„BEZPIECZNE ZIELONE POBOCZA” [proponowana

„ZIELONE POBOCZA”
/Projekt zasad urządzania zieleni przydrożnej/
DEFINICJE UŻYTYCH OKREŚLEŃ
- zieleń niska –
Rośliny o wysokości do 40 cm np. trawy, krzewy płożące, kwiaty.
- zieleń krzewiasta –
Roślinność składająca się z różnych gatunków krzewów oraz form krzewiastych drzew,
osiągająca wysokość powyżej 40 cm, której średnica pędów, mierzona na poziomie szyjki
korzeniowej nie przekracza 7 cm, urządzona w odpowiednim do potrzeb układzie.
- pasmo zieleni krzewiastej -
Zieleń krzewiasta urządzona w formie pasma o szerokości do 3m, podzielonego na odcinki o
długości od 3m do 12m, odstępy między odcinkami o długości ok. 3 m wypełnione zielenią
niską. Poszczególne odcinki pasma mogą być urządzone:
a) w formie żywopłotu formowanego o szerokości do 1m,
b) jako jeden rząd roślin osiągających średnicę ok. 1m,
c) jako jeden rząd roślin osiągających średnicę do 3m,
d) jako dwa rzędy roślin tworzące odcinek o łącznej szerokości do 3m.
- poszerzone pasmo zieleni krzewiastej –
Pasmo zieleni krzewiastej o szerokości powyżej 3m, urządzone z odcinków o szerokości do
3m i długości powyżej 3m. Odstępy między odcinkami długości ok. 3m wypełnione zielenią
niską. Poszerzone pasmo zieleni krzewiastej może być urządzone na kilka sposobów np:
a) poszczególne odcinki urządzone prostopadle do krawędzi jezdni
b) poszczególne odcinki urządzone ukośnie do krawędzi jezdni
c) urządzone z dwóch równoległych do siebie pasm. Od strony jezdni pasmo urządzone z
krótkich odcinków krzewów niskich, od strony granicy pasa drogowego z dłuższych
odcinków krzewów wysokich.
d) w sposób mieszany w dowolnym układzie, z zachowaniem 3m odstępów między
poszczególnymi odcinkami.
- zieleń wysoka –
formy pienne drzew wysokich, których średnica pnia przekracza 7cm zlokalizowane poza
strefą bezpieczeństwa, z wyłączeniem gatunków osiągających wysokość większą od
odległości ich pnia do krawędzi jezdni, sadzone w formie rzędu lub kilku rzędów równolegle
do jezdni.
- strefa bezpieczeństwa –
pas terenu przyległy do jezdni, wolny od niebezpiecznych przeszkód bocznych, za jakie są
uznawane m.in. drzewa o średnicy pnia większej niż 7cm.
I
URZĄDZANIE ZIELENI PRZYDROŻNEJ
/warunki techniczne/
- zieleń niska –
1. W przyległej do jezdni części pasa drogowego o szerokości najmniej 3m, przy prostych
odcinkach dróg oraz na zewnętrznych stronach zakrętów i łuków jezdni.
(W wyjątkowych przypadkach, gdy wymiary pasa drogowego to uniemożliwiają, można przy
drogach powiatowych i gminnych o niskim natężeniu ruchu zmniejszyć tę szerokość do 1,5m)
2. W przyległej do jezdni części pasa drogowego o szerokości większej niż 3 m na:
- wewnętrznych stronach łuków jezdni
- na odcinkach dróg, gdzie przez jezdnię mogą przebiegać dzikie zwierzęta.
3. Od krawędzi jezdni do granicy pasa drogowego na wewnętrznych stronach zakrętów.
4. W polu widoczności przed skrzyżowaniami i przejazdami kolejowymi.
(Wymiary pola widoczności określono w przepisach Rozporządzenia Ministra Transportu i
Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim
powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie. Dz. U. z dnia 14 maja 1999 r.
ZAŁĄCZNIK Nr 2. WARUNKI WIDOCZNOŚCI NA SKRZYŻOWANIACH I ZJAZDACH,
ZAŁĄCZNIK Nr 3WARUNKI WIDOCZNOŚCI NA WJAZDACH Z PASEM WŁĄCZANIA,
http://www.abc.com.pl/serwis/du/1999/0430.htm
oraz w przepisach Rozporządzenia Ministra Transportu Gospodarki Morskiej z dnia 26 lutego
1996 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać skrzyżowania linii
kolejowych z drogami publicznymi i ich usytuowanie. Dz. U. z dnia 20 marca 1996 r.)
5. Na wyspach kanalizujących ruch na skrzyżowaniach.
6. Na bocznym pasie dzielącym rozdzielającym jezdnie o różnych funkcjach.
- zieleń krzewiasta –
1. Do umacniania skarp wykopów.
2. Na środkowym pasie dzielącym - rozdzielającym jezdnie przeznaczone dla przeciwnych
kierunków ruchu
3. Jako osłony przeciwolśnieniowe zlokalizowane w strefie bezpieczeństwa.
- pasmo zieleni krzewiastej –
-W pozostałej części pasa drogowego, poza terenem przeznaczonym dla zieleni niskiej.
- poszerzone pasmo zieleni krzewiastej 1. Na zewnętrznych stronach zakrętów i łuków jezdni
2.Do umacniania skarp nasypów.
2. W miejscach gdzie poza pasmem zieleni krzewiastej znajdują się drzewa o grubym pniu,
słupy lub inne zagrażające bezpieczeństwu obiekty.
3. Na odcinkach dróg gdzie zieleń niska i pasmo zieleni krzewiastej w sposób niedostateczny
chronią teren przyległy do drogi przed hałasem i szkodliwymi substancjami emitowanymi
przez pojazdy.
- zieleń wysoka –
1. Jako osłony przeciwwietrzne na odcinkach dróg o dopuszczonej prędkości nie mniejszej
niż 70km/h, narażonych na działanie silnych wiatrów bocznych, mogących zagrażać
bezpieczeństwu ruchu, a w szczególności na dojazdach do mostów, w okolicach nadmorskich,
przy przekraczaniu dolin i wąwozów.
2. Przy drogach gdzie zieleń trawiasta i poszerzone pasmo zieleni krzewiastej w sposób
niedostateczny chronią teren przyległy do drogi przed hałasem i szkodliwymi substancjami
emitowanymi przez pojazdy.
3. Jako osłony przeciwolśnieniowe.
4. Dla urozmaicenia krajobrazu.
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
II
URZĄDZANIE ZIELENI PRZYDROŻNEJ
/warunki przyrodnicze/
Dobór roślin.
Dobór odpowiedniej do nasadzeń przydrożnych roślinności powinien być dokonany z
uwzględnieniem takich czynników jak:
-warunki glebowe,
-nasłonecznienie stanowiska,
-lokalny klimat,
-miejscowy krajobraz
-funkcji, jakie zieleń powinna wypełniać przy danej drodze,
-szerokość terenu przeznaczonego do urządzenia zieleni.
-zieleń niska Roślinność składająca się głównie z różnych gatunków traw, urozmaicona szczególnie na
terenie zabudowy nisko rosnącymi bylinami oraz krzewami żywopłotowymi i płożącymi.
Zieleń niska powinna być utrzymywana w taki sposób aby nie przekraczała wysokości 40cm
od powierzchni gruntu.
Mieszanki traw przeznaczone do obsiewu poboczy dróg powinny charakteryzować się
wysoką odpornością na suszę, odpornością na mróz i zaleganie śniegu, odpornością na
zasolenie oraz powinny trwale stabilizować grunt. Dobrze jest tworzyć je z gatunków o
zróżnicowanych systemach korzeniowych, dzięki temu rośliny głębiej korzeniące się
udostępniają łatwiejszy pobór wody oraz składników pokarmowych roślinom płytko
ukorzenionym np.
kostrzewa.czerwona. -30%,
kostrzewa trzcinowa-30%,
życica trwała -20%,
kostrzewa owcza - 10%,
wiechlina łąkowa - 5%,
mietlica biaława -5%
Krzewy na żywopłoty niskie formowane:
berberys Thunberga - Berberis thunbergii (odm. Kobold, Atropurpurea Nana),
porzeczka alpejska - Ribes alpinum (Pumilum)
kalina koralowa - NanumViburnum opulus 'Nanum'
Rośliny płożące:
trzmielina Fortune'a - Euonymus fotunei
barwinek pospolity - Vinca minor
irga 'Ursynów'- Cotoneaster Ursynów
jałowiec płożący - Juniperus horizontalis
mikrobiota syberyjska - microbiota decussata
- zieleń krzewiasta –
roślinność składająca się z różnych gatunków krzewów oraz form krzewiastych drzew,
osiągająca wysokość powyżej 40 cm, których średnica pędów, mierzona na poziomie szyjki
korzeniowej nie przekracza 7 cm.
Dobór roślin ze względu na rodzaj gleby
gleba zlewna, ciężka - w przypadku stałego lub nawet okresowego, wysokiego poziomu wód
gruntowych wybrać gatunki drzew i krzewów o płytkim systemie korzeniowym,
rozwijającym się powyżej poziomu wody.
żywotnik zachodni - Thuja occidentalis,
dereń – cornus ,
porzeczka alpejska -Ribes alpinum,
wierzba wiciowa, - Salix viminalis,
wierzba purpurowa - Salix purpura,
bez czarny - Sambucus nigra,
brzoza – betula.
gleby suche i jałowe - wybrać rośliny, znoszące gleby piaszczyste np.
śliwa ałycza - Prunus cerasifera,
dzika róża - Rosa canina,
jałowiec pospolity - Juniperus communis,
karagana syberyjska - Caragana arborescens,
sosna kosodrzewina - Pinus mugo,
ligustr pospolity - Ligustrum vulgare,
lilak pospolity - Syringa vulgaris,
oliwnik wąskolistny -Elaeagnus angustifolia,
brzoza – Betula.
w terenach podgórskich - Do nasadzeń krzewów należy wybierać głównie rośliny górskie,
o sprężystych pędach i silnym systemie korzeniowym z gatunków rodzimych.
sosna kosodrzewina - Pinus mugo,
świerk pospolity - Picea bies,
grab zwyczajny - Carpinus betulus,
buk zwyczajny - Fagus sylvatica,
jałowiec pospolity - Juniperus communis,
głóg jednoszyjkowy - Crataegus monogyna
gleby w miastach nie są jednolite ale często są zdegradowane, zanieczyszczone,
przegrzewane przesuszane i zasolone. Dobieramy tu rośliny odporne na niekorzystne
warunki;
ligustr pospolity - Ligustrum vulgare,
berberys Thunbergia - Berberis thunbergii,
rokitnik pospolity - Hippophaë rhamnoides,
irga wierzbolistna - Cotoneaster salicifolius – 3m (zimozielony)
oliwnik wąskolistny - Elaeagnus angustifolia
tawuła van Houttae'a - Spiraea x vanhouttei,
pęcherznica kalinolistna - Physocarpus opulifolius,
złotlin chiński - Kerria Japonia.
4. Dobór ze względu na nasłonecznienie
- stanowiska zacienionegrab zwyczajny - Carpinus betulus,
cis pośredni - Taxus media (zimozielony),
porzeczka alpejska -Ribes alpinum,
bez czarny - Sambucus nigra,
jaśminowiec wonny - Philadelphus coronarius,
dereń – cornus.
stanowiska nasłonecznione :
wierzba purpurowa - Salix purpura,
wierzba wiciowa, - Salix viminalis,
żywotnik olbrzymi - Thuja plicata (zimozielony),
sosna kosodrzewina - Pinus mugo,
śnieguliczka biała - Symphoricarpos albus,
forsycja – forsytha,
jałowiec pospolity - Juniperus communis,
irga wierzbolistna - Cotoneaster salicifolius (zimozielony),
tamaryszek drobnokwiatowy - Tamarix parviflora.
4. Dobór ze względu na zapobieganie monotonii pasma zieleni krzewiastej
.– sąsiadujące ze sobą odcinki urządzamy z różnych gatunków roślin uwzględniając porę
kwitnienia, kolory liści, kory i owoców.
– co kilkadziesiąt metrów urządzić odcinek z krzewów zimozielonych liściastych lub
iglaków.
- poszczególne odcinki pasma zieleni krzewiastej urządzać w zróżnicowanej długości np. 3, 6,
9 lub 12m.
5. Dobór roślin ze względu na funkcję pełnioną przez zieleń w pasie drogowym:
- ochronę użytkowników drogi przed oślepianiem przez pojazdy nadjeżdżające z kierunku
przeciwnego, na środkowym pasie dzielącym rozdzielającym jezdnie o przeciwnych
kierunkach ruchu powinna być urządzona głównie z krzewów długo utrzymujących liście o
zwartym pokroju.
ligustr pospolity - Ligustrum vulgare,
porzeczka alpejska -Ribes alpinum,
żywotnik olbrzymi - Thuja plicata (zimozielony),
irga wierzbolistna - Cotoneaster salicifolius (zimozielony).
-osłony przeciwwietrznej - zlokalizowanej w strefie bezpieczeństwa powinny dominować
krzewy wysokie lub formy krzewiaste drzew.
leszczyna pospolita - Corylus avellana,
śliwa ałycza - Prunus cerasifera,
żywotnik olbrzymi - Thuja plicata (zimozielony),
głóg jednoszyjkowy - Crataegus monogyna,
grab zwyczajny - Carpinus betulus,
buk zwyczajny - Fagus sylvatica,
brzoza – Betula.
- umacnianie skarp nasypów i wykopów – do tego celu dobieramy gatunki krzewów o
silnie rozbudowanym systemie korzeniowym
sosna kosodrzewina - Pinus mugo,
rokitnik pospolity - Hippophaë rhamnoides,
oliwnik wąskolistny - Elaeagnus angustifolia,
śliwa tarnina - Prunus spinosa,
lilak pospolity - Syringa vulgaris,
pięciornik krzewiasty - Potentilla fruticosa,
złotlin chiński - Kerria Japonia.
6. Dobór roślin w zależności od szerokości odcinków pasma zieleni krzewiastej:
Przykłady podano w następujący sposób:
nazwa polska – nazwa łacińska – osiągana wysokość w metrach
odcinki pasma zieleni krzewiastej o szerokości ok. 1m–
a) z roślin o średnicy ok.1m sadzonych jednorzędowo:
cis pośredni np. odm.'Wojtek' – Taxus media – 3m
cyprysik Lawsona 'Columnaris - Chamaecyparis lawsoniana – 4m
żywotnik zachodni np. odm .'Fastigiata' - Thuja occidentalis – 4m
jałowiec pospolity - Juniperus communis -6 m
świerk serbski np. odm. 'Pendula' - Picea omorika – 6m
głóg dwuszyjkowy - Crataegus laevigata – 4m
grab zwyczajny - Carpinus betulus -5m
buk zwyczajny - Fagus sylvatica -5m
brzoza – Betula- 5m
b) urządzone jako żywopłot formowany:
ligustr pospolity - Ligustrum vulgare - 4m
berberys Thunbergia - Berberis thunbergii – ok, 1,50m
dereń – cornus – pow.3m
irga pospolita - Cotoneaster integerrimus – 1,50m
karagana syberyjska - Caragana arborescens - 5m
porzeczka alpejska - Ribes alpinum – 1,5m
tawuła van Houttae'a - Spiraea x vanhouttei – 2m
śnieguliczka biała - Symphoricarpos albus – 3m
odcinki pasma zieleni krzewiastej o szerokości pow. 1,0m do 3m urządzone z
roślin sadzonych jednorzędowo:
ligustr pospolity - Ligustrum vulgare - 4m
forsycja – Forsythia -3m
lilak pospolity - Syringa vulgaris -6m
rokitnik pospolity - Hippophaë rhamnoides – 6m
kalina koralowa - Viburnum opulus - 4m
oliwnik wąskolistny - Elaeagnus angustifolia – 7m
irga wierzbolistna - Cotoneaster salicifolius – 3m (zimozielony)
tawuła van Houttae'a - Spiraea x vanhouttei – 2m
tamaryszek drobnokwiatowy - Tamarix parviflora - 4m
porzeczka alpejska -Ribes alpinum – 2,5m
dereń – cornus – pow.3m
kolcowój szkarłatny - Lycium Barbarom- 3m
perukowiec podolski, Cotinus coggygria -3m
róża pomarszczona - Rosa rugosa – 2,5m
karagana syberyjska - Caragana arborescens - 5m
wierzba wiciowa, - Salix viminalis – 5m
żylistek szorstki - Deutzia scabra -3m
śliwa tarnina - Prunus spinosa – 3m
świdośliwa Lamaicka - Amelanchier lamarckii – 5m
śnieguliczka biała - Symphoricarpos albus – 3m
trzmielina zwyczajna - Euonymus europaeus - 3m
głóg dwuszyjkowy - Crataegus laevigata – 4m
cis pośredni - Taxus media – 4m (zimozielony)
żywotnik olbrzymi - Thuja plicata - 4m (zimozielony)
pęcherznica kalinolistna - Physocarpus opulifolius 2,5m
śliwa ałycza - Prunus cerasifera - 6m
jaśminowiec wonny - Philadelphus coronarius – 3m
bez czarny - Sambucus nigra – 6m
róża dzika- Rosa canina – 3m
czeremcha pospolita - Padus avium – 4m
wierzba purpurowa - Salix purpura - 3m
klon Ginnala - Acer Ginnala - 6m
leszczyna pospolita - Corylus avellana - 5m
głóg jednoszyjkowy - Crataegus monogyna – 8m
odcinki pasma zieleni krzewiastej o szerokości pow. 1,0m do 3m urządzone z
roślin sadzonych dwurzędowo:
cis pośredni np. odm.'Wojtek' – Taxus media – 3m
cyprysik Lawsona 'Columnaris - Chamaecyparis lawsoniana – 4m
żywotnik zachodni np. odm .'Fastigiata' - Thuja occidentalis – 4m
jałowiec pospolity - Juniperus communis -6 m
świerk serbski np. odm. 'Pendula' - Picea omorika – 6m
głóg dwuszyjkowy - Crataegus laevigata – 4m
grab zwyczajny - Carpinus betulus -15m
buk zwyczajny - Fagus sylvatica -15m
brzoza – Betula- 15m
ligustr pospolity - Ligustrum vulgare - 4m
forsycja – Forsythia -3m
lilak pospolity - Syringa vulgaris -6m
rokitnik pospolity - Hippophaë rhamnoides – 6m
kalina koralowa - Viburnum opulus - 4m
oliwnik wąskolistny - Elaeagnus angustifolia – 7m
irga wierzbolistna - Cotoneaster salicifolius – 3m (zimozielony)
tawuła van Houttae'a - Spiraea x vanhouttei – 2m
tamaryszek drobnokwiatowy - Tamarix parviflora - 4m
porzeczka alpejska -Ribes alpinum – 2,5m
dereń – cornus – pow.3m
kolcowój szkarłatny - Lycium Barbarom- 3m
perukowiec podolski, Cotinus coggygria -3m
róża pomarszczona - Rosa rugosa – 2,5m
karagana syberyjska - Caragana arborescens - 5m
wierzba wiciowa, - Salix viminalis – 5m
żylistek szorstki - Deutzia scabra -3m
śliwa tarnina - Prunus spinosa – 3m
świdośliwa Lamaicka - Amelanchier lamarckii – 5m
śnieguliczka biała - Symphoricarpos albus – 3m
trzmielina zwyczajna - Euonymus europaeus - 3m
głóg dwuszyjkowy - Crataegus laevigata – 4m
cis pośredni - Taxus media – 4m (zimozielony)
żywotnik olbrzymi - Thuja plicata - 4m (zimozielony)
pęcherznica kalinolistna - Physocarpus opulifolius 2,5m
Zieleń wysoka
Formy pienne drzew wysokich, z wyłączeniem gatunków osiągających wysokość większą od
odległości ich pnia do krawędzi jezdni, sadzone w formie rzędu lub kilku rzędów
równoległych do jezdni np.
lipa drobnolistna - Tilia cordata – 30m
kasztanowiec zwyczajny - Aesculus hippocastanum – 25m
buk zwyczajny - Fagus sylvatica – 30m
jarząb pospolity - Sorbus aucuparia L.- 15m
dąb – Quercus - 15m
klon zwyczajny - Acer platanoides - 20m
Zasady sadzenia.
Wytyczenie pasma zieleni.
Pierwszą czynnością jest wytyczenie przyległego do jezdni terenu przeznaczonego do
utrzymywania zieleni niskiej. W pozostałej części pasa drogowego, w odległości nie
mniejszej niż 0,5m od jego granicy wytyczamy przy pomocy palików i sznura odpowiedniej
szerokości teren przeznaczony do sadzenia zieleni krzewiastej. Jeżeli zieleń ma być
urządzona w formie pasma, dzielimy go na poszczególne odcinki.
Jeżeli sadzimy drzewa wysokie, należy pamiętać o zachowaniu około 2m odstępu od granicy
pasa drogowego – w przeciwnym razie drzewa mogą utrudniać właścicielowi terenu
przyległego do pasa drogowego swobodne jego użytkowanie.
Sadzenie
Ważne jest właściwe rozpoznanie rodzaju gleby, jej zakwaszenia i zasolenia a następnie
właściwy dobór roślin dla danego stanowiska. W razie potrzeby można zastosować
wapnowanie, gleby zbyt ciężkie rozluźnić piaskiem, żwirem lub korą a gleby zbyt suche i
jałowe wzbogacić poprzez nawiezienie torfu lub ziemi gliniastej. Duże znaczenie, zwłaszcza
w pierwszych latach po posadzeniu, ma odpowiednie nawożenie, a w czasie suszy
podlewanie. Teren przeznaczony do nasadzeń zieleni krzewiastej powinien być
odchwaszczony.
Po włożeniu w dołki bryły korzeniowej zasypujemy je spulchnioną ziemią na 3/4 głębokości
i lekko ubijamy ziemię. Następnie podlewamy roślinę i zasypujemy dołki całkowicie. Jeżeli
sadzimy jesienią, zaleca się tuż przed mrozami nagarnąć ziemię na nasadę pędów i
uformować z niej małe kopce. Powierzchnie wokół roślin można ściółkować korą, trocinami
o grubości co najmniej 5cm.
Aby rośliny w trakcie wegetacji nie wykraczały zbytnio poza granicę terenu przeznaczonego
dla zieleni krzewiastej, najlepiej sadzić je w odległości od tej granicy, równej1/2 średnicy,
jaką roślina osiągnie po kilku latach.
Odstępy między roślinami w rzędzie zależą od wielkości i pokroju roślin - im są one
mniejsze i słabiej się rozgałęziają, tym gęściej je sadzimy. Orientacyjnie można stosować się
do następującej zasady: rośliny o wysokości 40-100cm - co 40--50cm; wysokości 100-200cm
- co 50-100cm; wysokości powyżej 200cm, – co100-300cm.
Terminy sadzenia
Większość krzewów o liściach opadających na zimę sadzi się w okresie spoczynku, gdy nie
mają ulistnienia. Najlepszym terminem jest jesień, aż do zmarznięcia gleby, oraz wczesna
wiosna. Sadzenie wczesnojesienne ma tę zaletę, że rośliny wykopywane i sadzone z
obnażonymi korzeniami zdążą przed zimą zregenerować system korzeniowy uszkodzony
podczas wykopywania. Niektóre jednak lepiej jest sadzać wiosną (np. graby, buki, głogi).
Jesienny termin zalecany jest na glebach lekkich, łatwo przesychających, na których ciepła
wiosna, brak opadów i wiatry, czyli czynniki narażające rośliny na wysuszenie, mogą
utrudnić lub uniemożliwić wiosenne sadzenie.
Zasady pielęgnacji zieleni krzewiastej.
Z pasma zieleni krzewiastej należy systematycznie usuwać rośliny o średnicy pnia lub pędu
większej niż 7cm oraz pędy wyrastające na teren przeznaczony dla zieleni niskiej. Jeżeli
rośliny nie posiadają zdolności odmładzania tj. regenerowania się z oczek śpiących
znajdujących się u podstawy szyjki korzeniowej lub nie tworzą odrostów korzeniowych,
należy dokonać nowych nasadzeń.
Opracował Edward Woźniak
Konsultacje:
Mgr Roman Grabara,
Dr Jerzy Bieroński,
Dr Wojciech Kowalkowski