkami inhalacyjnymi prowadzi do poważnych uszkodzeń wątroby i nerek. Niektóre z tych środków uszkadzając szpik kostny zaburza wytwarzanie komórek krwi co prowadzi do anemii, nierzadko nieodwracalnej. Szczególnie narażonym, przy długotrwałym używaniu substancji lotnych organem jest mózg. Często w takich przypadkach dochodzi do tzw. zespołu organicznego, charakteryzującego się zaburzeniami pamięci i intelektu. Nierzadko osoby stale używające tych środków mają zaburzenia koordynacji ruchowej, których widocznym efektem jest charakterystyczny chód. Stosowanie wielu tych lotnych substancji odurzających bez wątpienia może prowadzić do zgonu. Butan - gaz do zapalniczek - powodując silne opuchnięcie gardła niesie niebezpieczeństwo uduszenia. Tak dochodzi do ponad połowy zgonów wywołanych używaniem lotnych substancji odurzających. Zaburzenia rytmu pracy serca aż do całkowitego zatrzymania to ryzyko stosowania aerozoli i nie tylko, gdyż dużo lotnych substancji odurzających powoduje niemiarowość i zmniejsza wydolność pracy serca. Do śmierci może również dojść na skutek urazów będących następstwem niebezpiecznych zachowań. Znane są przypadki spalenia (w związku z równoczesnym paleniem papierosów), uduszenia (gdy dochodzi do utraty przytomności podczas wdychania z torebki nałożonej na twarz) czy wreszcie wypadków w ruchu ulicznym (w wyniku nie dających się przewidzieć zmian w zachowaniu). Kokaina Opis W Ameryce Południowej Indianie żuli liście krzewu Erythroxylon coca w celu zwiększenia wydolności fizycznej, zmniejszenia głodu i podniesienia nastroju. W 1860 r. wyizolowano z liści tej rośliny alkaloid i nazwano kokainą. W 1884 r. użyto po raz pierwszy kokainy jako środka znieczulającego miejscowo. Przełom XIX i XX wieku przyniósł rozwój narkomanii kokainowej. Zastosowanie w medycynie Kokaina podana ogólnie charakteryzuje się silnym działaniem pobudzającym - wprowadzającym układ nerwowy w stan nadaktywności. Podana miejscowo wykazuje właściwości znieczulające. I tu znalazła zastosowanie w opiece medycznej. Obecnie jednak ze względu na uboczne toksyczne skutki, kokaina jest zastępowana przy miejscowym znieczulaniu przez nowe, syntetyczne, mniej szkodliwe środki. Jednak, w okulistyce i otorynolaryngologii jest nadal stosowana w postaci roztworu jako miejscowy środek znieczulający. Działanie fizjologiczne kokainy opóźnia objawy zmęczenia, zmniejsza potrzebę odżywiania się i snu zaburza pracę serca (na początku następuje zwolnienie, a następnie przyspieszenie akcji serca) silnie rozszerza źrenice doprowadza do pobudzenia psychoruchowego powoduje wzrost ciśnienia krwi i przyspieszenie oddechu 13 większe dawki mogą spowodować drżenie mięśniowe i wzrost temperatury ciała po jednorazowo przyjętej dawce euforia trwa do 30 minut, rzadko dłużej Odczucia subiektywne Pozornie "pozytywne" efekty działania silna euforia intensywne poczucie mocy wewnętrznej (siły fizycznej i umysłowej) pobudzenie ruchowe i podniecenie seksualne poczucie wyższości i odsunięcie poczucia lęku czas reakcji psychicznej ulega skróceniu - przyspieszeniu ulegają procesy myślowe zanik zdolności odczuwania przykrych wrażeń Negatywne efekty działania brak krytycyzmu co do własnych możliwości i zachowań niepokój i napięcie bezsenność załamanie nerwowe urojenia o nieprzyjemnej treści Powrót do spisu treści Formy występowania i sposoby przyjmowania Kokaina występuje zasadniczo jako krystaliczny biały proszek. Przyjmowana jest zazwyczaj wziewnie do nosa, gdzie jest wchłaniana przez śluzówkę i niemal natychmiast wywołuje wpływ na ośrodki przyjemności w mózgu (po pewnym czasie dochodzi do uszkodzenia przegrody nosa i martwicy). Bywa też wcierana w dziąsła lub w środek małżowiny usznej. Podawana doustnie działa znacznie słabiej, jednocześnie znieczulając błonę śluzową żołądka i znosząc w ten sposób uczucie głodu. Stosowana na błonę śluzową języka powoduje porażenie zakończeń smakowych. Kokaina jest także palona poprzez dodanie jej do papierosów lub do skrętów z marihuany. Iniekcje (zastrzyki) należą raczej do rzadkości. Crack jest krystaliczną formą kokainy. Ma postać białych kawałeczków przypominających płatki mydlane, jasnobrązowych kuleczek - pakowanych często do fiolek. Zażywany jest poprzez palenie (np. dodanie do papierosa zawierającego tytoń lub marihuanę); palony jest w fajce wodnej, specjalnie wydrążonych tulejkach albo podgrzewany na łyżce lub kawałku folii aluminiowej wdychając ulatniające się opary. Crack jest od 20 do 30 razy silniejszy niż będąca w nielegalnym handlu kokaina. Działa podobnie, lecz o wiele bardziej intensywnie. Pasta kokainowa jest pierwotnym produktem w procesie otrzymywania kokainy z liści koki. Środek ten jest zażywany wyłącznie poprzez palenie, a zawarte w nim substancje wykorzystywane w procesie przetwarzania liści, mogą w poważnym stopniu uszkodzić płuca. Właściwości uzależniające Uzależnienie psychiczne Zależność taka powstaje bardzo szybko z uwagi na atrakcyjne przeżycia towarzyszące działaniu kokainy na psychikę człowieka i złe samopoczucie po tym, gdy narkotyk przestaje działać. Uzależnienie fizyczne Brak jest dowodów na powstawanie takiej zależności wprost. Jednak objawy abstynencyjne związane z wyczerpaniem i depresją sprzyjają wytworzeniu się cyklu nałogowego. 14 Zjawisko tolerancji Nie zauważono powstawania i rozwoju zjawiska tolerancji w wyniku używania kokainy. Fakt, iż wielu jej użytkowników zwiększa dawki i częstotliwość ich zażywania wynika raczej z chęci nasilenia doznań euforycznych i przedłużenia czasu ich trwania. Zewnętrzne oznaki używania nadpobudliwość i wzmożona aktywność gadatliwość niepokój psychoruchowy zachowania agresywne rozszerzone źrenice, słabo reagujące na światło katar (w przypadku używania poprzez śluzówki nosa) czerwony nos z krostkami i objawami egzemy (zaczerwieniona, łuszcząca się skóra, swędzenie) Na co należy zwrócić uwagę biały proszek lub bezbarwne przezroczyste kryształy bez zapachu o gorzkim smaku rurki do wdychania oparów igły i strzykawki Nazwy slangowe koka, koks, gram, porcja, śnieg, charlie, biała dama, witamina C Szczególne zagrożenia i niebezpieczeństwa Silne wyniszczenie organizmu - spowodowane brakiem łaknienia, snu. Psychoza pokokainowa - postępowanie może stać się z czasem irracjonalne i dziwaczne; poczucie prześladowania i inwigilowania będzie wykazywać bardzo wiele cech charakterystycznych dla psychozy. Zaburzenia i zmiany w osobowości, w tym zanik uczuć wyższych, przygnębienie z możliwością prób samobójczych. Przedawkowanie - objawy ostrego zatrucia występują w ciągu kilkudziesięciu minut od przyjęcia zbyt dużej dawki kokainy. Charakteryzują się one silnym lękiem połączonym z urojeniami i zaburzeniami świadomości oraz wybitnie nasilonym pobudzeniem ruchowym (od miotania się do konwulsji). Towarzyszy temu wysokie ciśnienie krwi i płytki, przyspieszony oddech. LSD Opis LSD to środek z grupy halucynogenów, związek kwasu lizergowego, powszechnie znany jako "kwas", powodujący omamy wzrokowe, słuchowe i dotykowe. LSD jest jednym z najtańszych i najszerzej dostępnych narkotyków. Praktycznie całkowicie wyparło ono inne psychodeliki. Od ponad dwudziestu lat jest to najpopularniejszy środek halucynogenny. Substancją aktywną w LSD jest dietyloamid kwasu lizergowego (LSD-25). Zastosowanie w medycynie Najpoważniejsze próby medycznego stosowania LSD dotyczyły psychiatrii, a dokładnie leczenia schizofreników. Niestety trudno znaleźć w literaturze wiarygodne opisy efektów terapeutycznych LSD w tym ujęciu, mimo iż w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych opublikowano ponad tysiąc badań dotyczących około 40 tysięcy pacjentów. Działanie fizjologiczne 15 zawroty głowy rozszerzenie źrenic i suchość w ustach drżenie mięśniowe i skurcze mięśni klatki piersiowej osłabienie i nudności kołatanie serca wzrost ciśnienia krwi zapis fal mózgowych (EEG) osoby znajdującej się pod wpływem LSD-25 przypomina stan pobudzenia i niepokoju rozszerzenie źrenic i silne poty to dodatkowe objawy fizyczne pojawiające się przy zatruciu LSD Długość działania Efekty zależą od ilości użytego LSD i osiągają szczyt w przeciągu okresu od jednej do trzech godzin po zażyciu środka. Halucynacje mogą trwać od 8 do 12 godzin. Odczucia subiektywne Osoba pod wpływem LSD jest bardzo podatna na każdy rodzaj sugestii, w szczególności autosugestię. Zarówno rodzaj halucynacji, jak i ich treść są uzależnione od nastawienia osoby zażywającej środek i od atmosfery, w której dochodzi do jego użycia. Pozornie "pozytywne" efekty działania Wywoływane przez LSD, pod względem psychicznym, objawy są bardzo różnorodne. Nie mniej jednak do najczęściej pojawiających się można zaliczyć: zmianę poczucia kształtów i barw niewyraźne widzenie całości i ostrzejsze widzenie kontrastów wyostrzenie słuchu poczucie obcości własnego ciała omamy, złudzenia i urojenia wzrokowe zmiany nastroju i euforię subiektywne poczucie wolniejszego upływu czasu gonitwę myśli i zmniejszenie zdolności krytycznego osądu. Czasem pojawia się uczucie lekkości, bądź przeciwnie - ociężałości. Przedmioty widziane po otwarciu oczu zwykle zdają się błyszczeć, a nawet najprostsze z nich nabierają niezwykłego znaczenia symbolicznego. Negatywne efekty działania problemy z zachowaniem równowagi i mówieniem zła ocena odległości oraz własnych umiejętności niespójność wypowiedzi zimne dłonie i stopy wymioty uczucie nacisku na klatkę piersiową ("ciasny sweterek") uczucie oszołomienia, osamotnienia depersonalizacja bezsenność panika, lęk, płacz, śmiech "złe podróże" (bad trip) - stany charakteryzujące się m.in. poczuciem utraty zmysłów, halucynacjami o bardzo przerażającej treści, nieprzyjemnymi doznaniami dotyczącymi własnego ciała Formy występowania i sposoby przyjmowania Najczęstszą formą tego psychodeliku są będące w nielegalnej dystrybucji kolorowe papierowe znaczki wielkości przedstawiające różne symbole graficzne - nasączone roztworem LSD. 16 Stosowane są one doustnie (ssanie lub włożenie pod język). LSD ma niezwykle niską dawkę efektywną: każdy znaczek zawiera ok. 0,003 g LSD. Prędkość działania LSD jest zależna od sposobu przyjęcia środka. I tak, brany doustnie (droga pokarmowa) przynosi efekty dopiero po ponad 40 minutach, u osób szczególnie wrażliwych - wcześniej, nawet po 15. Często jest przyjmowana poprzez włożenie pod język, a więc wchłaniana przez dziąsła. LSD może być również, co jest szczególnie niebezpieczne, włożona pod powiekę oka. Właściwości uzależniające Uzależnienie psychiczne Występuje raczej rzadko - tylko wyjątkowo prowadzi do nieodpartej chęci ponownego przyjęcia. Uzależnienie fizyczne Brak możliwości fizycznego uzależnienia - niezależnie od częstotliwości przyjmowania, organizm nie włącza LSD do metabolizmu. Nie zaobserwowano, oprócz uczucia ospałości i czasem przygnębienia, żadnych objawów abstynencji po odstawieniu LSD. Zjawisko tolerancji Zauważono, że częste używanie LSD powoduje nieznaczny wzrost tolerancji. Wzrost ten waha się w granicach od 15 do 25%. Zewnętrzne oznaki używania rozszerzone źrenice i słaba ich reakcja na światło dziwne, nieracjonalne wypowiedzi wesołkowatość i bełkotliwa mowa brak koordynacji ruchowej i widoczne zaburzenie orientacji przestrzennej Na co należy zwrócić uwagę bibułka nasączana roztworem cukier w kostkach opłatki małe tubki z płynem silny zapach potu Nazwy slangowe kwas, kwach, kwasik, papierek, krysztatek, kamyczek, trip, ejsid, tejbs, listek nazwy własne bibułek z kolorowym nadrukiem, np. Asterix Szczególne zagrożenia i niebezpieczeństwa Mimo, że zazwyczaj osoba odurzona LSD zdaje sobie sprawę z tego, że jest pod wpływem halucynacji - niebezpieczeństwo dla życia i zdrowia może wynikać z nieracjonalnego zachowania się: błędnej oceny odległości, czasu i własnych możliwości. Ciągłe zażywanie LSD powoduje uszkodzenia mózgu oraz zmiany chromosomalne. Szczególnie przy stosowaniu zbyt dużych dawek mogą pojawić się poważne urojenia, które wpływając na zachowanie zagrożą bezpieczeństwu odurzonej osoby. W przypadku używania LSD, u niektórych osób może mieć to wpływ na wyzwalanie się stanów psychotycznych (indukcja schorzeń psychiatrycznych) a także na występowanie tendencji samobójczych. Flashback - możliwość ponownego, chwilowego wystąpienia wrażeń i halucynacji doznanych podczas odurzenia mająca miejsce w pewnym odstępie czasowym od momentu odurzenia (nawet po kilku tygodniach czy miesiącach). Przedawkowanie ze śmiertelnym skutkiem nie jest możliwe - nie występuje zagrożenie życia bezpośrednio ze strony samej substancji chemicznej. 17 Marihuana i haszysz Opis Marihuana i haszysz wyrabiane są z konopi indyjskich (Cannabis sativa L.), rosnących w południowo-wschodniej Azji, w rejonie Morza Śródziemnego, w Ameryce Środkowej i Południowej. Można je również hodować w klimacie umiarkowanym. Zawierają kilkadziesiąt aktywnych biologicznie substancji, z których najważniejszymi są tetrahydrokanabiole (THC). Są to najbardziej rozpowszechnione, a tym samym najczęściej używane narkotyki w Polsce i na świecie. W niektórych krajach preparaty konopi są legalizowane i dopuszczane do oficjalnego obrotu. Przykładem jest ustawodawstwo holenderskie. Powodem łagodnego podejścia do tych środków jest przekonanie o relatywnie niskich szkodach zdrowotnych i społecznych związanych z ich używaniem. Zastosowanie w medycynie Współcześnie potwierdzono przede wszystkim działanie THC powodujące obniżenie ciśnienia śródgałkowego, działanie przeciwwymiotne i przeciwdrgawkowe. W niektórych krajach marihuana jest przepisywana osobom terminalnie chorym. Działanie fizjologiczne W zależności od warunków konopie mogą działać jako środek pobudzający, uspokajający, znieczulający lub lekko halucynogenny. Lecz mimo nadawania preparatom konopi właściwości halucynogennych, symptomy używania bardziej zbliżone są do obserwowanych po alkoholu niż po halucynogenach. Przy zażywaniu preparatów konopi obserwuje się m.in. następujące objawy: wzrost ciśnienia krwi i przyspieszone tętno wysuszenie śluzówek jamy ustnej, czasami ataki kaszlu przekrwienie gałek ocznych, spojówek, niekiedy obrzęk powiek pocenie się zwiększenie apetytu bóle i zawroty głowy zaburzenia koordynacji ruchowej, uwagi i możliwości uczenia się zaburzenia pamięci ogólnie gorszą sprawność psychofizyczna (wzrost urazowości) Długość działania 1-3 godzin Odczucia subiektywne Doznania wynikłe z przyjęcia THC zależą od cech osobowości danego człowieka, wielkości dawki, drogi przyjęcia, stanu emocjonalnego w momencie przyjęcia, obecności innych ludzi oraz od współdziałania tej substancji z innymi (np. z alkoholem). Przetwory konopi indyjskich używa się najczęściej w celu intensyfikowania przyjemności. Wywołują uczucie euforii. Skutki jednorazowego przyjęcia Wyróżnia się następujące fazy działania THC, między którymi występują okresy uspokojenia i "wyciszenia psychicznego": faza dobrego samopoczucia i euforii z wielomównością faza nadwrażliwości zmysłowej, zwłaszcza słuchu i wzroku z zaburzeniami poczucia czasu i przestrzeni, niekiedy napadami ostrego lęku faza ekstatyczna faza snu i przebudzenia Powyższe fazy nie zawsze ujawniają się w pełni. 18 Pozornie "pozytywne" efekty działania obniżenie się progu percepcji (szczególnie słuchowej) - wzrost wrażliwości zmysłów odprężenie i poczucie spokoju zmiana poczucia mijającego czasu: jest on określany jako rozciągnięty i mijający wolniej zwiększenie odczucia przyjemności seksualnych optymizm i podniesiona samoocena poczucie absurdu Negatywne efekty działania skłonność do ulegania sugestiom zagubienie nieracjonalne myśli zwiększone napięcie i niepokój pogorszenie pamięci przyspieszone tętno zawroty głowy apatia lęki i urojenia niemożność skupienia uwagi na wielu rzeczach jednocześnie Formy występowania i sposoby przyjmowania Formy występowania Marihuana - susz z liści konopii (0,5-5% THC) Haszysz - żywica krzewu konopii (2-19% THC) Olej haszyszowy - żywica konopii rozpuszczana np. eterem (10-30% THC) W wyniku prowadzenia genetycznych modyfikacji opracowano nowe odmiany konopi. Preparowana z nich marihuana (tzw. skun) może zawierać nawet do 15% THC. Najczęściej stosowaną formą przyjmowania preparatów konopi jest ich palenie ("skręty", fifki, fajki, itp.). Właściwości uzależniające Uzależnienie psychiczne Może występować po pewnym czasie używania. Uzależnienie fizyczne Nie występuje. Tolerancja odwrotna Oznacza to, że przy systematycznym przyjmowaniu THC dochodzi do nadwrażliwości na ten związek. Zewnętrzne oznaki używania słodkawa woń oddechu, włosów i ubrania gadatliwość i wesołkowatość, stany euforyczne przekrwione oczy kaszel zwiększone łaknienie, apetyt na słodycze ogólne podniecenie i nadczynność psychoruchowa zaburzenia koordynacji ruchowej zaburzenia orientacji przestrzennej Na co należy zwrócić uwagę zapach palonych liści 19 brązowo-szare nasionka w kieszeniach lub w podszewce bibuła papierosowa zielony tytoń blade palce Nazwy slangowe dżoint, skręt, blant, ziele, zielsko, zioło, grass, marycha, trawa, hasz, marycha, maryśka, skun, gandzia, samosieja, afgan, kolumbijka Szczególne zagrożenia i niebezpieczeństwa Zespół amotywacyjny - stan związany z regularnym i długotrwałym przyjmowaniem konopi charakteryzujący się zmniejszoną energią, zmniejszoną dążnością do osiągnięć, apatią, skróconym czasem skupienia uwagi, nieadekwatną oceną sytuacji, a przede wszystkim z upośledzoną zdolnością do komunikowania się z innymi. Eskalacja używania innych (nielegalnych) środków odurzających, co może mieć także związek z otwarciem dostępu do innych, bardziej wyniszczających narkotyków (np. w ramach "oferty" dealera sprzedającego marihuanę). U niektórych osób może dojść po dłuższym czasie systematycznego używania THC do indukcji schorzeń psychiatrycznych. Podczas palenia preparatów konopi jego aktywne składniki docierają łatwo i szybko przez drogi ddechowe do krwiobiegu, a następnie z krwią do mózgu. Dym działa szkodliwie na cały układ oddechowy. W wyniku nadużywania konopi moe dojść do osłabienia zdolności przyswajania nowych informacji. Osłabienie pamięci związane z przyjmowaniem narkotyku, z całą pewnością odbija się negatywnie na wynikach w nauce. Śmiertelne przedawkowanie THC jest praktycznie niemożliwe. Używanie preparatów konopii uważa się często za furtkę do zażywania innych narkotyków! Opiaty Opis Do opiatów zalicza się substancje otrzymywane z przetworów maku lekarskiego (np. "kompot" uzyskiwany domowym sposobem ze słomy makowej) jak i również syntetyczne środki przeciwbólowe, działające na receptor opiatowy. Należą do nich: opium, morfina i heroina (również w postaci do palenia, znana pod slangową nazwą: brown sugar). Do grupy tej należy również metadon doustny, syntetyczny narkotyk, używany od lat 60-tych jako substytut heroiny, stosowany w lecznictwie w leczeniu narkomanów przyjmujących narkotyki drogą iniekcji (zastrzyków). Powyższe substancje, a zwłaszcza heroinę, uważa się za najbardziej uzależniające znane człowiekowi narkotyki. Zastosowanie w medycynie Morfina znalazła zastosowanie jako silny środek przeciwbólowy m.in. w leczeniu bólu występującego w: zawale mięśnia sercowego niedokrwieniu mięśnia sercowego ciężkich urazach klatki piersiowej z uszkodzeniem oskrzeli i płuc w zespołach bólowych przebiegających z męczącym, suchym kaszlem (np. na skutek wciągnięcia opłucnej w proces chorobowy), w leczeniu bólów nowotworowych. Metadon jest stosowany w kuracji substytucyjnej, prowadzonej w ramach specjalnych programów dla osób uzależnionych od morfiny i heroiny; również jako lek drugiego rzutu w zwalczaniu silnych bólów okołooperacyjnych i nowotworowych. Działanie fizjologiczne zmniejszenie łaknienia przesunięcie (podwyższenie) granicy bólu 20 osłabienie i potliwość obniżenie ciśnienia krwi oraz (w nieznacznym stopniu) temperatury ciała zaparcia i kłopoty z oddawaniem moczu impotencja zwężenie źrenic i osłabienie ich zdolności do reagowania na światło Długość działania 6-12 godzin (heroina) 24-36 godzin (metadon) Skutki przewlekłego przyjmowania wyniszczenie fizyczne i psychiczne uszkodzenie narządów miąższowych przewlekłe zaparcia zaburzenia menstruacji zaawansowana próchnica zębów zmiany zapalne skóry zanik żył powierzchniowych Odczucia subiektywne Pozornie "pozytywne" efekty działania euforia (błogostan) i uczucie odprężenia poczucie wewnętrznego zadowolenia i spokoju Negatywne efekty działania zmniejszenie uczucia głodu, bólu i potrzeb seksualnych niepokój ruchowy lub spowolnienie psychoruchowe i senność subiektywne odczuwanie ciepła przy niewielkim obniżeniu temperatury ciała zmniejszenie czynników motywacyjnych apatia i wypalenie emocjonalne postawa obronna i wycofująca Szczególnie nieprzyjemne efekty mogą wystąpić w trakcie pierwszych prób zażywania opiatów - głównie zaburzona zostaje praca przewodu pokarmowego. Formy występowania i sposoby przyjmowania Opium (zawiera wiele alkaloidów opiatowych) ciemnobrązowy proszek lub bryłki tabletki przeźroczyste kryształki roztwór w ampułkach proszek w kolorze od białego do brązowego Na czarnym rynku istnieją dwa rodzaje nielegalnej heroiny: o brown sugar, która ma postać brązowych bądź różowych granulek lub proszku; jest ona rafinowana w Azji. Morfina Heroina 21 o biała heroina, otrzymywana z morfiny ma postać drobnego, białego proszku Kolor sprzedawanej na ulicy heroiny zależy także od domieszek innych narkotyków lub substancji mających po prostu zwiększyć jej wagę i objętość. "Kompot" - polska heroina. Specyfik zawierający alkaloidy opium z przewagą morfiny, kodeiny i heroiny. Lekko oleisty płyn, w kolorze: od słomkowego do brązowego przechowywany z reguły w strzykawkach lub w małych plastikowych buteleczkach. W zależności od formy narkotyku, uwarunkowań środowiskowych i czynników ekonomicznych istnieje wiele sposobów przyjmowania opiatów. Heroina, najczęściej używany nielegalnie alkaloid opiatowy, jest przyjmowana trzema drogami: wdychanie oparów z podgrzewanej folii metalowej wciąganie przez śluzówki nosa (sniff) iniekcje - najczęściej dożylne Właściwości uzależniające Uzależnienie psychiczne Dochodzi do niego stosunkowo szybko - na skutek przyjemnego błogostanu w jaki wprowadzahą opiaty, niemal natychmiast pojawia się potrzeba ponownego przeżycia tego stanu. Uzależnienie fizyczne Występuje bardzo szybko i pojawia się niezależnie od rodzaju alkaloidu opiatowego i sposobu jego używania. Następstwem są przykre objawy abstynencyjne po odstawieniu narkotyku - szereg dolegliwości, z których najbardziej charakterystyczne to: "gęsia skórka" łzawienie oczu, wysięk z nosa, kichanie rozszerzenie źrenic nudności, wymioty obniżenie ciśnienia krwi bóle brzucha, biegunka dolegliwości bólowe (bóle stawowo-mięśniowe) zwłaszcza kończyn dolnych i kręgosłupa zaburzenia snu i utrata łaknienia zmiany nastroju - od przygnębienia i apatii do drażliwości i napadów złości głód psychiczny narkotyku - poszukiwanie i dążenie do zdobycia opiatów Zjawisko tolerancji Potrzeba zwiększania dawki, aby uzyskać na pożądanym poziomie efekt działania narkotyku - to powszechne zjawisko wśród uzależnionych od opiatów. Czynnikiem, który je ogranicza to koszty finansowe związane z podniesieniem dawki. Zewnętrzne oznaki używania opiatów zamroczenie ślady wkłuć na ciele szklane, wodniste oczy zwężone źrenice brak apetytu krople krwi na rękawach katar niemiły zapach w pomieszczeniu Na co należy zwrócić uwagę igły, strzykawki brązowe watki, kapsle, nakrętki, łyżki rurki do wdychania oparów 22 naczynia pokryte brudnym nalotem osmalone sreberka torebki z brunatnawym proszkiem słoma makowa Szczególne zagrożenia i niebezpieczeństwa Przedawkowanie o depresja oddechowa o sinica (najpierw sinienie ust i opuszków palców) o krańcowa senność o wiotczenie mięśni szkieletowych - nienaturalne rozluźnienie o zimna, wilgotna i lepka skóra o zwolniona akcja serca i niskie ciśnienie krwi o śpiączka i zgon - powodem śmierci jest ostra niewydolność oddechowa W przypadku przedawkowania najważniejsze jest podtrzymanie oddechu (sztuczne oddychanie) oraz wezwanie karetki pogotowia. Ryzyko transmisji chorób zakaźnych (szczególnie HIV/AIDS i wirusowego zapalenia wątroby) w związku z iniekcyjną drogą przyjmowania. Intesywność uzależnienia, szczególnie w przypadku heroiny, bardziej niż w przypadku jakiegokolwiek innego narkotyku prowadzi do całkowitego podporządkowania życia nałogowi i jego podtrzymania. Skutki takiego stanu odczuwane są wyraźnie w każdej dziedzinie życia osoby uzależnionej. Opiaty obniżając napięcie emocjonalne sprawiają, że osoby przyjmujce je nie czują dyskomfortu swojej, pogarszającej się sytuacji. Sterydy anaboliczne Opis Głównym powodem zażywania sterydów jest chęć zwiększenia siły, kondycji i poprawienia wyglądu poprzez przyrost masy mięśniowej. Sposoby przyjmowania Sterydy anaboliczne przyjmowane są doustnie w postaci tabletek, kapsułek, koktajli lub w postaci iniekcji (zastrzyków) dożylnych. Zewnętrzne oznaki używania poprawa nastroju przypływ energii poczucie siły i kondycji nerwowość, impulsywność, agresywność zmiany skórne (plamy, zaczerwienienia) obrzęk twarzy, przerost żuchwy zaburzenia równowagi hormonalnej 23 Na co należy zwrócić uwagę szybki przyrost masy mięśniowej, nieproporcjonalny do czasu poświęcanego ćwiczeniom na siłowni Nazwy slangowe koks, deka, wino, metka, mietek, omka, omen, prima, teściu Szczególne zagrożenia i niebezpieczeństwa Długotrwałe przyjmowanie sterydów anabolicznych może prowadzić do: o ciężkich uszkodzeń narządów wewnętrznych (wątroby, nerek, serca) o osłabienia popędu płciowego o uszkodzenia chromosomów Sterydy powodują także zaburzenia psychiczne o różnym nasileniu: rozdrażnienie, nerwowość, agresję, lęk, panikę, urojenia prześladowcze, depresję z myślami samobójczymi. Meskalina Meskalina- substancja o silnym halucynogennym działaniu z grupy fenyloalkiloamin. Występuje w kaktusach meksykańskich gatunku anthalonium. Tubylcy z rośliny tej przygotowali narkotyk. Jest potencjalnym psychotoksycznym BST. Jednorazowe dawki 50-200 mg wywołują psychozy trwające 1-2 godzin. Początkowymi objawami są chorobliwe gadulstwo i podwyższona aktywność motoryczna. Następnie pojawiają się bóle i zawroty głowy, potliwość i rozszeżenie źrenic. Większe dawki powodują wystąpienie halucynacji wzrokowych, rzadziej słuchowych. Zatruty wykazuje pełną świadomość. Halucynacje są przyjemne i niezwykle barwne, połączone z utratą poczucia czasu i przestrzeni oraz stanami nadmiernej wesołości. Stan psychozy może trwać 6-24 godzin. Dawki powodujące halucynacje są bliskie śmiertelnym. Śmierć następuje w wyniku paraliżu układu oddechowego.LD50*2 dla szczura przez przewód pokarmowy wynosi 157 mg/kg. Inne Około 5 procent dzisiejszej młodzieży używa narkotyków innych niż heroina, takich jak: kodeina, morfina,Dilaydid, paregoric, Demerol i Percodan; halucynogenów innych niż marihuana, jak PCP (angel dust), grzyby (psilocybin); środków uśmierzających takich, jak: wodzian chloralu, Noctec, Somnos, Nembutal, Seconal i Quaalude; środków uspokajających takich, jak: Valium i Miltow; oraz nowości takie, jak: ekstaza, China White i ice. Substancje te rzadko bywają głównym narkotykiem nastolatków. Używane są raczej okazjonalnie jako coś specjalnego, a czasem jako dodatek do alkoholu czy marihuany. PCP, środki uśmierzające i uspokajające mogą nasilić działanie alkoholu i heroiny, aż do wystąpienia nieodwracalnej śpiączki lub śmierci. Natomiast kokaina osłabia odurzające efekty alkoholu i heroiny, pozwalając zwiększać dawki obu środków. Jest to jednak skutek krótkotrwały; w jednej chwili u osoby pozornie trzeźwej mogą wystąpić objawy oszołomienia- czasem niebezpiecznego, a nawet śmiertelnego. Popularność większości tych okazjonalnie używanych narkotyków wydaje się spadać. Wyjątkiem są nowo wytwarzane środki, na które popyt chyba wzrasta, szczególnie wśród studentów wyższych uczelni. Są to substancje syntetyczne wielokrotnie silniejsze niż kokaina czy heroina. Otrzymywane są w nielegalnych laboratoriach z łatwo dostępnych składników chemicznych, a koszt ich produkcji nie jest wysoki. Najpopularniejszym z nich jest obecnie MDMA, czyli ekstaza, która jak kokaina powoduje nagły przypływ euforii oraz jak halucynogen LSD daje poczucie rozszerzenia umysłu. China White, od tysiąca do dwóch tysięcy silniejsza niż heroina, jest formą Fentanylu, środka znieczulającego używanego podczas długich operacji chirurgicznych. Najświeższa nowość, metamfetamina, zdobyła ostatnio powodzenie w zachodniej części kraju i zaczyna osiągać ogólna popularność. Metamfetaminę, nadający się do palenie, szybko działający stymulant (zwany ice), uważa się za przyczynę wzrostu liczby zgonów oraz zatruć wymagających interwencji lekarskiej. Nielegalne labolatoria nie przestrzegają ostrych reżimów jakościowych. Kilka lat temu zanieczyszczona partia substancji zwanej MPTP pozostawiła wiele osób z objawami choroby Parkinsona. Jednak nawet w najczystszej postaci narkotyki te nie mogą być uważane za bezpieczne. Badanie wskazują, że ekstaza nawet w małych dawkach, powoduje uszkodzenia komórek mózgowych u zwierząt. W krajach europejskich uznawano ją za środek nielegalny. Potrzeba jeszcze wielu badań, by stwierdzić, jak i dlaczego te labolatoryjnie wytwarzane narkotyki powodują szkody w organizmie. Obecnie jest już jednak jasne, że nie są one nieszkodliwe, jak kiedyś uważano. 24 Leki uspokajające i psychotropowe, liczne związki chemiczne i preparaty farmaceutyczne, których wspólną cechą jest działanie na ośrodkowy układ nerwowy, ze szczególnym specyficznym wpływem na sferę psychiczną kory mózgowej, mającym charakter albo uspokajający i kojący, albo pobudzający aktywność i przeciwdepresyjny, albo odurzający. Poza tym wpływają w mniejszym lub większym stopniu na czynności wegetatywnych ośrodków podkorowych. Pod względem częstości zatruć lekami leki uspokajające i psychotropowe zajmują drugie miejsce (po lekach nasennych). Zwykle są one też przyczyną zatruć mieszanych. Leki nasenne (barbiturany) w małych dawkach działają uspokajająco, toteż podział całej tej grupy na poszczególne rodzaje wg właściwości chemicznych i farmakodynamicznych nie jest ścisły. Przeważnie wyróżnia się środki halucynogenne, leki neuroleptyczne, trankwilizatory oraz leki psychotoniczne z podziałem na psychoenergizujące i przeciwdepresyjne. Środki halucynogenne Związki pochodzenia roślinnego i częściowo syntetycznego, używane jako środki odurzające. Należą tu: LSD (delizyd, lizergid) związek kwasu lizergowego otrzymany syntetycznie z jednego z alkaloidów sporyszu , meskalina - alkaloid wyizolowany ze specjalnego gatunku kaktusa, haszysz - żywica z kwiatów i liści konopi indyjskich, marihuana - odmiana haszyszu, harmina alkaloid otrzymywany z ruty stepowej. Wymienione wyżej związki wywołują stany odurzenia podobnego jak w chorobach psychicznych (psychozach), z omamami (halucynacjami) wzrokowymi i słuchowymi. Dla LSD charakterystyczne są, oprócz omamów, pobudzenie, zmiany nastroju od euforii do depresji, dezorientacja w czasie, zmiany osobowości (depersonifikacja). Działając na ośrodki podkorowe, LSD wywołuje trudności mowy (dyzartria), niezborność ruchów, drżenie mięśni lub drgawki, ruchy mimowolne kończyn, kołatanie i bóle serca, zaczerwienienie twarzy, uczucie gorąca lub dreszcze. Ciśnienie tętnicze i oddech zmieniają się w zależności od dawki i osobniczych właściwości zatrutego. Objawy rozwijają się stopniowo - najpierw występują zaburzenia wegetatywne (po 20-30 min.), a później psychiczne (po 40-60 min.), z największym ich nasileniem po 2-3 godz., lecz z możliwością częściowego utrzymywania się do kilku dni. Działanie toksyczne od 0,02 mg (!). Meskalina powoduje barwne wizje, rozdwojenia osobowości, zmianę poczucia czasu, wzrost wrażliwości zmysłów, jednak bez pobudzenia. Zatruci zachowują się spokojnie, są zamknięci w świecie swych fantastycznych wizji. Pierwsze objawy po przyjęciu są nieprzyjemne - nudności, ucisk i zawroty głowy. Odurzenie pojawia się po 1-2 godz. Dawka toksyczna ok. 0,1 g. Haszysz wywołuje euforię, zamęt myślowy, uczucie lekkości, impulsywność, dezorientację w czasie i przestrzeni, stan pobudzenia motorycznego, potem senność i uczucie zapadania w omdlenie, wreszcie sen. Dawka toksyczna wynosi ok. 0,2 g. Odurzenie trwa kilka godz. Harmina wywołuje oszołomienie z uczuciem złości. Z tego powodu nazywana jest jadem agresji. Po okresie pobudzenia z halucynacjami i niekiedy drgawkami następuje ograniczenie świadomości z marzeniami i obniżeniem napięcia mięśni gładkich i szkieletowych. Leki neuroleptyczne (psychoplegiczne, "duże" trankwilizatory) Są to nowoczesne, przeważnie syntetyczne leki, stosowane w leczeniu psychoz i nerwic, niektóre także w leczeniu choroby nadciśnieniowej. Pod względem budowy chemicznej tworzą kilka grup różnych związków: fenotiazyny (Fenactil, Promazin, Diphergan, Thioridazin, Pernazinum, Triphenol) i pokrewne (Haloperidol, Taractan) oraz alkaloidy pochodzące z krzewu rauwolfii (Raupasil, Reserpin, Serpasil, Serpadex). Związki powyższe hamują swoiste czynności życiowe komórek, zwłaszcza ośrodkowego układu nerwowego, wpływając na ich procesy oddechowe. W dawkach leczniczych działają silnie uspokajająco, obniżają aktywność umysłową i ruchową oraz reakcje emocjonalne. Usuwają uczucie lęku, niepokoju, agresywności, pobudzenia ruchowego (drgawki). Poprzez ośrodki wegetatywne obniżają ciśnienie tętnicze i hamują wymioty. Choć same nie działają narkotycznie, potęgują działanie narkotyków, środków przeciwbólowych, środków usypiających i alkoholu etylowego. Objawami przedawkowania (przewlekłego zatrucia) są suchość w ustach, zawroty głowy, senność i zaburzenia ruchowe, wskazujące na uszkodzenie układu pozapiramidowego mózgu (charakterystyczna maskowata twarz, wysunięcie języka, ślinienie, drżenie kończyn i pochylenie do przodu). 25 Po zażyciu pochodnych fenotiazynowych wystepuje sztywność, a po alkaloidach rauwolfii drżenie. Po fenotiazynach może ponadto wystąpić żółtaczka i agranulocytoza. W zatruciu ostrym drogą doustną zarówno po preparatach fenotiazynowych i pokrewnych, jak i po rezerpinie (Raupasil i in.) objawy występują po okresie utajenia, trwającym godzinę lub dłużej - stopniowo rozwija się stan śpiączkowy ze spadkiem ciśnienia, słabo wyczuwalnym tętnem, obniżeniem temperatury ciała, zwolnionym, płytkim lub nieregularnym oddechem. W zatruciu fenotiazynami występują ponadto skurcze mięśni twarzy, kręcz szyi, ruchy mimowolne palców, drżenie mięśniowe, osłabienie lub zniesienie odruchów ścięgnistych i skórnych, niemiarowość i przyspieszenie tętna, zatrzymanie moczu. Po rezerpinie natomiast - zaczerwienienie skóry, obrzęk i przekrwienie błony śluzowej nosa i spojówek, zwolnienie tętna, wzmożenie perystaltyki (biegunka). Zasadnicze niebezpieczeństwo w ostrym zatruciu neuroleptykami to zapaść i niewydolność oddechowa. Leczenie - zaraz po zażyciu należy wywołać wymioty i/lub płukanie żołądka (w stanie śpiączkowym po intubacji), następnie podać środki przeczyszczające. Poziome ułożenie ciała, ochrona przed utratą ciepła. Trankwilizatory (ataractica, relaxantia) Należą tu bardzo liczne i bardzo rozpowszechnione środki stosowane w leczeniu nerwic i w doraźnym usuwaniu objawów zdenerwowania, lęku i napięcia. Wytwarzanymi w Polsce preparatami tego rodzaju są Hydroxyzinum, Trioxazin i benzodiazepiny (Clonazepam, Clorazepate, Elenium, Medazepam, Oxazepam, Relanium, Signopam). Działają podobnie jak neuroleptyki odprężająco i przeciwlękowo, jednak słabiej uspokajająco (w mniejszym stopniu obniżają aktywność psychiczną i patologiczne reakcje). Zatrucie ostre spotyka się po bardzo dużych dawkach (kilkunastu gramów) tych leków, przyjmowanych w zamiarze samobójstwa. Zatrucie objawiać się może odrętwieniem, zamroczeniem, sennością lub nawet śpiączką z zaburzeniami oddechu, osłabieniem lub zniesieniem odruchów, spadkiem ciśnienia tętniczego, zwiotczeniem mięśni. Niekiedy w stanie zamroczenia może wystąpić pobudzenie ruchowe, a nawet drgawki epileptyczne (padaczka). Temperatura bywa często podwyższona. Leczenie - leki neuroleptyczne. Leki psychoenergizujące (psychoenergica, psychostimulantia, excitantia) Nazwa obejmuje wszystkie leki o pobudzającym działaniu psychotropowym. Dawno znanymi i tradycyjnie w tym celu używanymi lekami są: kofeina (alkaloidy), kardiazol, amfetamina i strychnina. Większe znaczenie w toksykologii mają - ze względu na zatrucia przewlekłe (nadużywanie) i zatrucia ostre (samobójcze) nowoczesne preparaty pobudzające korę mózgową i układ sympatyczny (autonomiczny układ nerwowy), jak amfetamina (Psychedrinum), fenmetrazyna (Preludin), Centrophenoxin, Pemolinum i Bimanol. Zatrucie ostre (powyżej 30 mg amfetaminy) objawia się bardzo silnym pobudzeniem, niepokojem, drgawkami, przyspieszeniem tętna, podwyższeniem ciśnienia tętniczego i temperatury ciała, dusznością, rozszerzeniem źrenic, bezsennością. Po bardzo dużych dawkach (powyżej 100 mg) powyższe objawy przechodzą w stan zupełnego wyczerpania z utratą świadomości, zwolnieniem czynności serca, spadkiem ciśnienia, porażeniem zwieraczy i krwiomoczem. Śmierć następuje wskutek wstrząsu lub porażenia ośrodka oddechowego (depresja oddechowa). Leczenie - płukanie żołądka z dodatkiem węgla, środki przeczyszczające, zapewnienie całkowitego spokoju. Fizostygmina znosi objawy pobudzenia układu współczulnego. Leki przeciwdepresyjne (thymoleptica) Należą tu imipramina (Melipramin, Tofranil), amitryptylina, nialamid (Nuredal), fluoksetyna (Prozac). Działanie przeciwdepresyjne tych leków polega na zniesieniu zahamowań czynności psychicznych bez pobudzenia, u chorych z depresją poprawiają nastrój, równocześnie raczej uspokajają. Objawy przedawkowania imipraminy przypominają przedawkowanie pochodnych fenotiazyny. W ostrym zatruciu obserwowano podniecenie ogólne i drgawki, później śpiączkę ze zniesieniem odruchów, spadkiem ciśnienia tętniczego, rozszerzeniem źrenic. Śmierć następuje przy występowaniu drgawek padaczkowych. Do objawów ubocznych przy leczeniu nialamidem należą przełomy nadciśnieniowe, zaburzenia rytmu serca, zaburzenia widzenia, różnorodne i zmienne zaburzenia nerwowe, ruchowe i czuciowe, uszkodzenie wątroby. Leczenie objawowe jak w zatruciach innymi lekami psychotropowymi. Fizostygmina częściowo hamuje objawy zatrucia na zasadzie antagonizmu farmakologicznego. 26 POROZMAWIAJMY O MARIHUANIE Wielu młodych ludzi sięga ostatnio po marihuanę jako niegroźny środek zmieniający nastrój. Trzeba o tym głośno powiedzieć, że ten modny narkotyk jest bardzo niebezpieczny! Po co młodzi ludzie sięgają po pierwszego skręta? Przez ciekawość? By zaimponować swą dorosłością? Przez swoją niewiedzę? Powszechnie wśród młodzieży uważa się marihuanę za środek niegroźny i nieuzależniający, mówią, że uzależnia tylko psychicznie i właściwie bliżej nie wiedzą co to znaczy. Przeprowadziłam rozmowę z Jackiem, który palił marihuanę przez 10 lat, obecnie od 7 lat nie pali. Agnieszka: Czy palenie marihuany jest uzależnieniem? Jacek: Tak. A: Co spowodowało sięgnięcie po pierwszego papierosa? J: Fascynacja narkotykami, palili moi idole: Hendrix, Joplin, byłem ciekawy marihuany, haszyszu, LSD. A: Co możesz powiedzieć o pozytywnych stronach palenia marihuany? J: Wtedy były zmiana nastroju, duża jakość kojarzenia, pobudzenie wyobraźni, percepcji, niesamowite wrażenia w odbieraniu kolorów, słuchaniu muzyki, totalny odlot. A: Kiedy uświadomiłeś sobie negatywne skutki palenia? J: Jakieś 4 lata po odstawieniu (na mityngach AN). Przedtem miałem już sporą wiedzę, wiedziałem, że w organizmie odkłada się THC, ale paliłem dalej, przerywałem i po miesiącu znów sięgałem. A: W którym momencie poczułeś brak kontroli? J: Od początku. A: Co się stało, że zgłosiłeś się po pomoc? J: Zgłosiłem się z problemem alkoholowym a przy okazji wyszedł problem palenia. A: Ile lat trwa twoje uzależnienie? J: 17. A: Czy "dno" alkoholika można odnieść do innych uzależnień? J: W zasadzie tak, chociaż to trochę bardziej pomieszane, w końcowej fazie palenia nic już nie cieszy, miałem stany depresyjne, myśli samobójcze, bezsenność. A: Co to jest proces trzeźwienia i kiedy się rozpoczyna? J: W pewnym momencie poczułem, że jestem chory i nie mogę sam sobie z tym poradzić, że muszę do kogoś pójść. A: Co było pomocne w zobaczeniu przez ciebie uzależnienia? J: To, że przestałem panować nad tym co robię. A: Czy to uzależnienie to ciężka choroba? J: Ciężkie uzależnienie przez swoją pozorną lekkość, takie bardziej subtelne. A: Jak długo pracujesz nad sobą? J: W czasie palenia już zdawałem sobie sprawę, walczyłem, po pięciu latach zacząłem myśleć o tym w kategoriach problemu. A: Jakie znaczenie w wyzwalaniu się z uzależnień mają inni ludzie, grupa? J: Są ważni, ale od mojej osobistej decyzji zależy, czy z tego skorzystam. Teraz zdaję sobie sprawę, że inni ludzie są potrzebni, w moim przypadku wspólnota. A: Czy lubisz siebie i innych ludzi? J: Tak. Kiedyś nie, paląc trawę wszystko można sobie wmówić, każdą teorię, osobowość jest plastyczna jak plastelina, przybiera każdą formę, można ją kształtować dowolnie, człowiek traci poczucie osobowości i własnej osoby. To jest na tamten czas "fascynujące". A: Czy człowiek uzależniony lubi siebie? J: Nie. A: Czy łatwo ci mówić o uczuciach? J: W tej chwili tak. Gdy zacząłem trzeźwieć, nie wiedziałem co czuję, przeżywałem skrajności uczuć. A: Co to jest wolność? J: Miałem teoretyczne podejście do życia, głosiłem wolnościowe hasła, teraz się nie zastanawiam, żyję tu i teraz, kiedyś myślałem że palenie marihuany to właśnie życie i wolność. A: Jaką rolę w twoim życiu odgrywa duchowość, Siła Wyższa? J: Dużą. Jest teraz podstawą, w chwilach zwątpienia odwołuję się do swojej Siły Wyższej. A: Czy znasz zdrowe sposoby poprawiania sobie nastroju? J: Jest wiele takich sposobów np. mityng, rozmowa z drugim człowiekiem, wyjazd w góry, czynny odpoczynek z synem. A: Co jest potrzebne do szczęścia i wolności. J: Kiedy znajduję się we właściwym miejscu i robię rzeczy, które w tej chwili są mi dane do zrobienia. 27 A: Co byś powiedział młodym ludziom rozpoczynającym palenie marihuany? J: Jakbym się zwracał do siebie sprzed iluś lat. Te wszystkie rzeczy, za którymi tak ganiłem, uważam teraz, że można je osiągnąć, nie za pomocą włamania z użyciem wytrycha czy łomu, ale dostaje się je w odpowiednim czasie, a jeżeli się nie dostaje, to znaczy, że nie są dane. Zadałam również po kilka pytań dotyczących palenia marihuany przedstawicielom bardzo młodego pokolenia. Zuzanna lat 21 - studentka filozofii Czy palenie marihuany jest uzależnieniem? Nie. Jak myślisz, dlaczego młodzi ludzie sięgają po marihuanę po raz pierwszy? Przez ciekawość. To zakazany owoc, ma dekadencki posmak. Jakie plusy ma dla ciebie palenie? - Podczas palenia nie piję alkoholu, który uzależnia dużo szybciej. Palenie powoduje bardzo przyjemny stan spokoju. Czy są minusy? Jakie? - Nie, marihuana nie jest zagrożeniem, wypaliłam pierwszego jointa, gdy miałam 14 lat, nie palę często. Czy chciałabyś, aby twoje dziecko paliło marihuanę? - Jeżeli moje dziecko miałoby po cokolwiek sięgać, czymś się wspomagać, wolę, żeby paliło marihuanę, niż brało amfetaminę lub piło alkohol. Marihuana powoduje stan wewnętrznego spokoju i trzeźwe odbieranie rzeczywistości. Zadałam te same pytania Marcinowi lat 18 - uczniowi L.O. i Kamilowi lat 14 - uczniowi kl. VII (po programie profilaktycznym). Marcin: Palenie marihuany nie jest uzależnieniem, ludzie sięgają po nią, ponieważ są namawiani przez innych. Ma dużo plusów - inna logika myślenia. Marihuana powinna być ogólnie dostępna. Kamil: Palenie marihuany jest uzależnieniem. Dzieci sięgają po nią, bo chcą się stać dorosłymi, z palenia nie ma żadnych korzyści, za to same minusy - uzależnienie, dochodzenie do narkotyków twardych, później śmierć, nie chciałbym, żeby moje dziecko paliło. Rozmawiała Agnieszka Kłosowska, Warszawa Oprac. na podstawie artykułu opublikowanego w kwartalniku wydawanym przez Komisję Edukacji w Fundacji im. Stefana Batorego. "Porozmawiajmy "Arka" Dziedzinie Alkoholizmu i nr o Innych marihuanie", 27/1999, Uzależnień Narkoman 1 "Mam 33 lata. Jestem narkomanem, od 10 lat nie biorę. Pierwszy raz wziąłem w wieku 16 lat. Namówili mnie koledzy w szkole. Może przez ciekawość, a nawet bardziej potrzebę akceptacji i bycia jak inni z paczki. Byłem zbuntowany. Moi kumple, moje narkotyki - to był cały mój świat. Miałem wiele kompleksów. Kiedy byłem przyćpany swawolnie gadałem, nie wstydziłem się swojego wyglądu, nie zależało mi na niczyjej opinii. (...) W Monarze stykałem się z dziećmi z różnych rodzin. Kiedy rodzice są nadopiekuńczy, dzieciak może zacząć brać, żeby pokazać, że jest odrębną osobowością. Znałem 16-latków, którzy w nagrodę za zdanie do następnej klasy dostawali mieszkanie, kieszonkowe i samochód. Mimo to wpadli w nałóg. Jak słyszę, że ktoś pali marihuanę jak papierosy, to mówię mu, że nie znam takiego narkotyku, który byłby bezpieczny. "Trawa" jest największym świństwem jaki może być palisz ją i nie widzisz żadnych zmian u siebie. Wydaje ci się jeszcze bardzo długo, że możesz normalnie funkcjonować. To pułapka." Narkoman 2 (19-latek z Poznania) "Trudno mi rozmawiać o nałogu, bo jeszcze w nim siedzę, ale nie lubię nazywać się narkomanem. (...) Od czasu do czasu brałem amfę jak musiałem udowodnić w szkole, że się uczę. Zawalałem 28 lekcje. Na maturę w ogóle nie poszedłem. Trafiłem na detoks. Ośrodka nie wytrzymałem. Uciekłem, a na drugi dzień byłem po staremu ugotowany. Muszę tam wrócić, bo nadal od czasu do czasu biorę. Teraz jestem w zawieszeniu. Nie wiem co będzie dalej." Narkoman 3 "Co jest niebezpiecznego w tych spidach, ano to, że bardzo, ale to bardzo uzależniają psychicznie... Po prostu praktycznie... już pierwszy raz i jest się uzależnionym od tego. Co to znaczy uzależnionym? Uzależnieni to nie znaczy, że się będzie brało do końca życia dzień w dzień. To jest taka skaza psychiczna, która polega na tym, że receptory, które odbierają tego spida są już uczulone i tak jakby mówiąc na chłopski rozum głodne tej amfetaminy do końca życia. Nie jest to głód śmiertelny ale dosyć poważny, i... Ano cóż się dzieje, bezsenność, po tym się nie śpi, wystarczy, że człowiek przez 4 doby nie będzie spał, w jego mózgu, mózg nie tylko myśli, ale jest gruczołem dokrewnym, produkuje różnego rodzaju hormony, produkuje taką substancję endogenną, która jest identyczna z LSD. Różni się tylko ilością łańcuchów. Po prostu wiecie jak LSD działa - jest to najsilniejszy halucynogen jaki udało się wymyślić człowiekowi, no i takiemu facetowi zaczynają urealniać się rzeczy, jego największe obawy, rozczarowania i kompleksy. On to wszystko zaczyna widzieć więc to jest strach z tego powodu, a dwa taki człowiek nie wie co jest prawdą, a co nie i finisz - ostra schizofrenia. Paranoja nieodwracalna, prawda, zaburzenia, wariatkowo. Houston, centrum lotów kosmicznych. Niestety. I co dalej. Amfetamina normalnie... i w ogóle jeszcze po tych spidach występują takie zaburzenia, zauważyłem u siebie, nie wyczytałem, zauważyłem u siebie... No więc ja... dochodzi do takich automatycznych czynności, wygniatanie sobie syfów na twarzy kwestia 8 godzin, do samego mięsa. Wołasz o 4 nad ranem. Ja się doszukiwałem drzazg w swoich rękach z igłą... Przeróżne rzeczy. Ja myślałem kiedyż, że skoro studiuję medycynę, znam dokładnie mechanizmy, budowę, ale perfekt prawda, tą heroinę to jakim cudem ona będzie mną kierowała, prawda? Zabiła mnie moja własna pewność siebie, pycha. Narkoman 4 "Moja jedyna rada, żeby szli do ośrodków, no, bo na zewnątrz już nie ma dla nich żadnej szansy. Dealerzy na tych ludziach robią duże pieniądze, a to jest praktycznie motłoch, który kurde idzie na to. Tracą pieniądze i płacą za własną śmierć. Tylko, że oni tego nie rozumieją, no. A tutaj mogą zrozumieć tę sprawę, mogą przekonać się, że byli wykorzystywani, z jednej strony, w życiu. Straszne. Bo praktycznie grube pieniądze się za własną śmierć płaci. Później jak do piachu nie pójdą... Muszą dojść do tego, że prędzej, czy później, jak nie pójdą do piachu, nie trafią do więzienia to trafią do MONAR-u. Narkoman 5 Tym co zaczynają, bym powiedział, żeby natychmiast po prostu pojechali na wakacje, gdzieś daleko stąd, a tym co biorą to nie ma co mówić. Oni wszystko wiedzą najlepiej, ale to niczego nie zmienia. Z protokołów policyjnych przesłuchań Ośmiolatek "Zdolny ośmioletni chłopiec, nie sprawiający kłopotów, z dobrymi ocenami w szkole, uprawiający sport, miał 14-letniego brata, który popalał marihuanę. Któregoś dnia ten młodszy zgłosił się do starszego mówiąc: "Chcę zapalić jak ty". Usłyszał w odpowiedzi: "Poczekaj, aż będziesz tak dorosły jak ja. Wtedy nauczę cię palić". Mały nie chciał czekać. Pewnego dnia zakradł się do pokoju brata, znalazł marihuanę i z kolegą zszedł do piwnicy, bo tam zwykł palić starszy brat. Ośmiolatkom wystarczył jeden joint na dwóch, żeby się odurzyć. Za mocno. Mały powiedział koledze, że potrafiłby rozciągnąć swą szyję na dwa metry. "No to spróbuj!" - zachęcił go tamten. Nasz ośmiolatek przywiązał jeden koniec sznura do belki stropowej, a drugi obwiązał sobie wokół szyi, wszedł na trzeci stopień schodów i skoczył w dół. Jego szyja nie rozciągnęła się. Zabiłem własnego brata" powiedział ten starszy. Miał rację." 29 Śmierć 19-latka "Pracownicy MONAR-u znają przypadki grożenia okaleczeniem i wykonania egzekucji na nastolatkach, którzy zadłużyli się u handlarzy narkotyków. Taki los spotkał niedawno 19latka, którego policja znalazła w podwarszawskim lesie z wyprutymi wnętrznościami." Dealer "Wobec licznej konkurencji handlarz "wzmacnia" czy też "podprawia" swój towar czymkolwiek, co mu wpadnie w ręce. Popularnym dodatkiem jest trucizna na szczury. Sam widziałem, jak facet dosypywał coś w tym rodzaju do sproszkowanej kokainy, wyjaśniając mi: "To dla frajerów pukających do drzwi". I dodał z uśmiechem: "Udaję ich kumpla". Najczęstszymi powodami sięgania u dzieci i młodzieży po narkotyki są: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Ciekawość. Presja kolegów i koleżanek. Aspirowanie do dorosłości. Niezadowolenie z siebie i swojego życia. Konflikty i napięcia wewnętrzne. Problemy w szkole lub w domu. Robienie na przekór dorosłym. Brak atrakcyjnych sposobów spędzania wolnego czasu. Efekty działania poszczególnych o których na pewno nie powie Ci Twój dealer Nazwa narkotyków (grupa) Reklamowane efekty opium, morfina, uczucie odprężenia, heroina, naturalne i słabsza reakcja na ból, półsyntetyczne euforia lub senność przetwory maku rozpuszczalniki, środki wziewne marihuana, przetwory indyjskich kokaina, przetwory krzewu coca rodzajów narkotyków Efekty, o których dealer ci nie powie apatia, swędzenie, pieczenie skóry, zwiększone wydalanie moczu, nudności i wymioty, potliwość, drżenie, skurcze i bóle brzucha, zaparcie, bóle stawowo-mięśniowe, próchnica, senność, smród potu, niskie ciśnienie krwi, cieknący nos, uczucie zimna, szybkie bicie serca. katar, kaszel, zapalenie spojówek, krosty i rany wokół ust i nosa, krwawienie z nosa, osłabienie mięśni, bóle głowy, stawów, w klatce piersiowej, stan odurzenia i euforii, nudności, drżenie, stan przygnębienia, uszkodzenia odrętwienie mózgu, nerwów, wątroby i nerek, oszołomienie i dezorientacja, zmęczenie, lękliwość, zaniki pamięci, brak koordynacji ruchu. haszysz, konopii euforia, chichot suchość w ustach i gardle, uczucie paniki, zmniejszona energia, pocenie się, niestrawność, astma, przewlekłe zapalenie oskrzeli i krtani, trudności z koncentracją, zwiększone łaknienie, lęki lub paranoja (obłęd) ból głowy, bladość, nudności, wymioty, zimne poty, impotencja, drgawki, depresja, bezsenność crack, krótka intensywna prowadząca do wyczerpania, brak łaknienia na liści euforia, błogostan przemian z intensywnym głodem, cieknący zakrwawiony nos, krosty w nosie, gorączka, kołatanie serca, utrata popędu płciowego. euforia, duży przepływ bezsenność, wychudzenie, zmiany nastroju, amfetamina narkotyk energii, brak potrzeby wielomówność, drżenie kończyn, wymioty, syntetyczny snu, brak apetytu, rozszerzenie źrenic, wysypka, halucynacje agresja, rozszerzenie 30 źrenic omamy z napadami lęku, apatia, agresja lub depresja, zanik zainteresowań, bezsenność, widzisz dźwięki i słyszysz wiotkość mięśni, flashback'i, wysokie ciśnienie krwi, LSD narkotyk kolory, urojenie i strach przed szaleństwem lub śmiercią, rozpacz, syntetyczny halucynacje wzrokowe zaburzenie koordynacji ruchów, drżenie mięśni, rozszerzenie źrenic, mdłości, psychoza, wywołuje próby samobójcze podniecenie, zwiększona ecstasy narkotyk energia, odporność na syntetyczny zmęczenie i sen, ból głowy niepokój, depresja, paranoja, obniżenie sprawności intelektualnej, mania prześladowcza, szybkie nieregularne bicie serca, bóle w klatce piersiowej, drżenia, skurcze mięśni....... Informacje udostępnione dzięki uprzejmości Komendy Wojewódzkiej Policji w Szczecinie Co możesz zrobić, aby Twoje dziecko nie sięgało po narkotyki Znajdź wolny czas dla swojego dziecka. Wykorzystaj te chwile, aby jak najczęściej: o o o o o o o o o o o o o okazywać dziecku ciepło i czułość, rozmawiać, nie unikać trudnych tematów, słuchać uważnie i nie lekceważyć jego problemów, służyć radą i być, kiedy Cię potrzebuje, nie oceniać i nie porównywać z innymi, nie wyśmiewać, nie krytykować, nie stawiać zbyt wysokich wymagań i pomagać uwierzyć w siebie, doceniać starania i chwalić postępy, być przykładem i autorytetem, uczyć podstawowych wartości, pamiętając, że ważniejsze jest co robisz, a nie co mówisz, poznawać przyjaciół swojego dziecka, zawsze wiedzieć, gdzie jest i co robi Twoje dziecko, wyrażać zdecydowanie negatywną postawę wobec narkotyków. Pierwsze próby z narkotykami dziecko zwykle starannie ukrywa przed dorosłymi. Wszelkie niepokojące zmiany będzie Ci pewno łatwiej zauważyć, jeśli masz z dzieckiem dobry kontakt, wiele ze sobą rozmawiacie i dużo czasu spędzacie razem. Pamiętaj jednak, że niektóre zachowania i postawy mogą mieć inne przyczyny, takie jak kłopoty szkolne lub rodzinne, zranione uczucia, niepowodzenia w kontaktach z rówieśnikami i wiele innych, które należy traktować równie poważnie i starać pomóc dziecku je rozwiązać. Na co powinieneś zwrócić uwagę: Zachowanie Zwróć uwagę na zachowanie Twojego dziecka. Powinny zaniepokoić Cię wszelkie radykalne zmiany w jego sposobie bycia, a zwłaszcza: huśtawka nastrojów, naprzemienne ożywienie i ospałość, nadmierny apetyt lub brak apetytu, porzucenie dotychczasowych zainteresowań, kłopoty w szkole (słabsze oceny, konflikty z nauczycielami, wagary), izolowanie się od innych domowników, zamykanie się w pokoju, niechęć do rozmów, zamykanie swojego pokoju na klucz, akcentowanie potrzeby prywatności częste wietrzenie pokoju, używanie kadzidełek i odświeżaczy powietrza, wypowiedzi zawierające pozytywny stosunek do narkotyków, zmiana grona przyjaciół, zwłaszcza na starszych od siebie, krótkie rozmowy telefoniczne prowadzone półsłówkami, 31 późne powroty lub nagłe wyjścia z domu, bunt, łamanie obowiązujących w domu zasad, kłamstwa, wynoszenie wartościowych przedmiotów z domu, powtarzające się zgłaszanie przez dziecko zagubień lub kradzieży przez rówieśników drobnych sum pieniędzy, kłopoty z koncentracją, zmiany w porach spania, nadmierne reakcje na krytykę lub niewielkie nawet niepowodzenia. Wygląd zewnętrzny nowy styl ubierania się, szybkie wychudzenie lub nagły wzrost masy, przewlekły katar, krwawienie z nosa, zaburzenia pamięci oraz toku myślenia, przekrwione oczy, nadmiernie zwężone lub rozszerzone źrenice nie reagujące na światło, bełkotliwa, niewyraźna mowa, brak zainteresowania swoim wyglądem i nieprzestrzeganie zasad higieny, słodkawa woń oddechu, włosów, ubrania, ślady po ukłuciach, ślady krwi na bieliźnie, "gęsia skórka". Narkotyki lub przybory do ich używania fifki, fajki, bibułki papierosowe małe foliowe torebeczki z proszkiem, tabletkami, kryształkami lub suszem kawałki opalonej folii aluminiowej, łyżka znaczki, białe lub kolorowe pastylki z wytłoczonymi wzorkami leki bez recepty tuby, słoiki, foliowe torby z klejem igły, strzykawki Nie wszystkie z wymienionych objawów muszą się pojawić. Dopiero pojawienie się kilku z wymienionych objawów może wskazywać na narkotyki. Jest mało prawdopodobne, żeby wszystkie objawy wystąpiły jednocześnie. Im głębsza faza uzależnienia, tym objawy choroby są bardziej widoczne, wynikają z utraty kontroli nad braniem środków odurzających. Wzrasta ryzyko przedawkowania i śmierci. UWAGA! Tzw. test oczny Dzieci, zwłaszcza w początkowej fazie uzależnienia, starają się maskować. Ukrywają narkotyki i przybory do ich zażywania. Wietrzą często swój pokój, używają kadzidełek, odświeżaczy. Zdradzają je jednak oczy. Jako rodzice musimy zwracać uwagę na oczy swojego dziecka. One powiedzą nam wiele. Obserwacja ogólna oczu (w warunkach oświetlenia pokojowego). Jeśli zauważysz u swojego dziecka: zaczerwienienie spojówek, łzawienie, opadnięcia powieki (zakrywa od góry więcej niż 2 mm rogówki), zaczerwienienie brzegów powiek, nadmierne rozszerzenie źrenicy (średnica ponad 6 mm), nadmierne zwężenie źrenicy (średnica poniżej 3 mm), Może to być sygnał, że w grę wchodzić mogą narkotyki. Ostrzeżeniem może być również używanie przez Twoje dziecko kropli do oczu (jeśli wiesz, że ma zdrowe oczy). Młodzi często w ten sposób maskują ww. objawy "brania". 32 Jeżeli w trakcie obserwacji zauważysz coś zastosuj prostą metodę badania oczu: ogólnej oczu dziecka podejrzanego, Reakcja źrenic Skieruj światło latarki kolejno na poszczególne oczy dziecka. Jeśli reakcja źrenic na na światło światło jest nienaturalnie powolna, coś jest nie tak. Obserwacja oczopląsu Poruszaj palcem przed oczami dziecka. Zatrzymaj palec nieruchomo na kilkanaście sekund. Jeśli zauważysz oczopląs gałek ocznych lub ich drgania podczas wpatrywania się w nieruchomy palec, może to być objaw zażywania narkotyku. Obserwacja zbieżności oczu Przesuwaj palec z odległości ok. 20 cm do czubka nosa i przytrzymaj go dotykając do nosa dziecka przez ok. 5 sek. Jeśli dziecko nie potraci śledzić ruchu palca, może to być niepokojący sygnał. Składniki testu Metoda badania Ocena ogólna zaczerwienienie spojówek, łzawienie, obserwacja oczu w warunkach opadnięcie powieki, zaczerwienienie oświetlenia pokojowego brzegów powiek Rozmiary źrenic ocena szerokości źrenic (test jest dodatni, gdy w oświetleniu rozszerzenie źrenicy, zwężenie źrenicy pokojowym średnica węższa niż 3 mm lub szersza niż 6 mm) Reakcja światło źrenic Obserwacja oczopląsu Obserwacja konwergencji zbieżnego ocznych) Główne objawy na kierujemy światło latarki kolejno na leniwe zwężenie lub brak zwężenia pod każde oko wpływem światła oczopląs gałek ocznych w jednej lub w polecamy wodzenie oczami za każdej pozycji, niemożność wpatrywania palcem w płaszczyźnie poziomej i się w nieruchomy palec bez drgań gałek pionowej ocznych niemożność śledzenia ruchu palca przesuwamy palec z odl. 15 cm do obydwoma oczami, brak ruchu (ruchu czubka nosa z poleceniem śledzenia zbieżnego, jednego lub obydwu oczu, gałek ruchu palca i utrzymujemy palec niemożność utrzymania konwergencji przy czubku nosa około 5 sek. przez 5 sek. Test oczny opracowano "Test oczny ..." Jerzego z II Kliniki Okulistyki zamieszczonego w czasopiśmie "Medicus" nr 3/98. na Toczołowskiego Akademii podstawie i Jacka Medycznej w artykułu Ciechana Lublinie, Wstęp AMFETAMINA TEST jest jednostopniowym, jakościowym testem, o czułości 1000 ng/ml, do wykrywania amfetaminy w ludzkim moczu. Amfetamina jest jedną z rodziny amin sympatykomimetycznych, które pobudzają centralny układ nerwowy, wywołują anoreksję, podwyższają temperaturę ciała i przepływ naczyniowo-sercowy. Może być zażywana doustnie, dożylnie lub przez palenie czy wdychanie. Amfetamina zwiększa częstość akcji serca, ciśnienie krwi oraz zmniejsza łaknienie. Zauważono, że nadużywanie amfetaminy prowadzi do trwałego uszkodzenia pewnych podstawowych struktur nerwowych mózgu. AMFETAMINA TEST wykrywa amfetaminę obecną w moczu w czasie do 2-3 dni od momentu użycia. KOKAINA TEST jest jednostopniowym, jakościowym testem, o czułości równej 300 ng/ml, do wykrywania kokainy w ludzkim moczu. Do efektów wywołanych używaniem kokainy należy euforia, pewność siebie, poczucie rozpierającej energii i towarzysząca temu zwiększona częstość akcji serca, rozszerzenie źrenic, gorączka, drżenie i pocenie się. Kokaina jest wydalana z moczem głównie jako benzoilecgonina. Czas połowicznego rozpadu 33 dla tego związku wynosi 5-8 godzin i jest znacznie dłuższy niż czas półtrwania kokainy (0,5-1,5 godziny), generalnie jednak benzoilecgonina może być wykryta do kilkunastu godzin po użyciu kokainy. MORFINA TEST jest jednostopniowym, jakościowym testem, o czułości równej 300 ng/ml, do wykrywania morfiny w ludzkim moczu. Morfina, heroina i kodeina (leki makowcowe, inaczej opiaty) są pozyskiwane z żywicy maku lekarskiego (opium). Heroina szybko metabolizuje do morfiny. Tak więc w moczu osoby zażywającej tylko heroinę wykrywa się morfinę i jej glikozyd kwasu glukuronowego (glukuronid morfiny). Również kodeina w organizmie człowieka metabolizuje do morfiny. MORFINA TEST wykrywa morfinę obecną w moczu do 3 dni od momentu użycia opiatów: morfiny, heroiny lub tzw. kompotu. THC TEST jest jednostopniowym, jakościowym testem, o czułości 50 ng/ml, do wykrywania kanabinoidów i ich metabolitów (THC) obecnych w moczu po użyciu marihuany lub haszyszu. Marihuana jest środkiem halucynogennym otrzymywanym z kwitnących części roślin zwanych konopiami indyjskimi. Głównym sposobem zażywania marihuany/ziela konopi indyjskich jest jej palenie. Efekt wywołany zapaleniem jednego papierosa pojawia się po 20-30 minutach od momentu użycia i utrzymuje się na poziomie wykrywalnym przez 3-10 dni. Kanabinoidy są stosowane w terapii ostrej jaskry i nudności wywołanych chemioterapią. Większe dawki powodują u osób uzależnionych zaburzenia centralnego układu nerwowego, zmienny nastrój, postrzeganie sensoryczne, brak koordynacji, osłabioną pamięć krótkotrwałą, niepokój, paranoję, depresję, dezorientację, halucynacje i przyśpieszone bicie serca. Tolerancja skutków sercowych i psychotropowych może cofnąć syndrom niepokoju, bezsenności, anoreksję i nudności. Po zażyciu marihuany głównym produktem jej przemiany, która odbywa się w wątrobie, jest kwas 11nor-delta-9-tetrahydrocannabinol-9-karboksylowy i jego glukuronid. Tak więc obecność w moczu kanabinoidów, zawierających głównie metabolit karboksylowy wskazuje na użycie marihuany/konopi indyjskich. Skład i przechowywanie testów Zestaw zawiera wyposażenie niezbędne do wykonania 4 testów, po jednym dla każdego rodzaju: Płytka testowa w foliowym opakowaniu ze środkiem suszącym - 4 szt. Jednorazowa pipetka w foliowym opakowaniu z płytką - 4 szt. Instrukcja wykonania testu - 1 szt. Zestaw testów do wykrywania narkotyków w moczu, przechowywany w temperaturze 4-30°C, jest trwały do daty ważności podanej na opakowaniu. Wykonanie oznaczenia 1. Oznaczenie powinno być wykonane z próbki świeżego moczu. 2. Przed przystąpieniem do wykonania testu upewnić się, że płytka w foliowym opakowaniu ma temperaturę pokojową (20 - 30°C). 3. Wyjąć płytkę testową z foliowego opakowania. 4. Pobrać próbkę moczu przy pomocy jednorazowej pipetki i nakroplić powoli 6 kropli do 5. okrągłego okienka na płytce testowej. Podczas nakrapiania moczu pipetkę należy cały czas trzymać w pozycji pionowej, w odległości ok. 1 cm od powierzchni płytki tak, aby umożliwić wytworzenie się pełnych kropli, bez pęcherzyków powietrza. Za duża lub za mała objętość próbki ma wpływ na poprawne wykonanie testu. Odczytać wynik po czasie 3 do 8 minut od momentu nakropienia próbki moczu na płytkę testową. UWAGA: Nie brać pod uwagę wyniku otrzymanego po czasie dłuższym niż 8 minut. Z upływem czasu intensywność barwy prążków na płytce testowej może ulec zmianie lub może pojawić się nowy prożek. Interpretacja wyników 34 Wynik ujemny: Pojawiają się dwa barwne prążki: w strefie testowej T i kontrolnej C (intensywność barwy prążka testowego może być słabsza lub mocniejsza niż prążka kontrolnego). W badanym moczu nie stwierdza się obecności narkotyku. UWAGA: Jakikolwiek ślad prążka w strefie testowej T wskazuje na wynik ujemny testu. Wynik dodatni: Pojawia się tylko jeden barwny prążek: w strefie kontrolnej C. Brak barwnego prążka w strefie testowej T. W badanym moczu stwierdza się obecność narkotyku. Charakterystyka testów Swoistość testów do wykrywania narkotyków w moczu badano dodając do moczu zdrowego człowieka, nie przyjmującego narkotyków następujące substancje: różne narkotyki, metabolity narkotyków i inne związki zwykle obecne w moczu. Podane niżej związki nie dawały reakcji krzyżowych (wynik ujemny), jeśli ich stężenie wynosiło poniżej 100 mikrogramów/ml. AMFETAMINA TEST-IsoTech Amitriptyline, Acetylsalicylic Acid (Aspirin), Ampicillin, L-Ascorbic Acid (Vitamin C), Atropine, Asp-Phe Methyl Ester (Aspartame), 4-Acetamidophenol (Acetaminophen), Caffieine, (+)-Chlorpheniramine, (+/)Chlorpheniramine, Chloroquine, (+)-Brompheniramine, 4-Dimethylaminoantipyrine, Dextromethorphan, (+/-)-Ephedrine, (-)-Ephedrine, (1R,2S)-(-)-N-Methyl-Ephedrine, (+)-Epinephrine, Erythomycin, Ethyl pAminobenzoate (Benzocaine), Furosemide, Guaiacol Glyceryl Ether, 3-Hydroxytyramine (Dopamine), lmipramine, (+/-)-lsoproterenol, Lidocaine, Penicillin-G (Benzylpenicillin), beta-Phenylpropanolamine, LPhenylephrine, (+/-)-Phenylpropanolamine, Pheniramine, Phenothiazine (Thiodiphenylamine), Procaine, Quinidine, Ranitidine, Sulindac, (S)-6-Metoxy-alfa-Methyl-2-Naphthaleneacetic Acid, Tyramine. KOKAINA TEST IsoTech Acetaminophen, Amitriptyline, Ampicillin, Aspartame, Aspirin, Atropine, Benzocaine, Caffeine, Chloroquine, Chlorpheniramine, Dextromethorphan, 4-Dimethylaminoantipyrine, Dopamine, (+/-)Ephedrine, (-)-Ephedrine, (+)-Epinephrine, Erythomycin, Furosemide, GuaiacoI Glyceryl Ether, lmipramine, (+/-)-Isoproterenol, N-Methyl-Ephedrine, Lidocaine, (+)-Naproxen, (+/-)-Norephedrine, Penicillin-G, Pheniramine, Phenothiazine, L-Phenylephrine, beta-Phenylethylamine, Procaine; Quinidine, Ranitidine, Sulindac, Thioridazine, Trifluoperazine, Trimethobenzamide, Tyramine, Vitamin C. MORFINA TEST IsoTech Acetaminophen, Amitriptyline, Ampicillin, Aspartame, Aspirin, Atropine, Benzocaine, Caffeine, Chloroquine, Chlorpheniramine, Dextromethorphan, 4-Dimethylaminoantipyrine, Dopamine, (+/-)Ephedrine, (-)-Ephedrine, (+)-Epinephrine, Erythomycin, Furosemide, Guaiacol Glyceryl Ether, Imipramine, (+/-)-Isoproterenol, Lidocaine, (+)-Naproxen, N-Methyl-Ephedrine, (+/-)-Norphedrine, Penicillin-G, Pheniramine, Phenothiazine, L-Phenylephrine, beta-Phenylethylamine, Procaine, Quinidine, Ranitidine, Sulindac, Tyramine, Vitamin C. THC Acetaminophen, Amitriptyline, TEST Ampicillin, Aspartame, Aspirin, Atropine, Benzocaine, IsoTech Caffeine, 35 Chloroquine, Chlorpheniramine, Dextromethorphan, 4-Dimethylaminoantipyrine, Dopamine, (+I-)Ephedrine, (-)-Ephedrine, (+)-Epinephrine, Erytromycin, Furosemide, Guaiacol Glyceryl Ether, Imipramine, (+I-)-Isoproterenol, Lidocaine, (+)-Naproxen, N-Methyl-Ephedrine, (+/)-Norephedrine, Penicillin-G, Pheniramine, Phenothiazine, L-Phenylephrine, beta-Phenylethylamine, Procaine, Quinidine, Ranitidine, Sulindac, Tyramine, Vitamin C. Wyniki testów byty oceniane w porównaniu z wynikami otrzymanymi metodą GC/MS. Przetestowano 120 dodatnich i ujemnych próbek obydwiema procedurami i uzyskano 100% zgodność. Świadectwo dopuszczenia do stosowania nr 25075357 wydane przez Centralny Ośrodek Techniki Medycznej. Producent: SENTINEL CH.SrI, Mediolan, Włochy. WCHODZENIE W UZALEŻNIENIE I FAZA - eksperymentowania Drobne kłamstwa najczęściej dotyczące: spóźnień towarzystwa w którym przebywa nasze dziecko miejsc gdzie wychodzi Zmiany w wyglądzie i zachowaniu: dziwny zapach włosów i ubrań nadmierne używanie środków zapachowych zaczerwienione oczy rozszerzone źrenice utrzymujący się katar wyraźna nadpobudliwość lub ospałość po powrotach do domu przemykanie niezauważonym do swojego pokoju Postawa: NIE ROBIĘ TEGO II FAZA - przyjemność ze stanu odurzenia znaczna zmiana środowiska - nowi koledzy złe nastroje dziecka - dziwne smutki, zamykanie się w sobie izolowanie się od rodzinnych spotkań, zamykanie się w pokoju zaniedbanie podstawowych czynności początki: agresywności oraz częste wyszukane kłamstwa porzucanie hobby i dotychczasowych zainteresowań podejmowanie pracy zarobkowej z jednoczesnym brakiem pieniędzy pogarszanie się ocen w szkole - wagary posługiwanie się slangiem - szczególnie przez telefon agresja słowna pożyczanie pieniędzy, pierwsze kradzieże dziwny strój lub inne młodzieżowe symbole buntu częstsze przebywanie w łazience - zamykanie łazienki, zaniedbanie nawyków higienicznych Postawa: NIE ROBIĘ NIC ZŁEGO III FAZA - najważniejsze to być na haju za wszelką cenę coraz gorsze zachowanie codzienne lub bardzo częste odurzanie się odurzanie się z kolegami lub samemu pojawienie się pierwszych przedawkowań 36 zerwanie kontaktów z nie biorącymi kolegami jawne identyfikowanie się z narkomanami kłamstwo staje się patologiczne kradzieże lub handel narkotykami dla zdobycia pieniędzy porzucenie szkoły utrata stałej pracy - prace dorywcze konflikty z prawem kłótnie, bijatyki z domownikami początki przewlekłego kaszlu ogólne pogorszenie zdrowia objawy po odstawieniu narkotyku NIE ROBIĘ NIC, CO BY MI SZKODZIŁO MOGĘ PRZESTAĆ KIEDY ZECHCĘ NIE HANDLUJE NARKOTYKAMI, KUPUJĘ TYLKO DLA SIEBIE KRADNĘ PIENIĄDZE TYLKO RODZICOM Postawa: IV FAZA - biorę narkotyki żeby czuć się normalnie całkowite wyniszczenie organizmu (psychozy narkotyczne) chroniczny kaszel częste kłopoty z policją utrata pracy wybuchy wściekłości, agresja wobec najbliższych chroniczne depresje, wymuszające przyjmowanie narkotyku normalne samopoczucie tylko po wzięciu narkotyku paranoje narkotyczne zerowe poczucie własnej wartości myśli samobójcze Cechy osoby współuzależnionej chaos i zamęt uczuciowy huśtawki emocjonalne zagubienie, niepewność i poczucie bezradności zaprzeczanie oczywistym faktom problemu narkotykowego roztaczanie ochronnego parasola nad narkomanem i łagodzenie skutków zażywania narkotyków ukrywanie przed otoczeniem problemów z narkotykami nadmierna zależność emocjonalna od narkomana koncentrowanie się na narkomanie kosztem siebie i rodziny szukanie "obiektywnych" powodów brania i usprawiedliwianie narkomana unikanie sytuacji konfliktowych niepodejmowanie w rodzinie jawnych rozmów o faktach związanych z braniem kłopoty z odpowiedzialnością: nadmierne podejmowanie odpowiedzialności lub całkowite uchylanie się od niej nieumiejętność bronienia swoich praw i zdrowych interesów pozostałych członków rodziny nieświadome wspomaganie narkomana przez zdejmowanie z niego odpowiedzialności za skutki brania ciągły lęk, poczucie winy i wstydu 37 Ankieta dla rodziców Na pytanie czy jest się osobą współuzależnioną może pomóc odpowiedzieć poniższa ankieta: (ankietę należy wypełnić zaznaczając pole tak lub nie w oparciu o pierwszą myśl, jaka pojawiła się po przeczytaniu pytania) PYTANIE Czy uważasz, że Twoje dziecko jest uzależnione? TAK NIE Czy koncentrujesz Twoje myśli, uczucia i zachowania wokół uzależnienia dziecka? TAK NIE Często odczuwasz konieczność odciągnięcia dziecka od narkotyków, alkoholu? TAK NIE Uważasz, że musisz poświęcić się pomocy uzależnionemu dziecku? TAK NIE Czujesz się źle, gdy Twoje dziecko odrzuca Twoją pomoc? TAK NIE Masz nadzieję, że uzyskasz kontrolę nad uzależnieniem dziecka? TAK NIE Coraz częściej izolujesz się od bliskich i rezygnujesz z poznawania nowych osób? TAK NIE Uważasz, że dzięki Tobie dziecko może przestać brać? TAK NIE Często rezygnujesz z własnych potrzeb z uwagi na to, że Twoje dziecko jest uzależnione? TAK NIE 10. Łatwo zapominasz o krzywdach wyrządzonych Ci przez dziecko pod wpływem narkotyku? TAK NIE 11. Czy miewasz doświadczenia przykrych stanów emocjonalnych (niepokój, rozdrażnienie itp.), gdy dziecko przestaje brać? TAK NIE 12. Tracisz poczucie własnej wartości, gdy nie udaje Ci się uzyskanie pozytywnych zmian w zachowaniach Twojego dziecka? TAK NIE 13. Przez ponad rok próbujesz samodzielnie rozwiązać problem uzależnienia Twojego dziecka? TAK NIE 14. Łatwo wybaczasz dziecku zaniedbania i nieuczciwości powstałe z powodu brania? TAK NIE 15. Czy uważasz, że musisz naprawić szkody, jakie spowodowało Twoje dziecko z powodu brania? TAK NIE 16. Czy zdarza się, że Twoje dziecko krzyczy na Ciebie? TAK NIE 17. Często myślisz, że Twoje dziecko bez Twojej pomocy umrze? TAK NIE 18. Czasem zdarza się, że zgadzasz się pod naciskiem dziecka - robisz coś dla "świętego spokoju"? TAK NIE 19. Czy uważasz, że Twoje dziecko nadużywa narkotyków? TAK NIE 20. Czy odczuwasz lęk, gdy Twoje dziecko jest zbyt długo poza domem? TAK NIE 21. Czasem pragniesz wyrzucić dziecko z domu ponieważ bierze? TAK NIE 22. Czy wobec znajomych ukrywasz lub bagatelizujesz problem uzależnienia dziecka? TAK NIE 23. Czy zdarzają Ci się ataki złości i agresji powodowane braniem Twojego dziecka? TAK NIE 24. Żeby nie myśleć o problemach często uciekasz w pracę, telewizję, książki itp.? TAK NIE 25. Twoje przykre emocje (niepokój, rozdrażnienie) maleją, gdy dziecko znowu zaczyna brać. TAK NIE 26. Czy z powodu uzależnienia dziecka bierzesz czasem środki uspakajające? TAK NIE 27. Uważasz, że tylko Ty potrafisz czuwać nad wszystkim i pilnujesz tego? TAK NIE 28. Czy zdarzają Ci się stany: braku chęci dalszej walki, zobojętnienia, apatii, rezygnacji itp.? TAK NIE 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Razem: ..... Jeśli masz więcej niż 6 odpowiedzi na "TAK" to: Twoje dziecko ma problem z narkotykami i powinno podjąć kontakt ze specjalistą. Ty również prezentujesz cechy osoby współuzależnionej i wskazany jest kontakt ze specjalistą. Twój dotychczasowy tryb życia nie prowadzi do samorealizacji i spełnienia marzeń. Przeszkadzasz Twojemu dziecku w skutecznej zmianie stylu życia i w leczeniu. Ankietę opracowano na podstawie materiałów MONAR-u 38 Kto to jest narkoman? Najczęściej narkoman kojarzony jest z konotacją: używający narkotyku codziennie (oczywiście oprócz trawy), iniekcyjny, mieszkaniec dworca. I teoretycznie wszystko jest w porządku, bo jeśli nie ma niezwalczonej potrzeby brania to nie ma uzależnienia. Zamożny, dobrze ubrany młodzian, studiujący prawo czekający z utęsknieniem na sobotę, by "przypalić blachę", jest narkomanem, czy nie jest? Nie jest, bo pali co tydzień odpowiadają ankietowani. Wydaje się raczej, że możliwość uzależnienia przypisywana jest przez młodzież, raczej ludziom ciemnym, nie znającym następstw używania narkotyków. Nasuwa się analogia z lekarstwami, są potrzebne, ale nieumiejętnie używane szkodzą. Do dobrego tonu należy w środowisku ankietowanych posiadanie wyrobionego poglądu na kwestie legalizacyjne, na temat dopuszczalności niektórych narkotyków do wolnego obrotu. Większość respondentów wie, że Holandia prowadzi liberalną politykę wobec tzw. narkotyków miękkich, i że to kraj coffee shopów. Ankietowani licealiści w znakomitej większości nie pochodzą z rodzin patologicznych, deklarują życzliwy stosunek do religii lub są praktykującymi wierzącymi. Boją się narkotyków i je zarazem akceptują. Zupełnie inaczej wygląda ta sama ankieta wypełniona przez osoby uzależnione. Osoby te pozbyły się w większości złudzeń co do kontrolowanego i świadomego ćpania. Narkotyki przez tę kategorię respondentów nie są traktowane "wsobnie", lecz jako element pewnej całości, element destrukcyjnego procesu i niebezpiecznego stylu życia. Narkotyki w Polsce Staliśmy się krajem konsumentów narkotyków. Dotąd i tak nie było najgorzej z konsumpcją, ale Polska słynęła głównie jako producent amfetaminy. Tymczasem w ciągu ostatnich czterech lat, popyt na niektóre nielegalne środki odurzające wzrósł ponad dziesięciokrotnie. Badania przeprowadzone przez Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie wskazują, że około 23% uczniów stołecznych szkół ponadpodstawowych miało kontakt z amfetaminą, a ponad 8% z heroiną. Do tego dochodzi blisko 40% młodocianych mających za sobą doświadczenia z marihuaną. Wiemy, że niektórzy nie zechcą przywiązywać wagi do ostatniej liczby twierdząc, że "marihuana jest relatywnie niegroźna". Niemniej, jest ona nadal środkiem nielegalnym, a wspomniane 40% jest wskaźnikiem pewnej ogólnej tendencji, mówiącej, że w środowiskach młodzieżowych rozpowszechniło się i ciągle rośnie przyzwolenie na używanie nielegalnych narkotyków. Legalizacja narkotyków Ale oczywiście podstawą do uznania jakiejś substancji narkotycznej za nielegalną jest jej szkodliwość zdrowotna i społeczna, a także kierujące ustawodawcą wartości. No i tu można toczyć spory. Po pierwsze, dlaczego alkohol i papierosy są w wolnym obrocie, a marihuana nie? Jakie wartości kierowały ustawodawcą, gdy wrzucał je do różnych worków? Co do szkodliwości, to biorąc pod uwagę same wypadki samochodowe alkohol wygrywa z marihuaną w cuglach. I zgadzamy się tu, że szkody społeczne spowodowane pijaństwem są wielkie, zwłaszcza w Polsce. Tyle, że usankcjonowanie przez państwa prawie nieograniczonej dostępności alkoholu, to jedynie przyklepanie pewnej starej jak świat tradycji, ale i zarazem wielowiekowego uwikłania człowieka w ten problem. Żadnej debaty nad legalizacją napojów alkoholowych nigdy nie było, ani żadnego referendum, a i z drugiej strony wprowadzić skutecznej prohibicji też się chyba nie da. Próba wprowadzenia w Stanach Zjednoczonych prohibicji zrodziła jedynie mafię, które po przebranżowieniu działaj do dzisiaj. Innymi czynnikami utrudniającymi takie rozwiązanie są ogromne wpływy z akcyzy w państwowym budżecie, a także tysiące zatrudnionych w przemyśle spirytusowym osób, tysiące zatrudnionych w dystrybucji, którym w momencie delegalizacji alkoholu należałoby wypłacać odprawy i zasiłki dla bezrobotnych. Żadnego z krajów nie stać na pełną legalizację jakichkolwiek narkotyków, w tym marihuany. Tam gdzie jedynie częściowo to zrobiono (Holandia), rosną wskaźniki społecznego nieprzystosowania, nieumiejętności pełnienia ról społecznych np. ról rodzicielskich. Chociaż eksperyment holenderski uważamy na obecnym etapie za niezdrowy, to dla krajów realizujących ideę otwartego społeczeństwa jest on niezwykle istotny. Jest to papierek lakmusowy, doświadczenie w wypracowaniu właściwej strategii wobec narkotyków. Zapalenie trawy przez amsterdamskiego mieszczucha to jedynie chwilowe odejście od zasad, od uregulowanego i pracowitego trybu życia. Więc nie tylko o "samą w sobie" marihuanę tu chodzi, ale o postawę wobec zdrowia, kulturę, na którą nakłada się palenie. Zdrowy styl życia występuje w środowiskach ludzi zamożnych i wyedukowanych, natomiast prawie nie występuje tam, gdzie brakuje perspektyw dla ludzi młodych, brakuje bazy materialnej (stąd Holendrzy są zdrowsi od Polaków, Polacy zaś zdrowsi od Kenijczyków). 39 Narkotyki a społeczeństwo Zdrowy styl życia, tj. całkowite odrzucenie środków psychoaktywnych w rodzaju alkoholu i papierosów to zjawisko rzadkie w naszym kraju. Najczęściej zauważamy je tam, gdzie jednostka poddana jest dużej kontroli środowiska w sferze obyczajów, np. u Świadków Jehowy. Zdrowo wyglądająca, liberalna i zamożna Kora Jackowska, gdy zapali skręta, to znajdzie wokół siebie naśladowców, ale mamy nadzieję, że środowisko w którym się obraca, jest równie jak ona dojrzałe i teoria eskalacji też się tu nie sprawdzi. Polski nastolatek, typowy blokers, sięgający po raz pierwszy po skręta, z reguły przewartościowuje wszystko czego go w domu nauczono lub powinno było nauczyć i znajdzie obok siebie dziesiątkę naśladowców. Już przy następnym joincie będzie jednak chciał wzmocnić doznania, a kolega, który miał doświadczenia z amfą albo brownem, pomoże je zrealizować. Odwrotne zdarzenie, gdy ten sam nastolatek po inicjacji heroinowej przyjdzie na imprezę do kolegów strunowców i opowie o swoich przeżyciach, zaraz znajdzie paru naśladowców. To banalne przykłady, ale jak już marihuana została wepchnięta w szufladę z napisem NARKOTYKI, to nie próbujmy na siłę zmieniać napisu na "CUKIERKI". Przynajmniej nie śpieszmy się z tym tak bardzo. To samo się zrobi, a my raczej ten proces hamujmy. Nie karmelkami na alkoholu inicjują najczęściej młodzi warszawiacy heroiniści, lecz właśnie trawą. Wystarczy ich o to zapytać. W środowiskach warszawskich, nastoletnich no future teoria eskalacji sprawdza się i tu nie mają zastosowania przykłady z życia holenderskiej klasy średniej. Przyczyną sięgania przez nich po narkotyk jest potrzeba wrażeń i potrzeba integracji z grupą, a nie party u szefa. W stolicy przyzwolenie na używanie narkotyków panuje już w środowiskach tradycyjnie dotąd narkomanom wrogich. Na "gitowskich" ulicach Pragi więcej w kieszeniach browna niż chusteczek do nosa. Prowincjusz, kiedy obejrzy film "Dzieciaki", nie może uwierzyć w to wszystko, co zobaczył. W Warszawie miałby podobne obrazki za oknem. Poradnia Rodzinna Monar w Warszawie prowadzi ankietę dla młodzieży badającą jej stosunek do narkotyków. Badania rozpoczęto w pierwszej połowie marca 1999 r. i jeszcze ich nie zakończono. Niemniej już teraz widać z nich wyraźne potwierdzenie wyników wspomnianego raportu IPiN. Widać również, że pewne elementy zachodnioeuropejskiego, nowego spojrzenia na narkotyki przeniknęły do Polski. Wyraża się to przede wszystkim w próbach "racjonalnego" i swobodnego ich traktowania przez nastolatków. Przygniatająca większość ankietowanych uważa, że palenie trawy czy sporadyczne wciąganie nosem amfetaminy nie czyni narkomana. Nie czyni nim również używanie ecstasy na dyskotece, ba nie czyni nim palenie raz na tydzień browna. ("Monar na bajzlu", nr Oprac. na podst. artykułu Jacka Charmasta "Skręt czy plastelina" Komisja Edukacji w Dziedzinie Alkoholizmu i Innych Uzależnień Fundacji im. Stefana Batorego Wybór z Ustawy z dn. 24 kwietnia znowelizowanej 26 października 2000 r. 1997 roku o 2, ("Arka" przeciwdziałaniu nr 2000) 34/2000) narkomanii, Nowy przepis (wszedł w życie 12 grudnia 2000 r.) Uchylono dotychczasowy art. 48 ust. 4, według którego nie podlegał karze ten, kto posiadał na własny użytek środki odurzające lub substancje psychotropowe w ilości nieznacznej. Przepisy ogólne Artykuł 2. Przepisy ustawy stosuje się odpowiednio do: 1. środków farmaceutycznych, które są środkami odurzającymi lub substancjami psychotropowymi, w zakresie nie uregulowanym w przepisach o środkach farmaceutycznych, materiałach medycznych, aptekach, hurtowniach i nadzorze farmaceutycznym, 2. trucizn i środków szkodliwych, które są prekursorami*, w zakresie nie uregulowanym w przepisach o substancjach trujących. *prekursor (wg. art. 6. ustawy) oznacza każdą substancję pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, która może być przetworzona na środek odurzający lub substancję psychotropową albo może służyć do ich wytworzenia, określoną w wykazie prekursorów stanowiącym załącznik nr 1 do ustawy. 40 Produkcja Artykuł 40 1. Kto, wbrew przepisom ustawy, wytwarza, przetwarza albo przerabia środki odurzające lub substancje psychotropowe albo przetwarza mleczko makowe lub smołę makową, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. 2. Jeżeli przedmiotem czynu, o którym mowa w ust. 1, jest znaczna ilość środków odurzających, substancji psychotropowych, mleczka makowego albo słomy makowej lub czyn ten został popełniony w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, sprawca podlega grzywnie i karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3. Przyrządy do produkcji Artykuł 41 1. Kto wyrabia, posiada, przechowuje, zbywa lub nabywa przyrządy, jeżeli z okoliczności wynika, że służą one lub są przeznaczone do niedozwolonego wytwarzania, przetwarzania lub przerobu środków odurzających lub substancji psychotropowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. 2. Tej samej karze podlega, kto: 1. przystosowuje do niedozwolonego wytwarzania, przetwarzania lub przerobu środków 2. odurzających lub substancji psychotropowych naczynia i przyrządy, choćby były wytworzone w innym celu, albo wchodzi w porozumienie z inną osobą w celu popełnienia przestępstwa określonego w art. 40 ust. 2. Na granicy Artykuł 42 1. Kto, wbrew przepisom ustawy, przywozi z zagranicy, wywozi za granicę lub przewozi w tranzycie środki odurzające, substancje psychotropowe, mleczko makowe lub słomę makową, podlega grzywnie i karze pozbawienia wolności do lat 5. Wprowadzanie do obrotu Artykuł 43 1. Kto, wbrew przepisom ustawy, wprowadza do obrotu środki odurzające, substancje psychotropowe, mleczko makowe lub słomę makową albo uczestniczy w takim obrocie, podlega grzywnie i karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. 2. (...) 3. Jeżeli przedmiotem czynu, o którym mowa w ust. 1, jest znaczna ilość środków odurzających, substancji psychotropowych, mleczka makowego lub słomy makowej, sprawca podlega grzywnie i karze pozbawienia wolności do lat 10. Przygotowania do przemytu bądź dystrybucji Artykuł 44 1. Kto czyni przygotowania do przestępstwa określonego w art. 42 ust. 1 lub art.43. ust. 1, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. 41 Częstowanie Artykuł 45 1. Kto, wbrew przepisom ustawy, udziela innej osobie środka odurzającego lub substancji psychotropowej, ułatwia albo umożliwia ich użycie albo nakłania do użycia takiego środka lub substancji, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. 2. Jeżeli sprawca czynu, o którym mowa w ust. 1, udziela środka odurzającego lub substancji psychotropowej małoletniemu lub nakłania go do użycia takiego środka lub substancji albo udziela ich w znacznych ilościach innej osobie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 5. Dla właścicieli pubów, dyskotek, salonów gier itp. Artykuł 46a 1. Kto, będąc właścicielem lub działającym w jego imieniu zarządcą albo kierownikiem zakładu gastronomicznego, lokalu rozrywkowego lub prowadząc inną działalność usługową, mając wiarygodną wiadomość o popełnieniu przestępstwa określonego w art. 43, 45 lub 46 na terenie tego lokalu, nie powiadamia o tym niezwłocznie organów ścigania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Posiadanie Artykuł 48 1. Kto, wbrew przepisom ustawy, posiada środki odurzające lub substancje psychotropowe, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Uprawa Artykuł 49 1. Kto, wbrew przepisom ustawy, uprawia mak, z wyjątkiem maku niskomorfinowego, lub konopie, z wyjątkiem konopi włóknistych, podlega karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Kary dodatkowe Artykuł 55 1. W razie skazania za przestępstwo określone w art. 40-49, sąd może orzec na cele zapobiegania i zwalczania narkomanii nawiązkę w wysokości do 50.000 zł. Opracowano na podstawie danych Komendy Wojewódzkiej Policji w Szczecinie. Wstęp Nadużywanie środków odurzających jest poważnym problemem zarówno dla pojedynczych osób, jak i dla całego społeczeństwa. Problemy zdrowotne związane z uzależnieniem od substancji psychoaktywnych najczęściej są zależne od dożylnej drogi ich podawania, a zakażenia przenoszone w związku z wielokrotnym używaniem igieł i strzykawek stanowią w naszym kraju istotny problem w epidemiologii chorób zakaźnych. Gwałtowne narastanie zakażeń HIV, wirusowych zapaleń wątroby i innych krwiopochodnych chorób infekcyjnych wśród narkomanów sprawia, że problem uzależnień staje się ostatnio istotnym tematem nie tylko dla środowiska medycznego, ale także polityków, przedstawicieli edukacji, organizacji społecznych itd. W szpitalnych oddziałach zatruć oraz intensywnej terapii znajdują się narkomani w bardzo ciężkim stanie ogólnym, po przedawkowaniu narkotyków, z mniejszym lub większym toksycznym uszkodzeniem wątroby, nerek, mózgu. stopień uszkodzenia tych narządów zależy zarówno od charakteru użytej substancji odurzającej, jej dawki, ale często także od dodatkowych składników chemicznych, stosowanych w recepturach "kompotu" domowej produkcji. Niechęć polityczna i uprzedzenia nie są wystarczającym usprawiedliwieniem, by narażać coraz większą liczbę obywateli na cierpienia i 42 przedwczesną śmierć, zwłaszcza że skuteczne przeciwdziałanie chorobom związanym z przyjmowaniem substancji odurzających jest bezpieczne, łatwe i wcale nie tak bardzo kosztowne. Parlament europejski w 1995 roku opublikował raport stwierdzający, że "w naszych społeczeństwach zawsze będzie istniało zapotrzebowanie na narkotyki (...) a dotychczas stosowane metody nie zdołały zapobiec rozkwitowi nielegalnego handlu narkotykami". Dlatego rośnie poparcie dla koncepcji redukcji szkód, zarówno ze strony profesjonalnych środowisk medycznych, jak i władz administracyjnych, policji itd. W Polsce obserwujemy coraz wyraźnej wdrażanie programów nowoczesnego systemu opieki dla narkomanów, w tym programów nastawionych na redukcję szkód zdrowotnych. Zły stan zdrowotny niemałej grupy obywateli używających narkotyki dożylnie jest zależny od wielu schorzeń somatycznych i psychiatrycznych związanych z uzależnieniem. Problemy psychiatryczne Problemy psychiatryczne trudno jest zidentyfikować i tym bardziej leczyć, jeśli pacjent ustawicznie jest w ciągu narkotycznym. Według włoskich autorów, około 40-80% narkomanów ma dodatkowo bardziej lub mniej wyrażone problemy psychiatryczne. Zaburzenia osobowości - występują już na wczesnym etapie uzależnienia. Przejawiają się utratą działania, zahamowaniem rozwoju emocjonalnego, wybiórczym nastawieniem do wewnętrznej i zewnętrznej realności. Dysforie obserwowane u narkomanów polegają na zaburzeniach nastroju, z przewagą złego samopoczucia, drażliwości i niezadowolenia. Przejawami zewnętrznymi stanów dysforycznych są wybuchy agresji słownej i ruchowej, nieadekwatne do sytuacji reakcje gniewu lub obniżonego nastroju. Psychozy endogenne - zdarzają się w pewnej grupie narkomanów tak samo często jak w pozostałej populacji. Leczenie tych osób nie jest łatwe, bowiem po usunięciu ostrych objawów psychotycznych nigdy nie kontynuują oni leczenia ambulatoryjnie, a po hospitallzacji wracają do nałogu. Psychozy egzogenne. Pacjenci uszkodzeni organicznie przez wieloletni nałóg, niekiedy dodatkowo przez wirus HIV lub inne patogeny, przewlekle nadużywający amfetamin , częściej rozwijają egzogenne psychozy. Wymagają wówczas hospitalizacji i leczenia specjalistycznego. Stany depresyjne - bywają konsekwencją przewlekłego przyjmowania narkotyków, ale także mogą pojawiać się z chwilą ich nagłego odstawienia. Badanie psychiatryczne i obserwacja pacjenta przesądza o potrzebie włączenia leków antydepresyjnych i stałego monitorowania przebiegu choroby. Lęk, tłumienie uczuć, niska ocena własnej wartości sprawiają, że każde niepowodzenie w walce o zdrowie pogłębia u narkomana poczucie bycia osobą nic nie wartą. Ma to ogromny wpływ na dalszy proces rehabilitacji. Problemy somatyczne Narkomania jest chorobą złożoną, a wiele somatycznych problemów zdrowotnych może mieć skutek śmiertelny, jeśli pozostanie bez leczenia. Głębokie zaawansowanie chorób, niechęć do systematycznego leczenia i nierzadko złe nastawienie pracowników służby zdrowia do narkomanów sprawia, że śmiertelność w tej grupie społeczeństwa jest bardzo wysoka, a AIDS jest podstawową przyczyną zgonów wśród narkomanów dożylnych. HIV/AIDS. Drogą zakażenia wirusem HIV w grupie narkomanów jest najczęściej dożylna transmisja poprzez zakażone igły, strzykawki, a także zakażony "towar". Drugim źródłem infekcji HIV są kontakty seksualne; zarówno konwencjonalne jak i seks niekonwencjonalny traumatyzujący, kontakty homoseksualne, uprawianie prostytucji itd. Kontakty seksualne są drogą przenoszenia wirusa HIV ze środowiska narkomanów na populację ogólną, przez HIV (+) prostytutki - narkomanki i prostytuujących się narkomanów - mężczyzn. Dotyczy to często osób młodych, wchodzących dopiero w świat uzależnienia. Narkomani nie przestrzegają zasad tzw. bezpiecznego seksu, bo niewiele o tym wiedzą. Dla placówek zajmujących się opieką nad narkomanem w ogóle, ważna jest praca edukacyjna w tej dziedzinie, tak samo jak dostarczanie prezerwatyw, ulotek, bezpośrednich konsultacji u specjalistów. Od wdrożenia ogólnopolskich badań epidemiologicznych w 1985 roku do 31 lipca 2000 r. stwierdzono w Polsce zakażenie HIV u 6.489 osób, wśród których 4.156 (64%) było zakażonych w związku z dożylnym używaniem narkotyków (PZH Meldunek 7/B/2000). Narkomani na całym świecie zaliczani są do grupy wysokiego ryzyka zakażenia HIV Podstawowe znaczenie w transmisji zakażenia ma wspólne używanie sprzętu do wstrzyknięć. Do zakażenia może również dochodzić poprzez nabieranie narkotyku z jednego pojemnika lub przez tzw. "backloading", tj wstrzykiwanie zakażonego "towaru" do innej strzykawki po wyjęciu tłoka, gdy strzykawka ta służy do sprzedawania "działki kompotu". W badaniach amerykańskich obecność HIV w popłuczynach 43 pochodzących z brudnych strzykawek potwierdzono w 30 dni po ich użyciu, nawet gdy nie zawierały one widocznych śladów krwi. Czynnikiem ryzyka HIV jest również częstość wstrzyknięć oraz objętość materiału zakaźnego, a istotnym zagrożeniem jest praktyka "przepłukiwania" krwią strzykawki po wkłuciu do żyły. Z tego powodu przy każdej możliwej okazji powinno się tym pacjentom proponować przeprowadzenie testów na obecność wirusa HIV. Kierownicy ośrodków dla narkomanów, schronisk, noclegowni itp. powinni w swoich planach programowych uwzględniać badania przesiewowe w kierunku HIV, jako priorytetowe zadanie profilaktyki zdrowotnej. Daje to z jednej strony możliwość ochrony dla osób jeszcze nie zakażonych, a w wypadku wykrycia zakażenia, wskazanie do leczenia specjalistycznego. W ostatnich latach zmieniło się zasadniczo podejście do zagadnienia HIV/AIDS. Dawniej zakażenie identyfikowano z chorobą o złym rokowaniu, przebiegającą szybko, wśród cierpienia fizycznego i psychicznego. Niewielka była wówczas motywacja do życia w pełnej trzeźwości, a pomoc osobie chorej sprowadzała się do terapii wsparcia, przygotowaniu do życia z chorobą śmiertelną i pracy nad chorym terminalnym. Dzięki lekom przeciwwirusowym wprowadzonym w połowie lat 90-tych do leczenia HIV/AIDS, zmieniło się spojrzenie na infekcję HIV. Obecnie zakażenie postrzega się jako przewlekłą chorobę, która poddaje się leczeniu i z którą można żyć przez wiele lat. Współczesne możliwości terapeutyczne poprawiły wyraźnie komfort życia zakażonych ludzi, pozwalając uwierzyć że wprawdzie choroby nie można całkowicie wyleczyć, ale można skutecznie spowolnić jej przebieg. Od momentu wprowadzenia wysoce aktywnej terapii antywirusowej na świecie nastąpiło gwałtowne obniżenie ilości zgonów z powodu AIDS z 38/100 przypadków AIDS na początku lat dziewięćdziesiątych, do 12/100 przypadków w pierwszej połowie 1998 roku (Palella i wsp. 1998).W wielu ośrodkach leczenia HIV/AIDS, także w Polsce obserwowane jest zmniejszenie się liczby hospitalizacji związanych z progresją zakażenia, jak i z pojawieniem się chorób charakterystycznych dla AIDS. Celem leczenia antyretrowirusowego jest zahamowanie namnażania się wirusa oraz poprawa wykładników odporności, tj. wzrost poziomu limfocytów CD4. Funkcją obu parametrów jest odsunięcie w czasie momentu przejścia bezobjawowego zakażenia HIV w pełnoobjawowy zespół AIDS. Rekonstrukcja układu immunologicznego u chorego z AIDS sprawia, że pacjent staje się jakby "zdrowszy"; rzadziej zapada na infekcje bakteryjne, pasożytnicze, wirusowe i grzybicze, żyje we względnym komforcie zdrowotnym i znacznie później umiera z powodu AIDS. Rozpoczęcie leczenia powinno być poprzedzone edukacją pacjenta, uświadomieniem mu wszystkich potencjalnych korzyści i zagrożeń płynących z wdrożenia terapii. W przypadku pacjenta uzależnionego ta edukacja jest niezbędnym warunkiem skuteczności leczenia. Konieczne jest zrozumienie, że korzyści z leczenia mają wymiar indywidualny i społeczny. Warunkiem dobrze prowadzonej terapii przeciwwirusowej jest ścisłe przestrzeganie skomplikowanych reżimów przyjmowanych leków, tak samo jak regularna kontrola lekarska i laboratoryjna. Narkoman niewspółpracujący, pozostawiony bez opieki nie ma szans na osiągnięcie dobrego efektu terapeutycznego. W naszym kraju każdy pacjent zakażony HIV, który kwalifikuje się do terapii antyretrowirusowej ma zapewniony bezpłatny do niej dostęp w wyspecjalizowanych placówkach medycznych. Pacjentowi należy proponować leczenie przeciwwirusowe tak wcześnie, jak to jest możliwe, najlepiej po wykryciu zakażenia HIV Problemem dużej wagi, z epidemiologicznego punktu widzenia, jest dotarcie do osoby uzależnionej HIV (+), praca edukacyjna oraz stale monitorowanie w trakcie leczenia, które jest równie kosztowne jak sama terapia. Zagrożenia zdrowotne wynikające z szerzącej się epidemii HIV w środowisku narkomanów, a przez to i w innych grupach społecznych, są wystarczająco poważnym argumentem dla opinii publicznej oraz dla przedstawicieli polityki zdrowotnej, by przekonać się, że inwestycja na opiekę medyczną tej grupy naszego społeczeństwa okaże się w przyszłości obniżeniem kosztów związanych z hospitalizacją i leczeniem chorych przewlekle. Wirusowe zapalenie watroby (WZW) typu B, C, Delta - związane jest, podobnie jak HIV, z krwiopochodną drogą zakażenia. WZW typu A jako "choroba brudnych rąk" wiąże się ściśle z warunkami higienicznymi i ekonomicznymi i przenosi się drogą pokarmową. Oprócz używania zakażonych igieł, infekcjom tego typu sprzyjają złe warunki bytowe, zamieszkiwanie w dużych zbiorowościach jak noclegownie, schroniska, więzienie itp. Dane statystyczne na temat rozpowszechnienia WZW typu B i C wśród narkomanów w naszym kraju są zróżnicowane i w niektórych regionach sięgają 90% (dla HCV). Przewlekle zapalenie wątroby, marskość i rak wątroby są późnymi następstwami zakażenia i zawsze mają rokowanie niepomyślne. Z tego względu tak ważne staje się informowanie pacjentów - narkomanów o drogach transmisji wirusów HBV i HCV, wczesne wykrywanie i leczenie WZW. Zagrożenie epidemiologiczne wirusami zapalenia wątroby powinno być uzasadnieniem dla Kasy Chorych do refundowania badań przesiewowych w kierunku wirusowego zapalenia wątroby, we wszystkich placówkach zajmujących się opieką i leczeniem uzależnionych. Niezakażeni jeszcze HBV narkomani powinni być zaszczepieni profilaktycznie szczepionką przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby, jako grupa zwiększonego ryzyka. Niestety, nie ma na razie profilaktycznej szczepionki przeciwko WZW typu C, więc zabezpieczenie polega jedynie na przerwaniu drogi transmisji (wymiana igieł). 44 Ciężkie zakażenia bakteryjne u narkomanów wiążą się albo z ich stylem życia, albo z dożylnymi infekcjami, albo z zakażeniem przyrannym. Ropnie i ropowice skóry są częstym powodem interwencji chirurgicznej, a nie leczone są przyczyną poważnych powikłań w postaci wstrząsu septycznego, bakteryjnego zapalenia wsierdzia, zapalenia mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych, oraz wtórnych zmian narządowych. Osoba przyjmująca dożylnie narkotyki, wysoko gorączkująca, z bolesnym nacieczeniem w okolicy wkucia, wymaga bardzo szybkiego badania i skierowania do placówki medycznej, nierzadko z powodu bezpośredniego zagrożenia życia. Ocenę ciężkości stanu ogólnego takiego chorego komplikuje dodatkowo zaburzony kontakt i nieadekwatne reakcje. Objawy kliniczne ciężkiej posocznicy, takie jak dezorientacja, zaburzenia świadomości, objawy neurologiczne, są trudne do oceny u pacjenta pozostającego pod wpływem środków odurzających. Miejsca, gdzie przebywają osoby biorące dożylnie środki odurzające, powinny być wyposażone w podstawowe środki odkażające, opatrunkowe i niezbędne środki medyczne, powinny mieć możliwość dotarcia pielęgniarki lub lekarza, a w razie potrzeby natychmiastowy transport do szpitala. Diagnostyka, farmakoterapia, leczenie kardiochirurgiczne w przypadku bakteryjnego zapalenia wsierdzia są bardzo kosztowne i zawsze dają dobre rokowanie. Zapalenie dróg oddechowych. Niedożywienie, wyniszczenie, niska odporność, bezdomność sprzyjają występowaniu zapalenia górnych i dolnych dróg oddechowych. Przyczyny zapalenia dróg oddechowych w tej grupie pacjentów są złożone; od uszkodzenia śluzówki nosa przez środki "do wąchania", poprzez zaburzenia w ukrwieniu, aż do depresyjnego działania niektórych narkotyków na ośrodek oddechowy w mózgu. U nieprzytomnych osób, podczas ataku padaczki lub pozostających przez dłuższy czas pod wpływem środków odurzających wystąpić może tzw. "zachłystowe" zapalenie płuc o złożonej, wielobakteryjnej etiologii, powikłane ropniami w płucach i w opłucnej, zapaleniem wsierdzia i innymi zmianami praktycznie we wszystkich narządach wewnętrznych. Pacjent z objawami klinicznymi zapalenia zatok, ucha, oskrzeli czy płuc musi być wcześnie zbadany przez lekarza, w razie potrzeby powinien mieć wykonane niezbędne badania laboratoryjne, w tym RTG puc, badanie bakteriologiczne plwociny i krwi, czasami bronchoskopię. Ciężkie zapalenie płuc wymaga hospitalizacji i kosztownego leczenia antybiotykami. W przypadku powikłań oddechowych niezbędne jest leczenie wspomagające farmakoterapię, jak fizykoterapia oddechowa a niekiedy zabieg chirurgiczny na klatce piersiowej . Gruźlica. Nie istnieją dokładne dane epidemiologiczne na temat zapadalności na gruźlicę (Tbc) u narkomanów w Polsce. Dodatkowo zakażenie HIV zwiększa częstość zachorowań i umieralność na gruźlicę. W warszawskim ośrodku leczenia HIV/AIDS wśród wszystkich hospitalizowanych z powodu Tbc narkomani HIV (+) stanowili 67% (Cholewińska i wsp. 1999). Zakaźność gruźlicy uwarunkowana jest zawartością prątków w plwocinie. Szacuje się, że jeden obficie prątkujący chory może zakażać rocznie do 10 osób ze swojego otoczenia. Z tego powodu chorzy prątkujący wymagają izolacji i leczenia swoistego. Szerzeniu się Tbc w populacji narkomanów sprzyjają wędrówki po całym kraju, bezdomność, niedożywienie i przebywanie w większych grupach mieszkańców w złych warunkach socjalnych. Narkoman, który przez dłuższy czas ma uporczywy kaszel, gorączkę, spadek wagi dala, obfite poty, powinien mieć wykonane badanie Rtg klatki piersiowej i badanie plwociny na obecność prątków gruźlicy. Warunkiem skuteczności leczenia gruźlicy jest przyjmowanie przez chorego leków w obecności personelu medycznego, wychowawcy, opiekuna itp. Większość niepowodzeń w leczeniu gruźlicy jest związane z faktem, że chory zaprzestaje przyjmowania leków z chwilą poprawy klinicznej i lepszego samopoczucia. Trudności w leczeniu gruźlicy u narkomanów potęguje dodatkowo brak dyscypliny, niesystematyczne leczenie, nie zgłaszanie się na badania kontrolne, styl życia "na ulicy", w noclegowniach, schroniskach. Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa. Wiele stanów, takich jak posocznica bakteryjna, choroby wątroby, długotrwale unieruchomienie, choroby układu krążenia oraz działanie substancji toksycznych, jest czynnikami ryzyka wystąpienia żylnej choroby zakrzepowe-zatorowej. Opisywane są septyczne zawały płuc u narkomanów i zakrzepica przyścienna u chorych z bakteryjnym zapaleniem wsierdzia. Zator tętnicy płucnej jest w 30 % przyczyną śmierci u narkomanów. Ryzyko powikłań zatorowych związane jest z lokalizacją skrzepliny. Typowy zespól pozakrzepowy charakteryzuje się wieloma postaciami klinicznymi - od brunatnego przebarwienia skóry goleni, aż do rozległego owrzodzenia wymagającego przeszczepu skóry. Leczenie polega na usunięciu skrzepliny w warunkach chirurgii naczyniowej, udrożnieniu naczynia i przywróceniu niezaburzonego przepływu krwi. Przeciwdziałanie nawrotom żylnej choroby zatorowo-zakrzepowej wiąże się z regularnym, wieloletnim przyjmowaniem leków antykoagulacyjnych. Pozostawienie choroby nieleczonej może zakończyć się amputacją kończyny, a nawet zgonem w wyniku zatoru ważnego naczynia krwionośnego. Choroby skóry u osób uzależnionych najczęściej są związane ze złymi warunkami sanitarnymi. Świerzb, wszawica, grzybica, dermatozy i reakcje toksyczno-alergiczne są częstym dermatologicznym problemem, 45 tak samo jak reakcje na skórze po używaniu narkotyków, np. po amfetaminie. Martwicze ubytki skóry powstałe w wyniku zakażenia bakteryjnego w związku z dożylną drogą podawania substancji odurzających, wymagają chirurgicznego opracowania rany i stosowania preparatów ułatwiających gojenie. Choroby przenoszone drogą płciową i prostytucja są nieodłącznie związane ze środowiskiem narkomanów. Choroby etiologii wirusowej to HIV/AIDS, opryszczka narządów płciowych, kłykciny kończyste, mięczak zakaźny, a także ok. 15-20% wirusowych zapaleń wątroby typu B wiąże się z płciową drogą zakażenia. Kiła, rzeżączka, nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej, wrzód weneryczny i in. są wywołane przez bakterie. Powszechnym zakażeniem grzybiczym przenoszonym drogą płciową jest kandydoza pochwy. W ostatnim czasie wzrosła wykrywalność zakażeń genitalnymi typami wirusa ludzkiego brodawczaka HPV (Human Papilloma Virus), odpowiedzialnego za rozwój nowotworów złośliwych, głównie raka szyjki macicy. Cechą charakterystyczną nowotworów związanych z zakażeniem onkogennymi typami HPV jest wieloletni okres utajenia. W tym kontekście wydają się słuszne okresowe badania ginekologiczne wraz z cytologią i rozmazem w kierunku HPV, szczególnie u kobiet często zmieniających partnerów. U kobiet i mężczyzn uprawiających seks niekonwencjonalny, traumatyzujący lub którzy mają choroby przebiegające z nadżerkami, owrzodzeniami i stanami zapalnymi narządów płciowych, znacznie łatwiej o zakażenie HIV przez kontakt płciowy. Środowisko polskich narkomanów wymaga jeszcze zasadniczej edukacji w tej dziedzinie. Padaczka. U pacjentów z uzależnieniem od substancji toksycznych często występują napady padaczkowe, spowodowane różnymi przyczynami. Najczęściej są to urazy głowy, choroby infekcyjne mózgu, zaburzenia elektrolitowe w przebiegu znacznego odwodnienia, a także bezpośredni wpływ toksyczny leków i środków chemicznych na centralny układ nerwowy. Oprócz diagnostyki przyczynowej i leczenia padaczki, ważne jest zapewnienie choremu stałej opieki i nadzoru w sytuacjach prowokujących napad, tak samo jak udzielenie pomocy przedmedycznej . Ciąża, poród i połóg. Nadużywanie w ciąży różnych substancji, w tym także nikotyny i alkoholu ma niezmiernie istotny wpływ na zdrowie i życie noworodka, a więc rzutuje na zdrowie przyszłego pokolenia. Przyjmuje się, że u kobiet ciężarnych i nieciężarnych nadużywanie tych substancji jest takie samo i waha się od 15,8% do 21 % (śr. 18,4%) - (Gomby i Shino, 1991). Większość ciężarnych nic nie wie o negatywnym wpływie na płód nadużywanych substancji. Pośrednie ryzyko dla narkomanek w ciąży stanowi niewłaściwy sposób odżywiania, choroby przenoszone drogą płciową, zbyt późne zgłaszanie się do lekarza. Zagrożenie dla płodu i matki wiąże się ściśle z dożylnym przyjmowaniem opiatów i w konsekwencji z zakażeniem HBV, HIV, infekcją bakteryjną itp. Bezpośredni wpływ amfetaminy na przebieg ciąży i porodu wynika ze zwężenia naczyń krwionośnych i w efekcie dochodzi do przedwczesnego odklejenia łożyska, zahamowania wewnątrzmacicznego wzrostu płodu, zapalenia błon płodowych, obumarcia płodu. Nagłe odstawienie używanych dotychczas opiatów u kobiet ciężarnych jest niebezpieczne i również może zakończyć się obumarciem wewnątrzmacicznym lub zamartwicą plodu. Objawy głodu narkotycznego obserwuje się u 75 - 20% noworodków urodzonych przez matki uzależnione od heroiny. Po urodzeniu dzieci te trzeba stopniowo detoksykować. Włączenie zastępczej terapii metadonem podczas ciąży jest bezpieczne, tak samo jak karmienie piersią. Opieka ginekologiczno-położnicza powinna być prowadzona w takich przypadkach przez interdyscyplinarny zespół specjalistów, który jest zdolny do przekazania pacjentce profesjonalnej i wszechstronnej wiedzy. Narkomanka często odrzuca noworodka z poczucia winy związanej z niebezpieczeństwem urodzenia dziecka uszkodzonego z powodu narkotyków lub z obawy, że nie sprawdzi się w roli matki. Rozmowa z kobietą ciężarną - uzależnioną ma zazwyczaj większe znaczenie niż wręczanie ulotek i broszur. Lekarz - położnik powinien pomyśleć o skierowaniu matki i dziecka do specjalistycznych ośrodków leczących uzależnienia, a wszechstronna pomoc psychologiczna i socjalna będzie procentować lepszym kontaktem matki z dzieckiem i poprawnym rozwojem noworodka. WNIOSKI Narkoman pozostawiony bez pomocy nie jest w stanie samodzielnie kierować swoim życiem tak, by uniknąć zagrożeń zdrowotnych, ani nie jest w stanie sam podjąć leczenia. Racjonalne podejście do planowania systemowej opieki osób uzależnionych powinno odnosić się do trzech zasadniczych elementów: zmniejszenia śmiertelności z powodu przyjmowania substancje szkodliwych, poprawy jakości życia, w tym stanu zdrowia, skutków epidemiologicznych związanych z szerzeniem się niektórych chorób zakaźnych (HIV, WZW typu B, C, gruźlica itd.). 46 Implikacją tych trzech zasad mogą być wymierne korzyści ekonomiczne, do których prowadzi szeroki program redukcji szkód związanych z uzależnieniem. Każda infekcja krwiopochodna, zwłaszcza u osoby wyniszczonej, niedożywionej, z niską odpornością, z zakażeniem HIV, może okazać się groźna dla życia. Pacjenci tacy wymagają hospitalizacji a następnie leczenia ambulatoryjnego. Pozostawieni bez pomocy, źle traktowani przez służby porządkowe, a nawet przez niektóre środowiska medyczne, napiętnowani przez opinię społeczną, odrzuceni przez własne rodziny, nierzadko umierają z przedawkowania narkotyków lub w wyniku chorób. Ten humanitarny aspekt powinien być na pierwszym miejscu działań kompleksowej opieki w cywilizowanych społeczeństwach dwudziestego pierwszego wieku, bowiem żaden człowiek nie powinien dziś pozostawać bez pomocy. Dr n. med. Grażyna Cholewińska Wojewódzki Szpital Zakaźny w Warszawie Oprac. na podst. artykułu "Choroby towarzyszące opublikowanego w czasopiśmie "Serwis (publikacja za zgodą wydawcy, tj. Biura ds Narkomanii). uzależnieniu" Informacyjny dr n. med. Narkomania", Grażyny nr Cholewińskiej, 14/2000 Wstęp Narkotyki stosowane są od dziesięcioleci w fazie paliatywnej i hospicyjnej choroby nowotworowej. Z jednej strony poprawiają komfort życia (faza paliatywna), z drugiej ułatwiają walkę z bólem w fazie hospicyjnej, kiedy musimy zapewnić choremu komfort umierania. Szerząca się od kilkudziesięciu lat pandemia nikotynizmu zwrócila uwagę na znaczenie substancji uzależniających psychicznie i fizycznie w powstawaniu nowotworów. Model takiego działania jest prosty: środek uzależniający wprowadza do organizmu substancję rakotwórczą, która powoduje zmiany w strukturze DNA (inicjacja). Dalszy przebieg zmian może, choć nie musi, być zgodny z uniwersalnym modelem powstawania nowotworów I. Berenbluma. Zmiany w DNA promują się na powierzchnię komórki (promocja), by wreszcie po osiągnięciu stanu nieodwracalności (konwersja) przejść w etap progresji. W tym momencie rak powoduje dezorganizację struktury ważnych życiowo narządów, doprowadzając do śmierci. Model: narkotyk-HIV-nowotwór Układ immunologiczny stanowi ważny, choć wciąż nie do końca poznany, czynnik obronny przed powstaniem nowotworu. Komórki immunokompetentne mają na swojej powierzchni zarówno receptory pobudzane za pośrednictwem substancji (interleukiny) produkowanych przez inne komórki jak i receptory odpowiadające na neurotransmitery wydzielane w centralnym układzie nerwowym najczęściej o charakterze opiatów (endorfiny) Infekcja retrowirusem HIV powoduje odblokowanie w DNA onkogenu FES. Efektem tego jest z jednej strony wzrost produkcji interleukiny 6, odpowiedzialnej za proliferację limfocytów B, a z drugiej wzrost produkcji interleukiny 10, która powoduje immunosupresyjne zachowanie się limfocytów T odpowiedzialnych z odporność komórkową. Takie działanie wbudowanego w system DNA wirusa HIV doprowadza do zaburzenia równowagi immunologicznej z tendencją do rozrostu tkanki chłonnej. Patologicznym efektem takiego działania jest powstanie chłoniaka. Typowym przykładem nieco innego patomechanizmu jest mięsak Kaposi. Infekcja wirusem HHV-8 komórek błon śluzowych i skóry doprowadza do powstania mięsaka na skutek braku nadzoru immunologicznego ze strony zainfekowanych wirusem HIV limfocytów T. Innym mechanizmem być może związanym z typową lokalizacją chłoniaków HIV zależnych w mózgu jest pobudzanie ukrytej infekcji HIV w komórkach centralnego układu nerwowego działaniem opiatów. Zarówno badania molekularne jak i epidemiologiczne potwierdziły, że zaburzenia nadzoru immunologicznego związane z infekcją HIV sto razy zwiększają ryzyko zachorowania na chłoniaki (non Hodgkin lymphoma) i są podstawową przyczyną mięsaka Kaposi. Okazało się jednak, że wzrost zachorowalności na nowotwory w populacji HIV pozytywnej nie dotyczy tylko chłoniaków. W badaniach populacji narkomanów w Londynie wykazano większą zachorowalność na ziarnicę złośliwą oraz nowotwory złośliwe odbytu. Natomiast badania w dzielnicy Bronx w Nowym Jorku wykazały, że takie nowotwory jak rak płuca, krtani czy szyjki macicy, były częstsze w grupie narkomanów, w większości HIV pozytywnych, od typowych dla tej populacji chłoniaków centralnego układu nerwowego i mięsaków Kaposi. Problem uzależnienia osób z zaawansowaną choroba nowotworową Problem ten staje się coraz częściej dostrzegany z powodu przedłużania fazy paliatywnej choroby nowotworowej. Obecnie obserwuje się nawet kilkuletnie przeżycia osób z rozsianym procesem nowotworowym. W takiej sytuacji musi ulegać stopniowej ewolucji pogląd większości lekarzy o bezrefleksyjnym podawaniu choremu leków z możliwym efektem uzależniającym zgodnie z zasadą, że 47 nie należny pozbawiać umierającego człowieka jedynych źródeł przyjemności. Objawy uzależnienia mogą prowadzić do trudnych do kontrolowania zmian nastroju, a także objawów fizykalnych utrudniających opiekę nad chorym. Profilaktyka Obserwacje epidemiologiczne wskazują, że uzależnienie od narkotyków i towarzyszące temu zaburzenia immuno-metaboliczne są dodatkowym czynnikiem ryzyka dla większości nowotworów klasyfikowanych do tej pory jako tytoniozależne (rak krtani, szyjki macicy, płuca). Nowotwory tytoniozależne w populacji polskiej powodują rocznie 40.000 zgonów. Pojawienie się więc dodatkowego czynnika ryzyka powodującego powstawanie nawet ich niewielkiego odsetka stanowi problem populacyjny. Z drugiej strony, z obserwacji zachowań wiadomo, że palacze tytoniu są grupą bardziej zagrożoną narkotykami podawanymi droga wziewną. Walka z nałogiem palenia tytoniu jest tym samym sposobem ograniczenia rekrutacji osób uzależnionych od narkotyków. Innym obszarem łączenia profilaktyki nowotworów i narkomanii jest program leczenia infekcji HIV. W latach 1994-1998 w USA program HAART (High Active Antiretroviral Therapy) objął ponad 40.000 osób. Stwierdzono znamienne statystycznie obniżenie występowania chłoniaków złośliwych centralnego układu ner-wowego z 17 do 4. Podsumowanie W kontekście bardziej filozoficznym niż naukowym uważa się, że rak jest ceną jaką ludzkość musi zapłacić za zbyt elastyczny system genetyczny i rozwój ewolucyjny. Nic dziwnego, że każda droga doprowadzająca do niszczenia ludzkiego DNA jest wyzwaniem dla człowieka. Z punktu widzenia epidemiologicznego jednak to nie płaszczyzna molekularna jest rozwiązaniem problemu. Epidemia gruźlicy w Europie została opanowana nie przez leki przeciwgruźlicze, ale poprzez zmniejszenie gruźlicogennego obszaru biedy. Patogeneza niektórych chłoniaków i mięsaka Kaposi wskazuje na to, że obszary onko i narkogenne na poziomie molekularnym mają wiele wspólnych elementów. Pierwsze próby interwencyjne na poziomie populacji w USA wskazują na pewne możliwości wspólnych działań profilaktycznych w obszarach raka i narkomanii. Być może i tutaj, jak kiedyś w epidemii gruźlicy, zostanie dzięki badaniom epidemiologicznym uchwycony wspólny obszar ryzyka o charakterze ponadmolekularnym, który pozwoli na lepszą kontrolę epidemii raka i narkomanii na poziomie populacji. Jest to tym ważniejsze, że obecna globalizacja zjawisk zdrowotnych wymaga szczególnie udanych interwencji właśnie na tym poziomie. Wnioski Osoby uzależnione od narkotyków (szczególnie HIV pozytywne) częściej chorują na chłoniaka złośliwego, mięsaka Kaposi, a także ziarnicę złośliwą, raka płuca, krtani, szyjki macicy i odbytu. Uzależnienie od narkotyków będzie stanowiło coraz większy problem u pacjentów z zaawansowaną chorobą nowotworową. Współdziałanie onkogennych i narkogennych czynników ryzyka na molekularnym poziomie karcynogenezy stanowi teoretyczną podstawę do wspólnych działań prewencyjnych na poziomie populacji. Piśmiennictwo: 1. Passik S.,D i wsp.: Managing addiction in advanced cancer patients: why bother?, J. Pain symptom Manage. 200; 19:229-34 2. Petruckievitch A., i wsp.: Risk of cancer in patients with HIV disease. London African 3. 4. 5. 6. HIV/AIDS Study Group. Int. J. STD. AIDS. 1999; 10: 38-42 Shavit Y., i wsp.: Involvement of bram opiate receptors in the immune-suppressive effect o morphine. Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 1986; 83: 7114-7 Roy S., i wsp.: Effects of opioids on immune system. Neurochem Res. 1996; 21: 13751386. Gachupin-Garcia A., i wsp.: Population-based study of malignancies and HIV infection among injecting drag users in a New York City (methadone) treatment program, 19851991, AIDS. 1992;6: 843-848 Squint S.,P., i wsp. : Morphine -induced transactivation of HIV-1 L;TR in haman neuroblastoma cells. AIDS Res. Hum. Retroviruses. 1990; 6: 1163-8 48 Wiktor Chmielarczyk, Zakład Organizacji Badań Masowych, Centrum Onkologii w Warszawie Oprac. na podst. artykułu "Narkotyki a rak" Wiktora Chmielarczyka, opublikowanego w czasopiśmie "Serwis Informacyjny Narkomania", nr 14/2000 (publikacja za zgodą wydawcy, tj. Biura ds Narkomanii). Serwisy nt. narkomanii i narkotyków w Polsce i na świecie http://wiem.onet.pl/wiem/00ebe7.html http://narkotyk.pl/index.php3 Krajowe Biuro Do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii www.medianet.pl/~bdsnark/ Krajowe Centrum ds. AIDS www.aids.gov.pl Center for Substance Abuse Prevention (USA) www.samhsa.gov/centers/csap/csap.html Stop Drugs - California Narcotic Officers' Association and California Department of Justice (USA) www.stopdrugs.org Informacje ogólne Środki halucynogenne Leki neuroleptyczne (psychoplegiczne, "duże" trankwilizatory) Trankwilizatory (ataractica, relaxantia) Leki psychoenergizujące (psychoenergica, psychostimulantia, excitantia) Leki przeciwdepresyjne (thymoleptica) Informacje ogólne Narkotyki, środki odurzające, naturalne lub syntetyczne substancje zmniejszające wrażliwość ośrodkowego układu nerwowego, hamujące jego reaktywność (depresja oddechowa, depresja ośrodkowa). Zależnie od wielkości dawki powodują uspokojenie, euforię, odurzenie lub sen narkotyczny. Narkotyki stosuje się jako leki przeciwbólowe, uspokajające, nasenne oraz do narkoz (anestezji, narkotyki chirurgiczne). Ich używanie wiąże się jednakże z niebezpieczeństwem wywołania uzależnienia i przyzwyczajenia do ich zażywania (nałóg), czyli narkomanii, powodujących zmiany osobowości (osobowość zaburzenia) i wyniszczenie organizmu. Walka z nielegalną produkcją i handlem narkotykami wymagała współpracy międzynarodowej, czego efektem były następujące umowy: międzynarodowe konwencje opiumowe w Hadze 1912 i Genewie 1925, konwencja o ograniczeniu produkcji i uregulowaniu podziału środków odurzających z 1931, konwencja o zwalczaniu nielegalnego handlu środkami odurzającymi z 1936. W 1961 podpisano z inicjatywy ONZ jednolitą konwencję o środkach odurzających, a w 1972 przyjęto poprawkę w celu zwiększenia kontroli. W 1971 przyjęto w Genewie konwencję o środkach psychotropowych. Przy ONZ istnieje od 1971 Fundusz Narodów Zjednoczonych dla Kontroli Nadużywania Narkotyków. Zatrucia narkotykami opisano pod hasłem leki uspokajające i psychotropowe (środki halucynogenne). Depresja oddechowa, stłumienie oddychania, z reguły pochodzenia ośrodkowego. Większość narkotyków, leków nasennych, środków znieczulających i środków przeciwbólowych, uspokajających podanych w nadmiernej dawce lub u osób szczególnie wrażliwych, może wywołać stłumienie czynności ośrodka oddechowego mieszczącego się w rdzeniu przedłużonym. 49 Stłumienie czynności tego ośrodka wynika z obniżenia jego wrażliwości na dwutlenek węgla, który jest czynnikiem regulującym oddychanie. Pojęcie: stłumienie ośrodka oddechowego jest równoznaczne z podwyższeniem progu pobudliwości (chemoreceptorów) w stosunku do dwutlenku węgla. Oznacza to, że fizjologiczne stężenie dwutlenku węgla we krwi nie jest w stanie dostatecznie pobudzać czynności ośrodka. Bezpośrednim skutkiem depresji ośrodka oddechowego jest zwolnienie i spłycenie oddychania. Nasilające się stłumienie doprowadza zwykle do ustania oddychania. Jeśli w tej sytuacji nie zostanie podjęta sztuczna wentylacja płuc, nastąpi śmierć wskutek uduszenia. Próby poprawienia oddychania przez zastosowanie środków pobudzających ośrodek oddechowy lub dwutlenku węgla nie prowadzą ostatecznie do celu. Najpewniejszym sposobem jest zawsze sztuczna wentylacja płuc w postaci oddechu wspomaganego lub kontrolowanego, nawet powietrzem atmosferycznym. Depresja ośrodkowa, stłumienie ośrodkowe, ograniczenie lub osłabienie czynności ośrodków nerwowych mózgu i rdzenia przedłużonego, najczęściej pod wpływem narkotyków, środków znieczulających, leków nasennych lub niektórych toksycznych środków przemysłowych. Powiązania Co to jest narkotyk? Narkotyk to środek wywołujący uzależnienie. Należy przy tym pamiętać, iż pojęcie to obejmuje zarówno substancje uzależniające o działaniu pobudzającym, np. środki psychostymulujące (amfetamina, kokaina) jak i o działaniu silnie hamującym (np. barbiturany, benzodiazepiny, alkohole, w tym alkohol etylowy) a także środki psychodysleptyczne (halucynogenne, np. LSD-25, meskalina, psylocybina). Co to jest zespół uzależnienia? Na zespół uzależnienia składają się takie zjawiska fizjologiczne, behawioralne* i poznawcze, kiedy zachowania związane z używaniem substancji uzyskują wyraźną przewagę nad innymi, które były charakterystyczne dla danej osoby. Kiedy możemy rozpoznać zespół uzależnienia? Najistotniejsze cechy i objawy zespołu uzależnienia to: silna potrzeba lub przymus używania substancji psychoaktywnej, utrata samokontroli w używaniu substancji psychoaktywnej (niemożność przerwania przyjmowania, utrata kontroli dawek), przyjmowanie substancji w celu uniknięcia objawów abstynencyjnych (patrz niżej), wystąpienie zespołu abstynencyjnego po przerwaniu przyjmowania substancji, wzrost tolerancji (patrz niżej), charakterystyczny indywidualny sposób używania substancji, postępujące zaniedbywanie innych zainteresowań lub przyjemności na rzecz zdobywania i przyjmowania substancji uzależniającej, zażywanie środka mimo wyraźnych szkód fizycznych, psychicznych, społecznych, o których wiadomo, że mają związek z przyjmowaniem środka. Jeśli stwierdzimy, że występują co najmniej trzy z powyższych objawów nieprzerwanie przez miesiąc w ciągu ostatniego roku, rozpoznajemy zespół uzależnienia. Co to są objawy abstynenckie i zespół abstynencki? Objawy abstynencyjne to zjawiska fizyczne i psychiczne wiążące się odstawieniem środków psychoaktywnych. Całość takich zjawisk charakterystycznych dla danego środka, nazywamy zespołem abstynencyjnym. Jego występowanie po odstawieniu narkotyku jest jednym z czynników potwierdzających 50 uzależnienie. W sytuacji, gdy najbardziej nasilone są objawy somatyczne** (w przypadku opiatów m.in. biegunka, wymioty, bóle mięśni, wyciek z nosa, nadmierna potliwość) - mówi się o zależności fizycznej. Jeśli większe znaczenie mają dolegliwości psychiczne - mówi się o zależności psychicznej. W praktyce objawy są często ze sobą silnie powiązane, a ich wyraźne rozgraniczenie wydaje się być sztuczne. Najczęściej o zależności psychicznej mówimy w odniesieniu do środków, których odstawienie nie wywołuje wyraźnych zaburzeń somatycznych (np. marihuana). Co to jest tolerancja na narkotyk? Tolerancja na środki psychoaktywne polega na tym, że w celu uzyskania takich jak uprzednio efektów, konieczne jest zwiększenie przyjmowanej dawki. * behawioralny - dotyczący zachowania ** somatyczny (soma - ciało) - dotyczący ciała (organizmu) Materiały udostępniono dzięki uprzejmości Warszawskiego Oddziału Towarzystwa Rodzin i Przyjaciół Dzieci Uzależnionych - "Powrót z U" (oprac. na podstawie książki "Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane przyjmowaniem substancji psychoaktywnych" Karina Chmielewska, Helena Baran-Furga, wyd. Centrum Pomocy Rodzinie przy Towarzystwie Rodzin i Przyjaciół "Powrót z U", 1995 r.). Jeżeli usłyszysz te nazwy w rozmowach swoich dzieci i ich znajomych nie wpadaj w panikę i nie traktuj ich jak potencjalnych narkomanów. Być może narkotyki pojawiły się w ich otoczeniu i warto na ten temat porozmawiać. Poniżej wymienione jest przykładowe słownictwo, jednak należy pamiętać, że slangowy język młodzieżowy jest niezwykle żywy i ciągle przybywają nowe określenia. Akcesoria do używania narkotyków do palenia i wdychania: lufka, fifka, fifa, bongo (fajka wodna), srebro, folia dożylnie: sprzęt, strzykawka, igła, pompka, gary, garnki, łyżka Handlarz narkotykami diler Końcowa faza działania narkotyku zejście, zjazd, dół. Miejsce handlu narkotykami bajzel Narkotyki ogólnie towar, dragi, czady, materiał Narkotyki szczegółowo amfetamina: spid, proszek, proch, amfa, feta, setka, witamina A, ecstazy: eska, bleta, piguła oraz nazwy własne tabletek, jak: UFO, Love, Superman, Mitsubishi, Vogel, Herz, Sonne, VW, grzyby halucynogenne: grzybki, psylocyby, psyfki, baluny, heroina: hera, hercia, helena, proszek, "kompot" (polska heroina), kokaina: koka, koks, gram, porcja, śnieg, charlie, biała dama, witamina C, konopie indyjskie (marihuana, haszysz): dżoint, skręt, blant, ziele, zielsko, zioło, grass, marycha, trawa, huana, marycha, maryśka, skun, gandzia, samosieja, afgan, kolumbijka, leki uspokajające i nasenne: dorota, dorotka, efka, erki, pestki, piguły, rolki, ziomki, LSD: kwas, kwach, kwasik, papierek, krysztatek, kamyczek, trip, ejsid, tejbs, listek, oraz nazwy własne bibułek z kolorowym nadrukiem np. Asterix, sterydy anaboliczne: koks, deka, wino, metka, mietek, omka, omen, prima, teściu, środki wziewne: solwent, rozpuchol, budzio. Narkoman ćpun, grzejnik Określenie osoby ze względu na rodzaj zażywanej substancji trawiarz, zielarz (palacz marihuany) brałniarz (palacz heroiny) klejarz (zażywający środki wziewne) Porcja narkotyku działka, gram, giet, bit setka (np. 100g amfetaminy) cent (1 cm3 heroiny) gruda, linia, ścieżka kreska (porcja kokainy, amfetaminy) 51 Stan po zażyciu kop, jazda, trzepanie, odlot, odjazd, podróż, kręcenie, śmiechawa, trip Stan związany z odstawieniem narkotyku głód, być na głodzie, skręt, absta Zażyć narkotyk ogólnie: ćpać, brać, grzać, przygrzać, nagrzać się, zapodać, nawalić się, przyhajcować, rąbnąć sobie dożylnie: dawać w kanał, wjechać, pukać, huknąć, cyknąć palić: jarać, najarać się, spalić, przypalić, upalić się, kopcić, palić fifę, wciągać do nosa (amfetaminę, kokainę): snifować, zasnifować, wziewnie: kirać, kleić się, dmuchać, przydmuchać, buchać Zaburzenia psychiczne po zażyciu narkotyków łapać paranoję, łapać flesze, łapać haluny Zażywać nałogowo być w ciągu, grzać Uzależnienie ma trzy aspekty: fizyczny ( często nie występuje) -leczy się na detoksykacji ok.3 tygodni psychiczny- zawsze występuje - leczy się około 2 lat społeczny- zawsze występuje- człowiek uzależniony leczy się całe życie MIĘKKI NARKOTYK- TO NARKOTYK , A NIE MIĘKKI ! KONOPIE INDYJSKIE Objawy użycia: gadatliwość, chichot, euforia, zaburzenia Zwróć uwagę na: silny zapach palonych liści i ziół koordynacji ruchowej, zwiększony apetyt, przekrwione utrzymujący się na włosach i ubraniu, brązowe-zielone oczy, kaszel, nadwrażliwość zmysłów liście i nasionka w kieszeniach, fifki i fajki, bibułkę papierosową, maszynki do własnoręcznego skręcania papierosów PAMIĘTAJ: marihuana ma zdolność potęgowania nastroju, osoby pozostające w depresji po marihuanie mogą się poczuć jeszcze gorzej, pogorszona koordynacja ruchów i mocno zaniżona zdolność oceny mogą okazać się zabójcze dla kierowców innych ludzi wykonujących zadania wymagające koncentracji uwagi, upośledza zdolność przyswajania nowych informacji, u osób które zażywają duże dawki THC, mogą pojawić się kłopoty natury psychotycznej, zażywanie tego narkotyku prowadzi do stanu chronicznej bierności i apatii tzw. " syndrom amotywacyjny" prowadzi do przewlekłych chorób krtani i oskrzeli, AMFETAMINA 52 Objawy użycia: poczucie mocy, duży przypływ Zwróć uwagę na: biały proszek, tabletki, kapsułki, energii ,wzmożona aktywność, bezsenność, agresja, kryształki, igły, strzykawki, roztwory w ampułkach, małe rozszerzenie źrenic, przyspieszony oddech, niepokój i foliowe torebeczki drażliwość w końcowej fazie działania Pamiętaj ! złudne "poczucie wszechmocy" często prowadzi do przestępstw kryminalnych, wypadków samochodowych, śmierci lub kalectwa wynikających z brawurowych zachowań, długotrwałe zażywanie może prowadzić do stanów depresyjnych i myśli samobójczych, a w skrajnych przypadkach do psychozy amfetaminowej, śpiączki i śmierci, amfetamina zażywana podczas ciąży zagraża rozwojowi serca i układu żółciowego płodu, przypuszczalnie powoduje powstanie rozszczepienia podniebienia i zmniejszenie wzrostu dzieci. HEROINA I OPIATY Objawy użycia: zwężone źrenice, szkliste oczy, brak Zwróć uwagę na: igły, strzykawki, ślady nakłuć, ślady reakcji źrenic na światło, opadające powieki, brak apetytu, krwi na bieliźnie, waciki ,kapsle, nakretki- wszystko pokryte nudności i wymioty, powolna i bełkotliwa mowa, senność brązowym nalotem Pamiętaj ! zakłócenia funkcjonowania całego organizmu, wyniszczenie ciała głód narkotyczny charakteryzuje - łzawienie, bóle mięśniowo- stawowe, wymioty i biegunki groźne nawet dla życia uszkodzenia mózgu, zaburzenia układu oddechowego i krążenia oraz stany lękowodepresyjne przechodzące w psychotyczne, urojenia, paniczny strach prawdopodobieństwo zakażenia wszczepienną żółtaczką lub AIDS śmierć w wyniku przedawkowania może nastąpić po kilku lub kilkunastu godzinach na skutek porażenia układu oddechowego, albo po kilku dniach z powodu obrzęku płuc wahania czystości substancji mogą stać się przyczyną przypadkowego przedawkowania, lub zatrucie się zanieczyszczeniami bądź domieszkami przyjmuje się, że okres przeżycia u opiatowców wynosi średnio 8 lat od pierwszej inicjacji uzależnienie może prowadzić do kradzieży, prostytucji i innych przestępstw. BROWN SUGAR to też heroina! 53 HALUCYNOGENY Objawy użycia: halucynacje wzrokowe, rozszerzone Zwróć uwagę na: malutkie kartoniki z kolorowymi źrenice, niespójność wypowiedzi, zmiany nastroju- od nadrukami, opłatki, papierowe znaczki, kolorowe kamienie poczucia euforycznego szczęścia do panicznego lęku, do zapalniczek, różnego rodzaju grzyby, cukier w kostkach depresji, brak kontaktu z rzeczywistością Pamiętaj ! tego typu substancje powodują stany deliryczne i mogą prowadzić do utraty kontroli nad napięciem mięśniowym, przejściowej ślepoty lub paraliżu niebezpieczeństwo zażywania tkwi w nieprzewidywalnych reakcjach osób znajdujących się pod wpływem narkotyku, co w skrajnych przypadkach może prowadzić do samobójstwa, samookaleczenia lub nieopanowanej agresji wobec innych osób zdarzają się wypadki związane z zaburzeniami instynktu samozachowawczego, osłabiona zdolnością do wykonywania zadań wymagających koncentracji i koordynacji np. prowadzenie samochodu narkotyki halucynogenne mogą zainicjować rozwinięcie długotrwałej choroby psychicznej ŚRODKI WZIEWNE Objawy użycia: niewyraźna , bełkotliwa mowa krwawienie z nosa, zaczerwienione oczy, kichanie, oddech, kaszel, włosy i ubranie przesycone zapachem rozpuszczalnika, halucynacje Zwróć uwagę na: zapach chemikaliów na włosach i ubraniu, foliowe torby, nasączone chusteczki, charakterystyczny zapach z ust utrzymujący się do kilku dni, plamy szczególnie na mankietach Pamiętaj: u regularnych użytkowników wokół ust i nosa można zauważyć krosty lub wrzody, pękają im wargi, robią wrażenie nieustannie przeziębionych mogą wystąpić dreszcze, różnego rodzaju bóle, nieprzewidywalne wahania nastrojów, utrata przytomności środki wziewne powodują śmierć dzieci częściej niż inny narkotyk - obrażenia odniesione w wypadkach, uduszenie w plastikowych workach, udławienie wymiocinami w stanie śpiączki długotrwałe używanie prowadzi do uszkodzenia serca, płuc, wątroby wdychanie tych narkotyków wstrzymuje naturalny dopływ tlenu do mózgu i powoduje obumieranie komórek nerwowych- nieodwracalnie zwiększa ryzyko zachorowania na raka i białaczkę wąchacz potrafi być bardzo agresywny-zdarzają się przypadki bójek lub zabójstw bez udziału świadomości agresora EKSTASY Objawy użycia: wzmożone postrzeganie bodźców Zwróć uwagę na: białe lub kolorowe pastylki z zewnętrznych np. dźwięków, zwiększona energia, ogólne wytłoczonymi wzorkami, popękane naczyńka krwionośne ożywienie, poczucie siły, zachwiana koordynacja ruchów na twarzy, zwłaszcza po zabawach w dyskotece Pamiętaj ! 54 szczególnie niebezpieczny dla osób cierpiących na cukrzycę, schorzenia wątroby, wysokie ciśnienie krwi, nadczynność tarczycy, jaskrę i padaczkę, a także zaburzenia psychiczne większość osób po zażyciu ma kaca, który trwa dzień lub dwa, a polega na zmęczeniu, ospałości, poirytowaniu, depresji, " huśtawki" emocjonalnej, ból lub sztywność mięsni, zgrzytanie zębami nawet jednorazowe zażycie może prowadzić do śmierci spowodowanej zablokowaniem sygnałów pozwalających mózgowi kontrolować prawidłowe funkcjonowanie organizmu zdarza się niebezpieczny wzrost temperatury ciała, prowadzący do uszkodzenia włókien mięśniowych i płytek krwi, co z kolei może powodować niewydolność organów wewnętrznych i zgon osłabiona koncentracja i zdolność oceny sytuacji, stwarza ryzyko obrażeń lub śmierci NIE MA NARKOTYKÓW MIĘKKICH i TWARDYCH WSZYSTKIE UZALEŻNIAJĄ !!! NIEPOKOJĄCE SYGNAŁY: Zmiany zachowania- dziecko flegmatyczne staje się bardzo szybkie, lub na odwrót Zmiany nawyków : np.; duża aktywność, potem zmęczenie Izolowanie i zamykanie się w sobie. Nagła zmiana grona dotychczasowych przyjaciół na innych, zwłaszcza na starszych od siebie Pogorszenie wyników w nauce Spadek zainteresowania szkołą, sportem , ulubionymi zajęciami Samotne przebywanie w swoim pokoju przez większość dnia, izolowanie się od rodziny Kłamstwa, wynoszenie z domu wartościowych rzeczy Niewytłumaczone spóźnienia ,późne powroty lub noce poza domem Tajemnicze, krótkie rozmowy telefoniczne lub wyjścia z domu. Agresja Nerwowość Wyłudzanie pieniędzy RODZICU ! Jeśli zauważasz u swojego dziecka niepokojące sygnały : NIE WPADAJ W PANIKĘ ! Większość młodych ludzi sięga po narkotyki przez pod wpływem nacisku rówieśników, uzależniają się zaś dlatego, że nie radzą sobie z tym, co przynosi im życie. Ważne, byś w porę zauważył, że coś niepokojącego dzieje się z Twoim dzieckiem. JEŻELI UZNASZ, ŻE SAM NIE PORADZISZ SOBIE, SPECJALISTYCZNEJ POMOCY ! IM SZYBCIEJ TYM LEPIEJ! NIE BAGATELIZUJ "DROBNYCH" PROBLEMÓW . JEŻELI NIE WIESZ GDZIE MASZ SIĘ UDAĆ: ZADZWOŃ 535-53-30 NIE WAHAJ SIĘ POSZUKAĆ 55 JEŻELI JESTEŚ TYM SZCZĘŚLIWYM RODZICEM, KTÓREGO DZIECKA TEN PROBLEM NIE DOTYCZY: NIE POZOSTAWAJ OBOJĘTNY, jeśli znasz osobę, która handluje lub produkuje narkotyki ZADZWOŃ 535-53-30 Zapewniamy Ci pełna anonimowość! http://www.policja.lublin.pl/narkotyki.html http://www.szczecin.kwp.gov.pl/narkotyki/narko.html http://www.narkotyki.nie.pl Działanie Speeda zaczyna się w pół godziny po zażyciu, zależnie od czystości i tolerancji organizmu osoby biorącej. Speed działa ok. kilku godzin, podczas których zażywający czuje się mocno pobudzony, szczęśliwy, ma szeroko otwarte oczy. Speed jest narkotykiem silnie uzależniającym. Skutki zażywania są wielorakie. Speed stymuluje centralny układ nerwowy oraz zwiększa gwałtownie szybkość bicia serca. Zarówno młodzi i zdrowi ludzie jak i długo zażywający Speed są narażeni na zawał serca. U niektórych wywołuje nieprzyjemny "odlot", panikę, paranoję, niepokój. Długo zażywający Speeda są narażeni na chorobę psychiczną. Istnieje także wiele indywidualnych reakcji mózgu na Speeda. Efektem zażywania Speeda jest wzrost ciśnienia krwi także, jak również pękanie małych naczynek krwionośnych pod skórą, pozostawiających czerwone krostki, zwłaszcza na twarzy. Może dojść do zniszczenia wątroby i jelit. Speed brany w dużych ilościach (dawkach) i zmieszany z alkoholem (może spowodować znaczne nadwyrężenie wątroby). Wypryski zniszczone włosy mogą być także efektem zażywania Speeda, podobnie jak depresja, trwająca niekiedy nawet do kilku tygodni. Innym objawem jest bezsenność - czasami osoby zażywające Speeda nie mogą spać przez wiele dni, po czym są mocno zmęczone i wyczerpane. Ryzyko zażywania Speeda jest o tyle większe, iż osoby zażywające nigdy dokładnie nie wiedzą co biorą - zważywszy że Speed zawiera zazwyczaj ok. 5% czystej amfetaminy. UFO Nowa odmiana ecstasy. Jego podstawowy skład jest taki sam jak innych pigułek ecstazy dodane są jednak różne substancje kumulujące i przedłużające działanie np.: strychnina, LSD, efedryna. Narkotyk ten może mieć różne kształty, kolory i symbole. Środek uzależnia bardzo szybko, w wielu przypadkach już po zażyciu jednej porcji. "UFO" działa bardzo agresywnie na ośrodki mózgowe. Objawy: wzrost ciśnienia i temperatury, zaburzenia rytmu serca, powiększone źrenice nadmierne pocenie, pękanie naczyń krwionośnych. Obserwowane są również wahania nastrojów. Sprawia, że nie czuje się zmęczenia. Jest bardzo niebezpieczny - z powodu wielu trujących domieszek jedna porcja może spowodować śmierć. TELEFONY ZAUFANIA 0 801 199 990 - Ogólnopolski Telefon Zaufania Narkotyki - Narkomania Telefon oferuje: informację o sieci profesjonalnej pomocy, 56 miniedukację, wsparcie psychologiczne. Czynny od 16.00 do 21.00 codziennie Całe połączenie płatne tylko 35 gr. 0 800 12 02 89 - Infolinia Stowarzyszenia KARAN Informacja skierowująca i pomoc w problemach związanych z narkotykami Połączenie bezpłatne, czynne od pn. do pt., w godzinach 10.00 - 17.00 0 800 2 000 2 - Niebieska linia - przemoc w rodzinie Połączenie bezpłatne, czynne całą dobę 0 800 20 148 - Anonimowa policyjna linia specjalna Połączenie bezpłatne, czynne całą dobę 0 800 120 359 - Infolinia Pogotowia Makowego Towarzystwo Powrót z "U" INSTYTUCJE: POMOCNE ADRESY Bydgoszcz: Monar ul. Swarzewska 2 a, tel. (052) 348-96-60 czynny od 10.00 do 17.00, w środę do 16.00. Od godziny 17.00 do 19.00 spotkania grup terapeutycznych. Pod tym samym numerem młodzieżowy telefon zaufania. Polskie Towarzystwo Zapobiegania Narkomanii ul. Świętojańska 17, tel. (052) 321-54-00 Gdańsk: Monar. Punkt konsultacyjny ul. 3 Maja 6, tel. (058) 30-20-442 Monar. Ośrodek Rehabilitacyjno-Readaptacyjny ul. Agrarna 2, tel. (058) 34-94-954 Ośrodek Profilaktyki Środowiskowej "Mrowisko" w Oliwie ul. Grunwaldzka 513, tel. (058) 55-20-026 Śląsk: Centrum Leczenia Uzależnień "Familia" Gliwice, ul. Huberta 60 tel.: (032) 231 30 34; 231 30 33 57 Wojewódzki Punkt Konsultacyjny do spraw Narkomanii Katowice, ul. Powstańców 31, tel. (032) 209 11 81 Wojewódzki Ośrodek Resocjalizacji Osób Uzależnionych Lekowo Czechowice-Dziedzice, ul. Stalmacha 9, tel. (032) 215 50 05 Ośrodek Rehabilitacji Młodzieży Nieprzystosowanej i Uzależnionej Lekowo Bielsko-Biała, ul. Koszycka 35, tel. (033) 818 38 35 Kraków: Poradnia Monaru ul. Św. Katarzyny 3, tel. (012) 430-61-35. Poradnia Uzależnień Lekowych ul. Krakowska 39, tel. (012) 430-61-46. "Powrót z U" ul. Bobrowskiego 10, tel. (012) 412-77-22 Lublin Przychodnia Leczenia Uzależnień Lublin, al. Tysiąclecia 5, tel. (081) 532 29 79 Monar - Poradnia Profilaktyki i Terapii Uzależnień Lublin, ul. Niecała 5, tel. (081) 743 79 06 Agape - Katolickie Stowarzyszenie Pomocy Uzależnionym Lublin, ul. Bernardyńska 5, tel. (081) 534 38 87 Powrót z "U" Stowarzyszenie Rodziców i Przyjaciół Dzieci Uzależnionych Lublin, ul. Kleeberga 12 A, tel. (081) 748 23 35 Łódź: Miejski Ośrodek Profilaktyczno-Terapeutyczny oraz poradnia Monaru ul. Piotrkowska 67, tel. (0-42) 632-75-40 Powrót z "U" pomoc dla rodziców dzieci zagrożonych narkomanią 58 ul. Więckowskiego 13, tel. (0-42) 632-50-69 Mazury: Monar, punkt konsultacyjny w Olsztynie ul. Kajki 3, tel. (089) 5272209 Niepubliczna Poradnia Uzależnień ul. Puszkina 13, tel. (089) 5357115 Oddział detoksykacyjny dla dorosłych w Szpitalu Psychiatrycznym w Olsztynie dysponuje 13 łóżkami. Oczekujący na odtrucie narkomani czekają w kolejce po kilka tygodni. W szpitalu działa też poradnia uzależnień, tel. (089) 5260011 Ośrodek Monaru w Gaudynkach k. Orzysza, tel. (087) 4237226 Ośrodek Doren w Różewcu pod Węgorzewem tel. (087) 4276039 Szczecin: Monar ul. Małkowskiego 9, tel. (091) 43-34-458 Towarzystwo Rodzin Dzieci Uzależnionych ul. Szczerbcowa 1, tel. (091) 48-88-355 Poznań: Monar plac Asnyka 2, tel. (061) 847-63-29 od poniedziałku do piątku 10.30 - 16.00 Stowarzyszenie Rodzin i Przyjaciół Dzieci Uzależnionych "Powrót z U" ul. Winogrady 150, tel. (061) 820-85-18 poniedziałki i czwartki 14.00 - 19.00, środy 13.00 - 19.00 Poradnia Leczenia Uzależnień i Współuzależnień Lekowych al. Marcinkowskiego 21, tel. (061) 855-73-54 od poniedziałku do soboty 10.00 - 14.00 Warszawa 59 "Powrót z U" ul. Puławska 120/124, tel. (022) 844-44-70 Monar ul. Hoża 57, tel. (022) 621-13-59 Towarzystwo Zapobiegania Narkomanii ul. Chmielna 10a m 21, tel. (022) 8272243 Ursynowska poradnia "Maraton" ul. Dunikowskiego 4, tel. (022) 644-95-15 Biuro ds. Narkotyków KG Policji ul. Puławska 148/152 02-624 Warszawa tel.(022)601-28-83 Towarzystwo "Powrót z U" Infolinia Pogotowia Makowego 0800-20-117 Zarząd Główny ul. Dziennikarska 11 01-605 Warszawa Towarzystwo "Kuźnia" Centralny Punkt Konsultacyjny ul. Hoża 29/31 m. 6 00-521 Warszawa tel. (O 22) 625-67-64 lub 621-65-31 Wrocław: Monar ul. Trzebnicka 17, tel. (071) 321-05-52 Poradnia Terapii Uzależnienia od Narkotyków ul. Józefa Conrada Korzeniowskiego 18, tel. (071) 329-14-60 wew. 250 Centrum Psychoprofilaktyki "Alternatywa" (poradnia dla dzieci i młodzieży do lat 18), ul. Reymonta 8, tel. (071) 329-00-01 (czynna w godz. od 13 do 18) Zielona Góra: Lubuski Ośrodek Profilaktyki i Terapii przy Oddziale Wojewódzkim Polskiego Towarzystwa Zapobiegania Narkomanii ul. Batorego 33, tel. (068) 327-17-06 czynny od poniedziałku do piątku w godz. 10-18 60 Stowarzyszenie Katolicki Ruch Antynarkotyczny "KARAN" Punkty, ośrodki, świetlice: 03-750 Warszawa, ul. Grodzieńska 65 skr. poczt. 206; tel. (O 22) 618 65 97 26-607 Radom, ul. Żeromskiego 27 skr. poczt. 248; tel. (O 48) 362 20 46 26-600 Radom, ul. Łąkowa 42 ośrodek - tel. (O 48) 360 46 05 35-203 Rzeszów, ul. Piłsudskiego 8/10 tel. (O 17)62 13 14 82-304 Elbląg, ul. Robotnicza 29 tel. (O 55) 32 78 93 62-800 Kalisz, Aleja Wojska Polskiego 115 tel. (O 62) 64 22 60 WWW.google.com – 37000 linków wyszukiwanych w polsce
