Zapobieganie zarażeniom pasożytniczym

PROGRAM ZAPOBIEGANIA
ZARAŻENIOM PASOŻYTNICZYM
PRZEWODU POKARMOWEGO
W WOJ.WARMIŃSKO-MAZURSKIM
2002-2006
st. asystent Aleksandra Wasilewska
Oddział Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej
Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Olsztynie
 Do
roku 1988
coroczne badania laboratoryjne dzieci
ze żłobków, przedszkoli, szkół
podstawowych, domów dziecka

Od roku 1988
ogólnopolskie badania uczniów
klas I szkół podstawowych
Nasilenie większości
inwazji jelitowych
w grupie wiekowej
siedmiolatków
jest najwyższe.
OGÓLNOPOLSKIE BADANIA UCZNIÓW
KLAS I SZKÓŁ PODSTAWOWYCH



10% populacji siedmiolatków
zachowanie stosunku liczbowego
mieszkających na wsi do mieszkających
w mieście
co pięć lat - zmiany w sytuacji
epidemiologicznej parazytoz jelitowych
rozwijają się z reguły w wolnym tempie
I BADANIE - rok 1988

45/49 województw

61 700 dzieci
Wykres 1. Ekstensywność inwazji pasożytniczych
przewodu pokarmowego u dzieci siedmioletnich
w Polsce - 1988 rok
45,00%
38,37%
40,00%
35,00%
30,00%
27,10%
25,79%
25,00%
20,55%
20,00%
15,00%
10,00%
5,00%
lsz
ty
ńs
ki
e
ie
ś
w
ia
sto
w
oj
.o
m
Po
lsk
a
0,00%
NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCE
ZARAŻENIA

owsik ludzki – 21,01% wszystkich
zbadanych dzieci

Giardia intestinalis – 3,02%

włosogłówka ludzka – 1,24%

pełzak okrężnicy - 0,81%
II BADANIE
– rok szkolny 1992/1993

46/49 województw

60 288 dzieci
Wykres 2. Ekstensywność inwazji pasożytniczych
przewodu pokarmowego u dzieci siedmioletnich
w Polsce - 1992/1993
35,00%
31%
29,70%
30,00%
25,00%
22,60%
24,15%
20,50%
18,30%
20,00%
15,00%
10,00%
5,00%
wi
eś
m
ia
sto
ty
ńs
ki
e
wo
j .o
ls z
wi
eś
m
ia
sto
Po
ls k
a
0,00%
NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCE
ZARAŻENIA

owsik ludzki – 18,04% wszystkich
zbadanych dzieci

Giardia intestinalis – 1,56%

pełzak okrężnicy – 1,14%

glista ludzka – 0,85%

włosogłówka ludzka – 0,55%
III BADANIE
- rok szkolny 1996/1997

25/49 województw

30 110 dzieci
Wykres 3. Ekstensywność inwazji pasożytniczych
przewodu pokarmowego u dzieci siedmioletnich
w Polsce - 1997/1998
35,00%
31,52%
30,00%
25,00%
21,55%
20,00%
15,92%
15,00%
10,00%
5,00%
0,00%
Polska
miasto
wieś
woj.
olsztyńskie
brak badań
NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCE
ZARAŻENIA

owsik ludzki – 16,45% wszystkich
zbadanych dzieci

glista ludzka – 2,80%

Giardia intestinalis – 1,02%

Isospora belli – 0,80%

pełzak okrężnicy – 0,73%

Nasiłowska M., Dzbeński T.H.: Analiza
występowania pasożytów jelitowych u dzieci klas
pierwszych w roku 1988.
Przegląd Epidemiologiczny 1991; 45: 163-1.

Płonka W., Dzbeński T.H.: Analiza występowania
pasożytów jelitowych u dzieci klas pierwszych
w Polsce w roku szkolnym 1992/1993.
Przegląd Epidemiologiczny 1995; 49: 285-294.

Płonka W., Dzbeński T.H.: Analiza występowania
pasożytów jelitowych u dzieci klas pierwszych
w Polsce w roku szkolnym 1997/1998 na terenie
wybranych województw.
Przegląd Epidemiologiczny 1999; 53: 331-338.
ZAŁOŻENIA
PROGRAMU


2002 – termin czwartego ogólnopolskiego badania przeglądowego
Pomysł na rozbudowanie tego przedsięwzięcia o działania informacyjnoedukacyjne wśród rodziców
i pracowników placówek oświatowych.
BEZPOŚREDNI ADRESACI PROGRAMU

rodzice i opiekunowie dzieci

nauczyciele i inni pracownicy
placówek oświatowo-wychowawczych

Mają niewystarczający poziom
wiedzy na temat etiologii
i profilaktyki zarażeń
pasożytniczych
 to przekłada się
na nieprawidłowe zachowania
higieniczne dzieci znajdujących się
pod ich opieką

Często nie wiedzą, w jaki
sposób prawidłowo i z jaką
częstotliwością należy pobierać
materiał do badań
 to rzutuje w dużym stopniu
na wiarygodność
otrzymywanych wyników

Często nie rozumieją, że ujemny
wynik pojedynczego badania
laboratoryjnego nie jest
miarodajny
 po otrzymaniu takiego
wyniku, rezygnują z dalszych
etapów badania
POŚREDNI ADRESACI PROGRAMU

dzieci objęte diagnostyką
laboratoryjną w kierunku
zarażeń pasożytniczych
przewodu pokarmowego
CELE SZCZEGÓŁOWE
Podniesienie poziomu wiedzy
na temat:
 najczęściej występujących inwazji
jelitowych u dzieci
 konsekwencji zdrowotnych tych inwazji
 zasad profilaktyki zarażeń pasożytniczych
CELE SZCZEGÓŁOWE
Podniesienie poziomu
wiarygodności badań
diagnostycznych w kierunku
pasożytów jelitowych poprzez:

informowanie, na czym polega badanie
i kiedy jego wynik można uznać za wiarygodny

zapoznanie z zasadami i sposobem pobierania
materiału do badań
CELE SZCZEGÓŁOWE

Rozpoznanie sytuacji
zdrowotnej dzieci w zakresie
parazytoz jelitowych
w woj.warmińsko-mazurskim
KOORDYNACJA

pracownik Oddziału Promocji Zdrowia
i Oświaty Zdrowotnej WSSE
WSPÓŁPRACA/WSPÓŁREALIZACJA


pion Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej
WSSE/PSSE
Pracownia Parazytologiczna LBEK WSSE
ETAP I
Działania organizacyjne, informacyjne,
edukacyjne
Realizatorzy - pracownicy pionu PZiOZ
(1 osoba w WSSE, 1 osoba w każdym powiecie)
ETAP II
Diagnostyka laboratoryjna
Realizatorzy - pracownicy LBEK WSSE,
laboratoria PSSE
I ETAP
Działania organizacyjne



rozpisanie zadań dla pracowników
PZiOZ PSSE
przeszkolenie pracowników PSSE
przygotowanie i druk materiałów
informacyjnych
I ETAP
Działania organizacyjne c.d.


przygotowanie niezbędnej
dokumentacji oraz sprzętu
do poboru prób
wytypowanie placówek
do objęcia programem
I ETAP
Działania organizacyjne c.d.



spotkania z dyrektorami w celu
zapoznania z założeniami programu
oraz ustalenia terminów spotkań
z pracownikami i rodzicami
odbieranie prób z placówek
i dostarczanie ich do laboratorium
dostarczanie wyników badań
do placówek
I ETAP
Działania edukacyjne


przygotowanie i prowadzenie
zajęć edukacyjnych dla rodziców
i personelu placówek
prowadzenie poradnictwa dla osób
zgłaszających się do PSSE
I ETAP
Działania informacyjne

zamieszczanie informacji:
- w lokalnych mediach
- na stronach internetowych SSE
- na tablicach informacyjnych
w placówkach
MONITORING I EWALUACJA
PROGRAMU




analiza dokumentacji programu
dokonywana podczas wizytacji w PSSE
analiza wyników ankiet oceniających
zajęcia edukacyjne, wypełnionych przez
uczestników zajęć
odsetek kompletnych prób dostarczonych
do badania trzykrotnego
analiza wyników badań laboratoryjnych
REALIZACJA PROGRAMU
W SZKOŁACH
PODSTAWOWYCH
2002-2003



87 szkół podstawowych
objęcie edukacją 2219
rodziców uczniów oraz 107
nauczycieli klas I
przebadanie 1997 dzieci
Wykres 4. Ekstensywność inwazji pasożytniczych przewodu
pokarmowego u dzieci siedmioletnich w Polsce
i woj.warmińsko-mazurskim - 2002/2003
45,00%
41%
40,00%
35,00%
29,60%
30,00%
25,00%
19,00%
19,70%
20,00%
15,00%
14,55%
10,40%
10,00%
5,00%
m
iń
sk
om
az
ar
oj
.w
w
ie
ś
w
ia
sto
m
ur
sk
ie
ie
ś
w
ia
sto
m
Po
lsk
a
0,00%
L.p.
Nazwa województwa
% dzieci zarażonych
1
Warmińsko-mazurskie
29,6
2
Lubelskie
20,8
3
Zachodniopomorskie
20,1
4
Świętokrzyskie
19,9
5
Podlaskie
15,8
6
Podkarpackie
15,0
7
Opolskie
14,8
8
Mazowieckie
14,4
9
Łódzkie
14,2
10
Kujawsko-pomorskie
13,9
11
Dolnośląskie
13,4
12
Małopolskie
13,1
13
Wielkopolskie
9,2
14
Lubuskie
8,9
15
Śląskie
8,8
16
Pomorskie
Polska
nie prowadziło badań
14,55
WYKRYTE ZARAŻENIA

owsik ludzki - 30,69%

pełzak okrężnicy - 1,85%

Giardia intestinalis - 0,25%

włosogłówka ludzka - 0,15%

glista ludzka – 0,00%
*odsetek dzieci zarażonych: województwo/Polska
(12,15%)*
(0,60%)
(0,69%)
(0,83%)
(0,12%)


W Polsce występuje tendencja
spadkowa inwazji
pasożytniczych – zarówno wśród
dzieci z miasta jak i ze wsi.
W woj.warmińsko-mazurskim
nastąpił znaczny wzrost
odsetka zarażonych dzieci
wiejskich
(1992- 31%, 2002 – 41%)
W woj. warmińsko-mazurskim
83%
dzieci zarażonych
żyło w środowisku
higienicznym ocenionym
jako dobre

Bitkowska E., Wnukowska N.,
Wojtyniak B., Dzbeński T.H.:
Analiza występowania pasożytów
jelitowych u dzieci klas pierwszych
w Polsce w roku szkolnym
2002/2003.
Przegląd Epidemiologiczny 2004;
58:295-302.
REALIZACJA PROGRAMU
W DOMACH DZIECKA
2003-2004



wszystkie domy dziecka
w województwie – 20 placówek
objęcie edukacją 286
pracowników
przebadanie 869 dzieci
ODSETEK DZIECI ZARAŻONYCH

ogółem - 46%

w zależności od placówki-
15-81%
WYKRYTE ZARAŻENIA






owsik ludzki – 36% dzieci
pełzak okrężnicy – 12,2%
Giardia intestinalis – 3,8%
glista ludzka – 1 przypadek
włosogłówka ludzka – 1 przypadek
węgorek jelitowy – 1 przypadek
REALIZACJA PROGRAMU
W PRZEDSZKOLACH
2004-2006



161 przedszkola, 80 SP
(klasy O)
objęcie edukacją 6639
rodziców oraz 1242
pracowników
przebadanie 1001 dzieci

ODSETEK DZIECI ZARAŻONYCH
11,7%

WYKRYTE ZARAŻENIA
owsik ludzki – 10,3% dzieci
pełzak okrężnicy – 1,4% dzieci
Giardia intestinalis – 2 przypadki
węgorek jelitowy – 1 przypadek
Najwyższy odsetek dzieci
zarażonych (powyżej 20%)
wystąpił
w przedszkolach wiejskich.
Z wyników badań przeprowadzonych
w latach 2002-2006 wynika, że dalsze
działania edukacyjno-informacyjne
oraz diagnostyczne należy kierować
przede wszystkim do środowisk
wiejskich oraz domów dziecka.