praca-magisterska-a11366

W literaturze socjologicznej, pedagogicznej i psychologicznej spotykamy wiele definicji
próbującym dać odpowiedź na pytanie :czym jest rodzina?
Ze względu na różnorodność i ciągłe przemiany rodziny nie jest to łatwe. W większości
definicje te maja charakter sprawozdawczy, zawierający wyjaśnienia i opis istniejących cech,
składających się na pojęcie rodziny. F. Adamski i S.Kozak określają jako małą grupę osób
połączonych więzami małżeństwa, pokrewieństwa lub adopcji , wspólnie zamieszkującą i
współdziałającą, wypełniająca społecznie określone zadania.
Według Z. Zaborowskiego, rodzina to grupa naturalna, oparta na związkach krwi, małżeństwa
lub adopcji. Jest to grupa o charakterze wspólnoty, której podstawową funkcja jest utrzymanie
ciągłości biologicznej społeczeństwa. Podobna definicję podaje E. Littre, który uważa, ze
rodzinę tworzy zespół osób tej samej krwi żyjących pod jednym dachem, to znaczy ojciec,
matka i dzieci.
J.Szczepański uważa, ze rodzina to grupa złożona osób, które łączy stosunek małżeński i
rodzicielski. Rodzina w takim ujęciu spełnia dwa podstawowe zadania; utrzymuje ciągłość
biologiczną i przekazuje dziedzictwo kulturowe. W wypadku gdy rodzina rozwija się przez
adopcje, wówczas realizuje jedynie drugie z wymienionych zadań. Członkowie rodziny żyją
pod jednym dachem i tworzą jedno gospodarstwo domowe, które może obejmować dwa, a
często trzy pokolenia.
Ze względu na charakter więzi łączących członków rodziny Z.Tyszka mówi, że rodzina to
zbiorowość ludzi powiązanych ze sobą więzią małżeńska, pokrewieństwa, powinowactwa lub
adopcji.
J. Rembowski rodzinę traktuje jako grupę społeczna, która składa się z mężczyzny i kobiety
złączonych małżeństwem, z ich potomstwa własnego lub adoptowanego oraz w niektórych
przypadkach z innych osób, zwykle najbliższych krewnych. Najczęściej rodzinę definiuje się
jako grupę mała, pierwotną i nieformalna, w której występują małżonkowie i dzieci.
Najbardziej obszerna, stanowiąca niejako syntezę poprzednich, jest definicja Z.Baumana, z
której wynika, że rodzina to taka grupa społeczna, która jest społecznie aprobowanym
sposobem współżycia trwałego, składa się z osobników połączonych tym, co panujący
obyczaj społeczny uznaje za związek krwi, małżeństwa lub adopcji, zamieszkuje pod
wspólnym dachem, ma członków współpracujących ze sobą w ramach uznanego społecznie
podziału ról, przy czym jednym z najistotniejszych przedmiotów w tej regulacji jest rodzenie
i wychowywanie dzieci; składa się z członków dających się określić przy użyciu nazw
związanych ze społecznie uznana metodą mierzenia pokrewieństwa i pochodzenia.
Z definicji tej wynika, że rodzina to nie tylko małżonkowie i dzieci własne czy adoptowane,
ale także rodzina wielka ze wszystkimi członkami trzech, a nawet czterech pokoleń włącznie.
A zatem każda rodzina jest inna ze względu na to, że ma własny model wzajemnych
oddziaływań, model uczuć, pobudek, marzeń, zachowań , zainteresowań i tym podobne.
ZADANIA I FUNKCJE RODZINY
Podstawę doniosłości rodziny w życiu społeczeństwa stanowi ważność jej zadań, a
mianowicie: zadania prokreacyjnego i zadania związanego z socjalizacją. Rodzina powstaje i
rozrasta się poprzez wydawanie na świat dzieci. Jest wiec jedyna grupa społeczną, która
zabezpiecza biologiczną ciągłość społeczeństwa.
Zadanie socjalizacyjne polega na wychowaniu potomstwa i przekazaniu mu dziedzictwa
kulturowego szerszych grup społecznych. Rodzina nie jest jedyną grupą, w której przebiegają
procesy socjalizacji i wychowania, jednakże rodzaj więzi łączącej dziecko z rodzicami
powoduje, ze wpływ rodziny jest decydujący dla rozwoju ważnych cech osobowości.
Według A.Kelma zadania rodziny zależą od zrozumienia i oceny potrzeb dziecka przez
rodziców oraz możliwości zaspokojenia tych potrzeb w ramach posiadanych przez rodziców
środków. Można zatem wnioskować, że czołowe miejsce w hierarchii zadań rodziny wobec
dziecka zajmują następujące zadania opiekuńczo- wychowawcze:
A) ochrona dziecka
B) zaspokojenie potrzeb materialnych
C) zapewnienie wykształcenia
D) zaspokojenie potrzeb kulturalnych
E) wdrażanie do życia społecznego.
J.Szczepański i S.Kosiński do zadań rodziny zaliczają utrzymanie ciągłości biologicznej
społeczeństwa i przekazywanie dziedzictwa kulturowego oraz rozgraniczają zadania od
funkcji.
Natomiast Z.Tyszka i S.Kosinski omawiając zagadnienie rodziny, nie odgraniczają zadań od
jej funkcji, uważając słusznie, ze zadania, działanie i efekt działalności stanowią jedność w
ramach funkcji. Oto te funkcje:
1. Materialno – ekonomiczna funkcja rodziny polega na zaspokajaniu materialnych potrzeb
rodziny, a pośrednio także niektórych materialnych potrzeb społeczeństwa. Na funkcje tę
składają się cztery podfunkcje: produkcyjna, zarobkowa, gospodarcza oraz usługowokonsumpcyjna.
2. Opiekuńczo- zabezpieczającą funkcja rodziny obejmuje materialne i fizyczne
zabezpieczenie członków rodziny pozbawionych całkowicie lub częściowo środków do
życia, ponadto fizycznie niesprawnych, wymagających opieki. W realizacji tej funkcji w
coraz większym stopniu pomagają rodzinie instytucje społeczne i opiekuńcze.
3. Prokreacyjna funkcja rodziny zaspokaja rodzicielskie emocjonalne potrzeby
współmałżonków (ojcostwo, macierzyństwo), jak i reprodukcyjne potrzeby
społeczeństwa. Cecha charakterystyczną współczesnej rodziny jest właśnie wzrost roli
więzi emocjonalnej miedzy jej członkami.
4. Seksualna funkcja rodziny – traktuje małżeństwo jako społecznie akceptowana formę
współżycia płciowego.
5. Legalizacyjno – kontrolna funkcja rodziny sankcjonuje szereg zachowań i działań
uznanych za niewłaściwe poza rodziną, umożliwia nadzorowanie postępowania członka
rodziny przez pozostałych członków, wzajemna kontrolę współmałżonków, kontrolę
rodziców nad dzieckiem.
6. Socjalizacyjna funkcja rodziny polega na wprowadzaniu dziecka w świat kultury danego
społeczeństwa oraz wpajaniu systemu wartości. Na podkreślenie zasługuje fakt, że w
ramach rodzinnej socjalizacji potomstwa odbywa się proces ideologiczno –
światopoglądowego kształtowania dzieci. Funkcja ta jest niezmierne ważna dla
społeczeństwa, bowiem od określonych postaw i wysiłków rodziców zależy kształt
osobowości i postępowania jednostek następnego pokolenia.
7. Klasowa funkcja rodziny wyraża się w określaniu pozycji społecznej członków rodziny w
strukturze społeczeństwa. Poszczególne klasy i warstwy społeczne mają swoje
specyficzne cechy kulturowe, które przekazują społeczeństwu.
8. Kulturalna funkcja rodziny polega na zapoznaniu młodego pokolenia z dziejami kultury
danego społeczeństwa oraz jej trwałymi pomnikami, wpajaniu norm i skali wartości,
przekazaniu dziedzictwa kulturowego, dbałości o przeżycia estetyczne rodziny. Ponadto
dzieci i młodzież należy uczyć korzystania z treści kulturowych przekazanych za
pośrednictwem środków masowego przekazu.
9. Rekreacyjno -towarzyska funkcja rodziny określa dom rodzinny jako miejsce
wypoczynku, wyraża dbałość wszystkich członków o dobrą atmosferę w rodzinie.
10. Emocjonalno – ekspresyjna funkcja rodziny podkreśla najistotniejsze emocjonalne
potrzeby członków rodziny oraz ich potrzebę wyrażania swej osobowości. Emocjonalna
funkcja rodziny zapewnia jej członkom poczucie wartości i bezpieczeństwo.
Zaś M.Ziemska grupuje obowiązki, jakie wynikają z funkcjonowania rodziny wokół takich
funkcji:
1. Funkcja prokreacyjna- polegająca na dostarczaniu nowych członków nie tylko dla własnej
grupy, lecz także i dla całego społeczeństwa. Równocześnie, choć obecnie już nie w
bezpośrednim związku z prokreacją, zaspokajane są potrzeby seksualne kobiety i
mężczyzny.
2. Funkcja produkcyjna – pełnienie jej wiąże się z dostarczaniem społeczeństwu
pracowników, a tym samym prowadzi do zwiększenia twórczych i wytwórczych sił.
Ponadto dzięki pracy zarobkowej członkowie rodziny mogą zaspokajać swoje potrzeby
ekonomiczne.
3. Funkcja usługowo- opiekuńcza - zapewnia członkom rodziny codzienne usługi
(wyżywienie, czystość odzieży, mieszkania i tym podobne) oraz opiekę dzieciom i
starcom. Zaspokaja w ten sposób potrzeby bytowe i opiekuńcze członków.
4. Funkcja socjalizacyjna – przejawia się w przekazywaniu potomstwu języka, obyczajów,
wzorów zachowań, wartości moralnych i kulturowych oraz sprawowaniu kontroli nad
zachowaniem swych członków. Działanie tej funkcji odnosi się nie tylko do dzieci, które
dzięki życiu w rodzinie wrastają w społeczeństwo, ale i do współmałżonków, gdyż proces
dostosowywania się ich małżeństwie jest procesem socjalizującym.
5. Funkcja psychohigieniczna - stwarza warunki dla rozwoju osobowości członków rodziny
poprzez zapewnienie stabilizacji, bezpieczeństwa, przynależności, możliwości wymiany
emocjonalnej, a tym samym przyczynia się do ich dojrzałości emocjonalnej i równowagi
psychicznej.
Wymienione funkcje rodziny stanowią istotna podstawę jej egzystencji.
Spełnione należycie podnoszą jej rangę jako naturalnej grupy społecznej, zdolnej zaspokoić
najpilniejsze potrzeby swych członków. Każda z tych funkcji wydaje się tak samo ważna i
doniosła dla prawidłowego rozwoju rodziny. Trudno bowiem wyobrazić sobie właściwe
spełnienie funkcji wychowawczej przy jednoczesnym zaniedbaniu funkcji usługowoopiekuńczej, produkcyjnej czy psychohigienicznej.