Slide 1

Młodzi jako problem i wyzwanie
Warszawa, 30 maja 2011
Paweł Dobrowolski
[email protected]
Streszczenie
1. Młodzi nie są problemem lecz dojną krową. To młodzi płaca za
starzenie się społeczeństwa i marnotrawstwo PRL. A kolejni rządzący bez
względu na panujący system i opcję polityczną robią dobrze obywatelom tu i
teraz przerzucając koszty na młodych.
2. Model transferów międzygeneracyjnych wypracowany w epoce
wysokiej dzietności, stał się w epoce niskiej dzietności
niesprawiedliwy, bowiem powoduje, że pokolenia starsze obciążają młodzież
i pokolenia nienarodzone, nieproporcjonalnie dużą częścią kosztów starzenia się
społeczeństwa.
3. Starsi Polacy za pośrednictwem budżetu podnoszą swoją stopę
życiową, a rachunek za własną konsumpcję,w postaci oficjalnego
długu publicznego oraz wysokich niezewidencjonowanych
zobowiązań państwa, przerzucają na młodych obywateli. Zapłacą go
młodzi i jeszcze nienarodzeni w wyższych podatkach, niższych świadczeniach i
gorszej infrastrukturze publicznej.
4. Nie ma żadnego konfliktu pokoleń, bo młodzi nie widzą i nie
wiedzą jak są wykorzystywani. Konflikt będzie, gdy młodzi zrozumieją
skalę redystrybucji międzypokoleniowej od młodszych do starszych za dekadę
do dwóch dekad. Ale wtedy będzie za późno by uniknąć brutalnego zderzenia
pokoleniowych egoizmów...
Starzejemy się... a to kosztuje.
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
Źródło: Główny Urząd Statystyczny
19
60
19
65
19
70
19
75
19
80
19
85
19
90
19
95
20
00
20
05
(emeryci + reniciści) /
osoby w wieku produkcyjnym
Osoby w wieku produkcyjnym do liczby
emerytów i rencistów
 By system emerytalny był neutralny pieniężnie dla poszczególnych
pokoleń przejście na emerytury kapitałowe (czyli takie które są
finansowane z oszczędności przyszłych emerytów, a nie z podatków
nałożonych na ich dzieci i wnuków) należało zacząć za Gomułki.
 Zamiast reformować politycy PRL rozdawali przywileje emerytalne
rolnikom, górnikom, hutnikom, kolejarzom i nauczycielom... na koszt
przyszłych pokoleń, czyli dzisiejszych młodych.
Polacy są bardzo chojni wobec emerytów
% PKB wydawanego na emerytury i renty
15
Włochy
14
Austria
Francja Portugalia
Grecja
Szwajcaria
Niemcy
Szwecja
Holandia
Węgry Belgia
Dania Finlandia
13
12
Polska
11
10
Słowenia
Hiszpania
Wlk. Brytania
Czechy
Luksemburg
Islandia
Litwa Estonia
Słowacja
Bułgaria
Cypr
Rumunia
Malta
9
8
7
6
Łotwa
Irlandia Norwegia
5
10
12
14
16
18
20
% społeczeństwa w wieku 65+
22
Źródło: Eurostat,
dane za 2008
 Pomimo młodego jak na Europę społeczeństwa Polska jest w grupie
państw wydających największy procent PKB na emerytury.
Za utratowanie ZUS zapłacą młodzi
Obecni młodzi
zapłacą za
emerytury dwa
razy – najpierw
za emerytury
swoich
dziadków i
rodziców, a
potem za
własne.
1
System pokoleniowy
System składkowy
(dzieci i wnuki płacą za
dziadków i rodziców)
(każdy oszczędza na
własną emeryturę)
2
3
4
5
6
7
8
9
Pokolenia przejściowe
(płacą dwa razy)
 Reforma emerytalna z 1999 roku uchroni ZUS przed bankructwem.
W zamian młodzi dostaną niższe emerytury niż te z ZUS. W ZUS
relacja ostatniej pensji do emerytury wynosi ok 60%, a w OFE ok.
30%.
Starsi młodszym zostawią długi
Oficjalny Dług Publiczny na Głowę Polaka
( w zł )
20 000
18 000
16 000
zł / Polaka
14 000
12 000
10 000
8 000
6 000
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
Dług wobec
banków i
obligatariuszy
księgowany jest
memoriałowo
(w całej
wartości gdy
powstaje),
natomiast
zobowiązania
emerytalne są
księgowane
kasowo (czyli w
roku wypłaty).
 Oficjalny dług publiczny wynosi ok 56% PKB, czyli ok 20 tys na
głowę każdego obywatela.
 Lecz prawdziwy dług publiczny Polski (dług oficjalny + ukryte ale
wymagalne zobowiązania budżetu) wynosi ponad 200%, czyli
ponad 90 tys zł na głowę każdego obywatela.
Skok Tuska i Boniego na OFE obciąży młodych
Pokusa robienia

dobrze tu i teraz
obywatelom na
koszt przyszłych
pokoleń jest
wiecznie żywa
bez względu na 
system
polityczny oraz
personalia
rządzących.
Premier Tusk i minister Boni chwalą się, że antyreforma OFE do
roku 2020 zmniejszy potrzeby pożyczkowe państwa o 195
miliardów. Mają rację.
Niestety mają też nadzieję, że młodzi nie zauważą, że skok na
OFE tylko do 2020 wyhoduje na kontach ZUS dług w
wysokości 232 miliardów.
 Wyborcy tu i teraz zaoszczędzą 195 miliardów. A młodzi będą
na sam rok 2020 do tyłu o 232 miliardy.
 Na koszt przyszłych pokoleń: Gierek dał emerytury rolnikom,
Jaruzelski dał przywilej wcześniejszych emerytur dla wybranych
branż, SLD za Kwaśniewskiego dało łatwe renty oraz przywileje
emerytalne sędziom i prokuratorom, PiS zwiększył indeksację
emerytur o wzrost płac, Tusk z Bonim wykonali skok na OFE.
Strach pytać co będzie dalej...
Starsi Polacy unikają pracy
Stopa zatrudnienia osób w wieku 55-64
90
80
Średnia
70
60
%
50
40
30
20
10
Iceland
Sweden
Norway
Switzerland
Germany
Denmark
United Kingdom
Cyprus
Finland
Estonia
Netherlands
Ireland
Portugal
Lithuania
Latvia
Czech Republic
Spain
Bulgaria
Austria
Greece
Romania
Slovakia
France
Luxembourg
Belgium
Italy
Croatia
Slovenia
Hungary
Macedonia
Poland
Malta
Turkey
0
Źródło: Eurostat
 Dla starszych Polaków z pracą: niski oficjalny wiek emerytalny,
wczesne emerytury, oraz chojne rozdawane renty pozwalają żyć na
koszt młodszych częściej niż inni Europejczycy.
 Dla starszych Polaków bez pracy: uregulowania takie jak ochrona
przed zwolnieniem w okresie przedemerytalnym czynią ich
niezatrudnialnymi i zmuszają do życia na koszt młodszych.
5
55
5 20 5
5
0
0 000 0
0
0 0
Germany
Germany
Netherlands
Germany
Netherlands
Denmark
Netherla
Germany
Germany
Germany
Denmark
Germany
Germany
Austria
Germany
Germany
Austria
Netherlands
Netherlands
Denmark
Netherlands
Netherlands
Netherla
Austria
Norway
Netherlands
Austria
Lithuania
Denmark
Germany
Lithuania
Denmark
Ireland
Austria
Denmark
Malta
Ireland
Denmark
Denmark
Norway
Austria
Ireland
Austria
Denmark
Austria
Ireland
Latvia
Denmark
Norway
Netherlands
Austria
Slovenia
Ireland
Austria
Ireland
Cyprus
Netherlands
Austria
Cyprus
Slovenia
Ireland
Ireland
Malta
Cyprus
Norway
Luxemb
Luxembour
Norway
Norway
Czech
Republic
Denmark
Turkey
Latvia
Cyprus
Luxembourg
Cyprus
Latvia
Portugal
Latvia
Lithuania
Latvia
Luxembour
Czech
Republic
Norway
Bulgaria
Portugal
Cyprus
Sweden
Cyprus
United
Slovenia
Cyprus
Luxembourg
Czech
Hungary
Hungary
Czech
Estonia
Cyprus
Estonia
Malta
Portugal
Portugal
Latvia
Slovenia
Portugal
United
Portugal
Slovenia
Hungary
Portugal
Estonia
Hungary
Hungary
United
Estonia
Estonia
Cyprus
Luxemb
Portugal
Norway
United
Bulgaria
Norway
Slovenia
Portugal
Norway
Cyprus
UnitedTurkey
Kingdom
Turkey
Turkey
United
Ireland
United
Malta
France
Lithuania
Bulgaria
Bulgaria
United
United
Latvia
Luxembour
Lithuania
Czech
Lithuania
Czech
Slovenia
Malta
Poland
Finland
Spain
Slovenia
Portugal
Malta
Latvia
Estonia
Luxembourg
Latvia
Portugal
Slovakia
Czech
Czech
Malta
Ireland
France
Belgium
Czech
Belgium
France
Slovakia
Turkey
Spain
Belgium
France
Bulgaria
Finland
Belgium
Slovenia
Sweden
Estonia
United
United
Czech
Slovenia
Estonia
Malta
Belgium
Poland
Sweden
Malta
Finland
Poland
France
Finland
Finland
France
Luxembourg
Romania
Ireland
France
Lithuania
Czech
Finland
Hungary
Spain
Slovenia
Estonia
Finland
Estonia
Malta
Romania
Romania
Belgium
Belgium
Finland
Romania
Hungary
Finland
Hungary
France
Finland
Finland
Hungary
France
Sweden
Malta
Bulgaria
Romania
Luxembourg
Belgium
Spain
Slovakia
Estonia
Hungary
Spain
Belgium
Bulgaria
Spain
Belgium
France
Italy
Spain
Lithuania
Latvia
Luxembourg
Lithuania
Romania
Spain
Lithuania
France
Romania
Slovakia
Bulgaria
Greece
Lithuania
Italy
Romania
Slovakia
Italy
Romania
Poland
Greece
Romania
Italy
Croatia
Spain
Greece
Sweden
Sweden
Bulgaria
Italy
Bulgaria
Sweden
Slovakia
Italy
Hungary
Croatia
Bulgaria
Greece
Italy
Greece
Slovakia
Slovakia
Romania
Greece
Sweden
Latvia
Greece
Slovakia
Italy
Slovakia
Slovakia
Croatia
Greece
Croatia
Italy
Greece
Poland
Italy
Italy
Poland
Croatia
Poland
Poland
Poland
Greece
Croatia
Poland
Sweden
Sweden
Croatia
Greece
Croatia
Poland
Spain
Spain
Młodzi bezrobotni zostali wypchnięci z Polski do UE
 Różnica w stopie bezrobocia młodych (do 25) i starych (25 do 74)
od 2000 do 2010:
Różnica
stopie
bezrobocia
2004
Różnica
w
stopiebezrobocia
bezrobocia młodych
młodych
starych
ww2006
2003
Różnica
ww
stopie
młodychiiii istarych
starychw
2007
2008
Różnica
w
stopie
bezrobocia
młodych
starych
w
2009
Różnica
w
stopie
bezrobocia
młodych
starych
w
2002
Różnica
pomiędzy
stopą
bezrobocia
młodych
starych
ww2010
2000
Różnica
pomiędzy
stopą
bezrobocia
młodych
ii istarych
w
Różnica
w stopie
bezrobocia
młodych
i starych
w 2005
Różnica
między
stopą
bezrobocia
młodych
starych
2001
25 1830
25
25
18 30
25 25 25
16
16 25
20 1425
20
2014
20
20
20
12
12 20
20
15 10
15
151510 15
15815
8 15
10
10 6
10
10
10 6 10
4
10 10
30
25
20
15
10
554 2
5
0
Co wypycha młodych z polskiego rynku pracy
 W każdym kraju bezrobocie młodych jest wyższe niż starszych. Ale
w Polsce ta różnica na niekorzyść młodych jest o o wiele wyższa
niż w innych krajach.
 Co wypycha młodych z polskiego rynku pracy:
 Bardzo wysokie opodatkowanie pracy - szczególnie dotkliwe dla
młodych, których praca jest mniej warta, gdyż nie mają jeszcze
doświadczenia
 Związki zawodowe trzymające przemysł,
 Zachłanne korporacje zawodowe w usługach,
 Socjalistyczny kodeks pracy uprzywilejowuje pracujących (czyli
starszych) oraz zwiększa koszt pracy co jest szczególnie dotkliwe dla
młodych.
50
5
Ryzyko ubóstwa
= dochód po
transferach
poniżej 60%
mediany
Hungary
Luxembourg
Iceland
Czech
Republic
Denmark
Netherlands
Slovenia
NorwayFrance
Slovakia
Cyprus
FinlandNorway
SwedenIceland
CzechPoland
Germany
Austria
GermanyAustria
NetherlandsIreland
Belgium
Sweden
Slovakia Malta
France
Denmark
Switzerland Italy
Croatia
Slovenia
Ireland
Portugal
Estonia
Romania
Hungary
Greece
Malta
Belgium
UnitedFinland
Luxembour
United Kingdom
Portugal Spain
Poland
Lithuania
Greece
Switzerland
SpainCroatia
Lithuania
Estonia
Italy
Bulgaria
Bulgaria Latvia
LatviaCyprus
Romania
Bieda w Polsce dotyka głównie ludzi młodych, a nie emerytów.
 Wbrew powszechnie panującym poglądom to dzieci są
Ryzyko ubóstwa
nadreprezentowane w populacji ubogich:
w Polsce
zmniejsza się
wraz z wiekiem.
Ryzyko ubóstwa w grupie powyżej 65 lat
60
Ryzyko ubóstwa w grupie poniżej 18 lat
35
40
30
30
25
20
20
15
10
10
0
0
Źródło: Eurostat
Młodzi już przegrali gospodarczy konflikt pokoleniowy
Ludność i udział w wyborach
według wieku
12
10
71%
Procent biorących
udział w wyborach
w danej grupie
wiekowej
8
miliony
W sytuacji gdy
młodzi są małą
grupą
wyborców, a
dotego
nieświadomą
kosztów nań
nakładanych nie
można dziwić
się politykom,
którzy działają
na szkodę
młodych.
68%
6
Ludność
Głosujący
43%
4
2
18 - 34
35 - 54
55 +
wiek
Źródło: "Rocznik Demograficzny 2002" GUS, "Uzasadnienia przyczyny absencji wyborczej" CBOS
 Starsi są roszczeniowi i zorganizowani w związki zawodowe, partie
polityczne, i korporacje zawodowe.
 Młodsi praktykują indywidualne strategie polepszenia stopy
życiowej. Mogą co najwyżej zastosować szantaż emigracyjny.
C.d.n. w najbliższej dekadzie
1. Ok 10 mln osób z pierwszego powojennego wyżu przejdzie na
emerytury na koszt młodych.
2. Renta gospodarcza z wejścia na rynek pracy wyżu
demograficznego lat 80ych właśnie się kończy.
3. Wyczerpią się proste rezerwy (eliminowanie marnotrwastwa
PRL, znacznie niższe koszty prace niż w Europie Zachodniej, oraz
kupowanie na kredyt zachodnich technologi) wzrostu stosowane
w ostatnich 20 latach.
4. Obecne historycznie niskie koszty pożyczania kończą się –
kryzysy niewypłacalności państw chodzą stadami.
Przerzucanie kosztów w przyszłość na kolejne pokolenia się
kończy. Niegdysiejsza odległa przyszłość jest tuż, tuż...
Dziękuję za uwagę
Pytania i prośby o kopię prezentacji proszę słać na:
[email protected]
Więcej na temat gospodarczego konfliktu pokoleń
 Wysokość długu publicznego Polski, Paweł Dobrowolski, Raport Instytut
Sobieskiego nr 35, 9 wrzesnia 2009 http://www.sobieski.org.pl/news.php?id=562
 Rolowanie młodych, Paweł Dobrowolski, Wprost Numer: 41/2009 (1394)
http://www.wprost.pl/ar/173495/Rolowanie-mlodych/
 "Prosimy o sprawiedliwsze rozłożenie ciężarów starzenia się
społeczeństwa", Paweł Dobrowolski, www.liberte.pl, pazdziernik 2008
http://www.liberte.pl/gospodarka/176.html
 "Jak zapobiec konfliktowi pokoleń w Polsce?", Rafal Antczak, Paweł
Dobrowolski, rozdział w "W poszukiwaniu kompasu dla Polski" red. Jan
Szomburg, str 159-167, IBnGR, 2007.
http://www.dobrowol.org/drobiazgi/W_poszukiwaniu_kompasu_dla_Polski.pdf
 "Najgorzej mają młodzi", Rafał Antczak, Paweł Dobrowolski, Ryszard Petru,
Gazeta Wyborcza, 28 lipca 2006;
http://www.dobrowol.org/najgorzejmajamlodzi.html
 „Starsi Polacy żyją na koszt młodszych Polaków - zarys zjawiska. Kto płaci
za starzenie się społeczeństwa i marnotrawstwo PRL", Paweł Dobrowolski,
Instytut Sobieskiego, Warszawa, 1 czerwca 2006
http://www.sobieski.org.pl//panel/plugins/newsy/files/raport__IS_Pawel_Dobrowol
ski20060626192350.pdf
Może młodzi mogą wyjechać... a kto wtedy zapłaci ZUS...
Źródło: Taxing Wages,
OECD 2011
60,0
60,0
50,0
50,0
40,0
40,0
30,0
30,0
20,0
20,0
10,0
10,0
0,0
0,0
NewZealand
Zealand
New
Korea
Korea
Chile
Israel
Mexico
Mexico
Israel
Chile
Ireland
Ireland
United
States
Canada
Canada
Australia
Japan
UnitedAustralia
States
Luxembourg
United_Kingdom
Japan
Luxembourg
United Kingdom
Greece
Portugal
Turkey
Iceland
Portugal
Greece
Norway
Norway
Denmark
Turkey
Poland
Finland
Iceland
Spain
Switzerland
Spain
Denmark
Estonia
Slovenia
Finland
Poland
Czech Republic
Estonia
SlovakRepublic
Republic
Czech
Slovenia
Slovak Republic
Sweden
Switzerland
Hungary
Sweden
Austria
Austria
Germany
Hungary
France
Germany
Italy
France
Netherlands
Netherlands
Belgium
Italy
Belgium
W latach 2007-08
przeprowadzając
się do Irlandi
osoba
prowadząca
jednoosobowe
gospodarstwo
domowe bez
dzieci zmniejszała
opodatkowanie
swojej pracy z
czterdziestu paru
do dwudziestu
paru procent...
Obciążenie
pracy
podatkami:
jednosobowe
gospodarstwo
domowe
Obciążenie
pracy
podatkami:
jednosobowe
gospodarstwo
domowe
zarabiające
100%
zarabiające
67%przeciętnej
przeciętnej
 Pokolenie „1200 złotych" może wyjechać z Polski i zostać
pokoleniem „1000 euro”.
 To swoisty szantaż: albo obniżycie wydatki budżetu, zadłużenie
państwa oraz podatki, albo Polska wpadnie w dziurę nie do
załatania. Bez młodych Polska się nie rozwinie, a może nawet
zbankrutuje Już chyba wpadliśmy w spiralę zadłużenia...
0%
Vietnam
Morocco
Korea
Peru
Mauritius
El Salvador
Cape Verde
Senegal
Dominican Rep
Mexico
Chile
Colombia
Ecaudor
Ireland
Bolivia
Argetnina
USA
Denmark
Iran
Canada
Netherlands
Philippines
Belgium
Spain
Costa Rica
United_Kingdo
Nicaragua
Turkey
Japan
Lithuania
Moldova
Luxembourg
Finland
France
Germany
Estonia
Kyrygyzstan
Austria
Greece
Croatia
Hungary
Portugal
Slovakia
Uruguay
Italy
Malta
Slovenia
Ukraine
Romania
Poland
Macedonia
Brazil
% PKB
Szacunek ukrytego długo publicznego
Ukryty publiczny dług emerytalny
600%
500%
400%
300%
200%
100%
Źródło: obliczenia własne na podstawie
przeglądu literatury przedmiotu
Szacunek oficjalnego i ukrytego długu publicznego
Oficjalny i ukryty dług publiczny jako % PKB
400%
350%
300%
Średnia
250%
Ukryty
200%
Oficjalny
150%
100%
50%
Ireland
Denmark
Spain
Netherlands
USA
Lithuania
Luxembourg
United_King
Turkey
Estonia
Finland
Poland
Belgium
Croatia
Slovakia
France
Germany
Austria
Portugal
Hungary
Romania
Slovenia
Greece
Malta
Italy
0%
Źródło: dług oficjalny Eurostat, dług ukryty
obliczenia własne na podstawie przeglądu
literatury przedmiotu