insulinoterapia dla pacjentów z cukrzyca typu 2

INSULINOTERAPIA
W CUKRZYCY TYPU 2
mgr Wioletta Skowron
„Ci, którzy więcej wiedzą dłużej żyją”
E.P. Joslin
Schemat leczenia cukrzycy typu 2
W cukrzycy typu 2 znalazły zastosowanie trzy schematy leczenia:
 Zmiana stylu życia
 Zastosowanie leków doustnych obniżających poziom cukru
 Zastosowanie insuliny
Schemat leczenia cukrzycy typu 2
Pierwszy schemat leczenia obowiązuje wszystkich chorych
na cukrzycę. Zdrowy styl życia umożliwia osiągnięcie celów
terapeutycznych bez zastosowania farmakoterapii.
Źródło: http://rzepin.net/news/2485/173/Twoja-naturalna-sila-uzdrawiajaca/
Schemat leczenia cukrzycy typu 2
Elementami zdrowego stylu życia są:
1. Zdrowa dieta
2. Aktywność fizyczna
3. Zapobieganie i redukowanie otyłości
4. Wyrównanie zaburzeń lipidowych
5. Zaprzestanie palenia tytoniu
6. Nienadużywanie alkoholu
Zalecenia dietetyczne
„Dieta cukrzycowa” to archaiczne określenie zasad zdrowego
odżywiania.
Celem prawidłowego odżywiania się w cukrzycy jest utrzymanie
prawidłowych poziomów cukrów.
Podstawową zasadą prawidłowego odżywiania się –
to przede wszystkim zachowanie umiaru w jedzeniu.
Zalecenia dietetyczne
Częstotliwość spożywania posiłków
 W leczeniu cukrzycy typu 2 leczonej dietą i lekami doustnymi
wystarczy spożywanie 3 posiłków dziennie.
 W leczeniu insulinami wymagane jest spożywanie 5-6 posiłków
dziennie.
 W leczeniu analogami insulin można ograniczyć się
do spożywania 3 posiłków dziennie.
Zapotrzebowanie kaloryczne
Celem zbilansowanego zapotrzebowania kalorycznego jest:
 Zapewnienie odpowiedniej masy ciała lub
 Redukcja masy ciała (nadwaga, otyłość).
BMI – Body Mass Index
18,5–24,9 – prawidłowa masa ciała
25–29,9 – nadwaga
powyżej 30 – otyłość
Wzór Broc’a
Obliczanie należnej masy ciała wg wzoru Broc’a
Wzrost – 100 = masa należna
Np. przy wzroście 175 cm:
175 – 100 = 75 kg (masa należna)
Zapotrzebowanie kaloryczne
Należy wyliczoną należną masę ciała pomnożyć:
Pozycja siedząca – 20-25 kcal/kg n.m.c.,
Średni wysiłek fizyczny – 25-30 kcal/kg n.m.c.,
Ciężka praca – 30-40 kcal/kg n.m.c.
Zapotrzebowanie kaloryczne
Przykład:
dla kobiety prowadzącej siedzący tryb życia, ważącej 78 kg
przy wzroście 164 cm:
164 – 100 = 64 kg to masa należna
64 x 20 = 1280 kcal
Zapotrzebowanie kaloryczne to 1280 kcal
Zapotrzebowanie kaloryczne
Należy przestrzegać zasady
– zbliżonej kaloryczności
posiłków każdego dnia
Skład jakościowy diety
Węglowodany – 45-50%
Tłuszcze – 30-35%
Białka – 15-20%
Węglowodany
 Zapotrzebowanie dzienne to 45-50%
 1 g węglowodanów dostarcza 4 kcal
 Węglowodany stanowią główne źródło energii
 Nadmiar węglowodanów ulega zamianie w tłuszcz
 Wskazane jest ograniczenie sacharozy w diecie na rzecz
innych węglowodanów
Węglowodany
 Słodziki mogą być stosowane zgodnie z zaleceniami
producenta
 Chorzy leczeni stałymi dawkami insuliny powinni codziennie
spożywać podobną ilość węglowodanów
 Chorzy leczeni intensywnie insuliną powinni dostosowywać
dawki insuliny do ilości i składu spożywanych posiłków
Nazwy handlowe NutraSweet ®, Sweet Top® oraz Clio stanowią własność intelektualną firm: Südzucker Polska oraz
Domos i zostały wykorzystane w niniejszej prezentacji jedynie w celach informacyjnych.
Indeks Glikemiczny – IG
 IG to szybkość wchłaniania się węglowodanów,
podawany w skali od 0 do 100
 Im wyższy poziom glikemii pojawia się po spożyciu określonego
produktu, tym wyższy IG
 Dla osób chorych na cukrzycę zaleca się produkty o IG
poniżej 55
 IG wzrasta po poddaniu produktów obróbce termicznej, np.
gotowanie, smażenie itp.
BIEGNĄCE – wysoki IG (70–100)
Przykłady:

Coca – cola

Ziemniaki puree

Ziemniaki pieczone, frytki

Płatki kukurydziane

Białe pieczywo

Miód
KROCZĄCE – średni IG (50–70)
Przykłady:
 Chleb razowy
 Ryż
 Ziemniaki gotowane
 Chleb chrupki
 Płatki owsiane
 Kasza gryczana
 Spaghetti gotowane
 Jabłka, pomarańcze, banan
PEŁZAJĄCE – niski IG (0–50)
Przykłady:
 Pomidory
 Ogórki
 Jogurt naturalny
 Fasola
 Marchew – surowa
 Grapefruit
 Kalafior
 Brokuły
Tłuszcze
 Zapotrzebowanie dzienne to 30-35%
 1 g tłuszczu dostarcza 9 kcal
 Tłuszcze to główny składnik energetyczny
 Witaminy A, D, E, K są rozpuszczalne w tłuszczach
 Tłuszcze poprawiają smak potraw
Białka
 Zapotrzebowanie dzienne to 15-20%
 1 g białek dostarcza 4 kcal
 Białka stanowią główny materiał budulcowy tkanek
Błonnik
 Zapotrzebowanie dzienne na błonnik to około 15 g/dobę
 Błonnik zwalnia tempo trawienia i wchłaniania węglowodanów
i tłuszczów
 Spożywanie błonnika przez osoby chore na cukrzycę
umiarkowanie obniża glikemię i poprawia profil lipidowy
Nazwa handlowa Zdrowy Błonnk stanowią własność intelektualną firmy Granex została wykorzystane w niniejszej prezentacji jedynie w celach informacyjnych.
Sól
 Zapotrzebowanie dzienne na sól wynosi do 5 g
 Osoby chorujące na nadciśnienie i nefropatię
powinny ograniczyć spożycie soli do 3 g
Alkohol
 Spożycie alkoholu należy ograniczać, a szczególnie
w przypadku cukrzycy niewyrównanej
 Wg PTD dopuszczalna dobowa ilość alkoholu wynosi 20 g
dla kobiet i 30 g dla mężczyzn
 1 g alkoholu dostarcza 7 kcal
 Naraża na hipoglikemię, dlatego powinien być spożywany
zawsze łącznie z posiłkiem
 Nie wolno spożywać alkoholu w przypadku
zażywania m.in. pochodnych sulfonylomocznika
Aktywność fizyczna
 Podjęcie aktywności fizycznej należy skonsultować z lekarzem
 Wysiłek fizyczny korzystnie wpływa na wrażliwość na insulinę,
ciśnienie tętnicze i parametry gospodarki lipidowej
 Wysiłek fizyczny powoduje, że insulina i glukoza krążą szybciej,
a pracujące mięśnie szybciej ją zużywają.
Wynikiem tego jest obniżenie poziomu glikemii
Aktywność fizyczna
 Wysiłek fizyczny powinien być regularny, podejmowany
co 2-3 dni, a najlepiej codziennie
 Zmniejszenie masy ciała i regularna aktywność fizyczna
zapobiega lub opóźnia rozwój przewlekłych powikłań i obniża
insulinooporność
 1 godzina wysiłku fizycznego – zmniejsza zapotrzebowanie
na insulinę o 30-50%
Aktywność fizyczna
 Najbardziej odpowiednią formą wysiłku fizycznego w cukrzycy
typu 2 w podeszłym wieku i/lub z nadwagą jest nieforsowny
spacer – 3-5 x w tygodniu (około 150 minut tygodniowo)
 Nie należy ćwiczyć kiedy poziom glikemii przekracza
300 mg% i pojawiają się ciała ketonowe w surowicy/moczu
Doustne leki przeciwcukrzycowe
Leczenie doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi lekarz
rozpoczyna jednocześnie ze zmianą stylu (redukcją masy ciała
i zwiększenie aktywności fizycznej do 30-45 min/dobę) życia,
włączając metforminę lub u osób bez nadwagi pochodnymi
sulfonylomocznika
Doustne leki przeciwcukrzycowe
Celem zastosowania leków doustnych jest obniżenie
wartości poziomów glikemii do wartości zalecanych
Doustne leki przeciwcukrzycowe
Wszystkie grupy leków obniżają poziom glikemii,
wykorzystując różne mechanizmy działania:
 Zmniejszenie insulinooporności – biguanidy,
np. Glucophage, Metformax, Metformin, Siofor.
 Pobudzenie wydzielanie insuliny – pochodne
sulfonylomocznika, np. Glibenese GITS, Diaprel MR, Amaryl,
Glibetic, GlimHexal.
 Zmniejszenie wchłaniania glukozy w przewodzie
pokarmowym – akarboza, np. Glucobay.
Nazwy handlowe Glucophage®, Metformax® R, Metformin® , Siofor®, Glibenese GITS®, Diaprel MR®, Amaryl®, Siofor®,Glibetic®, GlimHexal®, a także
Glucobay® R stanowią własność intelektualną odnośnych firm: Merc, Teva Pharmaceuticals, Polfarmex, Servier, Pfizer, Polpharma, Hexal oraz Bayer® i
zostały wykorzystane w niniejszej prezentacji jedynie w celach informacyjnych.
Doustne leki przeciwcukrzycowe
ZASADY PRZYJMOWANIA
 Biguanidy należy przyjmować w trakcie posiłku
lub tuż po posiłku
 Pochodne sulfonylomocznika należy przyjmować
przed posiłkiem
 Akarbozę należy przyjmować w trakcie posiłku
z „pierwszym kęsem”
Doustne leki przeciwcukrzycowe
W sytuacji, kiedy leczenie jednym lekiem w maksymalnej dawce
nie jest skuteczne (nie osiągamy normoglikemii) lekarz może
włączyć drugi lek, a następnie trzeci
Doustne leki przeciwcukrzycowe
Jednak na każdym etapie leczenia cukrzycy typu 2 mogą
wystąpić okresowe wskazania do włączenia leczenia insuliną.
Na przykład:
 Zawał mięśnia sercowego
 Udar mózgu
 Zabiegi operacyjne
 RTG z podaniem kontrastu
Kryteria rozpoczęcia leczenia insuliną
 „Świeżo” rozpoznana cukrzyca z glikemią około 300 mg%
(16,7 mmol/l) i ze współistniejącymi objawami klinicznymi
cukrzycy
 Długotrwała cukrzyca
 Stężenie HbA1c > 7% po nieskutecznej terapii doustnymi
lekami przeciwcukrzycowymi
Co to jest insulina?
INSULINA jest:
 hormonem białkowym, którego zadaniem jest obniżanie
poziomu cukru we krwi
 produkowana przez komórki beta trzustki,
a następnie wydzielana do krwi
Trójwymiarowa struktura chemiczna insuliny
Insulina
INSULINA – wydzielana jest do krwi w bardzo małych dawkach
przez cała dobę (tzw. baza), a przed posiłkami wydzielana jest
większa dawka insuliny (tzw. bolus)
Insulina
Uwzględniając powyższe właściwości stworzono preparaty insulin,
za pomocą, których można naśladować fizjologiczne wydzielanie
insuliny osób zdrowych.
Obecnie mamy dostępne na rynku:
 insuliny ludzkie (5 rodzajów)
 analogi (5 rodzajów)
Insulina
Początek
działania
Szczyt
działania
Całkowity
czas działania
Gensulin R
30 min
1–3 h
8h
Humulin R
30–45 min
1–3 h
5–7 h
Actrapid
30 min
1–3 h
8h
Insuliny
krótkodziałające
Nazwy handlowe Actrapid®, Humulin® R, Gensulin® R, Levemir®, Lantus® a także Polhumin® R stanowią własność intelektualną odnośnych firm:
NovoNordisk®, Eli Lilly®, Bioton® oraz Polfa Tarchomin® SA i zostały wykorzystane w niniejszej prezentacji jedynie w celach informacyjnych.
Insulina
Insuliny o
Początek
średnio długim
działania
okresie działania
Szczyt
działania
Całkowity
czas działania
Gensulin N
1,5 h
3–10 h
do 24 h
Humulin N
30–60
min
3–10 h
18–20 h
Insulatard
1,5 h
4–12 h
do 24 h
Nazwy handlowe Actrapid®, Humulin® R, Gensulin® R, Levemir®, Lantus® a także Polhumin® R stanowią własność intelektualną odnośnych firm:
NovoNordisk®, Eli Lilly®, Bioton® oraz Polfa Tarchomin® SA i zostały wykorzystane w niniejszej prezentacji jedynie w celach informacyjnych.
Insulina
Mieszanki
insulinowe
Gensulin
Początek
działania
Szczyt
działania
Całkowity
czas działania
30 min
2–8 h
do 24 h
30–45 min
1–8,5 h
14–15 h
30 min
2–8 h
do 24 h
M 10
M 20
M 30
M 40
M 50
Humulin M 3
Mixtard
30
40
50
Nazwy handlowe Actrapid®, Humulin® R, Gensulin® R, Levemir®, Lantus® a także Polhumin® R stanowią własność intelektualną odnośnych firm:
NovoNordisk®, Eli Lilly®, Bioton® oraz Polfa Tarchomin® SA i zostały wykorzystane w niniejszej prezentacji jedynie w celach informacyjnych.
Analogi
Analogi szybko- Początek
działające
działania
Szczyt
działania
Całkowity czas
działania
Humalog
10–15 min
40–60 min
3–5 h
NovoRapid
10–20 min
1–3 h
3–5 h
Apidra
5–15 min
1–2 h
3–4 h
Nazwy handlowe Actrapid®, Humulin® R, Gensulin® R, Levemir®, Lantus® a także Polhumin® R stanowią własność intelektualną odnośnych firm:
NovoNordisk®, Eli Lilly®, Bioton® oraz Polfa Tarchomin® SA i zostały wykorzystane w niniejszej prezentacji jedynie w celach informacyjnych.
Analogi
Mieszanki
analogowe
Początek
działania
Humalog Mix 25
10–15 min
40–60 min
15 h
Novo Mix 30
10–20 min
1-4 h
do 24 h
Szczyt
działania
Całkowity
czas działania
Nazwy handlowe Actrapid®, Humulin® R, Gensulin® R, Levemir®, Lantus® a także Polhumin® R stanowią własność intelektualną odnośnych firm:
NovoNordisk®, Eli Lilly®, Bioton® oraz Polfa Tarchomin® SA i zostały wykorzystane w niniejszej prezentacji jedynie w celach informacyjnych.
Analogi
Mieszanki
analogowe
Początek
działania
Szczyt
działania
Całkowity
czas działania
Humalog Mix 50
10–15 min
40–60 min
15 h
Novo Mix 50
10–20 min
1–4 h
14–24 h
Nazwy handlowe Actrapid®, Humulin® R, Gensulin® R, Levemir®, Lantus® a także Polhumin® R stanowią własność intelektualną odnośnych firm:
NovoNordisk®, Eli Lilly®, Bioton® oraz Polfa Tarchomin® SA i zostały wykorzystane w niniejszej prezentacji jedynie w celach informacyjnych.
Analogi
Analogi długodziałające
Levemir
 nie stwierdza się wyraźnego szczytu
Lantus
 aktywności, dzięki czemu ich działanie
 utrzymuje się przez cały czas na
 stałym poziomie (odtwarzają podstawowe stężenie insuliny).
Nazwy handlowe Actrapid®, Humulin® R, Gensulin® R, Levemir®, Lantus® a także Polhumin® R stanowią własność intelektualną odnośnych firm:
NovoNordisk®, Eli Lilly®, Bioton® oraz Polfa Tarchomin® SA i zostały wykorzystane w niniejszej prezentacji jedynie w celach informacyjnych.
Insulinoterapia
Preparaty insuliny podaje się TYLKO w postaci wstrzyknięć
podskórnych. Insulinę krótkodziałającą można też podawać
dożylnie.
Do podawania insuliny służy strzykawka półautomatyczna
(pen, wstrzykiwacz).
Insulinoterapia
Długość podskórnej igły insulinowej zależy od kąta wkłucia
i stopnia rozwoju tkanki podskórnej, np.:
 6 mm – przeznaczona jest dla dzieci, ale mogą też stosować
osoby o średnio rozwiniętej tkance podskórnej
 8 mm – przeznaczona jest dla większości pacjentów
Insulinoterapia
Dostępność igieł w aptece:
 Bezpłatnie: jedno opakowanie insuliny + 5 bezpłatnych igieł –
luzem
 Płatne – 1 opakowanie igieł kosztuje około 7 PLN
Objawy i zjawiska związane z wprowadzeniem
insulinoterapii
 Znaczna poprawa samopoczucia
 Ewentualny przyrost masy ciała (wzrost łaknienia)
 Brak natychmiastowego efektu normalizacji poziomu cukru
 Ryzyko wystąpienia hipoglikemii
Insulinoterapia – Miejsca podawania insuliny
INSULINĘ podajemy w miejsca obfite w luźną tkankę podskórną.
Wybieramy miejsce pozbawione większych naczyń krwionośnych,
znamion, blizn, nacieków po poprzednich wstrzyknięciach.
Insulinoterapia – Miejsca podawania insuliny
Skóra brzucha – szczególnie miedzy grzbietem kości biodrowej
i pępkiem.
 NIE NALEŻY podawać wstrzyknięć 2 cm wokół pępka
 Połowa zewnętrznej powierzchni ud
 Połowa zewnętrznej powierzchni ramion
 Zewnętrzne górne części pośladków
Insulinoterapia – Czas działania insuliny
Na czas działania insuliny wpływa miejsce, w które jest
wstrzyknięta.
Najszybciej wchłania się, gdy podana jest w brzuch, a następnie
w ramię i kolejno w udo.
Insulinoterapia – Czas działania insuliny
Na przyspieszenie działania insuliny wpływa też:
 Masaż ciała – przyspiesza wchłanianie insuliny nawet o 30%,
dlatego szybciej obniża poziom cukru, ale działa krócej
 Sport, np. jazda na rowerze, gra w tenisa
 Temperatura ciała i temperatura otoczenia
 Głębokie wkłucie
Insulinoterapia – Zasady podawania insuliny
Zalecane jest podawanie insuliny wg schematu: jeden miesiąc –
prawa strona ciała, drugi miesiąc – druga strona ciała.
Konieczność przyjmowania insuliny ludzkiej około 30 minut przed
posiłkiem, a analogów przed, podczas lub tuż po posiłku.
Insulinoterapia – Zasady podawania insuliny
Miejsce podawanie insuliny zależy od rodzaju insuliny:

insuliny krótkodziałające – brzuch

insuliny średniodziałające – brzuch, udo

mieszanki insulin – brzuch, udo, ramię

insuliny długodziałające – udo, pośladek
Insulinoterapia – Zasady podawania insuliny
Przed podaniem insuliny nie ma konieczności dezynfekcji skóry
(skóra ma być czysta – umyta), ponieważ insulina zawiera środek
dezynfekcyjny.
Przygotowanie wstrzykiwacza z insuliną
 Sprawdź nazwę insuliny i datę ważności leku
 Umieść wkład z insuliną we wstrzykiwaczu,
pamiętaj o dezynfekcji gumowego korka!
 Załóż igłę do wstrzykiwacza
 Przepchnij tłok, usuwając 1-2 jednostki insuliny,
aby odprowadzić powietrze i wypełnić przestrzeń w igle
 Insulinę mętną wymieszaj 30 razy ruchem wahadłowym
 Nie mieszaj insuliny przezroczystej
 Ustaw zaleconą dawkę insuliny do podania
Zapamiętaj!
 Sprawdź na dozowniku wstrzykiwacza, czy dawkę insuliny
podałeś w całości
 Po wstrzyknięciu insuliny policzyć do 10, aby nie dopuścić
do wycieku insuliny z miejsca podania
 Miejsca wkłucia nie przyciskać gazikiem i nie masuj
 Po podaniu insuliny zabezpieczoną igłę wyrzucaj
do zamkniętego pojemnika na odpady
 Prysznic, ciepłą kąpiel wykonuj przed podaniem nocnej insuliny
– jeśli postępuje się odwrotnie, to insulina wchłania się
nieprawidłowo
 Pamiętaj o zmianie miejsca podawania insuliny
Powikłania miejscowe po podaniu insuliny
 Miejscowa alergia główną przyczyną reakcji alergicznych jest
obecność domieszek, gatunek insuliny, pH preparatu,
insulinoterapia przerywana oraz błędy w technice zabiegu
 Zbyt płytkie podanie insuliny powoduje ból, sprzyja odczynom
skórnym i utrudnia wchłaniania się leku
 Zbyt szybkie podanie insuliny powoduje ból i nieprawidłowe
wchłanianie leku
 Częste wstrzyknięcia w to samo miejsce – powoduje zanik
tkanki podskórnej, zwłóknienie i stwardnienie tkanki
podskórnej, upośledzone wchłanianie, bolesność
Powikłania miejscowe po podaniu insuliny
 Zanik tkanki podskórnej – wskutek wielokrotnych wstrzyknięć
w tę samą okolicę;
 Przerost tkanki tłuszczowej – charakteryzuje się „gąbczastym”
obrzękiem w miejscu wstrzykiwania insuliny
(miejsca te są pozbawione czucia i unaczynienia).
Przechowywanie insuliny
 Używane peny z wkładami mogą być przechowywane
przez 21-28 dni w temperaturze pokojowej (15-25 stopni C)
 Zapas insuliny powinien być przechowywany w lodówce
w temperaturze +4–8 stopni C.
Zasady insulinoterapii
 Pen przeznaczony jest do jednego rodzaju insuliny
i do używania przez jedną osobę
 Podawanie insuliny wymaga od pacjenta samokontroli
m.in. poziomu glikemii, ciał ketonowych
 Gdy wartość glikemii przekracza 300 mg% należy oznaczyć
poziom B-hydroksymaślanu we krwi (lub acetooctanu w moczu)
i ograniczyć wysiłek fizyczny
Pomiar ciał ketonowych
Należy pamiętać, że ciała ketonowe pojawiają się u osób
z cukrzycą w dwóch przypadkach:
 kiedy w organizmie brakuje insuliny, i glukoza gromadząca się
w komórkach nie może dostać się do komórek (hiperglikemia)
 kiedy w organizmie brakuje glukozy i komórki „głodują”
Zarówno w pierwszym, jak i w drugim przypadku z braku „paliwa”,
jakim jest glukoza, organizm, aby pozyskać energię dla komórek,
zaczyna pobierać ją z komórek tłuszczowych.
W wyniku tej reakcji powstają ciała ketonowe
(betahydroksymaślan), które przedostają się NAJPIERW do krwi,
a DOPIERO PÓŹNIEJ DO MOCZU!
Zagrożenie kwasicą ketonową – grupy ryzyka
Do osób najbardziej narażonych rozwinięciem się cukrzycowej
kwasicy ketonowej należą:
 osoby stosujące insulinę – w wyniku pominięcia dawki insuliny
 osoby na pompie insulinowej – w wyniku zagięcia się
przewodów doprowadzających insulinę z pompy
 kobiety z cukrzycą T1 w ciąży oraz z cukrzycą ciążową –
utrzymujące zbyt niskie poziomy glikemii w obawie przed
włączeniem insuliny
 diabetycy w okresie infekcji
Pomiar ciał ketonowych – zalety pomiaru we krwi
krew
mocz
1. Dane wewnetrzne, Abbott Diabetes Care Inc. 2. Guerci et al. Advantages to using capillary blood ß-hydroxybutyrate determination for the detection and treatment of ketosis. Diabetes Metab 2005;31;401–406. 3. Guerci C et al.
Accuracy of using an electrochemical sensor for measuring capillary blood ketones by fi ngerstick samples during metabolic deterioration after continuous subcutaneous insulin infusion interruption in type 1 diabetic patients. Diabetes
Care 2003; 26, 1137-1141.
Interpretacja wyników pomiaru ciał ketonowych we
krwi
Podróż
W PODRÓŻ NALEŻY ZABRAĆ:
 Odpowiednią ilość insuliny
 Glukometr i paski do glukometru (do pomiaru glikemii i ciał
ketonowych)
 Glukozę lub glukagon – na wypadek niedocukrzenia
 Dane kontaktowe do lekarza prowadzącego
lub poradni cukrzycowej
 Dokumenty ubezpieczeniowe
Insulinoterapia – Podsumowanie
 Współpraca pacjenta z lekarzem i zespołem terapeutycznym
stanowi podstawę prawidłowego leczenia
 Zasady samokontroli są konieczne do ustalenia prawidłowego
leczenia insuliną
 Zaleca się wykonywanie pomiarów glikemii nie tylko na czczo,
ale co najmniej 2 x przed i po posiłkach.
Insulinoterapia – Podsumowanie
 Glukometr nie służy do wykrywania cukrzycy, ale tylko do jej
monitorowania
 Glukometr i nakłuwacz są sprzętem osobistym – nie wolno ich
NIGDY pożyczać ani wykonywać pomiarów nawet najbliższym