CHRABASZCZE-ostateczna3.cdr
advertisement
Rzekł nam pędrak - zjem korzenie i w chrabąszcza się przemienię. Na majówkę się wybiorę, będę brzęczał wam wieczorem. (LechKonopiński) Miły zwiastun wiosny czy podziemny szkodnik?... Tekst: Małgorzata Olczyk Zespół Ochrony Lasu w Łodzi Zdjęcia z archiwum ZOL w Łodzi Marzec 2011 Zamiast wstępu Pędraki chrabąszcza majowego I kasztanowca, ze względu na wyrządzane miejscowo duże szkody, były przedmiotem zainteresowania od dawna. Jednak charakter występowania szkód, jak również stosowane do początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku skuteczne pestycydy do zwalczania pędraków powodowały, iż zjawisko to miało zasięg tylko lokalny. W połowie lat siedemdziesiątych wycofano ze stosowania środki chemiczne oparte na węglowodorach chlorowanych, co w połączeniu z gwałtownie wzrastającą bazą żerową pędraków w postaci wielkich powierzchni ugorowanych i nieopłacalności produkcji rolniczej, doprowadziło do dynamicznego rozwoju populacji chrabąszczy. Stosowane metody ochronne i hodowlane okazały się niewystarczające, a powierzchnia szkód powodowanych przez pędraki zaczęła szybko wzrastać. Zjawisko nabrało charakteru klęskowego, zagrażając trwałości lasu na terenie ośmiu nadleśnictw RDLP w Łodzi. Zasięg występowania i notowanych szkód obejmuje obszar około 55 tysięcy hektarów. Jest to największe zagrożenie lasu, spowodowane przez pędraki, spośród wszystkich Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych w Polsce, z wyraznątendencjądo rozszerzania się. Poznań 10% Radom 7„. Toruń Zagrożenie od szkodników korzeni na terenie poszczególnych RDLP na 2009 rok - udział procentowy. Wskaźniki dla pozostałych Dyrekcji Regionalnych: Szczecin - 3%, Szczecinek - 3%, Katowice 3%, Zielona Góra - 3%, Piła - 3%, Krosno - 2%, Warszawa - 2 %, Wrocław - 2%, Białystok -1%, Olsztyn -1 %, Gdańsk i Kraków - poniżej 1% Zamiast wstępu Skalę problemu, na terenie RDLP Łódź w 2009 r. obrazują następujące dane. Z 19 istniejących nadleśnictw zagrożenie od szkodników korzeni wystąpiło w 10 jednostkach, z czego w siedmiu, w stopniu istotnym. Powierzchnia zagrożona w hektarach Płock-8,10 Skierniewice -3,5 Pozostałe nadleśnictwa - 2,95 Należy podkreślić, że głównymi sprawcami zagrożenia są pędraki chrabąszczy: majowego i kasztanowca (często w różnym stadium rozwoju) co ilustruje poniższy wykres. ■ ■ 180- Zagrożenia ogółem w nadleśnictwie [ha] Zagrożenie od pdraków chrabąszczy [ha] 160 140- 120 100- 80 60- r 40 II1 H - 1 20Brzeziny ■ ■I 1 l Opoczno ^ n Płock w~ Piotrków ^H ^M r Przedbórz Radziwiłłów Skierniewice Smardzewice Spała Sytuacja taka jak zobrazowana powyższymi wykresami ma miejsce praktycznie corocznie. Problem nie tylko tu i teraz - szczypta historii Problem masowego występowania owadów żerujących na korzeniach drzew jest znany od bardzo dawna. Największe szkody gospodarcze są wyrządzane przez pędraki chrabąszczy, zaś owady doskonałe powodują defoliację i gołożery drzew. Pierwsze wzmianki o szkodach na terenach Polski opublikowano już w 1884 roku w Sylwanie. Występowanie, szkodliwość i metody zapobiegania były przedmiotem badań wielu autorów między innymi A. Kozikowskiego, M. Nunberga, J. Dominika, T. Karlikowskiego, Z. Sierpińskiego, H. Malinowskiego itd. Prognoza występowania ważniejszych owadów opracowana przez Profesora Nunberga w 1939 r. Teren obecnej Puszczy Nadpilickiej (Nadleśnictwa Spała - Smardzewice) Obecność chrabąszczy i duże szkody wyrządzane przez pędraki w rejonie lasów spalskich notowane są praktycznie od „zawsze," tj. w sposób udokumentowany co najmniej od połowy XIX w. Prawdopodobną przyczyną nasilania się strefy pędraczysk były dewastacyjne wylesienia i zniszczenie struktury drzewostanów (nadmierne prześwietlenie) głównie w wyniku plądrowniczych akcji niemieckich okupantów w czasie I i II wojny światowej oraz wieloletnia ekstensywna gospodarka rolna (ugorowanie gruntów) związana z niską jakościągleb. W latach 1915-1918 Niemcy, po zajęciu większości zaboru rosyjskiego, zaczęli na ogromnąskalę wyrąb lasu i wywóz drewna do Niemiec. Wskutek zupełnego wycięcia drzewostanu i pozostawienia przez dłuższy czas nie odnowionych powierzchni powstały dogodne warunki do rozwoju chrabąszczy. Problem nie tylko tu i teraz - szczypta historii i^F i sil Populacja dwóch gatunków chrabąszczy tj. majowego i kasztatCf§S&&a' t nowca występujących równolegle na terenie Puszczy Nadpilicznej, bytuje i wyrządza duże szkody wewnątrz zwartych kompleksów leśnych, wtym także na siedliskach wilgotnych i pod '■:% okapem zwartych drzewostanów. Szkody, sięgające nawet do 100%, ' I występują w szkółkach, uprawach i młodnikach, w przedziale wiekowym od jednego do kilkunastu (!) lat. Szkody notowane są również na terenach rolniczych, tak na łąkach jak i w uprawach rolnych, warzywniczych oraz w sadownictwie. Podczas II wojny światowej okupant wyciął całkowicie drzewostan na powierzchni około 330 ha, a znacznie przerzedził 2700 ha, co również dawało dogodne warunki do namnażania się chrabąszczy - drzewostany łukowate były częściowo, przez pewien okres czasu, użytkowane rolniczo. ! ■ ■> ' Na przestrzeni ostatnich około dwudziestu lat zauważalne jest wyraźne zagęszczenie się populacji na terenie następujących nadleśnictw: - Spała, - Smardzewice, - Brzeziny, - Piotrków, - Opoczno, -Przedbórz, - Skierniewice - Radziwiłłów. Okres notowania szkód w nadleśnictwach odzawsze I 1945-1990 ^H 1991-2005 WYKAZSTAŁYCHPĘDRACZYSK Problem nie tylko tu i teraz - szczypta historii ~-\ \ KUTNO DDDĘBICE \ N UJ -^ ( > o1 -z 3 v Zagrożenie po rójce z 1991 r. na terenie RDLP Łódź Szacunkowa opanowana powierzchnia ok. 5 000 ha Nadleśnictwo Spala - Leśnictwo Potok - występowanie masowe. Nadleśnictwo Smardzewice - leśnictwa: Małe Końskie, Brzustów, Sulejów, Trzebiatów - występowanie rozproszone. Nadleśnictwo Piotrków- leśnictwa: Żamowica, Swolszewice, Tomaszów i szkółka - występowanie sporadyczne. Nadleśnictwo Brzeziny - szkółka - występowanie masowe. A ■ \ BRZEZINY\. KOLUMNA / s^ /\ \ RADZIWIŁŁÓW^ . SKIERNIEWICE ^^~~\ GROTNIKI V^ ŁĄCK ^^~- jC SPAŁA^~^||X 1 ) | PIOTRKÓW BEŁCHATÓW I / RADOMSKO ( U) Ir e terenie RDLP Łódź Zagrożenie po rójce z 1995 r. na Szacunkowa opanowana powierzchnia ok. 10 000 ha Nadleśnictwo Spała - obręb Spała - występowanie masowe. Nadleśnictwo Smardzewice - leśnictwa: Małe Końskie, Brzustów, Sulejów, Trzebiatów - występowanie masowe. Nadleśnictwo Piotrków- leśnictwa: Żamowica, Swolszewice, Tomaszów i szkółka - występowanie sporadyczne. Nadleśnictwo Brzeziny - szkółka - występowanie masowe. Zagrożenie po rójce z 1999 r. na terenie RDLP Łódź I Szacunkowa opanowana powierzchnia ok. 20 000 ha Nadleśnictwo Spała - cały obszar - występowanie masowe. Nadleśnictwo Smardzewice - bez trzech leśnictw występowanie masowe. Nadleśnictwo Piotrkówleśnictwa: Żamowica, Swolszewice, Tomaszów i szkółka występowanie sporadyczne. Nadleśnictwo Brzeziny - szkółka występowanie masowe. 1 Nadleśnictwo Skierniewice - leśnictwo Chociw ' -występowanie rozproszone. i Problem nie tylko tu i teraz - szczypta historii KUTNO \ ( \_ \ RADZIWIŁŁÓWN r*\ 1 DDDĘBICE \ g ) GROTNIKI (^ BEŁCHATÓW ■z Z) LU s / \ SKIERNIEWICE L_^^/A ( BRZBZINY\ r" KOLUMNA 8 / Si \ —V \/l Y _^ -1 1 PIOTRKÓW \xv/ Jr J / RADOMSKO / i" \ S f-3 Zagrożenie po rójce z 2007 r. na terenie RDLP Łódź Szacunkowa opanowana powierzchnia ok. 55 000 ha Nadleśnictwo Spała - cały obszar -występowanie masowe. [ Nadleśnictwo Smardzewice - cały obszar I -występowanie masowe. [ Nadleśnictwo Piotrków - obręb Piotrków cały I i szkółka występowanie masowe. [ Nadleśnictwo Brzezinyobręb Regny cały i szkółka - występowanie masowe. [ Nadleśnictwo Skierniewice - leśnictwo Chociw, LN wsi Lyżkowice - występowanie masowe. Nadleśnictwo Radziwiłłów - Leśnictwo Biała Góra występowanie masowe. [ Nadleśnictwo Opoczno - obręb Brudzewice I -występowanie masowe. Nadleśnictwo Przedbórz - leśnictwa: Grobla, Skómice - występowanie masowe. s-ł Zagrożenie po rójce z 2003 r. na terenie RDLP Łódź Szacunkowa opanowana powierzchnia ok. 45 000 ha i Nadleśnictwo Spała-cały obszar | występowanie masowe. Nadleśnictwo Smardzewice - cały obszar - występowanie masowe. Nadleśnictwo Piotrków - obręb Piotrków cały i szkółka - występowanie masowe. Nadleśnictwo Brzeziny - obręb Regny cały i szkółka - występowanie masowe. Nadleśnictwo Skierniewice - leśnictwo Chociw, LN wsi Lyżkowice - występowanie masowe. Nadleśnictwo Radziwiłłów- Leśnictwo Biała Góra - występowanie rozproszone. Nadleśnictwo Opoczno - obręb Brudzewice - występowanie rozproszone. Nadleśnictwo Przedbórz - leśnictwa: Grobla, Skómice - występowanie rozproszone. KUTNO \ 1 DDDĘBICE 1 £ ) 3 / si f> ' 'Z D _l 1 l ( V (^ \ BEŁCHATÓW Sfc ^^»i^ PIOTRKÓW'R^ ^X/NJ s / / ^ \ RADZIWIŁŁÓWN BRZEZINY ' • 1 \ SKIERNIEWICE L-^/A \ GROTNIKI KOLUMNA ŁĄCK ^J ~\ RADOMSKO \ § r^ Życie prywatne chrabąszczy - biologia Pod względem systematycznym rodzaj Melolontha - chrabąszcz zaliczany jest do rodziny Scarabaeidae - poświętnikowate, Rząd Coleoptera- chrząszcze. Zarówno chrabąszcz majowy jak i kasztanowiec są rozpowszechnione na terenie całej Polski. Większość autorów zaznacza jednak, że chrabąszcz majowy występuje liczniej na południowym zachodzie i zachodzie Polski preferując tereny otwarte (grunty porolne wśród kompleksów leśnych, obrzeża lasów), natomiast chrabąszcz kasztanowiec jest liczniejszy w północno-wschodniej części kraju i zdecydowanie preferuje tereny leśne. W wielu przypadkach, tak jak to ma także miejsce na terenie Puszczy Nadpilicznej, oba gatunki występują jednak równolegle na tym samym terenie. Chrabąszcze majowy i kasztanowiec jako imago (owad dorosły) są do siebie bardzo podobne pod względem morfologicznym, zaś w stadium larwalnym są nie do rozróżnienia. Cykl rozwojowy chrabąszczy, trwa na naszym terenie 4 lata. Początek lotu chrabąszczy zbiega się z kwitnieniem mniszka lekarskiego. Część naukowców twierdzi, że fenologiczną oznaką sygnalizującą zbliżanie się pory masowego lotu jest rozwijanie się liści dębu szypułkowego oraz pojawienie się liści brzozy i jarzębiny. Wychodzenie chrabąszczy z gleby trwa zwykle w naszym kraju od trzeciej dekady kwietnia do końca czerwca (z największym nasileniem w połowie maja). Życie prywatne chrabąszczy - biologia Chrabąszcz kasztanowiec wylatuje jako pierwszy. Początek lotu to opadanie kwiatów klonu pospolitego, pojawianie się m.in. liści brzozy brodawkowatej, jarzębiny. Chrabąszcz majowy pojawia się około 14 dni później, a jego lot zbiega się m.in. z kwitnieniem jabłoni i początkiem rozwoju liści buka. Różnica między gatunkami polega na wybarwieniu brzegów pokryw skrzydłowych (czarne u chrabąszcza kasztanowca) oraz kształcie zakończenia odwłoka (u kasztanowca w kształcie kulki). Płodność samic jest niewielka -jaja składajątrzykrotnie, łącznie około 50 sztuk: - pierwszy raz około 25 jaj. -za drugim razem około 15jaj. -za trzecim razem około 10jaj. Przed każdorazowym składaniem jaj chrabąszcze odbywają żer uzupełniający, który trwa średnio 16 dni. Jednak gdy temperatury są wysokie i brak jest opadów okres żerowania może skrócić się do 3 dni. Życie prywatne chrabąszczy - biologia Samica chrabąszcza Samiec chrabąszcza Jaja składane są do gleby na głębokość średnio od kilku do kilkudziesięciu centymetrów, w zależności od wilgotności i mechanicznego składu gleb. Rozwój embrionalny trwa około 4 do 6 tygodni a młode larwy chrabąszczy, zwane pędrakami, lęgną się na początku sierpnia (w roku rójki). Młode pędraki są bardzo wrażliwe na brak wilgoci. W pierwszym okresie życia, w tak zwanym stadium L,, odżywiają się najpierw próchnicą a następnie delikatnymi korzonkami traw. Jaja chrabąszcza Larwy chrabąszcza - pędraki Życie prywatne chrabąszczy - biologia W pierwszym okresie larwalnym pędraki żerujągromadnie, w pobliżu miejsca złożenia jaj. Po przezimowaniu, w roku następującym po roku rójki, na przełomie czerwca i lipca następuje linienie i przejście w stadium L2. Kolejne linienie odbywa się następnego lata i pędraki sąjuż w stadium L3. W kolejnym roku latem w czerwcu - lipcu po kolejnym linieniu pędraki przestają żerować schodzą głębiej do gleby i tam się przepoczwarzają. W końcu lata i na początku jesieni poczwarki przeistaczają się w owady dorosłe, czekając w glebie do wiosny, aby rozpocząć nowe pokolenie. W miarę wzrostu pędraków, wzrasta również ich żarłoczność. Larwy chrabąszczy charakteryzują się łukowatym wygięciem ciała, które jest walcowate na całej długości i jednakowej szerokości, jasno ubarwione (białawe, szarawe, cieliste). Posiadają one 3 pary dobrze wykształconych nóg, z których pierwsza para jest zwykle najkrótsza. Wielkość pędraków, zależnie od wieku, waha się w granicach od 15 do 65 mm. Szerokość puszki głowowej od 2,5 do 6,5 mm. W przeciwieństwie do innych gatunków pędraki chrabąszczy nie posiadają zdolności chodzenia. Larwy chrabąszcza pędraki, wielkość zależna od wieku Życie prywatne chrabąszczy - biologia Chrabąszcz majowy i kasztanowiec roją się w naszych warunkach klimatycznych co 4 lata. Biorąc pod uwagę cykliczność tego zjawiska (1991-1995,1995-1999,1999-2003, 2003-2007,2007-2011) w 2011 r. spodziewany jest masowy lot tych gatunków. V-VI2007 (wylot - początek cyklu) Przykładowy cykl rozwojowy w latach 2007-2011 VI-VIII2007 Gaja) VIII 2007-VIII2010 (larwy- pędraki) VIII-XI2010(poczwarki) XI2010-V 2011 (imago w glebie) Co potrafi mały owad - uszkodzenia Pędraki chrabąszcza majowego podobnie jak i chrabąszcza kasztanowca są niezwykle groźnymi szkodnikami szkółek i upraw. Szczególnie duże szkody wyrządzają w terenach o specyficznej konfiguracji krajobrazu, gdzie bory sosnowe z domieszką dębu sąsiadują z dużymi obszarami wylesionymi: zrębami, haliznami, płazowinami i ugorami rolnymi. Przy masowych pojawach zagrożone mogą być nie tylko szkółki i uprawy leśne, lecz nawet młodniki, w których żer pędraków prowadzi do silnego osłabienia drzew, co w konsekwencji prowadzi do zmniejszenia odporności na ataki szkodników wtórnych. Co potrafi mały owad - uszkodzenia Żer uzupełniający na dębie Żer uzupełniający - maj-czerwiec Żer uzupełniający - maj-czerwiec Efekt żerowania chrabąszcza na dębie Historia potyczek z chrabąszczami W okresie międzywojennym i pierwszych latach powojennych ograniczanie populacji chrabąszczowatych prowadzono metodami mechanicznymi (otrząsanie chrabąszczy z drzew) oraz metodą agrotechniczną (karczowanie pni na zrębach, następnie orka i przejściowe uprawy rolne np. wysiew gryki lub żyta). W latach pięćdziesiątych zaczęto stosować dezynsekcję gleb przy użyciu chemicznych środków ochrony roślin. Zastosowanie doglebowo opartych na HCH i DDT preparatów chemicznych zapewniało skuteczną ochronę upraw i szkółek (nie tylko na terenach leśnych), niestety substancje te okazały się poważnym zagrożeniem dla środowiska. Wycofanie w latach siedemdziesiątych tych preparatów i zastąpienie ich preparatami mało skutecznymi wobec starszych stadiów rozwojowych pędraków oraz zmiany strukturalne w rolnictwie, powodujące wyłączanie użytków ornych z intensywnej uprawy, spowodowały ponowny wzrost problemu szkód od chrabąszczowatych. Od około 1985 roku zaczęto stosować insektycydy z grupy preparatów fosforoorganicznych w postaci granulowanej i płynnej o nazwach Diazinon, Basudin, Counter, Dursban oraz karbaminiany np. Furadan,Temikiinne. Po latach doświadczeń stwierdzono małąa nawet brak skuteczności preparatów Diazinon i Basudin, które były przystosowane do PH gleb rolniczych a na glebach leśnych (o niskim PH) ich działanie ograniczało się do kilku dni, co nie dawało efektów ograniczenia populacji pędraków. Pozostałą część preparatów zaczęto sukcesywnie wycofywać z użycia ze względu na ich wysoką toksyczność. W ostatnich latach ubiegłego wieku wprowadzono do stosowania preparat Marshal suSCon, jednak jego wysoka cena, konieczna do skutecznego działania wilgoć oraz duże ilości pędraka nie pozwoliły nadleśnictwom osiągnąć pożądanych efektów. Jednakże w ostatnich latach i ten preparat nie uzyskał stosownych pozwoleń do zastoso- Uszkodzona sadzonka mimo zastosowania .......... preparatu Marshal suSCon wania przy dezynsekcji gleb. _ zbyt mała wi|gotnośc g|eby Historia potyczek z chrabąszczami Zalecane w latach dziewięćdziesiątych chemiczne środki ochrony roślin przeznaczone do ograniczania liczebności pędraków niestety nie zagwarantowały oczekiwanej skuteczności. Efekt pozytywny był możliwy jednie w odniesieniu do pędraków jedno-i dwuletnich. Trzeba zaznaczyć, że istotne znaczenie przy zwalczaniu pędraków ma odczyn gleby i warunki wilgotnościowe. Wydaje się, że stosunkowo najlepsze efekty osiągnąć można w latach intensywnej rójki szczepów głównych poprzez oprysk na „imago". W latach osiemdziesiątych wykonywano takie opryski w ograniczonej skali opryskiwaczami naziemnym między innymi wzdłuż dróg. Narastające szkody i konieczność szukania skuteczniejszych sposobów przeciwdziałania przesądziły też o podjęciu decyzji w sprawie wykonania w 2003 r. wielkoobszarowego zabiegu chemicznego „na imago". Niestety mimo dwukrotnego powtórzenia zabiegu na części powierzchni i obserwowanej początkowo wysokiej śmiertelności, osiągnięta redukcja populacji okazała się niewystarczająca. Powodem był zastosowany preparat (z grupy pyretroidów) o krótkim okresie działania oraz jego duża wrażliwość na wysokie temperatury przy jednocześnie trwającej przez około 6 tygodni rójce. W roku 2007 ponownie zdecydowano o wykonaniu zabiegu ograniczającego liczebność imago chrabąszczy między innymi na terenie Nadleśnictwa Spała. Do zabiegu użyto tym razem preparatu Mospilan 20 SP. Jest to proszek rozpuszczalny w wodzie, o działaniu kontaktowym i żołądkowym, który na roślinie działa powierzchniowo, wgłębnie i systemicznie. Selektywny dla owadów pożytecznych. Zabieg wykonano na połowie powierzchni Nadleśnictwa Spała, a efekt okazał się bardzo obiecujący. Średnia liczba pędraków w 2009 r. w dole próbnym w obrębie Lubochnia (zabieg w 2007 r.) oraz w obrębie Spała (bez zabiegu) Historia potyczek z chrabąszczami Poszukując nowych bardziej przyjaznych dla środowiska środków do walki z pędrakiem, prowadzono wiele badań. Preparatem z miodll Indyjskiej (Azadirachła indica A. Juss) opryskiwano żerujące chrabąszcze. Podczas doświadczeń stwierdzono, że samice odżywiające się liśćmi traktowanymi ww. preparatem wytwarzały zdecydowanie mniej jaj w stosunku do samic kontrolnych. Zaobserwowano ograniczenie żerowania oraz mniejszą ruchliwość owadów. Jednak skuteczność preparatu nie została potwierdzona, więc nie zaczęto go stosować. Podjęto również próby z zastosowaniem grzyba Beauveria brongniartil, który atakuje pędraki. Badania takie prowadzone sąw krajach alpejskich od ponad 30 lat. Polskie doświadczenia nie dają spodziewanego efektu w postaci ograniczenia uszkodzeń sadzonek. Powodu niepowodzeń w leśnictwie można doszukiwać się w niskim PH gleb, małej jej wilgotności oraz znacznej liczebności szkodnika. W ostatnim czasie zwrócono uwagę na pasożytniczego wobec owadów, nicienia Heterorhabditis bactenophora, którego larwy po wniknięciu do ciała ofiary zaczynają żerować i uwalniają specyficzne bakterie niszczące gospodarza. Niestety tak jak w przypadku grzyba Beauveria nie odnotowano pozytywnych rezultatów. Wpływ na takie wyniki może mieć niska wilgotność gleb i krótka żywotność pasożyta. Podejmowano próby działań agrotechnicznych z wysiewem gryki na powierzchniach do odnowień, co nie przyniosło efektów ze względu na małą odporność gryki na wiosenne przymrozki, małą wilgotność gleb na uprawach oraz niszczenie zasiewów przez zwierzynę płową. Metody agrotechniczne polegające na utrzymywaniu przez okres co najmniej jednego sezonu wegetacyjnego czarnego ugoru, niekiedy wspierane mechanicznym wybieraniem pędraków, na ogół dają zadowalającą skuteczność. Niestety możliwości ich stosowania są ograniczone do gruntów pozbawionych przeszkód mechanicznych w postaci pniaków to jest do szkółek i gruntów porolnych. Ponadto zalecano zmniejszanie więźby sadzenia (zagęszczanie sadzonek na powierzchni) w odnowieniach, lecz przy kilkudziesięciu pędrakach w dole i te zalecenia nie poprawiły sytuacji. W roku 2009 podjęto kolejną próbę ograniczania szkód polegającą na zastosowaniu worków jutowych do osłony I systemów korzeniowych na uporczywych pędraczyskach. ifc Jednakże w związku z wysokimi kosztami odnowienia taką I metodą i małą efektywnością metody uznano, że stosowanie I osłon z worków jutowych jest nieekonomiczne. Jakie mamy możliwości - co nas czeka W roku 2007 zdecydowano o ponownym wykonaniu zabiegu ograniczającego liczebność imago chrabąszczy. Zabieg wykonano na połowie powierzchni Nadleśnictwa Spała, a efekt okazał się bardzo obiecujący. Użyto preparatu Mospilan 20 SR Zagrożenie w ha na 2008 r. na podstawie liczebności pędraków w dołach próbnych w obrębie Lubochnia (zabieg agrolotniczy w 2007 r.) oraz w obrębie Spała (bez zabiegu) W związku z obiecującymi wynikami z zastosowaniem preparatu Mospilan 20 SP do zwalczania imago chrabąszczy, podjęto działania przygotowawcze do wykonania wielkoobszarowego zabiegu agrolotniczego wiosną2011 roku. Jakie mamy możliwości - co nas czeka Przewidujemy wykonanie agrolotniczego zabiegu ograniczania populacji chrabąszczy na powierzchni około 15 400 ha lasów na terenie sześciu nadleśnictw. Do zabiegu będzie użyty preparat o nazwie Mospilan 20 SP W chwili obecnej Mospilan 20 SP jest dopuszczony do stosowania w Polsce jako środek ochrony roślin na podstawie zezwolenia MRiRW Nr R-35d/2011 z dnia 04.02.2011 r., zmienionego decyzjami: MRiRW nr R-37/2008 z dnia 29.04.2008, MRiRW nr R-82/2009d z dnia 11.05.2009 r. oraz decyzjąMRiRWnrR-14/2010dzdnia21.01.2010r. Wg stanu prawnego obowiązującego w chwili przygotowywania niniejszego opracowania środek ten jest zarejestrowany do ograniczania między innymi chrabąszczowatych w leśnictwie. Substancjączynnąw Mospilanie 20 SP jest acetamipryd - substancja znana i szeroko stosowana w ochronie roślin na całym świecie. Należy on do chemicznej grupy neonikotynoidów - działających na centralny układ nerwowy owadów. Acetamipryd jest związkiem chemicznym łatwo przenikającym przez okrywę ciała owadów oraz kutykulę roślin. Wiąże się z tym jego wgłębne i systemiczne działanie w roślinie, co chroni substancję aktywną przed degradacją fotochemiczną parowaniem i zmywaniem przez deszcz. Wewnątrz rośliny preparat utrzymuje aktywność dłużej niż na powierzchni, a sumaryczne działanie na owady (kontaktowe i żołądkowe) trwa, w zależności od gatunku i fazy rozwojowej rośliny, około 10 dni. Rozkład preparatu w glebie pod wpływem zasiedlających ją grzybów i bakterii trwa średnio od 2 do 8 dni i jest uzależniony głównie od rodzaju gleby, temperatury, wilgotności. W Polsce Mospilan 20 SP znajduje zastosowanie w ochronie ziemniaka przed stonką ziemniaczaną i rzepaku przed słodyszkiem rzepakowym, chowaczom i pryszczarkiem kapustnikiem, oraz roślin sadowniczych - jabłoni, wiśni, czereśni oraz truskawek przed szkodnikami ssącymi i gryzącymi. Jedną z najważniejszych, potwierdzoną badaniami zaletą tego środka jest bardzo niska toksyczność dla pszczoły miodnej, co pozwala na przeprowadzanie zabiegów chemicznych nawet podczas kwitnienia rzepaku, drzew owocowych i innych roślin stanowiących dla pszczół pożytek. Powyższe potwierdzają raporty, które mówią m.in., że: „Mospilan 20 SP nie stanowi zagrożenia dla pszczół (nie wywołuje negatywnych zmian dotyczących zachowania, aktywności, żerowania i śmiertelności dorosłych osobników oraz nie wpływa na czerwia pszczelego)". Z najnowszej etykiety preparatu wynika, że: OKRES KARENCJI (okres od dnia ostatniego zabiegu do dnia zbioru i przeznaczenia do konsumpcji)-jabłoń, grusza, czereśnia, wiśnia, śliwa, rzepak ozimy, runo leśne-14 DNI; ziemniak-3 DNI, truskawkaNIE DOTYCZY. OKRES PREWENCJI DLALUDZI. ZWIERZĄT I PSZCZÓŁ (okres zapobiegający zatruciu) NIE DOTYCZY. Jakie mamy możliwości - co nas czeka Przewidywany termin wykonania zabiegu agrolotniczego to pierwsza i druga dekada maja 2011 roku. Preparat Mospilan 20 SP będzie użyty w dawce 0,4 kg na hektar. Jako nośnik posłuży woda w ilości 4 litry na hektara adiuwantem (środek poprawiający przyczepność do roślin) będzie IKAR 95 EC (olej mineralny) w dawce 1 litr na hektar. Ogólnie użyte będzie 5 litrów cieczy roboczej na hektar. Podczas zabiegu na 1 m2 powierzchni lasu opadnie 0.5 mililitra cieczy roboczej czyli 0.000004 kg (4 miligramy) preparatu Mospilan Zabiegi będą wykonywane wczesnym rankiem i późnym popołudniem, z zachowaniem wszelkich wymagań zawartych w przepisach i ustawach. Zachowane zostaną strefy buforowe wokół obiektów tego wymagających. Teren będzie oznakowany a informacje ozabiegu przekazane wszystkim zainteresowanym jednostkom. Poważnym utrudnieniem przy wykonywaniu zabiegów może okazać się niesprzyjająca pogoda a w szczególności wiatr i opady.
