krótka biografia naukowa prelegenta

KRÓTKA BIOGRAFIA
NAUKOWA
PROFESORA
JAKUBA
REMBIELIŃSKIEGO
Jakub Rembieliński otrzymał tytuł profesora nauk fizycznych w
roku 1992 a stanowisko profesora zwyczajnego w roku 1993. Od roku 1999
kieruje Katedrą Fizyki Teoretycznej Uniwersytetu Łódzkiego. W latach 20002004 był dyrektorem Instytutu Fizyki UŁ a w latach 2002 - 2012 był członkiem
Senatu Uniwersytetu Łódzkiego.
Profesor Jakub Rembieliński nie ograniczał swojej aktywności do
łódzkiego środowiska akademickiego. W latach 1998- 2001 był członkiem
Komitetu Bogoliubov – Infeld kierującego polsko – rosyjskim programem
fizyki teoretycznej. Od roku 1999 jest członkiem Komitetu Fizyki PAN, gdzie
w latach 2000-2007 był wiceprzewodniczącym a następnie w kadencji 20072011 przewodniczącym Sekcji Fizyki Teoretycznej i Badań Podstawowych.
Profesor Rembieliński był współzałożycielem (r. 2002) Sieci Naukowej
LFPPI (Laboratorium Fizycznych Podstaw Przetwarzania Informacji). Sieć ta
obejmuje 30 zespołów zajmujących się teorią i zastosowaniami przetwarzania
informacji kwantowej i inżynierii kwantowej z 18 polskich ośrodków
uniwersyteckich i instytutów PAN. W roku 2007 prof. Rembieliński został
wybrany
przez
Rade
Naukową
na
głównego
koordynatora
Sieci.
W roku 2002 z inicjatywy profesora Ryszarda Horodeckiego powstało,
przy współudziale grupy profesorów z kilku polskich ośrodków naukowych,
Krajowe Centrum Informatyki Kwantowej (KCIK)
z siedzibą w Sopocie.
Wśród "ojców założycieli" Centrum był również profesor Rembieliński. Od
roku 2002 do chwili obecnej zasiada on w Radzie Naukowej KCIK. Profesor
Rembieliński był też w roku 2008 współzałożycielem Konsorcjum „Narodowe
Laboratorium
Technologii
Warszawskim, a obecnie
Kwantowych”
z
siedzibą
w
Uniwersytecie
zasiada on w Radzie Konsorcjum. Jest również
wybrany do prezydium Rady Konsorcjum "Polska Fizyka Cząstek" powstałego
w roku 2013 i grupującego ośrodki akademickie prowadzące prace
eksperymentalne i teoretyczne w dziedzinie cząstek elementarnych (w CERN,
DESY i innych ośrodkach). W ostatniej dekadzie był przez dwie kadencje
członkiem zespołu redakcyjnego Journal of Physics A. W roku 2009 otrzymał
Nagrodę Naukową Miasta Łodzi.
Dorobek naukowy profesora Jakuba Rembielińskiego to ponad 140 prac
naukowych w tym ponad 110 prac opublikowanych w czasopismach z 'listy
filadelfijskiej'. Z analizy baz cytowań (Web of Knowledge, Google Scholar i
Harzing's Publish or Perish, Inspire-hep oraz Scopus) wynika, że były
cytowane ponad 1400 razy a uzyskany dotychczas indeks Hirscha h = 21.
Jego główne obszary zainteresowań naukowych to współczesna
mechanika kwantowa, w tym relatywistyczna teoria informacji kwantowej,
teoria stanów koherentnych oraz
problemy związane z niespójnością
relatywistycznej fizyki kwantowej na styku jej nielokalnych własności i
szczególnej teorii względności.
Profesor Rembieliński uważany jest za jednego z najlepszych na świecie
specjalistów badających relatywistyczne korelacje kwantowe typu Einsteina Podolsky'ego - Rosena (EPR) - niedawno powstałej dziedziny będącej obecnie
częścią współczesnej relatywistycznej fizyki kwantowej. W szeregu
pionierskich publikacji wraz z prof. Pawłem Cabanem i innymi członkami
swojego zespołu (drdr Kordianem Smolińskim, Zbigniewem Walczakiem i
Martą Włodarczyk) badał zachowanie kwantowych relatywistycznych korelacji
spinowych EPR oraz łamanie nierówności typu Bella. Uzyskane przez niego i
jego zespół wyniki są omawiane w szeregu prac przeglądowych z tej dziedziny i
stały się podstawą
do realizacji w latach 2013-2016 eksperymentu
korelacyjnego przygotowywanego przez konsorcjum polsko - niemieckie
QUEST (UJ, UŁ, UW, IFJ PAN i Technische Universität Darmstadt).
Innym obszarem mechaniki kwantowej, którym z powodzeniem zajmuje
sie profesor Rembieliński jest teoria stanów koherentnych dla układów
kwantowych o nietrywialnych topologiach przestrzeni konfiguracyjnej. Wraz z
prof. Krzysztofem Kowalskim opublikował szereg prac, które są uważane za
kanoniczne dla tego obszaru mechaniki kwantowej. Okazało się, że znalezione
przez Kowalskiego i Rembielińskiego stany koherentne są pierwszymi
nietrywialnymi przykładami abstrakcyjnej konstrukcji pewnej kategorii
przestrzeni Segala- Bargmanna podanej w latach dziewięćdziesiątych przez
amerykańskich matematyków Briana Halla (J. Funct. Anal. 122 (1994) 102) i
Matta Stenzela
(J. Funct. Anal. 165 (1999) 44. Stany te znalazły m.in.
zastosowanie w kwantowej grawitacji pętlowej (np. A.Asthekar, Class. Quant.
Grav. 20 (2003) 1031 i in.) ale też przy opisie oscylacji Blocha w teorii fazy
skondensowanej (T. Hartmann et al. New J. Phys. 6 (2004) 2).
Jednym z najbardziej interesujących i mogących mieć wpływ na
współczesną relatywistyczną mechanikę kwantową osiągnięć jest proponowany
przez niego (inny niż standardowy) sposób wbudowania symetrii Lorentza w
strukturę
mechaniki kwantowej.
Pozwala on na uniknięcie konfliktu
występującego
pomiędzy
kwantową nielokalnością a lorentzowską
kowariantnością teorii. W szeregu prac J. Rembieliński pokazał, że warianty
mechaniki kwantowej bazujące na różnych schematach synchronizacji są
unitarnie nierównoważne a więc fizycznie różne w przeciwieństwie do
lokalnych teorii klasycznych. Podejście prof. Rembielińskiego jest wysoce
nieortodoksyjne, gdyż według jego teorii nielokalność mechaniki kwantowej
musi wyróżniać pewien układ inercjalny a więc naruszać zasadę względności ale
bez łamania symetrii Lorentza. Jego teoria w dużym stopniu koreluje z ideami
Johna Bella, twórcy słynnych nierówności Bella, który widział wyraźny konflikt
pomiędzy zasadami mechaniki kwantowej a szczególną teorią względności. Co
więcej upatrywał rozwiązanie tego problemu w odejściu od paradygmatu,
którym jest zasada względności: “For me then this is the real problem with
quantum theory: the apparently essential conflict between any sharp
formulation and fundamental relativity. That is to say, we have an apparent
incompatibility, at the deepest level, between the two fundamental pillars of
contemporary theory...” and what is more "…The aspects of quantum mechanics
demanding non-locality remain in relativistic quantum mechanics. It may well
be that a relativistic version of the theory, while Lorentz invariant and local at
the observational level, may be necessarily non-local and with a preferred frame
at the fundamental level.…" (J. S. Bell, Speakable and unspeakable in quantum
mechanics. Cambridge: Cambridge University Press, 1993).
Zmodyfikowany sposób realizacji symetrii Lorentza w mechanice
kwantowej pozwolił prof. Rembielińskiemu na stworzenie wolnej od
paradoksów przyczynowych teorii hipotetycznych superświetlnych cząstek tachionów. Jego praca (wspólnie z prof. Jackiem Ciborowskim z UW) dotycząca
analizy widma rozpadu β wykazała zależność tego widma od natury neutrina
elektronowego, umożliwiając rozstrzygnięcie hipotezy tachionowej neutrin.
Testowanie tej hipotezy na podstawie wspomnianej pracy jest jednym z
punktów badań eksperymentu neutrinowego KATRIN w Karlsruhe.
W latach wcześniejszych prof. Rembieliński zajmował się między innymi
hipotezą algebraicznego ukrycia koloru kwarków i gluonów, supersymetriami,
deformacjami
kwantowymi, teorią spinorów prostych Cartana oraz
sklasyfikował jako pierwszy reprezentacje Majorany dla algebr Clifforda
dowolnego wymiaru.
Reasumując,
wiele prac Jakuba Rembielińskiego miało charakter
pionierski. Nie wahał zajmować sie problemami trudnymi ale podstawowymi
dla różnych działów współczesnej fizyki. Jego prace są dalekie od
przyczynkarstwa i wnoszą istotny wkład w tak fundamentalną gałąź fizyki jak
mechanika kwantowa.
Prof. Rembieliński
był kilkakrotnie przedstawiany do odznaczeń
państwowych. Między innymi w roku 2005 został odznaczony Krzyżem
Kawalerskim a w roku 2011 Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restituta.