ADHD-prezentacja
advertisement
UNIWERSYTET HUMANISTYCZNO-PRZYRODNICZY im. JANA KOCHANOWSKIEGO w Kielcach BENILD – doskonalenie kadry oświaty Kierunek studiów: Psychopedagogika. Diagnoza i pomoc psychologiczna – studia podyplomowe Praca z Psychopatologii okresu rozwojowego prowadzonej przez Panią dr Agnieszkę Mazur ADHD – ZESPÓŁ NADPOBUDLIWOŚCI PSYCHORUCHOWEJ Opracowała: mgr Barbara Cheda - Godek Definicja ADHD • ADHD (Attention - Deficit Hyperactivity Disorder) to zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi. • ADHD charakteryzuje się nieuwagą oraz nadaktywnością i impulsywnością. ADHD dzielimy na trzy typy: • typ z przewagą nadruchliwości i impulsywności często występujący u małych dzieci • typ z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi występujący często u młodzieży i dorosłych • typ mieszany - często występujący u starszych dzieci. Przyczyny: • Problem powstawania ADHD nie jest do końca znany; • Badania naukowe wskazują na to, że duży wpływ odgrywają tu czynniki genetyczne. Czynniki te wpływają na funkcjonowanie mózgu, struktur mózgowych i przekazywanie pobudzeń w centralnym systemie nerwowym; • Obecnie uważa się, że ADHD jest spowodowane zaburzeniami wydzielania neurotransmiterów (substancji uczestniczących w przekazywaniu impulsów nerwowych) dopaminy i noradrenaliny, odpowiedzialnych za hamowanie i samokontrolę, oraz serotoniny odpowiedzialnej między innymi za regulację nastroju i prawidłowy rytm snu. Przyczyny: • Problemy z samokontrolą czyli zdolnością do odraczania reakcji na docierające bodźce - reakcji ruchowej, werbalnej, często również emocjonalnej. Aby wykonać jakieś zadanie, musimy umieć odsunąć w czasie wszystkie reakcje, które mogłyby się pojawić, ale nie są bezpośrednio związane z naszym zadaniem - właśnie do tego potrzebna jest samokontrola. Do wykonania zadania potrzebna jest również umiejętność skoncentrowania na nim uwagi. Zdolność do koncentracji uwagi to umiejętność rozróżnienia (przez nasz mózg) bodźców istotnych z punktu widzenia wykonania zadania i wzmocnienia ich, oraz wyciszenie lub wygaszenie tych bodźców, które mogłyby zakłócać proces wykonywania zadania. Przyczyny: • Problemy z hamowaniem czyli wyciszanie lub wygaszanie bodźców dopływających do organizmu. Mogą to być bodźce wzrokowe, słuchowe, dotykowe i wiele innych; • Niekorzystne czynniki środowiskowe działające na dziecko, takie jak: komplikacja w życiu płodowym, komplikacje przy porodzie, lub toksyny obecne w dymie tytoniowym, gdy np. matka paliła; • Uwarunkowania psychologiczne tj. relacje pomiędzy członkami rodziny, separacja czy rozwód rodziców, a także psychospołeczne tj częste zmiany szkoły, trudna sytuacja w szkole. Również tak często pomijane czynniki jak choroby pokarmowe, astma, dieta, mają wpływ na nasilanie się objawów. Objawy : W zespole nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi wyróżnia się dwie podstawowe grupy objawów: • nieuwagę (zaburzenia uwagi) • kombinację dwóch typów zachowań impulsywności i nadaktywności Nieuwaga lub zaburzenia uwagi Zaburzenia uwagi to słabsza zdolność do koncentrowania się na zadaniu. Dotyczy to zarówno kierowania uwagi, jak i jej utrzymania. Dzieci z ADHD potrafią koncentrować się przez dłuższy czas, ale tylko na pasjonujących je czynnościach. Nie potrafią natomiast siłą woli skupić się na czymś dla nich mniej interesującym. Z powodu zaburzeń hamowania nie potrafią również różnicować docierających do nich bodźców nieistotnych dla wykonywanego zadania. Reakcje na te nieodfiltrowane bodźce uniemożliwiają im wykonywanie mniej interesujących zadań. Impulsywność Dziecko z ADHD najczęściej działa pod wpływem impulsu, nie zastanawiając się nad możliwymi skutkami swojego postępowania, czasem nawet w sytuacjach, w których powinien zadziałać instynkt samozachowawczy. Działania „bez zastanowienia” oznaczają trudności z planowaniem swojej pracy. Dziecko z ADHD nie jest w stanie zaplanować sobie np. odrabiania lekcji na popołudnie. Całe życie dzieci z ADHD toczy się bardzo szybko, nie potrafią one dlatego czekać na nagrodę za dobrze wykonane zadanie. Oczekują, że ich praca zostanie nagrodzona natychmiast. Nadruchliwość. Nadruchliwość to nadmierna, niczym nie uzasadniona aktywność ruchowa. Współwystępuje zwykle z impulsywnością. Sama nadmierna ruchliwość nieszczególnie by przeszkadzała, gdyby dziecko umiało przewidzieć skutki swojego zachowania. Ponieważ ma z tym kłopot, ciągle będzie przeszkadzało innym i znajdowało się w miejscach, w których nie powinno się w danej chwili znaleźć. Skutki zachowania dziecka z ADHD: Impulsywność i nadruchliwość utrudniają dziecku wykonywanie zadań, co zwykle szybko prowadzi do kłopotów w nauce. Objawy te bywają też denerwujące i uciążliwe dla innych, co prowadzi do konfliktów z innymi uczniami i nauczycielami, mogą też być niebezpieczne dla samego dziecka - ich konsekwencją może być częstsze niż w przypadku innych dzieci uleganie wypadkom i kontuzjom. Rozpoznanie Rozpoznanie ADHD jest trudne, ponieważ prawie całkowicie opiera się na obserwacji dziecka. Diagnostyka w kierunku ADHD powinna obejmować: 1. informacje zebrane od rodziców na temat rozwoju dziecka i obecnego jego zachowania, 2. informacje uzyskane od nauczyciela na temat zachowania dziecka w szkole lub w przedszkolu, 3. badanie pediatryczne, 4. badanie neurologiczne i EEG, 5. obserwację zachowania dziecka, 6. rozmowę z dzieckiem, 7. ocenę nasilenia problemu nadpobudliwości psychoruchowej i zaburzeń koncentracji uwagi oraz zachowań problemowych przy pomocy skali kwestionariuszy diagnostycznych, 8. ocenę aktywności ruchowej dziecka, 9. badanie psychologiczne, 10. ocenę ilorazu inteligencji. Leczenie W 2004 r. Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne oraz Europejskie Towarzystwo Psychiatrii Dzieci i Młodzieży uznały, że leczenie ADHD powinno obejmować kilka metod terapeutycznych, w tym oddziaływania psychospołeczne, psychoterapię i farmakoterapię. Oddziaływanie psychospołeczne Pomoc, jaką uzyskuje dziecko z ADHD powinna być dostosowana nie tylko do jego potrzeb, ale i do potrzeb rodziny i opiekunów. Dlatego, jednym z najważniejszych elementów leczenia są następujące oddziaływania psychospołeczne: - wyjaśnianie rodzicom i innym członkom rodziny czym objawia się ADHD, - wyjaśnianie istoty zaburzenia dziecku, omawianie z nim zachowań, nakłanianie do obserwacji swojego zachowania, - wyjaśnianie istoty zaburzenia nauczycielom, współpraca ze szkołą i poradnią psychologiczno-pedagogiczną. Psychoterapia W chwili obecnej, jedną z najskuteczniejszych form pomocy dziecku z ADHD i jego rodzinie są warsztaty. Uczą one, jak radzić sobie z objawami zespołu nadpobudliwości psychoruchowej (np. trudnymi zachowaniami wynikającymi z celowego łamania zasad niewykonywaniem poleceń). Podczas zajęć rodzice uczą się m.in. skutecznego stosowania pochwał, nagród, tzw. systemów żetonowych, zasad konsekwencji. Zdarza się, że u dziecka z ADHD i w rodzinie pojawiają się problemy wykraczające poza ramy takiego sposobu oddziaływania terapeutycznego. W takiej sytuacji można zastosować: - terapię rodzin (jeśli rodzina ma trudności w funkcjonowaniu jako całość), - terapię indywidualną lub grupową dziecka (przeciwdziała niskiej samoocenie dziecka, pomaga rozwiązywać problemy z rówieśnikami), - trening umiejętności społecznych lub trening zastępowania agresji. Farmakoterapia Leczenie farmakologiczne zespołu nadpobudliwości psychoruchowej może pomóc zmniejszyć nasilenie podstawowych objawów tego zespołu. Metoda ta stosowana jest często w przypadku masywnych zaburzeń koncentracji uwagi. Leki stosowane w leczeniu ADHD zwiększają ilość noradrenaliny lub/i dopaminy, czyli substancji, których poziom w mózgu dziecka nadpobudliwego jest obniżony. Ponieważ obniżona aktywność noradrenaliny i dopaminy jest przyczyną występowania objawów nadpobudliwości, leki te łagodzą objawy ADHD. Nie usuwają jednak przyczyn nadpobudliwości i działają tak długo, jak długo są podawane. Praca z dzieckiem z ADHD: • Przypominanie i powtarzanie norm i zasad postępowania. Proszenie, żeby je powtarzało przy nadarzających się okazjach; • Wydawanie spokojnym głosem krótkich, jasnych poleceń. W żadnym wypadku nie powinny być to prośby. Prośba podlega negocjacji. Polecenie nie podlega dyskusji - należy je po prostu wykonać. Należy również bezwzględnie przestrzegać obowiązujących umów. • Dziecko z ADHD ma problemy z koncentracją uwagi i wyborem bodźców, które w danej chwili są najistotniejsze. Warto pomyśleć o urządzeniu jego pokoju tak, by mógł służyć do efektywnej pracy i spokojnej zabawy. Trzy podstawowe rzeczy to: - Stałość otoczenia; - Ograniczenie docierających do dziecka bodźców wzrokowych; - Możliwość szybkiego ograniczenia dopływu bodźców słuchowych. Praca z dzieckiem z ADHD: • W dobrze przystosowanym do potrzeb pokoju wszystkie rzeczy powinny mieć swoje stałe miejsca. W zasięgu wzroku powinno być jak najmniej elementów rozpraszających uwagę. Jak najmniej zabawek ustawiajmy na widocznych miejscach, na otwartych półkach czy na biurku. Wszystko, co mogłoby rozpraszać, powinno być pochowane. • W pokoju dziecka z ADHD nie mogą mieszkać rybki, czy chomik. W wystroju wnętrza powinny dominować kolory pastelowe. By umożliwić odcinanie bodźców słuchowych, pokój dziecka z ADHD musi się dawać zamknąć. • Dzieci nadpobudliwe potrzebują stałości i uporządkowania czynności, które powinny być wykonane w ciągu dnia. Porządek wprowadza skonstruowany wspólnie z dzieckiem plan dnia. Ważne, by znalazły się w nim najważniejsze punkty, takie jak. godzina rozpoczęcia odrabiania lekcji lub godzina pójścia do łóżka. Plan powinien być możliwy do realizacji. Praca z dzieckiem z ADHD: • Z dzieckiem należy ustalić reguły odrabiania zadań domowych. Rodzice dziecka z ADHD muszą mu towarzyszyć podczas odrabiania lekcji dłużej, niż rodzice innych dzieci. Ich zadanie polega na kontrolowaniu pracy i dzieleniu jej na etapy. Gdy rodzic dostrzeże, że dziecko przestało kojarzyć, jest to sygnał, że należy zrobić krótką przerwę. Czas koncentrowania uwagi jest różny w zależności od dziecka i może trwać od 5 do 40 minut. Czas pracy można stopniowo wydłużać o 2-3 minuty. • Za przestrzeganie planu dnia, za zrobione zadania domowe, za wszystko, co udało się zrobić, należy dziecko natychmiast pochwalić. Za szczególnie trudne zadania można ustalić nagrody czy nawet system nagród. Najistotniejsze jest jednak to, żeby zarówno nagradzać jak i chwalić natychmiast po zaistniałym fakcie. Sen dziecka: Dzieci z ADHD mają kłopoty ze snem. Są to zarówno kłopoty z pójściem do łóżka, z zaśnięciem, jak i zaburzenia występujące w czasie snu. Gdy problem dotyczy pójścia do łóżka, warto stopniowo wyciszać dziecko stosując bezwzględnie codzienny rytuał. Będą to najpierw coraz spokojniejsze zabawy, potem chowanie zabawek, ścielenie łóżka, mycie, kąpiel, sen. Nie wolno przystać na przeciąganie rytuału, wszystkie czynności powinny być wykonywane szybko i sprawnie.Gdy problemem jest samo zasypianie, a nie pójście do łóżka, warto spróbować wyciszyć dziecko wprowadzając na koniec dnia spokojniejsze zabawy, a potem uspokajać opowiadając mu bajkę lub puszczając bajkę nagraną na kasecie. Jeśli dziecko boi się ciemności można zostawić zapaloną lampkę lub uchylone drzwi. Dziesięć próśb nadpobudliwego dziecka • • • • • • • • • • Pomóż mi skupić się na jednej czynności; Pomóż mi uporządkować świat, stwórz ze mną plan działania; Nie każ mi się śpieszyć, ja ciągle jeszcze się zastanawiam; Wskaż mi wyjście z trudnej sytuacji, sam go nie znajdę; Chwal szybko i szczegółowo to, co było dobrego w mojej pracy, muszę to wiedzieć od razu; Wydawaj mi tylko jedno krótkie polecenie i każ mi je powtórzyć, a wykonam je; Przypominaj mi abym się zatrzymał i pomyślał, a dopiero potem działał; Dziel mi każdą pracę na krótkie etapy, abym widział ich koniec; Nagradzaj mnie za część dobrze wykonanego zadania, za poprawę, a nie za bycie doskonałym; Przypominaj mi i sobie o moich mocnych stronach, dostrzegając drobne sukcesy. Bibliografia: 1. Edward M. Hallowel, John J. Ratey „W świecie ADHD. Nadpobudliwość psychoruchowa z zaburzeniami uwagi u dzieci i dorosłych". (1994) Media Rodzina; 2. Nartowska H. ( 1972): .Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo. Zaburzenia w zachowaniu i trudności szkolne. Warszawa: PZWS; 3.Hebel M Zespół nadpobudliwości psychoruchowej.(2005): Życie Szkoły nr10; 4. Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci. Prawie wszystko, co chcielibyście wiedzieć. T. Wolańczyk, A. Kołakowski, M. Skotnicka, Lublin 1999 r. 5. Farmakologiczne leczenie zespołu deficytu uwagi z nadruchliwością. F. Robakowski, A. Rajewski, Warszawa 2004 r., 6. Dziecko z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD). Objawy i sposoby pomocy. T. Wolańczyk, A. Kołakowski, A. Pisula, M. Skotnicka. 3. Internet (www.spet.info.pl).
