Zarys dziejów gminy Lipowiec Kościelny
advertisement
Zarys dziejów gminy Lipowiec Kościelny Gmina Lipowiec Kościelny leży w północnej części województwa mazowieckiego. Graniczy z Mławą oraz gminami: Wiśniewo, Szreńsk, Kuczbork, Działdowo i Iłowo. Zgodnie z tym, co podają stare legendy niegdyś teren ten porośnięty był niespotykanie dużą ilością drzew lipowych. W tym samym czasie zamieszkała tu ludność hodowała głównie owce. Stąd wywodzi się nazwa miejscowości. Na podstawie dużej liczby urn łużyckich, które można znaleźć na wszystkich polach powiatu mławskiego, mamy prawo powiedzieć, że już w trzecim i czwartym wieku przed naszą era żył tu człowiek. Po raz pierwszy Lipowiec Kościelny wzmiankowany jest w dokumencie z 1435 roku. Prawdopodobnie na początku XVI wieku Lipowiec, podobnie jak i inne wsie, otrzymał przywilej w postaci nadania mu prawa niemieckiego, które na Mazowszu występowało jako odmiana prawa chełmińskiego. Oznaczało to zmianę świadczeń w naturze na czynsz pieniężny i było korzystne zarówno dla chłopów jak i feudałów. Położony przy szlaku handlowym wiodącym z Mławy do Żuromina i dalej na zachód, Lipowiec i okoliczne miejscowości były miejscem wielu ważnych wydarzeń politycznych. W roku 1770 pojawili się konfederaci barscy. Legendarny dowódca jednego z konfederackich oddziałów, Józef Sowa-Galiński, ranny w bitwie pod Szreńskiem, ukrywany był na Grądzie wśród bagien Mławki. Stąd miejsce to nazywa się „grobem Sawy”. W czasie powstania styczniowego w okolicach Lipowca odnotowano dwa ważne fakty: 25 stycznia 1863 roku przedstawiciele konserwatywnego ziemiaństwa z północnego Mazowsza spotkali się w Rumoce, by radzić nad sposobami zahamowania rozwoju powstańczej walki. Wydarzenie to przeszło do historii jako „konfederacja rumocka”. Drugi epizod z tego okresu to potyczka powstańców z wojskami rosyjskimi między Kęczewem a Gnojnem w dniu 31 marca 1864 roku. W hołdzie poległym wtedy 17 powstańcom postawiono w 1939 roku pamiątkowy głaz na lipowieckim cmentarzu. Na początku 1939 roku, na terenie dzisiejszej gminy Lipowiec, toczyły się walki w ramach bitwy o Mławę. W czasie okupacji hitlerowskiej na tych terenach (wówczas gmina Turza Mała) rozwinął się na dość wysoką skalę ruch oporu („Roch” i BCh). 6 września 1940 roku w Lipowcu w stodole Konstantego Nadratowskiego, odbyła się narada kierownictwa „Rocha”. Omawiano sprawy zakładania tzw. „trójek politycznych”. Przez teren gminy przechodziły ważne linie łączności Batalionów Chłopskich, punkty kontaktowe znajdowały się w Niegocinie i Lipowcu. W lesie nieopodal Lipowca, tuż przy szosie z Mławy do Żuromina znajduje się tablica upamiętniająca walkę i śmierć żołnierza BCh Stanisława Maliszewskiego PS. Karzeł. Ponadto w gminie działał Ludowy Związek Kobiet, którego przewodniczącymi były kolejno: Paulina Grymuza, Helena Kucińska i Helena Bral. Na terenie Lipowiec Kościelny znajduje się grób poległych w przeddzień wyzwolenia w żwirowni Kalkówka. Nasza miejscowość i okoliczne wsie zostały wyzwolone spod okupacji hitlerowskiej 18 stycznia 1945 toku przez wojska z frontu białoruskiego co upamiętnia głaz. Cennym zabytkiem Lipowca jest późno barokowy kościół p.w. św. Mikołaja z 1711 roku. W ścianie wschodniej prezbiterium wmurowana jest płyta z piaskowca z płasko rzeźbionym herbem Ciołek oraz majuskułowym napisem łacińskim, dotyczącym fundatora kościoła Stanisława Ciołka z Lipowca, proboszcza. Przy północnej ścianie kościoła znajduje się klasycystyczny grobowiec Adama Kosińskiego, pułkownika Wojsk Polskich, dziedzica Lipowca, zmarłego w 1838 roku. W 1994 roku w kościele została odsłonięta tablica pamiątkowa poświęcona tragicznie poległym w Niedziółkach, na terenie gminy, partyzantom oddziału zbrojnego podziemia na Mazowszu „Puszczyka”, zabitych przez UP w 1953 roku. Małgorzata Dobrosielska Nauczyciel historii
