Prawo właściwe dla dziedziczenia po Francuzie, który w chwili

FISZKA II – PRAWO WŁAŚCIWE DLA DZIEDZICZENIA PO FRANCUZIE, KTÓRY
W CHWILI ŚMIERCI MIAŁ MIEJSCE ZAMIESZKANIA BĄDŹ MIEJSCE
ZWYKŁEGO POBYTU W POLSCE
Przedstawiamy zasady postępowania spadkowego po obywatelu francuskim
mieszkającym w Polsce oraz czynności niezbędne dla uregulowania spadku. Należy
pamiętać, że jeżeli obywatel francuski posiada również obywatelstwo polskie, to
zgodnie z art. 2 ust. 1 polskiej ustawy prawo prywatne międzynarodowe przez
polskie organy będzie traktowany jako obywatel polski.
W obrocie prawnym między Polską a Francją co do dziedziczenia po zmarłych od 17
sierpnia 2015 roku obowiązuje rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady
(UE) Nr 650/2012 w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i
wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych
dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego
poświadczenia spadkowego. Zasadniczo jednym prawem właściwym dla sprawy
spadkowej po zmarłym jest prawo kraju jego zwykłego pobytu z chwili śmierci.
Spadkodawca może także dokonać wyboru prawa ojczystego jako właściwego dla
sprawy spadkowej. Obywatel francuski mieszkający w Polsce może wybrać prawo
francuskie jako prawo właściwe dla dziedziczenia po nim. Procedura stwierdzania
praw do spadku po cudzoziemcu nie różni się od procedury stwierdzania praw do
spadku po Polaku (patrz fiszka nr 3).
Z punktu widzenia polskiej ustawy prawo prywatne międzynarodowe dziedziczenie
po zmarłych przed 17 sierpnia 2015 roku odbywało się według następujących reguł
kolizyjnych. Ustalenie prawa właściwego dla sprawy spadkowej nastąpiło według
polskich przepisów kolizyjnych. Polska i Francja nie były przed dniem 17 sierpnia
2015 roku związane umową określającą zasady ustalania prawa właściwego dla
dziedziczenia.
Spadkodawca – obywatel francuski mieszkający w Polsce:
a) w świetle prawa polskiego mógł sporządzić testament, w którym mógł poddać
dziedziczenie:
 swojemu prawu ojczystemu – tj. prawu francuskiemu,
 prawu miejsca zamieszkania,
 prawu miejsca swojego zwykłego pobytu z chwili dokonania wyboru
prawa lub z chwili swojej śmierci (art. 64 PPM).
Należy pamiętać, że w opisanej sytuacji wybór prawa dla sprawy spadkowej
dokonany w Polsce jest nieważny we Francji. Należy pamiętać, że przed 16 maja
2011 roku wybór prawa do sprawy spadkowej w prawie polskim był niedopuszczalny.
b) w braku wyboru prawa w sprawie spadkowej właściwe jest prawo ojczyste
spadkodawcy z chwili jego śmierci, czyli prawo francuskie.
W opisanej sytuacji przy ustalaniu prawa właściwego dla sprawy spadkowej należało
wziąć pod uwagę także składniki majątku spadkowego. I tak, jeżeli w skład spadku
wchodziły nieruchomości położone w Polsce oraz we Francji, potrzebne będą dwa
postępowania spadkowe – jedno we Francji zgodnie z prawem francuskim, drugie w
Polsce zgodnie z prawem polskim.
Jest to konsekwencją stosowanych przed 17 sierpnia 2015 roku reguł kolizyjnych
oraz jurysdykcyjnych. Odmiennie niż we Francji polskie prawo kolizyjne przyjmowało
wówczas zasadę, że cała sprawa spadkowa podlega jednemu prawu. To znaczy, że
okoliczność wejścia do spadku nieruchomości położonych w różnych krajach nie ma
znaczenia dla tego, jakie prawo rządzi dziedziczeniem. We Francji tradycyjnie
przyjmowano, że w takim przypadku dziedziczenie poszczególnych nieruchomości
odbywa się według zasad obowiązujących w poszczególnych krajach, w których
zlokalizowane są te nieruchomości wchodzące do spadku. Natomiast ruchomości
dziedziczone są według prawa państwa, w którym zmarły miał miejsce zamieszkania.
Zatem zgodnie z ówczesną polską normą kolizyjną prawem właściwym dla
dziedziczenia po obywatelu francuskim, właścicielu nieruchomości położonych w
Polsce zasadniczo jest wskazane prawo francuskie. Jednak z uwagi na fakt, że w
przypadku wskazania prawa właściwego normą wynikającą z polskiej ustawy prawo
prywatne międzynarodowe, stosujemy tzw. odesłanie (renvoi) i sprawdzamy
rozstrzygnięcie przepisów kolizyjnych prawa wskazanego (w tym przypadku
francuskich), a te przepisy wskazują jako prawo właściwe dla dziedziczenia
nieruchomości prawo miejsca położenia nieruchomości, czyli prawo polskie. Jeżeli
natomiast w skład spadku po nim wchodziły także nieruchomości położone we
Francji to rzecz jasna z tego samego powodu prawem właściwym dla dziedziczenia
w tym zakresie będzie prawo francuskie.
Natomiast w przypadku wchodzących w skład spadku ruchomości prawem
właściwym dla ich dziedziczenia z punktu widzenia prawa francuskiego będzie prawo
miejsca zamieszkania zmarłego, a z punktu widzenia prawa polskiego będzie to
prawo wybrane, a w braku wyboru prawa w tym wypadku prawo polskie.
W stosunkach między Francją a Polską, w przypadku spadków otwartych przed 17
sierpnia 2015 roku rozstrzygnięcia co do prawa właściwego nie są jednolite z uwagi
na brak wspólnej normy kolizyjnej.
Powództwo z tytułu dziedziczenia, zachowku, jak również z tytułu zapisu, polecenia
oraz innych rozrządzeń testamentowych wytacza się wyłącznie przed sąd ostatniego
miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli miejsca jego zwykłego pobytu w
Polsce nie da się ustalić, przed sąd miejsca, w którym znajduje się majątek
spadkowy lub jego część.
W sprawach spadkowych z zakresu postępowania nieprocesowego, w którym sądom
polskim nie przysługuje jurysdykcja, dokonują one z urzędu zabezpieczenia spadku
oraz otwarcia i ogłoszenia testamentu. W takiej sytuacji sąd zawiadamia o tym
właściwego konsula, który może uczestniczyć w tym postępowaniu. Zgodnie z art.
1139 §1 polskiego Kodeksu postępowania cywilnego sąd z urzędu zabezpiecza
spadek po cudzoziemcu, otwiera i ogłasza testament sporządzony przez
cudzoziemca oraz zawiadamia o tym właściwego konsula, który może uczestniczyć
w postępowaniu. Ponadto stosownie do art. 1139 §2 polskiego Kodeksu
postępowania cywilnego organom państwa, którego obywatelem był spadkodawca,
wydaje się na żądanie wypis testamentu oraz protokołu otwarcia i ogłoszenia
testamentu, zaś oryginał testamentu może być wydany wtedy, gdy nie przewiduje się
dalszych czynności urzędowych w Rzeczypospolitej Polskiej.
Podatki. Należy pamiętać, że zgodnie z polską ustawą o podatku od spadków i
darowizn nabycie w drodze dziedziczenia własności rzeczy znajdujących się za
granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą podlega podatkowi, jeżeli w
chwili otwarcia spadku nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego
pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Podatkowi podlega także nabycie w
drodze dziedziczenia przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Przy czym nabycie w drodze dziedziczenia
własności rzeczy ruchomych znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej lub praw majątkowych podlegających wykonaniu na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej podlega podatkowi, jeżeli w dniu nabycia nabywca lub
spadkodawca lub darczyńca byli obywatelami polskimi lub mieli miejsca stałego
pobytu lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Polska ustawa prawo prywatne międzynarodowe – ustawa z dnia 4 lutego 2011 roku
Prawo prywatne międzynarodowe
Polski Kodeks postępowania cywilnego – ustawa z dnia 17 listopada 1964 roku
Kodeks postępowania cywilnego
Polska ustawa o podatku od spadków i darowizn – ustawa z dnia 28 lipca 1983 roku
o podatku od spadków i darowizn