Ałtaj

230
Ałtaj
Rosja, Kazachstan, Mongolia, Chiny
Ten potężny łańcuch górski rozciąga się z północnego
zachodu na południowy wschód na przestrzeni ponad
2000 km w Azji Środkowej, na terenie Rosji (w Republice
Ałtaj), Kazachstanu, Mongolii i Chin. W skład Ałtaju
wchodzą trzy główne części: Ałtaj Właściwy na północnym
zachodzie (rozczłonkowany na nieregularne pasma
o palczastym układzie, najwyższy spośród całego łańcucha
z kulminacją Biełuchy – 4506 m n.p.m.), centralny Ałtaj
Mongolski (zamykający od północnego wschodu Kotlinę
Dżungarską, z kulminacją Chujtena – 4374 m n.p.m.) oraz
wysunięty na południowy wschód Ałtaj Gobijski
(oddzielający pustynię Gobi od Wyżyny Mongolskiej,
z kulminacją Ich Bogd-uul – 3957 m n.p.m.).
Ałtaj został wypiętrzony podczas orogenezy alpejskiej.
Składa się ze skał metamorficznych, magmowych
i osadowych. Jego poszczególne pasma i grupy górskie
oddzielone są od siebie głębokimi dolinami (Katuń,
Buchtarma, Czuja, Bija) i kotlinami (Czujska, Kurańska,
Kańska). Rzeźba najwyższych partii ma charakter alpejski
ze współczesnym zlodowaceniem, którego powierzchnia
wynosi około 900 km². Panuje tu klimat umiarkowany
chłodny górski, silnie kontynentalny.
Na terenie tym znajduje się ponad 3 tys. jezior, z których
największe to Teleckie i Marka-kol. 70% powierzchni Ałtaju
zajmuje tajga – w zachodniej części jodłowa, w południowej
modrzewiowa, a w północno-wschodniej jodłowo-limbowa.
Reszta przypada w udziale suchym stepom i pustyniom
oraz, oczywiście, górskim łąkom. Tereny te obficie porasta
żeń-szeń. Świat fauny reprezentują m.in. susły, chomiki
dżungarskie, górskie rysie indyjskie, łosie, marale,
niedźwiedzie, syberyjskie kozły, owce górskie, kuny
syberyjskie i pantery śnieżne. Niespotykane bogactwo
przyrody sprawiło, że Ałtaj został wpisany na Listę
Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego
UNESCO.
Lokalizacja: Azja Środkowa, na terenie Rosji, Kazachstanu,
Mongolii i Chin.
Azja | cuda natury
233
Bajkał
Rosja – Syberia
Bajkał jest pod wieloma względami jeziorem rekordowym – m.in. najstarszym (20–30 mln lat) i najgłębszym (1680 m) oraz drugim pod względem długości (663 km) na świecie.
Ponadto pod względem powierzchni (31,5 tys. km2) zajmuje
drugie miejsce w Azji i siódme na świecie. Wokół Bajkału
wznosi się wiele pasm górskich, dzięki czemu krajobraz okolic jeziora jest zróżnicowany i niezwykle malowniczy.
Charakterystyczny kształt, rozmiary i imponująca głębokość
zbiornika wynikają z jego genezy – jest to zalany wodą ogromny rów tektoniczny. Obliczono, że osady zgromadzone na dnie przez miliony lat istnienia jeziora mogą mieć nawet 6 km grubości.
Obliczono że w Bajkale znajduje się około 20% światowych
zasobów słodkiej wody – i to wyjątkowo czystej wody! Według naukowców w zbiorniku żyje około 2 tys. gatunków
zwierząt i roślin, a niskie stężenie substancji rozpuszczonych
i zawiesiny powoduje, że przezroczystość wody osiąga 40 m.
Wśród flory i fauny jest wiele gatunków endemicznych, m.in.
foka bajkalska. Wartości przyrodnicze i krajobrazowe jeziora
i jego otoczenia są chronione w ramach dwóch parków
narodowych i trzech rezerwatów biosfery (łącznie ponad 17 tys. km2) oraz dziesięciu mniejszych rezerwatów.
W 1996 r. Bajkał i okolice zostały wpisane na Listę Światowego
Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO.
Lokalizacja: Rosja, Syberia, Republika Buriacji, około 300 km na wschód
od Irkucka (4300 km od Moskwy).
Azja | cuda natury