ZAJĘCIA Z ZAGAD SEX_BG.pptx - Katedra Psychiatrii Wydziału

15.11.2014 ZASADY RELACJI Z PACJENTEM
—  Forma rozmowy – neutralizująca:
— 
— 
— 
— 
— 
WYBRANE ZAGADNIENIA
SEKSUALNOŚCI CZŁOWIEKA
dr n. med. Bartosz Grabski
Katedra Psychiatrii UJ CM
— 
— 
— 
— 
— 
Opory
Wstyd
Zahamowania
Lęk
Edukująca
Docenienie mowy ciała
Nieprzecenianie „psychologii pierwszego wrażenia”
Nieprzecenianie wieku metrykalnego pacjenta
Nieprzecenianie poziomu wykształcenia pacjenta
Rozważyć czy rozmawiać z parą, czy osobno z każdym z
partnerów
Uzupełniono i zmodyfikowano na podstawie: Lew-Starowicz Z, 2004
Bartosz Grabski
TYPOWE BŁĘDY
2
OCZEKIWANIA PACJENTA
—  Oczekiwania na inicjatywę pacjenta
—  Inicjatywy lekarza
—  Brak czasu
—  Intymności i dyskrecji
—  Udzielanie tzw. zdroworozsądkowych rad
—  Bezpieczeństwa, zrozumienia i nieoceniającej postawy
—  Nastawienie na usunięcie objawu a nie przyczyny
—  Pomocy w porozumiewaniu się
—  Projekcja własnych doświadczeń i problemów
—  Pomocy w przełamywaniu barier
—  Obrażanie się
—  Pomocy w neutralizowaniu lęków i obaw
—  Proponowanie metod leczenia nieakceptowanych przez
pacjenta
—  Niskiego kosztu leczenia
—  Efekt „halo”
—  Empatii i zrozumienia
—  Oczekiwanie rzeczowej i fachowej pomocy
—  Efekt „diabelski”
Uzupełniono i zmodyfikowano na podstawie: Lew-Starowicz Z, 2004
Bartosz Grabski
3
Uzupełniono i zmodyfikowano na podstawie: Lew-Starowicz Z, 2004
Bartosz Grabski
4
ZASADY RELACJI Z PACJENTEM
ZASADY RELACJI Z PACJENTEM
—  Specyfika kontaktu z mężczyznami
—  Specyfika kontaktu z kobietami
—  Lakoniczni, powściągliwi
— 
— 
— 
— 
— 
— 
Podejście ambicjonalne, zadaniowe
Ubogi zasób słownictwa
Dłużej dojrzewają do wizyty
Ukrywający dane, skłonni do kłamstw
Kreujący pozytywny obraz ja w roli kochanka
Mogą zawyżać liczbę partnerek
—  Stosunek do występujących zaburzeń: minimalizują,
skracają czas trwania, bagatelizują, ukrywają pod maską
innego zaburzenia
Bartosz Grabski
Uzupełniono i zmodyfikowano na podstawie: Lew-Starowicz Z, 2004
5
—  Chętniej rozmawiają o swoich problemach
Łatwiej nawiązują kontakt
Operują większym zakresem słownictwa
Bardziej zdyscyplinowane
Bardziej skłonne do współpracy z lekarzem w procesie
diagnostycznym
—  Lepiej znają swoje ciało
— 
— 
— 
— 
—  Więcej mówią; drobiazgowo odtwarzają przebieg
zaburzenia
—  Mogą zaniżać liczbę partnerów seksualnych
Bartosz Grabski
Uzupełniono i zmodyfikowano na podstawie: Lew-Starowicz Z, 2004
6
1 15.11.2014 CYKL REAKCJI SEKSUALNYCH
PODSTAWOWE DEFINICJE
I. 
Tożsamość płciowa
—  Model EPOR¹
—  Model EOR
—  Model DEOR²
II.  Orientacja seksualna
III.  Preferencje i zainteresowania seksualne
Napięcie seksualne
IV.  Rola płciowa
V.  Funkcjonowanie seksualne
Orgazm
Plateau
Podniecenie
D= desire
E= excitation
Odprężenie
O= orgasm
Pożądanie
R= resolution
Czas
P= plateau
Bartosz Grabski
7
Bartosz Grabski
OŚRODKOWA REGULACJA REAKCJI
SEKSUALNYCH
POŻĄDANIE
PODNIECENIE
ORGAZM
dopamina +
dopamina +
dopamina +
testosteron +
testosteron +
noradrenalina
estrogeny (u kobiet) +
estrogeny (u kobiet) +
(u mężczyzn) +
prolaktyna -
tlenek azotu +
tlenek azotu +
acetylocholina +
serotonina -
serotonina -
noradrenalina +/-/?
serotonina -
8
NORMY SEKSUALNE
— 
— 
— 
— 
— 
— 
— 
Normy statystyczne
Normy prawne
Normy religijne
Normy społeczne
Normy zwyczajowe
Normy kulturowe
Inne
kliniczna, funkcjonalna,
indywidualna, ilościowa,
koncepcje różnic
indywidualnych
—  Klasyfikacje:
np. ICD-10, DSM-5
—  Konsensusy i opinie
ekspertów
—  Definicja zdrowia
seksualnego
—  Deklaracja praw
seksualnych
—  Norma partnerska
(APA, Ellis, Gapik, Godlewski, Imieliński, Lew-Starowicz, Schnabl, WHO)
Bartosz Grabski
9
Źródło: Jakima S, Lew-Starowicz M, 2010
ZABURZENIA SEKSUALNE
W SYSTEMACH KLASYFIKACYJNYCH
¹Masters, Johnson, 1966
²Masters, Johnson, Kaplan, 1977
Bartosz Grabski
NORMA MEDYCZNA
10
ZABURZENIA SEKSUALNE W ICD-10
Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń
zachowania w ICD-10
F52
Dysfunkcja seksualna nie spowodowana
zaburzeniem organicznym ani chorobą somatyczną
Diagnostic and Statistical Manual of
Mental Disorders. Fith Edition. DSM-5
F64
Zaburzenia identyfikacji płciowej
F65
Zaburzenia preferencji seksualnych
F66
Zaburzenia psychologiczne i zaburzenia zachowania
związane z rozwojem i orientacją seksualną
Bartosz Grabski
11
Bartosz Grabski
12
2 15.11.2014 ZABURZENIA SEKSUALNE W ICD-10
F52.0 Brak lub utrata potrzeb seksualnych
F52.1 Awersja seksualna i brak przyjemności seksualnej
F52.10 Awersja
F52.11 Brak radosnego przeżywania
DYSFUNKCJE SEKSUALNE: DANE
EPIDEMIOLOGICZNE
—  Badania reprezentatywnej populacji osób w wieku 18-59
lat w USA:
—  Zaburzenie związane z obniżeniem pożądania
seksualnego u kobiet: 33%
F52.2 Brak reakcji genitalnej
—  Wytrysk przedwczesny: 27%
F52.3 Zaburzenia orgazmu
—  Dyspareunia u kobiet: 15%
F52.4 Wytrysk przedwczesny
—  Kobiece zaburzenie pobudzenia seksualnego: 20%
F52.5 Pochwica nieorganiczna
—  Zaburzenia erekcji: 10 %
F52.6 Dyspareunia nieorganiczna
—  Dyspareunia u mężczyzn: 3%
F52.7 Nadmierny popęd seksualny
Bartosz Grabski
13
ZABURZENIA SEKSUALNE W ICD-10
F64 Zaburzenia identyfikacji płciowej
Bartosz Grabski
14
ZABURZENIA SEKSUALNE W ICD-10
F65 Zaburzenia preferencji seksualnych
F65.0 Fetyszyzm
F65.1 Transwestytyzm fetyszystyczny
F64.0 Transseksualizm
F64.1 Transwestytyzm o typie podwójnej roli
F64.2 Zaburzenia identyfikacji płciowej w dzieciństwie
F65.2 Ekshibicjonizm
F65.3 Oglądactwo (voyeurism)
F65.4 Pedofilia
F65.5 Sadomasochizm
F65.6 Złożone zaburzenia preferencji seksualnej
F65.8 Inne zaburzenia preferencji seksualnej
F65.9 Zaburzenia preferencji seksualnej, nie określone
Bartosz Grabski
15
ZABURZENIA SEKSUALNE W ICD-10
F66
Zaburzenia psychologiczne i zaburzenia zachowania
związane z rozwojem i orientacją seksualną
F66.0 Zaburzenia dojrzewania seksualnego
F66.1 Orientacja seksualna niezgodna z ego (ego-dystoniczna)
F66.2 Zaburzenie związków partnerskich
Bartosz Grabski
17
Bartosz Grabski
16
ZDROWIE SEKSUALNE WG WHO
Zdrowie seksualne polega na
zdrowym rozwoju seksualnym,
równych i odpowiedzialnych
relacjach partnerskich, satysfakcji
seksualnej, wolności od chorób,
niedomagań, niesprawności
seksualnej, przemocy i innych
krzywdzących praktyk związanych z
seksualnością. Jego celem jest
promowanie wartości życia i
związków międzyludzkich.
Bartosz Grabski
WHO, Kair 1994
18
3 15.11.2014 ZDROWIE SEKSUALNE WG WHO
1. 
2. 
Prawo do wolności seksualnej.
Prawo do seksualnej niezależności, integralności i
bezpieczeństwa ciała seksualnego.
3.  Prawo do prywatności seksualnej.
4.  Prawo do seksualnej równości.
5.  Prawo do seksualnej przyjemności.
6.  Prawo do emocjonalnego wyrażania seksualności.
7.  Prawo do swobodnego nawiązywania związków
seksualnych.
8.  Prawo do podejmowania wolnych i odpowiedzialnych
wyborów co do własnej rozrodczości.
9.  Prawo do opierania wiedzy o seksualności na badaniach
naukowych.
10.  Prawo do wszechstronnej edukacji seksualnej.
11.  Prawo do seksualnej opieki zdrowotnej.
Zdrowie seksualne to stan fizycznego,
emocjonalnego, umysłowego i
społecznego dobrostanu związanego z
seksualnością; jest ono nie tylko brakiem
choroby, dysfunkcji lub niemocy. Zdrowie
seksualne wymaga pozytywnego i
przepełnionego szacunkiem podejścia do
seksualności i relacji seksualnych, jak
również możliwości posiadania niosących
przyjemność i bezpiecznych doświadczeń
seksualnych, wolnych od przymusu,
dyskryminacji i przemocy. W celu
osiągnięcia i podtrzymania zdrowia
seksualnego, prawa seksualne wszystkich
osób muszą być szanowane, chronione i
przestrzegane.
Bartosz Grabski
19
Definicja robocza. WHO, 2002, 2006
NORMA PARTNERSKA
1.  Dojrzałość
2.  Wzajemna akceptacja
3.  Dążenie do obustronnej rozkoszy
4.  Poszanowanie zdrowia
5.  Nieszkodzenie innym ludziom
Inaczej NORMA ARBITRALNA
Bartosz Grabski
21
DEKLARACJA PRAW SEKSUALNYCH
Imieliński K, 1986, Godlewski J, 1999
Bartosz Grabski
20
Deklaracja praw seksualnych, 14. Światowy Kongres Seksuologiczny, Światowe Towarzystwo Seksuologiczne, Hong Kong, 1997, WHO, 2002
FUNKCJE ZACHOWANIA SEKSUALNEGO
WG JOHNA BANCROFTA
1.  Rozmnażanie się
2.  Wzmacnianie więzi uczuciowej i intymności w relacjach
partnerskich
3.  Źródło przyjemności
4.  Potwierdzenie męskości lub kobiecości
5.  Wzmocnienie lub utrzymanie poczucia własnej wartości
6.  Okazywanie władzy lub dominacji
7.  Redukcja napięcia
8.  Ekspresja wrogości
9.  Podejmowanie ryzyka jako źródło podniecenia
10.  Zysk materialny
Bartosz Grabski
22
Bancroft J, 2009
PODSTAWOWE PYTANIA
•  Jaki problem?
ETIOLOGIA
DYSFUNKCJI SEKSUALANYCH
BIOLOGICZNA
Endokrynopatie
Choroby przewlekłe
Nadciśnienie
Choroby sercowo-naczyniowe
Choroby urologiczne
Choroby ginekologiczne
Środki farmakologiczne
INTERPERSONALNA
PSYCHOLOGICZNA
Konflikt małżeński
Stres
Dysfunkcja seksualna
u partnera
Depresja
Inne zaburzenia psychiczne
Historia nadużycia
seksualnego
Lęk, poczucie winy, wrogość
Problemy z obrazem siebie
Stosunki pozamałżeńskie
Konfliktowe potrzeby
homoseksualne
Konflikt na tle religijnym
Różnice i konflikty kulturowe
Wymagania związane z
wychowaniem dziecka
Potrzeby parafilne
Uzupełniono i zmodyfikowano na podstawie: Balon R & Segraves RT, 2009
Bartosz Grabski
23
•  Od jak dawna?
•  Związany z czasem, miejscem, partnerem?
•  Utrata popędu płciowego lub awersja do kontaktu seksualnego?
•  Czy są jakieś problemy w relacji partnerskiej?
•  Czynniki stresowe?
•  Obecność nie wyrażonych emocji?
•  Problemy fizyczne, ból?
WAŻNE CZYNNIKI
§  Status cywilny
§  Liczba i płeć wcześniejszych partnerów
§  Obecny partner (kto, od jak dawna)
§  Liczba dzieci
§  Stres w rodzinie
§  Trudności finansowe
Bartosz Grabski
24
Źródło: Tomlinson JM, 2005
4 15.11.2014 BADANIE FIZYKALNE
BADANIA DODATKOWE
Kobiety
•  Badanie ginekologiczne
Mężczyzny
•  Moszna i jądra
•  Najądrza i nasieniowody
•  Prącie
•  Gruczoł krokowy
•  Morfologia
•  Glukoza
•  Lipidogram
•  Próby wątrobowe
•  Hormony (T, DHEA, PRL, E, FSH, LH, TSH, fT3, fT4)
•  EEG, RTG, MRI, TK
Badanie ogólne
Badanie neurologiczne (odruchy)
•  Nosidłowe
•  Opuszkowo-jamisty (S2 i S3)
•  Opuszkowo-odbytniczy (S3 i S4)
•  Odbytniczy (S4 i S5)
•  Badanie nasienia
SKALE OCENY SEKSUALNOŚCI
•  PSA
•  USG (jądra, gruczoł krokowy, miednica)
•  Badanie dopplerowskie przepływu w narządach płciowych
•  Diagnostyczne inj. leków wazoaktywnych do c. jamistych prącia
§  IIEF (International Index of Erectile Function)
•  Test znaczkowy
§  FSFI (Famale Sexual Functioning Questionnaire)
Źródło dla 25-29 : Tomlinson JM, 2005; Balon R, Segraves RT, 2009; Lew-Starowicz Z, 2004;
Lew-Starowicz Z, Skrzypulec V, 2010
•  RigiScan
Bartosz Grabski
25
§  ASEX (Arizona Sexual Experiences Scale)
Bartosz Grabski
§  SFK-K/M
(Skala Mell-Krat)
FSFI (Famale Sexual Functioning Questionnaire)
26
IIEF-5
§  Ocena pożądania, podniecenia, orgazmu i satysfakcji w okresie ostatnich 4 tygodni
§  19 pozycji; 6 zbiorczych domen:
W ciągu ostatnich 4 tygodni…..
§  I – pożądanie seksualne (2 pytania)
§  II – podniecenie (4 pytania)
§  III – lubrykacji (4 pytania)
§  IV – orgazmu (3 pytania)
§  V – satysfakcji (3 pytania)
§  VI – dolegliwości bólowe (3 pytania)
IIEF (International Index of Erectile Function)
§  15 pozycji; 5 zbiorczych domen:
§  I – erekcja (6 pytań)
§  II – orgazm (2 pytania)
§  III – pożądanie seksualne (2 pytania)
§  IV – satysfakcja z życia seksualnego (3 pytania)
0
1
Bardzo niska
2
Niska
3
Umiarkowana
4
Wysoka
5
Bardzo
wysoka
Jeśli wzwód prącia wystąpił w
wyniku stymulacji seksualnej, jak
często był nasilony na tyle, że
umożliwiał wprowadzenie prącia
do pochwy partnerki?
Nie było aktywności
seksualnej
Prawie nigdy lub
nigdy
Kilkakrotnie
(znacznie
rzadziej niż co
drugi raz)
Czasami (mniej
więcej co drugi raz)
Wielokrotnie
(znacznie
częściej niż co
drugi raz)
Prawie
zawsze lub
zawsze
Jak często w czasie stosunku
seksualnego był Pan w stanie
utrzymać wzwód po wprowadzeniu
prącia do pochwy?
Nie podejmowałe
stosunków
płciowych
Prawie nigdy lub
nigdy
Kilkakrotnie
(znacznie
rzadziej niż co
drugi raz)
Czasami (mniej
więcej co drugi raz)
Wielokrotnie
(znacznie
częściej niż co
drugi raz)
Prawie
zawsze lub
zawsze
Jak trudno było Panu utrzymać
wzwód prącia do zakończenia
stosunku płciowego?
Nie podejmowałe
stosunków
płciowych
Niezywkle trudno
Bardzo trudno
Trudno
Nieznacznie
trudno
Prawie
zawsze lub
zawsze
Jeśli podejmował Pan stosunek
seksualny, jak często dostarczył on
Panu zadowolenia?
Nie podejmowałe
stosunków
płciowych
Prawie nigdy lub
nigdy
Kilkakrotnie
(znacznie
rzadziej niż co
drugi raz)
Czasami (mniej
więcej co drugi raz)
Wielokrotnie
(znacznie
częściej niż co
drugi raz)
Prawie
zawsze lub
zawsze
WYNIK (SUMA PUNKTÓW) =
§  V – ogólna satysfakcja seksualna (2 pytania)
Bartosz Grabski
PUNKTACJA
Jak ocenia Pan swoją pewność, że
mógłbym Pan mieć i utrzymać
wzwód prącia?
Wynik 21 punktów lub mniej może świadczyć o objawach zaburzeń wzwodu prącia i wskazuje na zasadność konsultacji z lekarzem.
27
Bartosz Grabski
SKALA TWARDOŚCI WZWODU
ERECTION HARDNESS GRADING SCALE
28
OCENA FUNKCJONOWANIA SEKSUALNEGO
U PACJENTÓW PSYCHIATRYCZNYCH
—  Przedchorobowe funkcjonowanie seksualne
Ciężkie
zaburzenia
erekcji
Umiarkowane
zaburzenia
erekcji
Łagodne
zaburzenia
erekcji
Erekcja
prawidłowa
—  Pierwotne zaburzenia psychiczne
—  Towarzyszące zaburzenia psychiczne
1
2
Powiększony,
ale nie twardy
Twardy,
ale niewystarczająco
do penetracji
Bartosz Grabski
3
4
Twardy,
Pełny wzwód
wystarczająco,
i maksymalna
ale nie całkowicie
Twardość
29
—  Towarzyszące zaburzenia somatyczne
—  Leczenie psychotropowe
—  Leki ogólne
Bartosz Grabski
30
5