PE do pociecia na artykuly_tytuly bez polskich liter
advertisement
MIROSŁAW CZAPKA1,2, ALICJA JOCHYMCZYK2 1 2 Politechnika Opolska w Opolu Wyższa Szkoła Ekonomii i Administracji z siedzibą w Bytomiu Postęp w zakresie ochrony zdrowia i życia pracowników Progress in the health and lives of workers Streszczenie: Postęp towarzyszy ludzkości od jej początków. Jednym z obszarów, w którym się on dokonuje jest poprawa warunków pracy tak, aby były one bezpieczne, zdrowe i godne. Ze względu na ograniczone ramy artykułu autorzy w sposób bardzo ogólny ukazują główne kierunki dokonywania się zmian, o których mowa. Jak wynika z treści, są one wielopłaszczyznowe i zachodzi między nimi bardzo często sprzężenie zwrotne. Jednak - jak podkreślają autorzy - fundamentem wszelkich działań na rzecz ochrony życia i zdrowia pracowników jest świadomość społeczna ponoszenia odpowiedzialni za losy pracujących i ich rodzin. Abstract: Progress has accompanied humanity since its beginning. One of the areas in which this is manifested is in the improvement of working conditions in order to make them safe, healthy and decent. Due to the limited scope of the article, the authors show in a very general way the main directions the changes referred to have been introduced. As it clearly ensues from the content, the changes are multifaceted and overlap among them frequently occur. However, as emphasized by the authors, the foundation of any action to protect the lives and health of workers is the social consciousness of bearing the responsibility for the fate of the workers and their families. Słowa kluczowe: bezpieczeństwo i higiena pracy, postęp w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy Keywords: occupational health and safety, progress in the field of occupational health and safety Wstęp Działalność człowieka od początku jego istnienia na Ziemi ukierunkowana jest na poprawę warunków jego bytowania, zagwarantowanie pożywienia i bezpieczeństwa oraz osiąganie rozwoju własnego i społecznego. Człowiek od zawsze dążył do posiadania dóbr oraz władzy, często kosztem innych. W historii ludzkości mamy liczne przykłady tego zjawiska w obszarze pracy. Niewolnicy pracowali na rzecz swoich panów. Kolonizatorzy wykorzystywali podbite ludy w celu pomnażania swego majątku. Chłopi mieli ograniczone prawa, stanowiąc własność swego pana. W okresie rewolucji przemysłowej fabrykanci zatrudniali w swych zakładach mężczyzn, kobiety i dzieci, pozbawiając ich godnych warunków pracy. Stan ten nie mógł trwać wiecznie. Nieludzkie, poniżające i uwłaczające godności ludzkiej warunki pracy zrodziły niezadowolenie robotników, którzy zaczęli domagać się należnych im praw. Protesty i strajki nigdy nie były mile widziane przez władzę. Zagrażały jej stabilności. Wymusiło to na władzy podjęcie kroków zmierzających do 38 obniżenia niezadowolenia społecznego. Podjęła więc działania przymuszające pracodawców do poprawy warunków pracy podległych im robotników. Pierwszym działaniem było powołanie do życia inspekcji fabrycznej (Anglia 1833). Kolejne polegały na wprowadzaniu ubezpieczeń wsparających pracowników i ich rodziny, których sytuacja życiowa uległa pogorszeniu w wyniku narażenia tych pierwszych na szkodliwe lub niebezpieczne czynniki występujące w środowisku pracy. Najistotniejszym czynnikiem mającym wpływ na rozwój działań w zakresie ochrony życia i zdrowia pracujących jest świadomość społeczna obowiązku ponoszenia solidarnej odpowiedzialności rządów, naukowców, pracodawców i przedstawicieli robotników za tworzenie godnych warunków pracy. Praca bowiem jest przywilejem i obowiązkiem każdego człowieka i jak pisał Jan Paweł II – świadczy ona o godności człowieka. Świadomość, o której mowa, stanowi fundament postępu w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Można go podzielić na postęp w zakresie organizacji i prawa oraz w zakresie nauki i techniki. JEcolHealth, vol. 17, nr 1, styczeń-marzec 2013 Organizacyjno-prawne i naukowo-badawcze aspekty postępu w dziedzinie bhp Świadomość, wcześniej wskazana, znalazła swój wyraz w działaniach władz poszczególnych państw na rzecz poprawy warunków pracy, czego owocem było powołanie inspekcji fabrycznej, najpierw w Anglii w 1833 r., a następnie w innych krajach. Kolejne polegały na zabezpieczeniu robotników i ich rodzin na wypadek zaistnienia negatywnego zdarzenia w pracy w postaci wypadku lub choroby. Pierwsze tego typu uregulowania prawne w postaci obowiązku ubezpieczenia od wypadków przy pracy zostały wprowadzone w Niemczech w roku 1884. Warto zaznaczyć, że rok wcześniej w tym samym państwie wprowadzono obowiązkowe ubezpieczenia chorobowe. Koniecznie należy przypomnieć, że Książę Opolski w 1528 roku wydał Ordunek Górniczy, w którym to gwarkowie zobowiązani byli do odkładania części swych zarobków do wspólnej „kasy” w celu wsparcia tych, którzy w wyniku zaistniałego zdarzenia w pracy mieli ograniczone możliwości zarobkowania. Z punktu widzenia organizacji i przepisów prawa w dziedzinie bhp jednym z najdonioślejszych wydarzeń było powołanie w roku 1919 Międzynarodowej Organizacji Pracy z siedzibą w Genewie. We wstępie do niej czytamy: „Zważywszy, że pewne warunki pracy są dla wielkiej liczby ludzi niesprawiedliwe, powodują nędzę i niedostatek, co rodzi niezadowolenie, zagrażające pokojowi i harmonii powszechnej, i zważywszy, że polepszenie powyższych warunków jest rzeczą pilną, na przykład, o ile dotyczy unormowania godzin pracy, ustalenia maksymalnej długości roboczego dnia i tygodnia, najmu siły roboczej, walki z bezrobociem, zagwarantowania zarobku, zapewniającego warunki przyzwoitego utrzymania, ochrony pracowników na wypadek choroby, w ogóle lub chorób zawodowych, nieszczęśliwych wypadków, spowodowanych pracą, ochrony pracy dzieci, młodzieży i kobiet, ubezpieczenia na wypadek starości i niezdolności do pracy, ochrony interesów pracowników na wychodźstwie, uznania zasady "równej płacy za równą pracę", uznania zasady wolności zrzeszania się, organizacji wykształcenia zawodowego i technicznego oraz innych temu podobnych środków” [1]. O znaczeniu tej organizacji może świadczyć fakt, że w roku 1947 nabyła ona przywileje i immunitet organizacji wyspecjalizowanej w ramach Organizacji Narodów Zjednoczonych [2]. Dzięki prowadzonym badaniom naukowym w zakresie czynników szkodliwych w środowisku pracy przez różne ośrodki naukowe, Międzynarodowa Organizacja Pracy wydała szereg konwencji mających na celu poprawę higieny pracy. W tym miejscu należy przypomnieć, że higiena pracy jest to „dział higieny ogólnej, który ma na celu uchwycenie związków przyczynowoskutkowych między stanem zdrowia a warunkami pracy”[3]. Przykładem może być Międzynarodowa Konwencja w sprawie używania bieli ołowiowej w malarstwie, przyjęta jako projekt dnia 19 listopada 1921 roku w Genewie [4]. W art. 1 tej konwencji czytamy: Każdy Członek Międzynarodowej Organizacji Pracy, ratyfikujący niniejszą Konwencję, zobowiązuje się, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w art. 2, do wydania zakazu używania bieli ołowianej, siarczanu ołowiu oraz wszelkich produktów, zawierających te barwniki, w malarstwie budowlanym wewnątrz budynków, z wyjątkiem dworców kolejowych i zakładów przemysłowych, w których używanie bieli ołowianej, siarczanu ołowiu i wszelkich produktów, zawierających te barwniki, zostanie uznane za niezbędne przez właściwą władzę, po zasięgnięciu opinii organizacji pracodawców i robotników. Używanie barwników białych, zawierających najwyżej 2% czystego ołowiu, jest wszakże dozwolone. Przepisy prawa wydawane przez Międzynarodową Organizację Pracy wykorzystują dorobek naukowy nie tylko higieny pracy, ale również takich dyscyplin naukowych jak: fizjologia pracy, toksykologia przemysłowa, mikrobiologia, medycyna pracy, antropometria itp. To właśnie dzięki badaniom naukowym wiemy, że ołów może wywoływać u pracowników (i nie tylko) ołowicę – „saturnismus; przewlekłe zatrucie ołowiem, charakteryzuje się osłabieniem, bólami głowy i utratą łaknienia, następnie bólami w jamie brzusznej (kolka ołowicza), bladością powłok, objawami neurastenicznymi (…)” [5]. Wcześniej, bo w 1921 r., Polska przystąpiła do konwencji międzynarodowej o zakazie używania białego (żółtego) fosforu przy wyrobie zapałek, podpisanej w Bernie 26 września 1906 r. [6]. Warto przypomnieć, że w okresie przystępowania Polski do konwencji, o której mowa w Polsce monopol zapałczany powszechnie wykorzystywał ten rodzaj fosforu przy produkcji zapałek. Po raz kolejny badania wskazały szkodliwość stosowania fosforu na zdrowie pracowników. U osób narażonych na działanie fosforu „najbardziej charakterystycznymi skutkami toksycznego działania białego fosforu są efekty mięśniowoszkieletowe. Ofiary zatrucia fosforem mają skłonności do nekrozy, zarówno kości w jamie ustnej, jak i tkanki miękkiej. W jej wyniku kość żuchwowa może zacząć się degenerować i stawać się łamliwa” [7]. Podobnie ma się sytuacja z rtęcią. Współcześnie narażenie zawodowe na rtęć dotyczy – zgodnie z literaturą przedmiotu – głównie par rtęci i występuje ono zwłaszcza w przemyśle wydobywczym, w dużych zakładach chemicznych produkujących chlor metodą elektrolizy rtęciowej oraz, produkcji barwników i fungicydów [8]. A przecież kiedyś rtęć była powszechnie stosowana przy produkcji kapeluszy, gdzie wdychanie oparów rtęci powodowało zburzenia umysłowe u kapeluszników. Stąd pojęcie „szalony kapelusznik”. Z ramienia Unii Europejskiej w obszarze bezpieczeństwa i higieny pracy działa Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy, której celem jest dążenie do uczynienia Europy bezpieczniejszą, pod względem zatrudnienia i wychowawczej pracy. Prowadzi ona nie tylko szereg JEcolHealth, vol. 17, nr 1, styczeń-marzec 2013 39 kampanii uświadamiających i rozpowszechniających informacje na temat znaczenia zdrowia i bezpieczeństwa pracowników dla społecznej i gospodarczej stabilności i wzrostu w Europie, ale również badania ukierunkowane na wykrywanie i ocenianie nowych zagrożeń w miejscu pracy. Powołanie do życia agencji oraz jej działalność statutowa ma bez wątpienia wpływ na postęp w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Kolejnym faktem świadczącym o dokonującym się na przestrzeni dekad postępie w omawianym zagadnieniu jest wyniesienie ochrony życia i zdrowia do rangi jednej z najważniejszych wartości w dokumentach o charakterze międzynarodowym, regionalnym, krajowym oraz religijnym. Wystarczy przytoczyć fragment części I Europejskiej Karty Społecznej, w którym to czytamy, że wszyscy pracownicy mają prawo do odpowiednich, bezpiecznych i higienicznych warunków pracy [9]. Najdobitniej jednak potwierdzają to słowa wypowiedziane na łamach jednej z encyklik Jana Pawła II, że – praca świadczy o godności człowieka. Oczywiste jest, że dotyczy to też warunków jej wykonywania. Międzynarodowa Organizacja Pracy prowadzi intensywną politykę w zakresie ochrony życia i zdrowia pracowników. Władze II Rzeczypospolitej wdrożyły szereg przepisów prawa określających normy w zakresie warunków pracy. Warto przywołać w tym miejscu wprowadzenie 8-godzinnego dnia pracy. Został on wprowadzony dekretem z dnia 23 listopada 1918 r. [10]. Kolejnym postępem w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy było uchwalenie rozporządzenia o bezpieczeństwie i higienie pracy [11]. Określało ono m.in. szczegółowe środki zapewniające ochronę życia i zdrowia pracowników przy wszelkich robotach, prowadzonych bądź w zakładach pracy, bądź poza terenem zakładów pracy, do których zapewnienia zobowiązane zostały osoby lub przedsiębiorstwa prywatne, państwo, samorządy i inne instytucje społeczne. Wyrazem postępu w omawianym zakresie było również powołanie szeregu organizacji odpowiedzialnych za przestrzeganie norm prawnych, dotyczących bezpiecznych i zdrowych warunków pracy. Należy jako pierwszą wskazać Inspekcję Pracy, która zgodnie z dekretem tymczasowym o urządzeniu i działalności inspekcji pracy z dnia 3 stycznia 1919 r., nadzorowała należyte stosowanie przepisów prawa o ochronie pracy we wszystkich dziedzinach pracy najemnej [12]. Współcześnie Państwowa Inspekcja Pracy działa na podstawie ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy [13]. Kolejną organizacją, której jednym z zadań jest nadzór nad przestrzeganiem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach górniczych jest Wyższy Urząd Górniczy w Katowicach. Rozpoczął on swą działalność w tym samym roku, co Inspekcja Pracy. Działalność wskazanych zakładów wymagała stworzenia wyspecjalizowanego podmiotu nadzorującego warunki pracy w przemyśle 40 wydobywczym ze względu na specyfikę technologii produkcji. Rozporządzeniem z dnia 17 września 1927 r. powołano do życia Radę Ochrony Pracy [14], do zakresu której należało: rozpatrywanie przekazanych jej przez Ministra Pracy i Opieki Społecznej projektów ustaw i rozporządzeń i wydawanie opinii o tych projektach; wnioskowanie o potrzebie nowych ustaw i rozporządzeń; opiniowanie przekazanych jej do rozpatrzenia przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej projektach zarządzeń administracyjnych, posiadających charakter ogólny i dotyczących całego państwa lub znacznej jego części, oraz wnioskowanie o potrzebie wydania takich zarządzeń; rozpatrywanie i opiniowanie wszystkich innych spraw, poruczonych Radzie Ochrony Pracy w drodze ustawy lub rozporządzenia. Rada działa do dzisiaj. Wydarzenie to ma tym istotniejsze znaczenie, że to Rada stała się jednym z głównych organów kreujących politykę w zakresie bezpieczeństwa i ochrony pracy. Szybki rozwój techniki wymagał odpowiednich służb nadzorujących jej prawidłowe funkcjonowanie. Polska ma w tym zakresie bardzo długą historię, gdyż już w roku 1911 polscy przemysłowcy wystąpili do ministra przemysłu i handlu Rosji o wyrażenie zgody na działalność Warszawskiego Stowarzyszenia Dla Dozoru Nad Kotłami Parowymi. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę za początek ujednoliconej organizacji dozoru technicznego uważa się rok 1921, kiedy to uchwalono ustawę o nadzorze nad kotłami parowymi. Współcześnie funkcjonujący Urząd Dozoru Technicznego działa od roku 1950. Z kolei w listopadzie 1918 r. stworzono Państwowy Centralny Zakład Epidemiologiczny, przekształcony w roku 1923 w Państwowy Zakład Higieny – obecnie Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny. Po kilku latach swej działalności objął on swym zakresem również higienę pracy. Co istotne, już w okresie funkcjonowania Państwowego Zakładu Higieny jednostka ta łączyła działalność sanitarną z badawczą. W dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy ogromne znaczenie odgrywa profilaktyka, zwłaszcza od momentu nowego zdefiniowania pojęcia zdrowia przez Światową Organizację Zdrowia oraz odchodzenia od modelu biomedycznego na rzecz modelu biopsychospołecznego. Nieocenioną rolę w tym zakresie odgrywają różnego rodzaju organizacje, których działalność statutowa ukierunkowana jest na badania i profilaktykę w omawianym zakresie. Jedną z tych organizacji jest Instytut Medycyny Wsi w Lublinie, którego początki sięgają okresu II Rzeczypospolitej, z inicjatywy dr Witolda Chodżki i skupionych wokół niego lekarzy. Na stronie internetowej Instytutu można przeczytać, że prowadzi on badania naukowe w dziedzinie higieny pracy, higieny ogólnej i komunalnej wsi oraz zwalczania chorób zawodowych występujących w związku z pracą na wsi, a szczególnie w produkcji roślinnej i zwierzęcej, przetwórstwie rolnym oraz w leśnictwie. JEcolHealth, vol. 17, nr 1, styczeń-marzec 2013 Już w latach 1937-1939 działała w Polsce Wzorcownia Urządzeń Bezpieczeństwa i Higieny Pracy, która została zastąpiona przez Centralny Instytut Pracy założony w roku 1950. Obecnie działa Centralny Instytut Pracy – Państwowy Instytut Badawczy. Jak można przeczytać na jego stronie internetowej – Instytut jest podstawową placówką naukowo-badawczą w Polsce, zajmującą się kompleksowo problematyką kształtowania warunków pracy zgodnie z psychofizycznymi możliwościami człowieka. Przedmiotem działania Instytutu są badania naukowe i prace rozwojowe prowadzące do nowych rozwiązań technicznych i organizacyjnych w zakresie ochrony pracy w dziedzinie bezpieczeństwa, higieny pracy i ergonomii oraz inne zadania szczególnie ważne dla osiągnięcia celów polityki społeczno-gospodarczej państwa w tej dziedzinie [15]. W roku 1954 powstał Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi. Jest to instytut o charakterze naukowo-badawczym i zajmuje się on problematyką zdrowia publicznego, zdrowia środowiskowego oraz wszelkimi dziedzinami powiązanymi z tak rozumianą medycyną pracy. Wyniki działalności omawianych instytutów pozwoliły na poszerzenie wiedzy na temat możliwości ograniczenia wypadkowych zdarzeń oraz szkodliwego oddziaływania czynników występujących w środowisku pracy, a co za tym idzie – podjęcie odpowiednich działań profilaktycznych. Niejednokrotnie działania te wyrażają się w powoływaniu odpowiednich komisji, odpowiedzialnych przykładowo za ustalanie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych w środowisku pracy. Należy pamiętać, że bezpieczeństwo i higiena pracy mają charakter interdyscyplinarny. Dlatego na postęp w omawianym zakresie mają wpływ osiągnięcia nauki i techniki z wielu dziedzin nauki. Kolejnym etapem postępu w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy był okres przedakcesyjny oraz przystąpienie Polski do Unii Europejskiej. Polska zobowiązana była do dostosowania krajowych przepisów prawa do obowiązujących w Unii Europejskiej. Dotyczyło to oczywiście również przepisów prawa regulujących bezpieczeństwo i higienę pracy. Konsekwencją tego była implementacja Unijnych przepisów prawa do prawa polskiego. Dzięki temu możliwe stało się wykorzystanie dorobku naukowopraktycznego wielu państw w polskiej działalności na rzecz ochrony życia i zdrowia pracowników, a tym samym można uznać, że nastąpił postęp w tym zakresie. Przykładowo przepisy dyrektywy Rady z dnia 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy (89/391EWG) – Dz.U.UE.L.1989.181.1, Dz.U.UE-sp.051-349 ze zm. zostały implementowane do ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j.Dz.U.1998, Nr 21, poz. 94 ze zm.); rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U.2004, Nr 180, poz. 1860 ze zm.); rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j.Dz.U.2003, Nr 169, poz. 1650 ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U.1997, Nr 109, poz. 704). Rozwój wiedzy i postęp technologiczny dotyczy także środków służących eliminacji lub ograniczeniu oddziaływania czynników niebezpiecznych lub szkodliwych w środowisku pracy oraz metod ich badań oraz monitoringu. Przy produkcji środków ochrony indywidualnej lub zbiorowej wykorzystuje się najnowsze zdobycze techniki. Poniżej na zdjęciach przedstawiono hełm górniczy wykorzystywany dawniej w kopalniach oraz współcześnie, ubrania robocze stosowane w górnictwie w przeszłości. Ukazano również odzież ochronną hutników z roku 1974 i współczesne. Fot. 1. Hełm górniczy dawniej Źródło. strona internetowa The History of Mining in Cape Breton. Nowa Szkocja – Kanada. www.minersmuseum.com/history_of_mining.htm Fot. 2. Hełm górniczy współcześnie Źródło. strona internetowa Internetowe Centrum Dystrybucji. www.icd.pl/kategoria/bhp/ochrona_głowy/ hełm_gorniczy.xml JEcolHealth, vol. 17, nr 1, styczeń-marzec 2013 41 Dzisiaj hełmy cechują się znacznie większą wytrzymałością, są lżejsze oraz dostosowane do konkretnej branży. Przykładowo w górnictwie podziemnym są stosowane hełmy o właściwościach antyelektrostatycznych, co ma służyć ograniczeniu możliwości wystąpienia iskry, mogącej spowodować wybuch metanu. Dokonał się także znaczny postęp w aparaturze służącej do pomiaru szkodliwych czynników w środowisku pracy. Jest ona bardzo często zautomatyzowana, co umożliwia otrzymywanie wyników pomiaru natychmiast, bez skomplikowanych procedur oraz obliczeń. Skraca to również czas uzyskania wyników. Poniżej przedstawiono nowoczesne urządzenia służące do analizy szkodliwych czynników biologicznych, chemicznych i fizycznych w miejscu pracy. Fot. 3. Odzież robocza stosowana dawniej w górnictwie Źródło. Strona internetowa The History of Mining in Cape Breton. Nowa Szkocja – Kanada. www.minersmuseum.com/history_of_mining.htm Fot. 4. Odzież ochronna stosowana współcześnie Źródło. EAST NEWS. www.eastnews.pl/grups/ index/id/13471/section/news/bannerld/5159/page/3/. Fot. 6. Bac Trac 4300 – Mikrobiologiczny Multi Monitoring System Źródło: www.sylab.at/bactrac_4300. Fot. 7. TRIDION -9GC-TMS Źródło: www.torion.com/products/ 24. Fot. 5. Odzież ochronna stosowana współcześnie Źródło. Strona internetowa TERMOIZOL.www.termoizol.pl/pl/strony/1034.ubranie %20ochronne.html. 42 Fot. 8. Miernik mikroklimatu BABUC Ź r ó d ł o : w w w. e k o h i g i e n a . c o m . p l / m i e r n i k i _ mikroklimatu.html JEcolHealth, vol. 17, nr 1, styczeń-marzec 2013 Należy również wskazać na rolę normalizacji i certyfikacji w poprawie bezpieczeństwa i higieny pracy. Dzięki normom zagwarantowana jest jakość procedur i produktów stosowanych w ochronie życia i zdrowia pracowników. Dzięki systemowi certyfikacji zagwarantowana jest także jakość badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy wykonywanych przez certyfikowane laboratoria. Na zakończenie konieczne jest wskazanie roli wychowania w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Jak już jeden z autorów niniejszego artykułu wskazywał przed laty, jednym z głównych czynników wpływających na zmniejszenie liczby wypadków przy pracy i zachorowań na choroby zawodowe jest kształtowanie od najmłodszych lata postaw i zachowań prozdrowotnych i probezpiecznych. Uzasadnia to fakt, że znacząca liczba wypadków wynika z nieprawidłowych zachowań samych pracowników. Dlatego należy docenić wkład Centralnego Instytutu Ochrony Pracy – Centralnego Instytutu Badawczego w opracowaniu pomocy dydaktycznych służących do kształtowania postaw i zachowań, o których mowa. Należy zakładać, że ich wykorzystanie w procesie nauczania i kształcenia przyczyni się do bardziej odpowiedzialnego postępowania dorosłych już pracowników. wychowaniu dzieci i młodzieży w duchu poszanowania pracy i wszystkich wartości z nią związanych, w tym przede wszystkim życia i zdrowia własnego oraz osób współpracujących. LITERATURA [1] [2] [3] [4] [5] [6] Wnioski [7] Postęp w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy tak naprawdę rozpoczął się w okresie rewolucji przemysłowej. Obejmuje on wiele obszarów nauki i praktyki. Dodatkowo wspierany jest on postępem w innych dziedzinach życia człowieka, co wynika z faktu, że bezpieczeństwo i higiena pracy mają wymiar interdyscyplinarny. Kluczową rolę w procesie, o którym mowa, odegrało powołanie do życia wielu organizacji wyspecjalizowanych w badaniach nad poprawą warunków pracy. To dzięki ich działaniom, zarówno na polu nauki jak i praktyki, możliwe jest wdrażanie przez właściwe organy władzy norm prawnych, regulujących ochronę życia i zdrowia w środowisku pracy. Przyjmując za efekt postępu w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy spadek liczby wypadków przy pracy i chorób zawodowych, podkreślić należy, że znaczącą rolę w jego osiąganiu nabiera kształtowanie postaw i zachowań prozdrowotnych i probezpiecznych. Dlatego w najbliższych latach większą uwagę powinno się koncentrować na [8] [9] [10] [11] [12] [13] [14] [15] Konstytucja Międzynarodowej Organizacji Pracy ratyfikowana przez Polskę w dniu 18 września 1948 r. (Dz.U. z 1948 r., Nr 43, poz.308 ze zm.). Konwencja o Przywilejach i Immunitetach Organizacji Wyspecjalizowanych przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 21 listopada 1947 r. (Dz.U. z 1970 r., Nr 4, poz. 25 zał. ze zm.). Marcinkowski J., T., Rosada-Juszkat R., Higiena pracy i zagadnienia pokrewne, [w:] Podstawy Higieny, wyd. Volumed, Wrocław 1997, s.375. Międzynarodowa Konwencja w sprawie używania bieli ołowiowej w malarstwie, przyjęta jako projekt dnia 19 listopada 1921 roku w Genewie na Ogólnej Konferencji Międzynarodowej Organizacji Pracy Ligi Narodów (Dz.U. z 1925 r., Nr 54, poz.382). Wielki Słownik Medyczny, Polska Akademia Nauk. Wydział Nauk Medycznych, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszaw 1996, s.914. Oświadczenie Rządowe o przystąpieniu Polski do konwencji międzynarodowej o zakazie używania białego (żółtego) fosforu przy wyrobie zapałek, podpisanej w Bernie 26 września 1906 roku (Dz.U. 1922 r., Nr 19, poz. 159). Manahan S.E., Toksykologia Środowiskowa. Aspekty chemiczne i biochemiczne. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011, s.290. Orłowski Cz., Metale, [w:] Podstawy toksykologii, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 2008, s.188. Europejska Karta Społeczna sporządzona w Turynie dnia 18 października 1961 r. (Dz.U. z 1999 r., Nr 9, poz.67 ze zm.). Dekret z dnia 23 listopada 1918 r. o 8-godzinnym dniu pracy. (Dziennik Praw z 1918 r., Nr 17, poz.42). Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 16 marca 1928 r. o bezpieczeństwie i higienie pracy (Dz.U. z 1928 r., Nr 35, poz.325). Dekret tymczasowy o urządzeniu i działalności inspekcji pracy (Dziennik Praw z 1919 r., Nr 5, poz.90). Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy, (t.j.Dz.U. z 2012 r., Nr 404, ze zm.). Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 17 września 1927 r. o Radzie Ochrony Pracy (Dz.U. z 1927 r., Nr 83, poz. 740). www.ciop.pl/2.html. JEcolHealth, vol. 17, nr 1, styczeń-marzec 2013 43
