Praktyczne porady dla pracowników stawiających czoło - EU-OSHA

31
Praktyczne porady dla pracowników stawiających czoło
stresowi w pracy i jego przyczynom
Wprowadzenie
Stresu związanego z pracą doświadcza więcej niż jeden na czterech
pracowników w Unii Europejskiej. Jest to poważny problem dla wszystkich
– dla pracodawców, pracowników i całego naszego społeczeństwa,
ponieważ jego wynikiem mogą być problemy zdrowotne i częstsza
nieobecność pracowników w pracy oraz zmniejszenie produktywności
i konkurencyjności przedsiębiorstw. Dlatego jako temat Europejskiego
Tygodnia Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy w 2002 r. wybrano „Pracę
nad stresem” (Working on Stress).
Dla kogo przeznaczona jest niniejsza publikacja Facts?
Problem stresu w pracy może dotyczyć każdego. Niniejsza publikacja Facts
udostępnia informacje i propozycje dla pracowników podejmujących
walkę ze stresem w pracy i jego przyczynami. Odbiorcą może być
np. kierownik lub dyrektor, specjalista lub technik, lub pracownik
produkcyjny. Obecność stresu w pracy może mieć znaczący wpływ na
życie pracowników poza pracą. Dlatego niniejsza publikacja służy także
jako pomoc przy udzielaniu poszkodowanym pracownikom wsparcia
ze strony znajomych i przyjaciół. Jak znaleźć dodatkowe informacje na
temat walki ze stresem, przedstawiono w ostatnim paragrafie niniejszej
publikacji.
Czym jest stres związany z pracą?
Stres można określić jako mający miejsce, gdy wymagania stawiane przez
środowisko pracy przekraczają zdolność pracownika do raczenia sobie z
tymi wymaganiami (kontrolowania ich).
Stres nie jest chorobą. Jeśli jednak jest intensywny i trwa przez dłuższy
czas, może prowadzić do utraty zdrowia fizycznego lub psychicznego
(stres może wywoływać np. depresje, załamania nerwowe i choroby serca).
Praca w obecności umiarkowanych nacisków ze strony innych może
przyczynić się do wzrostu wydajności i zwiększenia satysfakcji w momencie
zrealizowania ambitnych zadań. Jeśli jedna żądania i naciski są zbyt duże,
mogą prowadzić do stresu. Stres mogą wywoływać problemy obecne
w pracy lub poza pracą, lub i jedno i drugie na raz. Niniejsza publikacja
Facts dotyczy stresu związanego z pracą – tj. stresu wywoływanego lub
powiększanego w wyniku nacisków związanych z wykonywaną pracą.
Co wywołuje stres w pracy?
Stres może wywoływać organizacja pracy w miejscu pracy oraz zadania
wykonywane przez pracownika. Do czynników ryzyka, na które należy
zwrócić uwagę, należy:
PL
Co winien zrobić pracodawca, aby ograniczyć stres pracownika
związany z pracą?
Pracodawca ma prawny obowiązek ochrony zdrowia pracownika i
zapewnienia mu bezpieczeństwa w pracy. Przestrzeganie tych przepisów
sprawdzają inspektoraty pracy. Pracodawca powinien zidentyfikować
przyczyny stresu związanego z pracą, przeprowadzić ocenę ryzyka i
podjąć działania zapobiegawcze i zaradcze, zanim pracownicy doznają
uszczerbku na zdrowiu. Pracownik lub jego przedstawiciel winien być
konsultowany w sprawie zmian w miejscu pracy, które mają wpływ na
jego zdrowie i bezpieczeństwo, wliczając kwestie, które mogą prowadzić
do stresu w pracy.
Pracownik winien współpracować z pracodawcą przy realizowaniu jego
polityki i pomagać mu przy identyfikacji problemów i ich rozwiązań.
Należy pamiętać, że stres związany z pracą jest symptomem
problemu organizacyjnego a nie słabości pracownika!
Czy w miejscu pracy pracownika obecny jest problem stresu
związanego z pracą?
Odpowiedzi na następujące pytania dostarczą ogólnego rozeznania, czy
istnieje problem stresu w pracy. Należy odpowiedzieć na pytania:
Atmosfera
Czy czujesz, że musisz pracować po godzinach, aby utrzymać pracę lub
uzyskać awans?
Czy cierpienie z powodu stresu traktowane jest jako słabość czy jest
brane pod uwagę poważnie?
Czy twoja praca i twoje sugestie są doceniane?
Czy masz wrażenie wywierania na ciebie nacisku, abyś pracował więcej
i szybciej?
Żądania
Czy masz zbyt dużo pracy do wykonania w zbyt krótkim czasie?
Czy uważasz, że twoja praca jest zbyt trudna?
Czy twoja praca jest satysfakcjonująca?
Czy twoja praca jest dla ciebie nużąca?
Czy otoczenie twojego miejsca pracy jest zbyt głośne, czy temperatura
jest komfortowa i czy wentylacja i oświetlenie są satysfakcjonujące?
Czy martwisz się z powodu zagrożeń obecnych w miejscu pracy, jak np.
wykorzystanie środków chemicznych?
Czy jesteś zagrożony przemocą ze strony klientów lub członków
społeczeństwa?
•
Atmosfera (lub „kultura”) w miejscu pracy oraz sposób postrzegania
stresu;
•
ądania skierowane do pracownika - np. to, czy pracownik ma za
Ż
dużo lub za mało pracy, a także styczność pracownika z fizycznymi
zagrożeniami i substancjami niebezpiecznymi lub hałasem;
•
ontrola nad pracą – jaki wpływ ma pracownik na pracę i na
K
sposób wykonywania swojej pracy;
•
wiązki między pracownikami w miejscu pracy, uwzględniając
Z
przypadki terroryzowania przez innych;
•
miany – ile informacji na temat zmian otrzymuje pracownik i czy
Z
zmiany te wyglądają na dobrze zaplanowane;
•
ola – jak przejrzysta dla pracownika jest wykonywana przez niego
R
praca i czy w pracy mają miejsce jakiekolwiek konflikty;
Czy twoje stosunki z przełożonymi są w porządku?
Czy twoje stosunki ze kolegami lub personelem, jeśli jesteś kierownikiem,
są w porządku?
Czy jesteś terroryzowany przez kogoś w twojej pracy, np. poprzez
doświadczanie obelg, obraźliwe lub zaczepne zachowania, nadużywanie
władzy przez przełożonych?
Czy jesteś nękany z powodu koloru twojej skóry, płci, pochodzenia
etnicznego, niepełnosprawności, itd.?
•
Wsparcie ze strony kolegów i kierownictwa; oraz
Zmiany
•
S zkolenia zapewniające umiejętności niezbędne do wykonywania
pracy.
Czy otrzymujesz informacje o zmianach w twoim miejscu pracy?
Czy masz wpływ na wprowadzanie zmian w twojej pracy?
Kontrola
Czy masz wpływ na to, jak wykonywana jest twoja praca?
Czy masz wpływ na podejmowanie decyzji istotnych dla twojej pracy?
Stosunki
h t t p : / / o s h a . e u r o p a . e u
E u r o p e j s k a
A g e n c j a
B e z p i e c z e ń s t w a
Czy uzyskujesz wsparcie w trakcie wprowadzania zmian?
Czy masz wrażenie, że w twojej pracy jest zbyt dużo zmian lub zbyt
mało?
Rola
Czy wykonywana przez ciebie praca i zakres twoich odpowiedzialności
są dla ciebie przejrzyste?
Czy musisz wykonywać zadania, które twoim zdaniem nie są częścią
twojej pracy?
Czy twoja praca lub funkcja koliduje z pracą lub funkcją innych?
Wsparcie
Czy uzyskujesz wsparcie ze strony przełożonych lub kolegów?
Czy jesteś chwalony za dobre wykonanie swojej pracy?
Czy otrzymujesz konstruktywne komentarze na temat swojej pracy, czy
masz wrażenie otrzymywania wyłącznie krytyki?
•
•
•
•
•
Poproś o większą odpowiedzialność przy planowaniu własnej pracy.
Poproś o udział przy podejmowaniu decyzji odnośnie własnego
miejsca pracy.
•
Jeśli masz wrażenie, że jesteś terroryzowany, jak najszybciej podejmij
odpowiednie działania, np. porozmawiaj ze swoim kierownikiem,
przedstawicielem pracowników lub kolegą, który może udzielić ci
wsparcia. Jeśli częścią twojego problemu jest twój kierownik, być
może możesz porozmawiać z szefem twojego kierownika. Bądź
przygotowany na udostępnienie dowodów potwierdzających twoje
zarzuty. Może to wymagać sporządzania szczegółowych notatek
opisujących sytuacje, w których czułeś, że jesteś terroryzowany.
Staraj się, aby twoje zachowanie względem innych zawsze było
dobrym przykładem.
•
•
Zmiany
•
Jak mogę pomóc w walce ze stresem związanym z pracą?
Za zapobieganie stresowi w pracy odpowiedzialny jest pracodawca.
Jednak, aby uzyskać jak najlepsze efekty, pracownik winien współpracować
ze swoim pracodawcą lub kierownikiem, a pracodawca winien
współpracować ze związkiem zawodowym lub innym przedstawicielem
pracowników. Niektóre pomysły, które należy rozważyć, to:
•
W przypadku problemów należy porozmawiać ze swoim
pracodawcą lub przedstawicielem związku zawodowego lub
innym przedstawicielem pracowników. W przypadku trudności
z dotarciem bezpośrednio do pracodawcy, daną kwestię może
poruszyć przedstawiciel pracownika.
•
Należy pomagać przy identyfikowaniu problemu, jego możliwych
rozwiązań oraz sposobów implementacji tych rozwiązań. Należy
współpracować z pracodawcą przy przeprowadzaniu oceny
ryzyka stresu. Przy identyfikacji problemów pomocne mogą się
okazać wyżej przedstawione pytania. Następnie należy spróbować
wymyślić rozwiązania dla problemów obecnych w miejscu pracy.
•
Pomóc przy weryfikacji skuteczności zastosowanych rozwiązań.
•
Przedyskutować sytuację ze służbami medycyny pracy lub ze
służbami pomocy pracownikom, jeśli są dostępne.
•
Jeśli wszystkie z wymienionych opcji okazały się nieskuteczne,
można skontaktować się z inspektoratem pracy, aby uzyskać dalsze
porady.
•
W przypadku obaw o własne zdrowie należy skontaktować się ze
swoim lekarzem.
Pomysły odnośnie współpracy przy znajdywaniu rozwiązań dla problemu
stresu w pracy:
Atmosfera
•
Spróbuj przedstawić konstruktywne pomysły, jak można polepszyć
sprawy.
Żądania
•
•
Nadaj priorytety wykonywanym przez siebie zadaniom. Jeśli jest ich
zbyt wiele, zaproponuj zaniechanie, wstrzymanie lub przekazanie ich
komu innemu, jednak bez przesadnego obciążania innych.
Jeśli czujesz, że nie radzisz sobie z sytuacją, powinieneś skontaktować
się ze swoim k ierownik iem, z wiązk iem zawodowym lub
przedstawicielem pracowników i zaproponować możliwe sposoby
rozwiązania problemu.
P r a c y
Zidentyfikować nowe zadania, które mógłbyś wykonywać, jeśli
oczekujesz zwiększenia różnorodności wykonywanej pracy.
W przypadku wątpliwości, powinieneś poprosić o informacje na temat
zagrożeń obecnych w twoim miejscu pracy i zastosowanych środków
ostrożności.
Postępuj zgodnie z przyjętą polityką, jeśli taka istnieje.
Charakterystyczne symptomy stresu związanego z
pracą, na które należy zwrócić uwagę:
•
w
Stosunki
Czy masz wystarczające umiejętności do wykonywania swojej pracy?
Czy jesteś zachęcany do rozwijania swoich umiejętności?
•
Z d r o w i a
Kontrola
Szkolenia
Zmiany w nastroju lub w zachowaniu zwierzchników lub
współpracowników, np. problemy z kolegami, wrażenie
irytacji i niezdecydowania, problemy z wykonywaniem
swojej pracy;
Uczucie niezdolności lub niemożności kontrolowania swojej
pracy;
Picie większej ilości alkoholu lub częstsze palenie tytoniu lub
nawet sięganie po nielegalne narkotyki; oraz
Dolegliwości zdrowotne, jak np. częste bóle głowy,
bezsenność, problemy z sercem lub rozstroje żołądka.
i
•
Poproś o informacje o zmianach w twojej pracy. Jakie będą one miały
na ciebie wpływ, jaki jest harmonogram ich wprowadzania, oraz jakie
są prawdopodobne korzyści i ujemne strony tych zmian?
Rola
•
Porozmawiaj z kierownikiem, jeśli zakres odpowiedzialności w twojej
pracy nie jest dla ciebie jasny. Możesz poprosić o nowy opis swojej
pracy.
Wsparcie
•
Poproś o ocenę wykonywania swojej pracy. Jeśli otrzymujesz wyłącznie
krytykę, poproś o sugestie zamiast krytyki.
Szkolenia
•
Jeśli czujesz potrzebę rozwinięcia swoich umiejętności, zaproponuj
sposób, w jaki mógłbyś tego dokonać.
Pomocna może okazać się także praca nad poprawą stylu życia; nie
rozwiąże to problemu, ale powinno pomóc uniknąć lub ograniczyć
krzywdy. Do poprawy tej zalicza się lepsze odżywianie się, uprawianie
ćwiczeń fizycznych, kontrolę spożycia alkoholu, próbę ograniczenia lub
rzucenia palenia i utrzymywanie kontaktów z rodziną i przyjaciółmi.
Co należy zrobić po zapadnięciu na chorobę związaną ze
stresem?
Jeszcze raz należy porozmawiać z pracodawcą, przedstawicielem związku
zawodowego lub innym przedstawicielem pracowników na temat
przyczyn choroby i sposobów uniknięcia problemów w przyszłości. W
przypadku zwolnienia chorobowego rozmowę tę należy spróbować
przeprowadzić jeszcze przez powrotem do pracy lub natychmiast po
wznowieniu pracy.
Jak można pomóc swoim kolegom, członkom rodziny lub
przyjaciołom, którzy cierpią z powodu stresu w pracy?
Wsparcie jest bardzo pomocne. W pierwszym korku należy zachęcić
swojego kolegę, krewnego lub przyjaciela do rozmowy na temat
problemów z jego kierownikiem lub przedstawicielem związku
zawodowego lub innym przedstawicielem pracowników. Jeśli częścią
problemu jest kierownik, być może można spróbować reprezentować
interesy swojego kolegi lub zasugerować innego kierownika, który
mógłby naprawić sytuację. Zawsze pomocna może być identyfikacja
możliwych rozwiązań problemu, dlatego pomoc należy rozpocząć
właśnie od tej kwestii.
Gdzie jeszcze można uzyskać informacje o stresie związanym
z pracą i o jego przyczynach?
Dalsze informacje można znaleźć na stronie WWW http://osha.eu.int/
ew2002/. Dostępne są także inne publikacje Facts traktujące o stresie,
terroryzowaniu i przemocy w pracy.
Adres witryny WWW Agencji to http://agency.osha.eu.int.
Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy
Gran Vía, 33, E-48009 Bilbao, Hiszpania
Tel: +34 944 794 360, Fax: +34 944 794 383
© European Agency for Safety and Health at Work. Reproduction is authorised, except for commercial purposes, provided the source is acknowledged. 2007.
h t t p : / / o s h a . e u r o p a . e u
F a c t s