szkolny ogród dydaktyczny - Szkoła Podstawowa im. Heleny
advertisement
SZKOLNY OGRÓD DYDAKTYCZNY PRZY SZKOLE PODSTAWOWEJ IM. HELENY PONIEWAŻ W SŁONECZNIKU PRZEWODNIK SŁONECZNIK 2016 Słonecznik jest niewielką wioską położoną w obrębie granic terytorialnych Gminy Morąg w powiecie ostródzkim. Po dzień dzisiejszy można w tej małej miejscowości odnaleźć ślady przeszłości. Osoby interesujące się historią zapewne zwrócą uwagę na wzniesiony w pierwszej połowie XVIII wieku kościół, w którym można podziwiać wykonany w stylu barokowym ołtarz główny z 1752 roku, dziewiętnastowieczną dzwonnicę ulokowaną przed kościołem oraz budynek plebani powstały w drugiej połowie XIX wieku. Jednak historia tej małej miejscowości to nie tylko architektura, ale także ludzie, którzy ją tworzyli. Niewątpliwie jedną z najbardziej znanych i zasłużonych dla Słonecznika postaci jest Helena Ponieważ, obecny patron szkoły. Tradycje szkolne Słonecznika sięgają blisko trzystu lat. Szkoła w tej miejscowości, niezależnie od tego z jakim okresem historycznym była związana, zawsze skupiała wokół siebie mieszkańców wsi. Była dla nich niezwykle ważna i istotna. Po zakończeniu drugiej wojny światowej, Panorama Słonecznika dokładnie w sierpniu 1945 roku mieszkańcy Słonecznika i okolicznych miejscowości w porozumieniu z ówczesnymi władzami z dumą przystąpili do odbudowy szkoły i przygotowań do nadchodzącego roku szkolnego. W sobotę, 01 września 1945 roku, miało miejsce pierwsze historyczne rozpoczęcie roku szkolnego w nowopowstałej, polskiej szkole w Słoneczniku. Wówczas uczęszczało do niej dwudziestu jeden uczniów, z którymi pracowała jedna nauczycielka. Rok później do grona pedagogów dołączyła m.in. Helena Ponieważ... Mimo upływu lat legenda Heleny Ponieważ w Słoneczniku jest wciąż żywa. To ona uczyła w czasach powojennych zarówno dzieci, jak i dorosłych. To ona krzewiła polską kulturę i to z jej inicjatywy w Słoneczniku powstała pierwsza biblioteka, która w zmienionej formie funkcjonuje po dzień dzisiejszy. Za jej poświęcenie i trud włożony w wychowanie wielu pokoleń młodych ludzi Helena Ponieważ - patron mieszkańcy Słonecznika zdecydowali, iż zasługuje ona na to, aby szkoły od 1983 roku pamiętać o niej i jej dokonaniach. W związku z tym z ich inicjatywy 23 kwietnia 1983 roku szkole w Słoneczniku nadano właśnie imię Heleny Ponieważ. Po dziś dzień wydarzenie to ma niezwykle ważny wymiar dla całej społeczności szkolnej. Co roku, w niezmienianej od wielu lat formie, 23 kwietnia obchodzone jest Święto Szkoły dzień poświęcony patronce, który na stałe wpisał się do szkolnego Ceremoniału. Jednak tradycje kultywowane w szkole w Słoneczniku nie są tylko związane z osobą patronki. Obecnie mają one różny wymiar i dotyczą wielu dziedzin związanych z życiem szkoły. Wśród nich na plan pierwszy wysuwają się działania związane z szeroko rozumianą ekologią. 2 Szkoła Podstawowa w Słoneczniku od wielu lat podejmuje inicjatywy związane z krzewieniem wśród uczniów i społeczności lokalnej postaw ekologicznych. Segregacja odpadów, zdrowa żywność czy racjonalne korzystanie z zasobów przyrody to tylko niektóre obszary omawiane szeroko na spotkaniach z uczniami i ich rodzicami. Działania szkoły zostały dostrzeżone i wyróżnione przez wiele instytucji zewnętrznych. Warto tu wspomnieć o wyróżnieniach prestiżowych. Pierwszym z nich jest międzynarodowy Certyfikat Zielona Flaga, drugim Certyfikat Szkoła Przyjazna Środowisku. Oba wyróżnienia są dla nas niezwykle istotne, ponieważ stanowią po pierwsze ukoronowanie naszych działań ekologicznych, po drugie bodziec do podejmowania kolejnych inicjatyw na rzecz szeroko rozumianej ekologii. Budynek szkoły, zdjęcie z 2014 roku W 2014 roku w czasie jednego ze spotkań mających na celu określenie kierunków działalności ekologicznej szkoły zrodził się pomysł utworzenia na terenie przyszkolnym ogrodu dydaktycznego. Już wtedy wiedzieliśmy, że każde podejmowane przez nas działanie powinno mieć wymiar nie tylko estetyczny, ale także edukacyjny i dydaktyczny. Szukaliśmy rozwiązań nietuzinkowych. Nie zależało nam na tym, aby plagiatować pomysły szkół usytuowanych w pobliżu. Chcieliśmy stworzyć takie elementy ogrodu dydaktycznego, których nie można zobaczyć w otoczeniu innych placówek oświatowych na terenie Gminy Morąg. Teren, jaki mogliśmy zagospodarować, był niewielki. Dwa małe trawniki usytuowane przed budynkiem szkoły, skrawek ziemi leżący przy płocie oraz pozostałości po dawnym sadzie... Jak się później okazało, obszar ten w zupełności wystarczył, aby zrealizować to, co zaplanowaliśmy. Dzięki zaangażowaniu nauczycieli, uczniów i ich rodziców w krótkim czasie teren przyszkolny zmienił się nie do poznania. Wspólnymi siłami utworzono: klomby kwiatowe, ogród skalny, ścieżkę zmysłów, łączkę kwiatową, leśny zakątek, ogród Budynek szkoły, zdjęcie z 2016 roku ziołowy oraz lapidarium geologiczne. Wszystkie powstałe obiekty, dzięki współpracy z architektem krajobrazu, są spójne i stanowią jednolitą całość. Osoby zwiedzające ogród dydaktyczny mają szansę zapoznać się z różnymi roślinami kwaśnolubnymi, kwiatami występującymi w środowisku naturalnym na łąkach i polach, drzewami i roślinami, które spotkać można w polskich lasach mieszanych, najpopularniejszymi ziołami oraz z różnorodnymi głazami narzutowymi. Dodatkową atrakcją jest spacer z zamkniętymi oczami po wysypanej różnymi materiałami Ścieżce Zmysłów, która pozwala poprzez doznania i zabawę rozwijać ludzkie zmysły. Dzięki takiej budowie ogród stanowi nieocenioną pomoc dydaktyczną pozwalającą w łatwy i przystępny sposób zapoznać uczniów z elementami przyrodniczymi właściwymi najbliższej okolicy. 3 Szkolny Ogród Dydaktyczny i jego walory Uczniowie, ich rodzice i społeczność lokalna poprzez uczestnictwo w zajęciach przyrodniczych z wykorzystaniem ogrodu dydaktycznego: a) kształtują postawy szacunku wobec świata przyrody; b) rozwijają swoje zainteresowania otaczającym ich światem przyrody; c) doskonalą umiejętności związane z rozpoznawaniem gatunków kwiatów, ziół, krzewów i drzew; d) poznają właściwości ziół; e) poszerzają swoją wiedzę na temat znaczenia lasu w życiu ludzi; f) rozpoznają podstawowe głazy narzutowe; g) doskonalą umiejętności związane z właściwym nazewnictwem skał; h) doskonalą umiejętności interpersonalne i współpracy w grupie. PLAN SZKOLNEGO OGRODU DYDAKTYCZNEGO Legenda 1 - budynek szkoły 2 - klomby kwiatowe 3 - Lapidarium Geologiczne 4 - Ogród Skalny 5 - Łączka Kwiatowa 6 - Ścieżka Zmysłów 7 - Leśny Zakątek 8 - kompostownik 9 - Ogród Ziołowy 10 - część rekreacyjna 11 - boisko trawiaste Wędrówkę po naszym ogrodzie dydaktycznym wyznaczają przystanki. Na dzień dzisiejszy jest ich sześć: Ogród Skalny (4), Łączka Kwiatowa (5), Ścieżka Zmysłów (6), Leśny Zakątek (7), Ogród Ziołowy (9), Lapidarium Geologiczne (3). 4 Przystanek pierwszy: OGRÓD SKALNY Pomysł utworzenia Ogródka Skalnego zrodził się jesienią 2014 roku podczas spotkania mającego na celu określenie kierunków edukacji ekologicznej w szkole. Został on utworzony przed budynkiem w miejscu, w którym znajdował się mało atrakcyjny trawnik oraz posadzone były iglaki. Teren ten był niewielki, więc zależało nam na tym, aby go optymalnie wykorzystać. Postanowiliśmy zasięgnąć rady architekta krajobrazu, który wykonał dla nas projekt Ogrodu Skalnego. Natomiast jego utwoBudowa Ogrodu Skalnego, rok 2015 rzeniem zajęli się rodzice wspierani przez nauczycieli. W ogrodzie posadzono: funkje, trawy ozdobne, żurawki, miodunkę, zawilce, wrzosy, smagliczki, prymulki, floksy szydlate i wysokie, goździki, róże, rozchodniki, rododendrona, irgę, krzewuszki, tawuły oraz jałowce płożące, berberysy i tuje. Oprócz różnorodnych roślin Ogród Skalny zdobią skały. Są to głównie granity i piaskowce. Dopełnieniem całości są te eleSadzenie roślin, rok 2015 menty ogrodu, które zostały wysypane korą. Utworzona kompozycja skalno roślinna stanowi nie tylko element ozdobny, którego wygląd zmienia się w zależności od pory roku, ale również pomoc dydaktyczną wykorzystywaną w czasie zajęć przyrodniczych. Uczniowie z powodzeniem mogą obserwować świat roślin od momentu wypuszczenia pędów, poprzez okres kwitnięcia, do moOgród Skalny, rok 2016 mentu uschnięcia łodygi. W celu wzbogacenia wartości dydaktycznych ogrodu, tuż przy nim utworzone zostały klomby kwiatowe skupiające rośliny cebulowe, tj. tulipany, żonkile, narcyzy, hiacynty, krokusy oraz kwiaty, które kwitną w okresie jesiennym (cynie, aksamitki). 5 Przystanek drugi: ŚCIEŻKA ZMYSŁÓW Po zachodniej stronie szkoły znajduje się Ścieżka Zmysłów. Zbudowana jest ona z odcinków wyłożonych różnorodnym materiałem. Granice tych odcinków wyznaczają ułożone w sposób symetryczny kostki brukowe. Początek ścieżki utworzono został z drobnych głazów. Pierwszy odcinek wysypano piaskiem, następne korą, żwirem wy- Budowa Ścieżki Zmysłów, rok 2014 mieszanym z drobnym kruszywem, szyszkami sosnowymi, szyszkami świerkowymi, kolejne wyłożono okrągłymi plastrami Prace wykończeniowe przy Ścieżce Zmysłów, rok 2015 z pnia drzewa. Zewnętrzne granice ścieżki wyznaczają sosnowe żerdzie, które zabezpieczają przed jej rozsypaniem. Dopełnienie całości stanowi nieregularny pas wysypany drobnym kruszywem. Ścieżka Zmysłów służy przede wszystkim do zabawy mającej na celu za pomocą zmysłu dotyku rozpoznanie konkretnego materiału, któŚcieżka Zmysłów, rok 2016 rym został wysypany bądź wyłożony dany odcinek. Uczniowie, aby w pełnie skorzystać ze Ścieżki Zmysłów, muszą zdjąć obuwie i przespacerować się po niej boso. Niewątpliwie taki spacer jest dużą atrakcją łączącą przyjemne z pożytecznym. Przystanek trzeci: ŁĄCZKA KWIATOWA W bezpośrednim sąsiedztwie Ścieżki Zmysłów znajduję się Łączka Kwiatowa. To teren, na którym zostały wysiane nasiona roślin typowo łąkowych i polnych, tj. maki, chabry, osty, polne stokrotki oraz różnego rodzaju trawy. Na Łączce Kwiatowej pojawiają się także rośliny, które doskonale współgrają Łączka Kwiatowa - wysiew nasion, rok 2014 6 z całością. Można na niej dostrzec żółte kwiaty słonecznika, bordowe szarłaty czy kwiaty przymiotna białego. Łączka jest również miejscem przyciągającym owady. W okresie kwitnięcia rośli pojawiają się pszczoły i trzmiele. Miejsce to w swej prostocie łączy elementy estetyczne z dydaktycznymi. Uczniowie mogą obserwować zmieniające się rośliny oraz przylatujące Łączka Kwiatowa, rok 2016 owady. Poza tym łączka wabi swoją różnorodnością i magią zmieniających się barw. Przystanek czwarty: LEŚNY ZAKĄTEK Tuż za Łączką Kwiatową znajduje się Leśny Zakątek. Jest to element ogrodu, w którym posadzono podstawowe gatunki drzew i roślin leśnych oraz utworzono podłoże przypominające swym wyglądem runo leśne. W Leśnym Zakątku można zobaczyć modrzewie, lipę, brzozy, sosny, dęb, graby, cis i jarzębiny. Poza tym wśród wyżej wymienionych drzew rosną poziomki, jeżyny, konwalie, zawilce, przylaszczki, dziewanny, paprocie i typowo Leśny Zakątek - sadzenie drzew, wiosna 2016 roku leśne trawy. Całość dopełniają omszałe kawałki drzew, nieduże skały oraz porozrzucane drobne patyki, szyszki i huby. Leśny Zakątek pozwala uczniom w prosty sposób rozpoznawać podstawowe gatunki drzew i roślin typowo leśnych. Pozwala on im także zrozumieć specyfikę lasu jako miejsca, w którym Leśny Zakątek, późne lato 2016 roku człowiek spotyka się z przyrodą, miejsca, w którym obowiązują odpowiednie normy i w końcu miejsca, w którym pracują ludzie. Leśny Zakątek, rok 2016 7 Przystanek piąty: OGRÓD ZIOŁOWY W pobliżu Leśnego Zakątka ulokowany został Ogród Ziołowy. Można w nim zobaczyć nie tylko zioła, ale również zboża i rośliny mające właściwości lecznicze. Ogród stanowi nietypową budowlę. Jego szkielet wykonany został z różnorodnych głazów. Jest on nieregularny. W najszerszej jego części posadzono zioła, w częściach węższych zboża i rośliny o właściwościach leczniczych. Tuż przed ogrodem wybudowano z głazów miejsce kształtem Karczowanie sadu szkolnego, rok 2015 przypominające koło, w którym posadzono miętę. Dopełnienie całego ogrodu stanowi wysypane drobnym kruszywem podłoże. W ogrodzie posadzono: estragon, lubczyk, szałwię, oregano, szczawik krwisty, tymianek, jarmuż, różne gatunki mięty oraz kocimiętkę, pszenicę, jęczmień, żyto, owies, malwy i nasturcje. Ogród przede wszystkim wabi różnorodnymi zapa- Prace przy budowie Ogrodu Ziołowego, wiosna 2016r. chami i kolorami. Jest także miejscem, w którym spotkać można m.in. rusałkę osetnika, rusałkę pokrzywnika lub rusałkę admirała. Sadzenie ziół, maj 2016 roku Prace wykończeniowe, czerwiec 2016 roku Ogród Ziołowy, sierpień 2016 roku 8 Przystanek szósty: LAPIDARIUM GEOLOGICZNE Ostatni przystanek Ogrodu Dydaktycznego stanowi Lapidarium Geologiczne. Powstało ono przed szkołą w miejscu dawnego trawnika. Obszar lapidarium wyznacza niewielki prostokąt. Jednak w zupełności wystarczył on na to, aby zgromadzić na nim wiele okazów skalnych. Prace nad lapidarium rozpoczęły się późną wiosną 2015 roku. Wówczas przygotowane zostało podłoże (wymiana ziemi, usytuowanie gniazd) oraz Prace nad przygotowaniem podłoża lapidarium, czerwiec 2015r. Rozmieszczanie włókniny, czerwiec 2015 roku przywieziono wcześniej wybrane okazy skalne. W okresie wakacyjnym dokończono prace, czyli wyłożono podłoże kruszywem drobnym oraz przy użyciu specjalistycznego sprzętu ustawiono w odpowiednich konfiguracjach okazy skalne. Są one pogrupowane zgodnie z typem. W lapidarium zgromadzono liczne głazy narzutowe. Pierwszą grupę stanowią granity i granitoidy, drugą gnejsy, trzecią piaskowce, czwartą wapienie, piątą rudy darniowe, szóstą zaś porfiry. Poza wyżej wymienionymi skałami, w lapidarium znajdują się bazalty i opoki. Dodatkowym elementem lapidarium jest skupisko różnych niedużych skał pozwalające uczniom kształtować wiedzę i umiejęt- Lapidarium geologiczne, wrzesień 2015 roku ności w rozpoznawaniu okazów skalnych. Lapidarium od momentu powstania cieszy się dużą popularnością wśród uczniów, ich rodziców i społeczności lokalnej. Z zaciekawieniem oglądają oni zgromadzone okazy i podejmują próbę ich właściwego nazwania. Lapidarium geologiczne, sierpień 2016 roku Największy okaz w lapidarium - granitoid "Kuba" 9 Dziś Szkolny Ogród Dydaktyczny i to, co się na niego składa, jest znakiem rozpoznawczym naszej szkoły. Osoby odwiedzające placówkę z zaciekawieniem spoglądają na usytuowane wokół budynku obiekty. My z dumą prezentujemy to, co do tej pory udało nam się stworzyć. Mamy jednak świadomość, że to nie koniec naszej pracy. W niedalekiej przyszłości chcielibyśmy nasz ogród wzbogacić o elementy, które pozytywnie wpłyną na jego walory edukacyjne, funkcjonalność i szeroko pojętą estetykę. Podjęliśmy działania, które pozwolą nam wybudować wiatę, utworzyć siedliska dla owadów, płazów i ptaków, wybudować zagony warzywne oraz ustawić w pobliżu Ścieżki Zmysłów profile drzew. Poza tym w strategicznych punktach ogrodu planujemy rozwieszenie budek lęgowych dla ptaków. Mamy nadzieję, że wszystkie nowopowstałe obiekty dopełnią to, co zrobiliśmy do tej pory i pozytywnie wpłyną na walory edukacyjne naszego ogrodu. 10
