Porażenie piorunem

Porażenia przez pioruny w
Tatrach Polskich
lek. med. Sylweriusz Kosiński
TOPR Zakopane
epidemiologia
✔ w USA z powodu porażeń ginie rocznie około 200 osób
✔ śmiertelność ogółem 30%
✔ 85% ofiar to mężczyźni w wieku średnio 26 lat
✔ najwięcej ofiar pomiędzy majem i wrześniem i pomiędzy
godzinami 16.00 a 18.00 (USA)
mechanizm urazu
porażenie bezpośrednie
zazwyczaj śmiertelne. Metalowe elementy garderoby, pole elektryczne (np.
telefony komórkowe ??) zwiększają prawdopodobieństwo porażenia
porażenie boczne
ładunek „odbija się” od innego obiektu (słupa, drzewa itp.). Zjawisko takie
powstaje, kiedy obok miejsca pierwotnego uderzenia znajduje się lepszy
przewodnik. Ciało człowieka zawierające około 50% wody lepiej przewodzi
prąd niż np. suche drzewo
porażenie ładunkiem rozprzestrzeniającym się
ładunek rozprzestrzenia się wokół miejsca uziemienia. Różnica potencjałów
pomiędzy dwoma punktami ciała (np. pomiędzy stopami w trakcie
chodzenia) może umożliwić przepływ prądu i porażenie
porażenie kontaktowe
ładunek elektryczny przewodzony poprzez np. mokrą linę, łańcuch (via
ferrata), linia telefoniczna, dotykane przez ofiarę
mechanizm urazu c.d
fala uderzeniowa
temperatura wewnątrz tunelu pioruna 5-krotnie przekracza temperaturę na
powierzchni słońca generując falę uderzeniową o sile 20 atmosfer
skurcze mięśni
mogą spowodować uszkodzenia mięśni, stawów i kości
oparzenia
mogą powstawać w miejscach kontaktu z metalowymi elementami, lub w
miejscach „wejścia” i „wyjścia” prądu. Jeżeli skóra jest mokra (pot, deszcz),
to ładunek elektryczny może przemieścić się po powierzchni ciała
wyparowując wilgoć. Zjawisko to jest odpowiedzialne za zapalenie lub
nawet eksplozję elementów garderoby
mechanizm urazu c.d
mechanizm urazu c.d
figury Lichtenberga nie są oparzeniami. Tworzą je strumienie
elektronów, które układają się na skórze i po 24 godzinach zanikają.
Zjawiska te są charakterystyczne dla porażeń piorunami
przyczyny zgonu
✔ pierwotną przyczyną śmierci jest zatrzymanie krążenia w
mechanizmie asystolii
✔ w
wielu
przypadkach
ośrodki
bodźcoprzewodzące
spontanicznie przywracają pracę serca
✔ zatrzymanie
oddechu
wywołane
skurczem
mięśni
oddechowych i porażeniem ośrodka oddechowego w
rdzeniu przedłużonym prowadzi do wtórnego zatrzymania
krążenia z powodu uduszeniaa
patofizjologia porażenia
✔ największy opór dla przepływu prądu elektrycznego
stanowi skóra
jeżeli właściwości izolacyjne skóry byłyby gorsze i/lub czas trwania
impulsu elektrycznego dłuższy, to ilość ofiar śmiertelnych byłaby
prawdopodobnie dużo większa
✔ opór kości, tkanki tłuszczowej i ścięgien jest stosunkowo
duży
✔ najlepszą przewodność wykazują mięśnie, naczynia
krwionośne i tkanka nerwowa
patofizjologia porażenia
✔ porażenie wzdłuż osi długiej ciała jest bardzo groźne
przepływ prądu w osi długiej wiąże się z większą częstością porażeń
oddechu, migotania komór i uszkodzeń układu nerwowego
✔ przepływ prądu wzdłuż osi poprzecznej ciała, lub poniżej
spojenia łonowego jest mniej niebezpieczny
objawy porażenia
✔ układ krążenia
zatrzymanie krążenia (asystole), zaburzenia rytmu (wydłużenie
odstępu QT), uszkodzenie mięśnia sercowego (uraz termiczny),
zawał serca (skurcz naczyń wieńcowych, wyrzut amin
katecholowych)
✔ układ nerwowy
porażenie ośrodka oddechowego, utrata przytomności (nawet
połowa ofiar), krwawienia śródczaszkowe (zazwyczaj uraz
mechaniczny), obrzęk mózgu (uraz termiczny), zaburzenia
ukrwienia mózgu, zaburzenia pamięci, przemijający niedowład
kończyn dolnych (keraunoparalysis), uraz rdzenia kręgowego
(mechaniczny lub niedokrwienny)
✔ narządy jamy brzusznej
sporadycznie opisywano obrażenia narządów miąższowych (urazy
mechaniczne), niewydolność nerek (mioglobina)
objawy porażenia
✔ narządy zmysłów
zaćma, zaburzenia reaktywności źrenic, pęknięcie błony bębenkowej
(nawet 50% ofiar porażenia)
✔ inne narządy
oparzenia,
uszkodzenie
naczyń
krwionośnych
(zwłaszcza
mikrokrążenia) uszkodzenie mięśni, zaburzenia układu krzepnięcia
postępowanie
✔ ofiary porażone przez pioruny można bezpiecznie
✔
✔
✔
✔
✔
dotykać
uzasadnione jest rozpoczęcie zabiegów reanimacyjnych
nawet po wydłużonym czasie zatrzymania krążenia.
(teoria zahamowania metabolizmu)
szerokość źrenic nie może być traktowana jako czynnik
rokowniczy
w przypadku wydarzeń masowych, w pierwszej kolejności
należy udzielić pomocy ofiarom z zatrzymaniem oddechu
i/lub krążenia
po pierwotnym zatrzymaniu serce może spontanicznie
podjąć czynność, ale porażenie oddechu jest długotrwałe
ofiary, które są przytomne prawie na pewno przeżyją
porażenie
postępowanie c.d
✔ postępowanie według algorytmu ERC/AHA ze szczególnym
uwzględnieniem utrzymania drożności dróg oddechowych i
wentylacji
✔ pełne badanie urazowe i stosowne unieruchomienie
✔ usunięcie tlących się i metalowych części garderoby
✔ jak najwcześniej monitorowanie EKG
✔ wszystkie ofiary porażenia wymagają hospitalizacji
pioruny w Tatrach Polskich 1989-2013
5
4
3
3
3
2
2
1
1
1
0
0
0
1
1
0
0
0
2
2
1
1
0
0
0
0
0
1
1
1
0
1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Wykres. Wyładowania, które spowodowały porażenia ludzi
8
7
7
6
6
5
4
4
3
3
0
3
3
2
2
1
3
4
2
1
1
0
0
0
0
0
2
1
0
0
0
0
0
0
1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Wykres. Liczba porazonych
pioruny w Tatrach Polskich 1989-2013
12
10
10
8
6
6
6
4
2
0
1
0
0
0
0
styczeń
luty
marzec
kwiecień
1
0
maj
czerwiec
lipiec
sierpień
0
wrzesień październik listopad
Wykres. Liczba porażonych w poszczególnych miesiącach
0
grudzień
pioruny w Tatrach Polskich 1989-2013
✔ ogółem porażone zostały 42 osoby (średnio 1,75 porażenia/rok)
✔ wśród porażonych było 13 kobiet i 29 mężczyzn, średnia wieku wyniosła 30 lat
✔ 8 ofiar nie przeżyło porażenia (19%). Jedna z ofiar zmarła z powodu obrażeń
doznanych przy upadku
✔ mechanizm porażenia:
25
20
20
15
14
10
8
5
0
porażenie bezpośrednie
porażenie kontaktowe
"ground current"
pioruny w Tatrach Polskich 1989-2013
20
18
18
16
14
13
12
10
8
9
7
6
4
4
2
2
0
zatrzymanie krążenia utrata przytomności
oparzenia
objawy neurologiczne
urazy
niedosłuch
✔ objawy neurologiczne: mrowienia/drętwienia – 13 ofiar,keraunoparalysis – 2
ofiary, zaburzenia równowagi – 1 ofiara
✔ urazy: powierzchowne – 2 ofiary, złamanie zęba – 1 ofiara, politrauma – 1
ofiara
pioruny w Tatrach Polskich 1989-2013
✔ zatrzymanie krążenia w następstwie porażenia:
4
3
3
3
2
2
1
1
0
zgon na miejscu
ROSC – świadek
ROSC – TOPR
nieskuteczna
✔ spośród 6 ofiar, u których prowadzono zabiegi resuscytacyjne przeżyły 2 (1
reanimowana przez świadków, 1 przez TOPR)
pioruny w Tatrach Polskich 1989-2013
dziękuję za uwagę