TYTOŃ – toksykologia, skutki palenia, leczenie

TYTOŃ
– toksykologia,
skutki palenia, leczenie
CZYM JEST PAPIEROS?
Papieros - wysuszone, fermentowane liście tytoniu w
bibułce z dodatkiem:
• substancji konserwujących, aromatyzujących,
• wzbogacany nikotyną i amoniakiem (w celu podniesienie
stężenia nikotyny).
• Ok. 4000 substancji
i pierwiastków
chemicznych.
• Ok. 40 ma właściwości
rakotwórcze.
Przykłady niektórych substancji
występujących w dymie
• Aceton - rozpuszczalnik, składnik farb i lakierów.
• Amoniak - stosowany w chłodnictwie, składnik nawozów
mineralnych.
• Arsen - stosowany jako popularna trutka na szczury i inne
gryzonie.
• Benzopiren - związek o właściwościach rakotwórczych,
wykorzystywany w przemyśle chemicznym.
• Butan - gaz pędny, używany do wyrobu benzyny.
• Chlorek winylu - związek używany, np. do produkcji plastiku.
• Ciała smołowate - są odpowiedzialne za powstawanie
nowotworów złośliwych u człowieka.
• Cyjanowodór - kwas pruski, gaz używany przez hitlerowców w
komorach gazowych do masowego ludobójstwa.
Przykłady niektórych substancji
występujących w dymie
• DDT - insektycyd polichlorowy.
• Dimetylonitrozoamina - związek wykorzystywany w przemyśle
chemicznym.
• Fenole - niszczą rzęski nabłonka wyściełającego oskrzela.
Rzęski te oczyszczają wdychane przez człowieka powietrze.
• Formaldehyd - związek stosowany m.in. do konserwacji
preparatów biologicznych, np. żab.
• Kadm - silnie trujący metal o właściwościach rakotwórczych.
• Metanol - silne trujący związek chemiczny, używany do produkcji
benzyn silnikowych.
• Naftyloamina - wchodzi w skład barwników, używanych w
przemyśle drukarskim. Posiada właściwości rakotwórcze.
Palenie tytoniu wśród dzieci i młodzieży



Rocznie próbuje palenia 180 000 nieletnich.
500 dzieci zaczyna palić codziennie.
¼ piętnastolatków pali regularnie.
Dlaczego młodzież pali?




Reklama (bezpośrednia w Polsce zakazana),
Palenie w rodzinie (rodzice, rodzeństwo),
Ciekawość (wszystkie nastolatki lubią eksperymentować),
Wpływ środowiska rówieśniczego.
Bierne palenie dzieci i młodzieży




4 mln dzieci wdycha dym w domu lub miejscach
publicznych,
67% środowiska domowego naraża dzieci na bierne
palenie,
75 tys. noworodków rodzi się z zespołem uzależnienia od
tytoniu.
Skutki biernego palenia dzieci:






niska masa urodzeniowa,
zakażenia dróg oddechowych,
upośledzenie funkcji płuc,
nawracające choroby ucha środkowego,
Astma,
zespół nagłego zgonu niemowląt.
Środowisko rozwojowe
i wychowawcze dzieci 5-6 letnich
• Rodzina - dziecko w pierwszych 5 latach życia
przyswaja sobie zachowanie matki palącej jako
nieodłączny element zachowania.
• Przedszkole - w przedszkolu dzieci wzorują się
na zachowaniach nauczycieli.
• Grupa rówieśnicza - dopiero w okresie
dorastania wzorują się na postawach
rówieśniczych.
Międzynarodowa statystyczna
klasyfikacja chorób i problemów
zdrowotnych
• F 17 – Zaburzenia psychiczne i zaburzenia
zachowania spowodowane paleniem tytoniu
•
•
•
•
17.0 – Ostre zatrucie tytoniem
17.1 – Następstwa szkodliwego używania tytoniu
17.2 – Zespół uzależnienia od tytoniu
17.3 – Zespół abstynencyjny
Palenie tytoniu a zdrowie
 Częstość zawałów mięśnia sercowego jest u palaczy tytoniu
w porównaniu z niepalącymi:
 5 - krotnie większa w grupie wieku 39-49 lat
 3 - krotnie większa w grupie wieku 50-59 lat
 2 - krotnie większa w grupie wieku 60-79 lat
 Proporcja zawałów mięśnia sercowego wśród palaczy tytoniu
wynosi:
 80% u osób w wieku 30-49 lat
 66% u osób w wieku 50-59 lat
 50% u osób w wieku 60-79 lat
80% palaczy tytoniu, którzy zachorowali na zawał serca
między 30 a 50 rż., mogło uniknąć choroby,
gdyby nie palili tytoniu.
Palenie tytoniu a zdrowie
Prowadzi do powstania 14
lokalizacji nowotworowych
Silny związek:
• płuca, krtani, gardła, serca,
przełyku, jamy ustnej,
trzustki, pęcherza
moczowego, miedniczek
nerkowych
Słabszy związek:
• żołądka, wątroby, nosa,
miąższu nerki, białaczki
Zwiększa ryzyko
zachorowania na choroby
układu krążenia
• Chorobę wieńcową, zespół
płucno-sercowy, degenerację
miąższu sercowego,
nadciśnienie, miażdżycę, tętniaka
aorty, chorobę układu
obwodowego naczyń (w tym ch.
Burgera), chorobę naczyń
mózgowych
Palenie tytoniu a zdrowie
• Dym tytoniowy / palenie papierosów zwiększa
także ryzyko zachorowania na:
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
przewlekłe zapalenie oskrzeli
zapalenie płuc
astmę oskrzelową
gruźlicę płuc
chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy
kataraktę
tytoniowe niedowidzenie
zwyrodnienie plamki związane z wiekiem
paradontozę
osteoporozę
chorobę Crohna
mniejszą płodność
niższą wagę urodzeniową noworodków
Zdrowa i chora tkanka płuc
DLACZEGO PALACZOM JEST
DOBRZE JAK PALĄ?
Palenie powoduje uwalnianie:
• endorfiny (hormon szczęścia)
• kortyzolu (podnoszącego poziom glukozy we krwi)
• katecholaminy – podnoszą ciśnienie krwi, akcję serca i
poziom glukozy
• dopaminy (jedna z katecholamin) - powoduje
poprawianie funkcji życiowych
i poczucia zadowolenia.
Tytoń jako substancja uzależniająca
Palenie tytoniu może prowadzić do uzależnienia
 Typy uzależnienia: farmakogenne (biologiczne) i psychiczne
 W przypadku określonej osoby uzależnionej, wymienione typy
uzależnienia występują często łącznie, choć z różnym
nasileniem
 Substancją uzależniającą zawartą w tytoniu jest nikotyna

Palenie = Uzależnienie

Nikotyna osiąga mózg po około 10 sekundach od inhalacji
dymu (szybciej niż po podaniu dożylnym)
Charakterystyka zespół
uzależnienia od tytoniu

Zespół uzależnienia od tytoniu składa się z objawów
behawioralnych, fizjologicznych i zmian procesów
poznawczych, które pojawiają się w toku wielokrotnego
użycia tytoniu

Charakteryzuje się:
 silną potrzebą używania tytoniu
 trudnościami kontrolowania tego zachowania
 uporczywym używaniem tytoniu wbrew szkodliwym
następstwom
 przedkładaniem używania tytoniu ponad inne zajęcia i obowiązki
 zwiększoną tolerancją
 występowaniem objawów zespołu abstynencyjnego
Charakterystyka zespołu abstynencyjnego
 Objawy zespołu abstynencyjnego mogą wystąpić u osoby, która
używała tytoń codziennie przez co najmniej kilka tygodni i u której
nagłe odstawienie tytoniu powoduje wystąpienie w ciągu 24 godzin
przynajmniej czterech z poniższych objawów:
 głód nikotynowy
 drażliwość, frustracja lub gniew
 stany lękowe
 trudności w koncentracji
 niepokój
 zniecierpliwienie
 bezsenność
 obniżenie częstości tętna
 wzmożony apetyt i wzrost masy ciała
 nasilenie objawów w pierwszym tygodniu, ustąpienie po 3-4 tygodniach
Test uzależnienia od nikotyny wg Fagerstroma
Interpretacja wyników testu wg Fagerstroma
Poniżej 7 punktów
• Pacjent nie jest prawdopodobnie farmakologicznie uzależniony od
nikotyny, a palenie tytoniu jest dla niego wyuczonym lub psychospołecznie
generowanym zachowaniem.
• W leczeniu odwykowym powinna wystarczyć stymulowana autorytatywną
poradą lekarską silna motywacja i wola zostania abstynentem oraz
wsparcie ze strony otoczenia.
• Zasadne może się okazać również skierowanie pacjenta do psychologa w
celu leczenia psychogennego uzależnienia od tytoniu.
• Farmakologiczne środki odwykowe nie będą prawdopodobnie potrzebne.
7 punktów i więcej
• Pacjent jest prawdopodobnie farmakologicznie uzależniony od nikotyny i,
o czym jest głęboko przekonany, nie może żyć bez papierosa.
• Wielu pacjentów, u których długotrwałe palenie papierosów stało się
powodem objawów chorobotwórczych, przeżywa poważny dylemat,
ponieważ chciałoby zerwać z nałogiem, ale z powodu silnego
biologicznego uzależnienia ma trudności z utrzymaniem abstynencji.
• Główny problem stanowią występujące po zaprzestaniu palenia objawy
zespołu abstynencyjnego. Należy rozważyć zastosowanie terapii
farmakologicznej
Metody leczenia uzależnienia
1. Leczenie farmakologiczne
2. Metody behawioralne (niefarmakologiczne)
• Metoda awersyjna, np. pacjent pali, w trakcie
palenia otrzymuje nieprzyjemne bodźce
elektryczne.
• Metoda nagradzania
3. Hipnoza i akupunktura (relaks z sugestiami)
4. Samokontrola
Leczenie farmakologiczne - leki
pochodzenia roślinnego
• CYTYZYNA – wyciąg ze Złotokapa zwyczajnego - alkaloid podobny w
składzie chemicznym do nikotyny łagodzący głód nikotynowy. Lek z
cytozyną nazywa się TABEX.
• TOBACOFF (Guarana i wyciąg z Pięciornika z olejkami miętowym i
anyżowym) zaburza odczucia zmysłowe związane z paleniem,
np. zmniejszają przyjemne odczucia przy paleniu tytoniu.
Leczenie farmakologiczne - leki
pochodzenia roślinnego
• NICOFREE – wyciąg z brazylijskiej rośliny
Guarany powodujący podniesienie cukru we krwi,
zaś zawarta w preparacie cofeina działa
pobudzająco na system nerwowy.
• BUPROPION – ZYBAN (lek przeciwdepresyjny)
• WARENIKLINA – lek wiążący receptory
nikotynowe
Nikotynowa Terapia Zastępcza
•
•
•
•
•
Guma do żucia z nikotyną (łagodzi objawy abstynencji)
Plastry zawierające nikotynę
Spray z nikotyną
Tabletki dopoliczkowewe zawierające nikotynę
Kapsułki do inhalacji
Pomoc
• Telefoniczna Poradnia Pomocy Palącym pod
numerem 801 108 108.
• Koszt połączenia z telefonu stacjonarnego wynosi tylko 1
impuls (ok. 35 gr.) niezależnie od czasu trwania
rozmowy.
Porady udzielane są: poniedziałek - piątek godz. 1100 1900
• Istnieje również możliwość kontaktu przez komunikator
skype - kontakt: jakrzucicpalenie
czwartek : 2000 -2200
sobota: 1100 -1300