7.2. Wytyczne dla gminnych programów ochrony środowiska w
advertisement
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Spis treści: 1. WPROWADZENIE ........................................................................................................................ 3 1.1. PODSTAWA PRAWNA .................................................................................................................................... 3 1.2. STRUKTURA DOKUMENTU ............................................................................................................................ 4 1.3. METODY OPRACOWANIA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA .................................................................... 4 2. DIAGNOZA STANU ŚRODOWISKA POWIATU ..................................................................... 5 2.1. INFORMACJE OGÓLNE ................................................................................................................................... 5 2.1.1 Lokalizacja ...................................................................................................................................... 5 2.1.2 Użytkowanie gruntów ...................................................................................................................... 5 2.1.3 Demografia ..................................................................................................................................... 6 2.1.4 Infrastruktura techniczna ................................................................................................................ 7 2.1.5 Gospodarka ................................................................................................................................... 10 2.2. STAN ŚRODOWISKA, TENDENCJE ZMIAN, ŹRÓDŁA ZEWNĘTRZNE I WEWNĘTRZNE PRZEKSZTAŁCEŃ ORAZ ISTNIEJĄCE FORMY OCHRONY (SYNTEZA MATERIAŁÓW ŹRÓDŁOWYCH) ..................................................... 11 2.2.1 Geomorfologia i surowce mineralne ............................................................................................. 11 2.2.2 Wody podziemne ............................................................................................................................ 14 2.2.3 Wody powierzchniowe ................................................................................................................... 20 2.2.4 Obszary zalewowe ......................................................................................................................... 23 2.2.5 Gleby ............................................................................................................................................. 25 2.2.6 Zasoby przyrody ożywionej ........................................................................................................... 27 2.2.7 Jakość powietrza i problem hałasu ............................................................................................... 28 2.2.8 Obciążenie środowiska odpadami ................................................................................................. 31 2.2.9 Program poprawy lesistości powiatu ............................................................................................ 32 2.2.10 Korytarze ekologiczne ................................................................................................................... 33 2.3. DOTYCHCZASOWA REALIZACJA ZADAŃ W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA ........................................... 33 2.4. SZANSE I OGRANICZENIA ROZWOJU POWIATU WYNIKAJĄCE ZE STANU ŚRODOWISKA................................. 35 3. ANALIZA MOŻLIWOŚCI POWIATU W ZAKRESIE WEWNĘTRZNEGO I ZEWNĘTRZNEGO FINANSOWANIA ZADAŃ W DZIEDZINIE OCHRONY ŚRODOWISKA ............................................................................................................................. 36 3.1. SPRAWOZDANIE EKONOMICZNE Z BUDŻETU POWIATU ZA LATA 2001-2003 ........................ 36 3.2. ANALIZA WSKAŹNIKOWA ZDOLNOŚCI KREDYTOWEJ JEDNOSTKI ADMINISTRACYJNEJ . 37 3.3. OCENA WYDATKÓW NA OCHRONĘ ŚRODOWISKA ...................................................................... 39 3.4. PROGNOZA DOCHODÓW I WYDATKÓW NA LATA 2004-2007...................................................... 40 3.4.1 Dochody budżetowe 2004-2007 .................................................................................................... 40 3.4.2 Wydatki budżetowe ........................................................................................................................ 40 4. CELE ŚRODOWISKOWE POWIATU I ICH ZGODNOŚĆ Z POLITYKĄ EKOLOGICZNĄ PAŃSTWA ORAZ WOJEWÓDZTWA ...................................................... 42 5. ZADANIA SZCZEGÓŁOWE W RAMACH PRZEDSIĘWZIĘĆ PRIORYTETOWYCH, W PODZIALE NA ZADANIA WŁASNE I KOORDYNOWANE ............................................... 46 6. 7. OSZACOWANIE MOŻLIWOŚCI I ZAGROŻEŃ FINANSOWANIA PROGRAMU ......... 67 ZESTAWIENIE WYTYCZNYCH DLA GMINNYCH PROGRAMÓW OCHRONY ŚRODOWISKA ............................................................................................................................. 69 7.1. WYTYCZNE OGÓLNE .................................................................................................................................. 69 7.2. WYTYCZNE DLA GMINNYCH PROGRAMÓW OCHRONY ŚRODOWISKA W POWIECIE KALISKIM ...................... 70 8. MONITORING REALIZACJI CELÓW ŚRODOWISKOWYCH POWIATU - KRYTERIA, ZASADY ORGANIZACYJNE, LIMITY I WSKAŹNIKI........................................................ 70 8.1. OGÓLNE ZASADY ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKIEM ...................................................................................... 70 8.2. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM ŚRODOWISKA ................................................................................................ 71 1 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA 8.3. MONITORING WDRAŻANIA PROGRAMU ...................................................................................................... 72 8.3.1 Zakres i częstotliwość monitoringu ............................................................................................... 72 8.3.2 Wskaźniki monitorowania efektywności Programu ....................................................................... 73 9. WYKAZ MATERIAŁÓW ŹRÓDŁOWYCH ............................................................................ 76 10. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM ............................................. 78 Spis tabel: Tabela 1. Zestawienie powierzchni gmin powiatu kaliskiego .................................................................. 5 Tabela 2. Powierzchnia i użytkowanie gruntów w powiecie kaliskim w roku 2001 ................................. 5 Tabela 3. Zestawienie liczby mieszkańców w gminach powiatu Kaliskiego w 2002 r. ........................... 7 Tabela 4. System zaopatrzenia w wodę w gminach powiatu kaliskiego ................................................. 8 Tabela 5. System odprowadzania i oczyszczania ścieków bytowo-gospodarczych w gminach powiatu kaliskiego .......................................................................................................................................... 9 Tabela 6. Zestawienie punktów poboru prób do badań w ramach monitoringu regionalnego .............. 19 Tabela 7. Cieki podstawowe i stawy rybne znajdujące się w poszczególnych gminach powiatu kaliskiego. ....................................................................................................................................... 21 Tabela 8. Tereny zalewowe oraz zagrożone powodzią obiekty na terenie powiatu kaliskiego ............ 23 Tabela 9. Udział użytków rolnych o niskiej i bardzo niskiej zasobności w podstawowe składniki pokarmowe w roku 2001 ................................................................................................................ 25 Tabela 10. Rezerwaty przyrody na terenie powiatu kaliskiego ............................................................. 27 Tabela 11. Wykaz pomników przyrody zlokalizowanych na terenie powiatu kaliskiego ....................... 27 Tabela 12. Wyniki pomiarów hałasu drogowego w roku 2001 przeprowadzone przez WIOŚ .............. 31 Tabela 13. Obiekty składowania odpadów komunalnych w powiecie kaliskim w roku 2002 ................ 32 Tabela 14. Zalesienie gmin powiatu kaliskiego ..................................................................................... 32 Tabela 15 Wydatki PFOŚIGW w latach 2000-2002 .............................................................................. 34 Tabela 16. Syntetyczne zestawienie źródeł dochodów i wydatków budżetowych powiatu kaliskiego w latach 2000 - 2003 [zł] .................................................................................................................... 36 Tabela 17. Dynamika zmian głównych pozycji budżetowych powiatu kaliskiego w latach 2000 - 2003 [zł] ................................................................................................................................................... 37 Tabela 18. Wskaźniki finansowe dla oceny zdolności kredytowej powiatu ........................................... 38 Tabela 19. Wykonania budżetu PFOŚiGW w latach 2000-2002 .......................................................... 39 Tabela 20 Harmonogram wydatków na ochronę środowiska wraz ze źródłami finansowania ............. 41 Tabela 21. Prognoza budżetu powiatu kaliskiego na lata 2004-2007 ................................................... 41 Tabela 22. Zestawienie celów i priorytetów ekologicznych powiatu kaliskiego .................................... 43 Tabela 23. Zbiorcze zestawienie zadań w zakresie ochrony środowiska z wyszczególnieniem przewidywanych środków finansowych na ich realizację oraz źródeł finansowania w latach 2004 – 2011................................................................................................................................................ 48 Tabela 24 Struktura finansowania Programu w latach 2004-2007 ....................................................... 67 Tabela 25 Wskaźniki monitorowania Programu .................................................................................... 74 2 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA 1. WPROWADZENIE 1.1. Podstawa prawna Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kaliskiego został opracowany przez multidyscyplinarny zespół Głównego Instytutu Górnictwa z Katowic w oparciu o następujące akty prawne: USTAWY Ustawę z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U. nr 62, poz. 627), która określa zakres merytoryczny niniejszego opracowania Ustawę z dnia 27 kwietnia 2001r. o odpadach (Dz.U. Nr 62, poz.628), Ustawę z dnia 27 lipca 2001r. o wprowadzeniu ustaw – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz niektórych ustaw (Dz.U. Nr 100, poz. 1085), Ustawę o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r. (Dz. U. nr 80, poz. 717). Ustawa z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody (Dz. U. nr 114, poz. 492, z późniejszymi zmianami). Ustawę z dnia 3 lutego 1995r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. nr 16, poz. 78, z późniejszymi zmianami Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz. U. nr 111, poz. 724 z późniejszymi zmianami). Ustawa z dnia 12 lipca 1995 r. o ochronie roślin uprawnych (Dz. U. nr 90, poz. 446 z późniejszymi zmianami). Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. nr 101, poz. 444 z późniejszymi zmianami) Ustawa z dnia 18 lipca 2001r. Prawo wodne (Dz. U. nr 115, poz. 1229 z późniejszymi zmianami). Ustawę z dnia 7 czerwca 2001r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. nr 72, poz. 747 późniejszymi zmianami), Ustawę z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. nr 132, poz. 622 z późniejszymi zmianami), Ustawę z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane (tekst jednolity – Dz. U. nr 106 z 2000r. z późniejszymi zmianami Ustawę z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz. U. nr 9, poz. 43 z 1997r., z późniejszymi zmianami Ustawę z dnia 11 maja 2001r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz.U. nr 63, poz. 638), ROZPORZĄDZENIA Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 kwietnia 2003 r. w sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami (Dz. U.03.66.620 z dnia 17 kwietnia 2003 r.) 3 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. nr 112, poz. 1206). 1.2. Struktura dokumentu 1.3. Metody opracowania programu ochrony środowiska Całość opracowania została wykonana w bieżącej konsultacji z wyznaczonymi przedstawicielami Starostwa Powiatowego w Kaliszu. Metoda konstruowania Programu oparta była o następujące elementy: Ustalenie szczegółów zakresu i formy opracowania w oparciu o dyskusje z 1. przedstawicielami Starostwa, 2. Przegląd i ocena wszystkich dostępnych danych o stanie środowiska powiatu, 3. Sprecyzowanie potrzeb i możliwości powiatu w zakresie ochrony środowiska w oparciu o analizę dokumentów składających się na program rozwoju województwa wielkopolskiego, powiatu kaliskiego i poszczególnych dokumentów strategicznych gmin (Blizanów, Brzeziny, Ceków Kolonia, Koźminek, Szczytniki, Żelazków), Opracowanie celów krótkoterminowych i długoterminowych oraz zadań i szczegółowych 4. przedsięwzięć w konsultacji ze społecznością lokalną (prezentacja, dyskusja i ankieta), Określenie metod weryfikacji celów i monitorowania wdrażania programu. 5. Zakres i forma opracowania, w tym wyznaczone cele, priorytety i zadania zawarte w programie ochrony środowiska i planie gospodarki odpadami są zgodne z takimi dokumentami rządowymi, jak: 1. II Polityka ekologiczna państwa, 2. Polityka ekologiczna państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 20072010, 3. Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym 4. Krajowy program zwiększania lesistości, 5. Krajowy plan gospodarki odpadami, 6. Poradnik – powiatowe i gminne plany gospodarki odpadami, 7. Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski, 8. Rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami. W całym toku opracowywania programu i planu zwracano także uwagę na zgodność z następującymi dokumentami wojewódzkimi: Program ochrony środowiska województwa wielkopolskiego, Plan gospodarki odpadami, Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego, Jednym z najważniejszych dokumentów wyznaczających kierunki rozwoju w skali powiatu i jak i poszczególnych gmin, jest opracowanie pn. „Kierunki rozwoju powiatu kaliskiego na lata 20002003”. 4 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA 2. DIAGNOZA STANU ŚRODOWISKA POWIATU 2.1. Informacje ogólne 2.1.1 Lokalizacja Powiat Kaliski Ziemski, usytuowany w południowo-wschodniej części województwa Wielkopolskiego oraz w centrum Polski, leży w strefie wpływów trzech dużych ośrodków miejskich: Poznania - stolicy województwa, Łodzi oraz Wrocławia. z którymi posiada dobre połączenia komunikacyjne kolejowe oraz autobusowe. Powiat Kaliski jest jednym z 31 powiatów województwa Wielkopolskiego. Zajmuje powierzchnię 1 160 km 2, co stanowi ok. 4% powierzchni województwa. W skład powiatu wchodzi 11 gmin byłego Województwa Kaliskiego: Stawiszyn. Blizanów. Brzeziny, Ceków Kolonia. Godziesze Wielkie, Koźminek. Lisków. Mycielin, Opatówek, Szczytniki, Żelazków. Dziesięć gmin - to gminy wiejskie, a jedna gmina - Stawiszyn, ma status miejsko-wiejski. Tabela 1. Zestawienie powierzchni gmin powiatu kaliskiego Lp. Gmina 1. Blizanów 2. Brzeziny 3 Ceków Kolonia 4. Godziesze Wielkie 5. Koźminek 6. Lisków 7. Mycielin 8 Opatówek 9 Stawiszyn 10. Szczytniki 11 Żelazków RAZEM: Powierzchnia ogółem [ha] 15 782 12 705 8 819 10 507 8 843 7 583 11 081 10 432 7 827 11 066 11 357 116 002 % powierzchni powiatu 13,6 11,0 7,6 9,1 7,6 6,5 9,6 9,0 6,7 9,5 9,8 100,0 Źródło: GUS 2002 r. 2.1.2 Użytkowanie gruntów W strukturze użytkowania gruntów dominują użytki rolne (około 73%). Powierzchnia lasów i gruntów leśnych wynosi 22 855 [ha] co stanowi około 20% ogólnej powierzchni powiatu, przy największym udziale lasów w gminie Brzeziny – około 43%, a najmniejszym w gminie Szczytniki – około 4%. W poniższym zestawieniu przedstawiono strukturę użytkowania gruntów w powiecie (Tabela 2). Tabela 2. Powierzchnia i użytkowanie gruntów w powiecie kaliskim w roku 2001 Forma użytkowania Powierzchnia użytków rolnych w tym grunty orne w tym sady w tym łąki w tym pastwiska Lasy i grunty leśne Pozostałe grunty i nieużytki RAZEM Ogółem [ha] 78 751 66 881 1 178 8 783 1 910 22 951 14 300 116 002 Udział w [%] 67,89 57,66 1,02 7,57 1,65 19,78 12,33 100 Źródło: GUS 2002. 5 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Zagospodarowanie powiatu w sposób racjonalny pod względem przestrzennym i architektonicznym jest jednym z podstawowych zadań wpisanych w strategię rozwoju. Do głównych jego celów strategicznych należy rozwój bazy turystycznej, przedsiębiorczości przy jednoczesnym poszanowaniu walorów środowiska naturalnego (m.in. zwiększenie retencji zlewni, zalesianie, rozwój upraw roślin energetycznych). 2.1.3 Demografia Powiat Kaliski należy do terenów średnio zaludnionych. Na koniec I półrocza 1999 r. ludność powiatu liczyła 80 712 osób, co daje 13 miejsce w województwie Wielkopolskim. Gęstość zaludnienia kształtuje się dużo poniżej średniej wojewódzkiej i krajowej, w powiecie wynosi ok. 70 osób na km 2, w Wielkopolsce - 112 osób na km 2, a w Polsce 123 osoby na km 2 Wynika to przede wszystkim z braku ośrodków miejskich na terenie powiatu, w których są największe skupiska ludności i których wielkości rzutują na przedstawioną statystykę. Na terenie Powiatu Kaliskiego jest tylko jedno miasto Stawiszyn, liczące 1 560 osób. Liczba ludności na przestrzeni lat 1997-2000 nieznacznie malała – spadek liczby mieszkańców powiatu wyniósł blisko 0,1%. W roku 2001 nastąpił natomiast wzrost liczby ludności, co może wskazywać na zakończenie spadkowego trendu demograficznego odzwierciedlającego sytuację panującą w województwie wielkopolskim oraz całym kraju. 80800 80780 Ilość mieszkańców 80760 80740 80720 80700 80680 80660 1997 1998 1999 2000 2001 Lata Rysunek 1. Ilość mieszkańców powiatu kaliskiego w latach 1997 - 2001 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Liczba mieszkańców powiatu w rozbiciu na poszczególne gminy przedstawia się następująco: Tabela 3. Zestawienie liczby mieszkańców w gminach powiatu Kaliskiego w 2002 r. Lp. Gmina 1. 2. 3 4. 5. 6. 7. 8 9 10. 11. Ludność [osób] Blizanów Brzeziny Ceków Kolonia Godziesze Wielkie Koźminek Lisków Mycielin Opatówek Stawiszyn Szczytniki Żelazków Razem ogółem Ludność na [osób/km2] 9 184 59 5 878 46 4 554 52 8 096 77 7 502 85 5 480 72 4 973 45 9 843 94 7 278 93 8 142 73 8 901 78 79 831 1 km2 Źródło: GUS, dane Starostwa Powiatowego Struktura ludności według podziału na podstawowe grupy wiekowe wskazuje na 27,5% udział ludności w wieku przedprodukcyjnym; jest on wyższy do średniej krajowej wynoszącej 24,87%. Udział ludności w wieku produkcyjnym wynoszący 57,2% jest nieco niższy od średniej krajowej wynoszącej 60,60%. Udział ludności w wieku poprodukcyjnym wynoszący na terenie powiatu 15,3% jest wyższy od średniej krajowej równej 14,53%. 2.1.4 Infrastruktura techniczna Komunikacja System komunikacji powiatu opiera się o komunikację drogową oraz kolejową. Przez powiat przebiegają drogi: krajowe o łącznej długości 39,45 km: o DK 25 – Boholin – Oleśnica (22,15 km przebiega przez gminy: Stawiszyn i Żelazków) , o DK 12 – (dawniej nr 42) – Granica Państwa – Kalisz – Chełm – Granica Państwa (17,3 km przebiega przez gminy Opatówek i Szczytniki), wojewódzkie o łącznej długości 82,97 km: o DW 442 – Września – Kalisz (od granicy z powiatem pleszewskim do granicy m. Kalisza) o długości 17,993 km, o DW 449 – Syców – Błaszki (od granicy z powiatem ostrzeszowskim do granicy z powiatem sieradzkim) o długości 16,595 km, o DW 470 – Kościelec – Kalisz (od granicy z powiatem tureckim do granicy m. Kalisza) o długości 23,408 km, o DW 471 – Opatówek - Rzymsko (od granicy m. Opatówek do granicy z powiatem tureckim) o długości 24,977 km, powiatowe o łącznej długości 516,20 km, gminne o łącznej długości około 957,20 km 7 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Przez teren powiatu przebiega ponadto linia kolejowa Łódź – Wrocław oraz Kaliska Kolej Wąskotorowa Opatówek – Turek. System zaopatrzenia w wodę Źródłem zaopatrzenia w wodę są ujęcia wód podziemnych sczerpywane z poziomów wodonośnych czwartorzędowych, trzeciorzędowych, kredowych i jurajskich, które charakteryzują się z reguły dobrą jakością wód. Ogółem długość wodociągów obsługujących ludność w powiecie wynosi obecnie 1 421,7 km (dane GUS uaktualnione o dane pozyskane z urzędów gmin i innych jednostek), w tym największy udział długości przypada na gminę Blizanów i w dalszej kolejności na gminy Szczytniki, Opatówek i Żelazków. Istniejąca sieć wodociągowa w pełni zaspakaja potrzeby ludności powiatu. Sieć wodociągowa w większości wykona jest z PCV, żeliwa i stali oraz azbestocementu. Rury azbestocementowe położone w gruncie nie są groźne dla zdrowia, jednakże w trakcie realizacji prac remontowo-modernizacyjnych dokonywana jest sukcesywnie budowa nowych odcinków rur celem wyeliminowania z systemu odcinków rur azbestocementowych. Poniżej, w tabeli, scharakteryzowano system zaopatrzenia w wodę w poszczególnych gminach powiatu kaliskiego. Tabela 4. System zaopatrzenia w wodę w gminach powiatu kaliskiego Wodociągi Gmina/Miasto długość czynnej sieci rozdzielczej Stopień zwodociągowania* Liczba ujęć** [%] Zasoby ujęć [m3/h]** Pobór wg pozwoleń [m3/h]** [km] 172,8 127,8 100 89 13 4 334,9 186,2 195,0 186,0 102,2 100 9 197,7 125,0 124,8 60 5 156,4 141,0 140,2 99,9 104,6 157,3 85,9 (w tym miasto 7,7) 100 95 100 100 6 4 10 18 227,5 233,4 297,6 621,7 149,0 149,0 128,0 512,0 100 18 706,7 373,0 Szczytniki 158,9 96 10 380,6 243,0 Żelazków 147,3 100 9 383,8 241,0 106,0 3 726,5 2 442,0 Blizanów Brzeziny Ceków Kolonia Godziesze Wielkie Koźminek Lisków Mycielin Opatówek Stawiszyn Razem 1 421,7 Źródło: GUS, 2001r. *dane gminne **Stan rolnictwa, ochrony środowiska i leśnictwa na terenie powiatu kaliskiego, 1999 r. 8 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA System odbioru i oczyszczania ścieków Gospodarka ściekowa obecnie funkcjonuje na terenach części gmin Brzeziny, Opatówek, Lisków, Ceków Kolonia, Żelazków, Stawiszyn, Szczytniki, Koźminek, Godziesze Wielkie oraz Blizanów – na terenach tych wciąż trwa rozbudowa sieci. Długość sieci rozdzielczej kanalizacyjnej wynosi obecnie 112,0 km (dane GUS uaktualnione o dane pozyskane z urzędów gmin i innych jednostek). Na pozostałym obszarach, z terenów zabudowanych ścieki odprowadzane są do zbiorników bezodpływowych lub w przydomowych szambach często nieszczelnych, z których ścieki wywożone są na grunty własne lub odprowadzane do rowów, cieków, czy też bezpośrednio do ziemi i stanowią źródło zanieczyszczeń dla wód powierzchniowych i podziemnych. Poniżej w tabeli scharakteryzowano system odprowadzania i oczyszczania ścieków bytowogospodarczych w poszczególnych gminach powiatu kaliskiego. Tabela 5. System odprowadzania i oczyszczania ścieków bytowo-gospodarczych w gminach powiatu kaliskiego Kanalizacja Gmina Nazwa/lokalizacja oczyszczalni* Przepustowość [m3/d] Okres ważności pozwolenia długość czynnej sieci rozdzielczej [km] Blizanów Brzeziny Ceków Kolonia Godziesze Wielkie Koźminek Lisków Mycielin Opatówek Stawiszyn Szczytniki Żelazków Janków Zagorzyn OS Brzeziny Ceków Kolonia Kamień 200 600 200 125 400 30.04.2015 31.08.2012 31.12.2006 30.09.2013 30.06.2012 28,2 Saczyn 250 31.12.2003 6,9 OS w Koźminku Lisków OS w Opatówku Długa Wieś Cukrownia Zbiersk Popów OS Skarszew OS Złotniki Wielkie Goliszew - Cekożel (w budowie) 500 550 678 200 272 200 250 200 31.03.2012 30.09.2013 30.04.2005 31.05.2006 31.03.2006 30.07.2005 31.05.2005 31.10.2004 10,2 2,7 brak 23,1 300 30.06.2012 RAZEM 15 4 925 8,1 8,4 2,2 1,0 21,2 112,0 Źródło: GUS, 2001r., Starostwo Powiatowe Inna infrastruktura Zaopatrzenie w gaz Obecnie powiat jest zaopatrywany w gaz tylko częściowo. Fragmentarycznie istnieje sieć gazowa w gminach Opatówek, Lisków, Ceków Kolonia, Żelazków, Blizanów i Koźminek. Zaopatrzenie w energię elektryczną Obecnie wszyscy mieszkańcy powiatu korzystają z energii elektrycznej. Przez teren powiatu przebiegają linie energetyczne wysokiego napięcia 110 kV w zarządzie Energetyki Kaliskiej S.A., które wymagają stref ochronnych o minimalnych wymiarach 15 m. Linie 110 kV: 9 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - relacji Kalisz – Piwonice – Błaszki, - relacji Kalisz – Piwonice – Turek, - relacji Kalisz – Piwonice – Nowe Skalmierzyce, - relacji Kalisz – Stawiszyn – Konin. Zaopatrzenie w ciepło Aktualnie w powiecie nie ma systemu zbiorowego zaopatrzenia w ciepło. Budynki użyteczności publicznej oraz obiekty mieszkalne posiadają indywidualne kotłownie, w których spalane są paliwa o nienajlepszych parametrach opałowych a niejednokrotnie odpady komunalne (w tym tworzywa sztuczne). Stan taki przyczynia się do pogorszenia jakości powietrza szczególnie w okresach jesienno-zimowych. Potrzeby zaopatrzenia w ciepło występują jedynie w obrębie zabudowy wielorodzinnej w mieście Stawiszyn. Obecny stan wymaga: podjęcia zdecydowanych działań w zakresie gazyfikacji przy jednoczesnym eliminowaniu - paliw stałych, - prowadzenia edukacji ekologicznej w zakresie termomodernizacji budynków, - promowania paliw płynnych w przypadku zabudowy rozproszonej, - wspierania inicjatyw na rzecz wykorzystania lokalnych zasobów biomasy jako źródła ciepła. 2.1.5 Gospodarka Gospodarka powiatu ma przede wszystkim charakter rolniczy. Na życie gospodarcze powiatu mają także wpływ inne działy gospodarki. Na ogólną liczbę zatrudnionych w gospodarce wynoszącą 7 345 osób (według stanu na koniec 2001 r.), udział pracujących w głównych sekcjach wg. Europejskiej Klasyfikacji Działalności (EKD) wynosił: - przemysł - 46,1% - usługi rynkowe - 23,1% - usługi nierynkowe - 30,8% Ogólna liczba zatrudnionych w rolnictwie wyniosła w tym czasie 24 933 osoby. Podmioty gospodarki narodowej (wg stanu na dzień 31.12.2001 r.) Ogółem 4 516 sektor publiczny 153 sektor prywatny 4 363 w tym: - przedsiębiorstwa państwowe - spółdzielnie - zakłady osób fizycznych - spółki cywilne 249 - spółki prawa handlowego 102 (w tym 20 z udziałem kapitału zagranicznego) - fundacje - inne jednostki gospodarcze 390 1 40 3 731 3 10 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Podmioty gospodarcze funkcjonujące na terenie powiatu to przedsiębiorstwa różnej wielkości. Zdecydowana większość to firmy małe, jednakże działają również duże przedsiębiorstwa o kluczowym znaczeniu dla regionalnego rynku pracy. Przykładami takich są: - Przedsiębiorstwo Produkcyjne „Hellena Zdrój" w Opatówku - Przedsiębiorstwo Produkcji Spożywczej „ALTOM' w Trojanowie (gm. Opatówek) - Zakłady Mięsne Witold Werbliński w Dębniałkach Kaliskich (gm. Blizanów) - Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe „BARTEX" w Liskowie - Zakład Produkcji Wód Gazowanych i Niegazowanych „WEGA" w Korzeniewie (gm. Mycielin) - Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „VITPOL" w Długiej Wsi (gm. Stawiszyn) - Zakłady Mięsne – ZPCH – „AGRICO” S.c. w Pawłówku (gm. Blizanów). 2.2. Stan środowiska, tendencje zmian, źródła zewnętrzne i wewnętrzne przekształceń oraz istniejące formy ochrony (synteza materiałów źródłowych) Uwarunkowania środowiskowe powiatu kaliskiego zostały szczegółowo udokumentowane w opracowaniach gminnych oraz powiatowych, jednakże dla potrzeb niniejszego dokumentu konieczne jest skrótowe przedstawienie niektórych zagadnień dotyczących charakterystyki całego rozpatrywanego obszaru. 2.2.1 Geomorfologia i surowce mineralne Zgodnie z regionalizacją fizyczno-geograficzną wg J. Kondrackiego obszar powiatu leży w prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego, podprowincji Nizin Środkowopolskich w makroregionie – Nizina Południowowielkopolska, w skład którego wchodzą następujące mezoregiony: Wysoczyzna Kaliska (318.12) – obejmuje swym zasięgiem gminy Blizanów, Koźminek, Stawiszyn i Żelazków, Równina Rychwalska (318.16) – obejmuje gminy Blizanów, Ceków Kolonia, Mycielin, Stawiszyn, Wysoczyzna Turecka (318.17) – obejmuje gminy Ceków Kolonia i Lisków, Kotlina Grabowska (318.21) – obejmuje gminy Brzeziny i Godziesze Wielkie, Wysoczyzna Złoczewska (318.22) – obejmuje gminę Brzeziny. Obszar Wysoczyzny Kaliskiej charakteryzuje się bardzo monotonną rzeźbą. Na Wysoczyźnie Kaliskiej można wyróżnić część morenową falistą o deniwelacjach od 3m do 10m i część morenową płaską o deniwelacjach od 3m do 5m. Obszar wysoczyzny rozcięty jest od południowego wschodu ku północnemu zachodowi doliną rzeki Swęrdni. Doliny mniejszych cieków są mniej wyraźne, a ich szerokość zróżnicowana. Równina Rychwalska to rozległa płaska terasa erozyjno - akumulacyjna, różniąca się jedynie od wysoczyzny morenowej płaskiej budową geologiczną. W jej obrębie występują doliny nieckowate, wąskie, nieznacznie zagłębione poniżej powierzchni terenu. W części północno-wschodniej rzeka Bawół wytworzyła rozległą płaskodenną dolinę o mało wyraźnych granicach. Na terasie erozyjno akumulacyjnej występują wydmy. Tworzą one garby o długości przekraczającej 1km i wysokości rzędu 10m. 11 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Osią Kotliny Grabowskiej jest dolina Prosny. Rzeźba terenu została tam ukształtowana w wyniku działalności erozyjno-akumulacyjnej rzeki Prosny. Mało atrakcyjna rzeźba teras plejstoceńskich została urozmaicona formami pochodzenia eolicznego – wydmami, a także niewielkimi dolinkami. Dolina rzeki Prosny, która stanowi wyraźnie odmienną formę morfologiczną, od wysoczyzny morenowej oddzielona jest obniżeniem o spadku dochodzącym do 20%. Wysoczyzna Turecka stanowi równinę morenową o mało urozmaiconej rzeźbie terenu i charakterze łagodnie pofalowanych pagórków, podciętych dolinami. Gmina Blizanów Obszar gminy leży na Nizinie Wielkopolskiej, w obrębie dwóch mezoregionów: Wysoczyzny Kaliskiej (część południowa) i Równiny Rychwalskiej (część północna gminy). Wysoczyzna Kaliska jest płasko wyniesioną wysoczyzną morenową o monotonnej rzeźbie. Rzędne jej terenu wahają się od 110 do 130 m n.p.m. Deniwelacje lokalne wynoszą tu 3-5 m, a spadki nie przekraczają 2%. Przylegająca do wysoczyzny od północy Równina Rychwalska jest płaską terasą erozyjnoakumulacyjną, nie odcinającą się od wysoczyzny żadnym widocznym w morfologii elementem. Rzędne wysokościowe równiny wynoszą 95-110 m n.p.m. Wyraźnie oddzielną formę morfologiczną stanowi jedynie współczesna dolina Prosny. Gmina Brzeziny Teren gminy Brzeziny składa się z dwóch zasadniczych jednostek morfologicznych: wysoczyzny plejstoceńskiej i wysokiej terasy Prosny. Teren gminy jest falisty i znajduje się w przedziale wysokości ok. 120 – 160 m n.p.m. Spadki są niewielkie i nie przekraczają 5%. Ogólnie w rzeźbie gminy zaznaczają się 3 poziomy terasowe: zalewowa, środkowa oraz wysoka, związane z dwoma rzekami odwadniającymi ten obszar – Pokrzywnicą i Prosną z dopływem Łużycą. Gmina Ceków Kolonia Gmina stanowi fragment Wyżyny Tureckiej (wg Bartkowskiego). Morfologicznie teren gminy jest falistą wysoczyzną plejstoceńską z potężnymi wałami wydmowymi w części północnej i północnowschodniej, osiągającymi kilka kilometrów długości i kilkanaście metrów wysokości względnej. Rzędne terenu gminy wahają się od 112 do 175 m n.p.m. Największemu ciekowi gminy – Żabiance płynącej z północy na południe, towarzyszy płaska nieckowata dolina, płytko wcięta w podłoże, miejscami niewyraźna. Gmina Godziesze Wielkie Gmina leży na Nizinie Środkowowarciańskiej będącej częścią Niziny Wielkopolskiej. Środkiem gminy przebiega Wał Chełmce – Godziesze, który wyraźnie zaznacza się w morfologii i wznosi maksymalnie do 60-70 w stosunku do otaczających go dolin rzecznych Prosny i Pokrzywnicy. Południowa i południowo-zachodnia część gminy to równiny z wyraźną krawędzią terasów akumulacyjnych rzeki Prosny. Rzędne terenu gminy wahają się od 105 do 165 m n.p.m. Gmina Lisków 12 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Powierzchnia gminy jest mało urozmaicona, falista, z lokalnymi pagórkowatymi kulminacjami o wysokościach względnych rzędu kilku metrów. Dość licznie występują tu wydmy o wysokościach względnych do 10 m. Doliny cieków wodnych są mało wyraźne, bez wcięcia. Rzędne terenu gminy wahają się od 117 do 165 m n.p.m. Gmina Koźminek Obszar gminy położony jest na Wzgórzach Opatowsko-Malanowskich, stanowiących środkowowschodni fragment Niziny Wielkopolskiej. Teren gminy zajmuje wyniesienie Rajska na południu i Wał Malanowski na północnym wschodzie rozdzielone szerokim, płaskim obniżeniem Swędrni. Teren jest raczej równinny z jedną większą doliną Swędrni i kilkoma mniejszymi, płytko wciętymi dolinami jej dopływów. Rzędne terenu gminy wahają się od 115 do 160 m n.p.m. Gmina Mycielin Obszar gminy znajduje się na pograniczu dwu jednostek morfologicznych: Wysoczyzny Koźmińskiej (południowa część gminy) i Kotliny Rychwalskiej (północna część gminy). Południowa część terenu jest mało zróżnicowana o typie wysoczyzny morenowej, monotonnej rzeźbie i małych spadkach. Lokalne obniżenia na małą skalę stanowią dolinki cieków, a czasem rowów melioracyjnych. Północna część gminy charakteryzuje się płaską powierzchnią, której większa część porośnięta jest lasem. Wyjątkowo tylko wschodnia część jest nieco wyniesiona, co jest związane z wałem morenowym przebiegającym przez ten fragment gminy. Rzędne terenu gminy wahają się od 105 do 141 m n.p.m. Gmina Opatówek Pod względem morfologicznym powierzchnia gminy jest wyraźnie zróżnicowana, co przejawia się zarówno w wysokościach względnych, jak też bliskim współwystępowaniu jednostek wyniesionych oraz dolinnych. Można tu wyróżnić obszary wysoczyznowe, terasy plejstoceńskie oraz doliny i terasy holoceńskie. Obszary wysoczyznowe tworzą wyniesienia zwane Chełmskimi Górami o wysokościach od 120 do 185 m n.p.m. Terasy plejstoceńskie stanowią powierzchnie zasypania Praprosny i jej dopływów o rzędnych 120-130 m n.p.m. Doliny i terasy holoceńskie związane są ze współczesnymi rzekami, tj. Prosną, Swędrnią, Trojanówką i Pokrzywnicą. Są to formy wąskich dolin, miejscami wciętych wyraźnie, w których powierzchnia schodzi do 100 m n.p.m. Gmina Stawiszyn Wg podziału J. Kondrackiego południowa i środkowa część gminy wchodzi w skład Wysoczyzny Kaliskiej, natomiast północna – w skład Równiny Rychwalskiej. Wysoczyzna kaliska leży na wysokości 130-140 m n.p.m., a równina Rychwalska – na 106115 m n.p.m. W części północnej gminy występuje pas wydm o deniwelacjach terenu osiągających 13 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA 10-15 m. W części centralnej zaznacza się dolina rzeki Czarna Struga, w dorzeczu której znajdują się mniejsze cieki. Gmina Szczytniki Pod względem podział fizyczno-geograficznego gmina stanowi południowo-wschodni kraniec Wysoczyzny Kaliskiej. Rzeźba terenu jest tu mało urozmaicona, w przeważającej części jest to teren płaski, wysoczyznowy, tylko w części północnej lokalnie pofalowany. Jedynymi elementami zaznaczającymi się w morfologii są wydmy o wysokościach względnych 5 m oraz doliny niewielkich cieków wodnych. Rzędne terenu gminy wahają się od 117 do 170 m n.p.m. Gmina Żelazków Obszar gminy jest częścią Niziny Wielkopolskiej i znajduje się w obrębie mezoregionu Niziny Środkowowarciańskiej. Jest to teren o bardzo mało urozmaiconej morfologii. Lokalne wzniesienia zaznaczają się w morfologii w postaci Gór Zborowskich, których wysokość względna wynosi kilka metrów. Lokalne obniżenia to doliny rzek Swędrni i Bawoła (rzędne 105-115 m n.p.m.). Ogólnie rzędne terenu gminy wahają się od 106 do 145 m n.p.m. Skłony morfologiczne oraz spadki terenu są łagodne. Na terenie powiatu występują jedynie złoża surowców pospolitych: iłów i kruszywa. Kilkanaście z nich jest udokumentowanych, a część wstępnie rozpoznanych jako potencjalne zasoby. Na terenie powiatu występują następujące surowce mineralne: kruszywo naturalne (gm. Blizanów, Ceków Kolonia, Godziesze Wielkie, Lisków, Mycielin, Stawiszyn, Szczytniki, gm. Opatówek), surowce ilaste (gm.Blizanów, Szczytniki, Opatówek), złoża torfu (gm. Brzeziny, Lisków,), Generalnie teren Powiatu Kaliskiego jest ubogi w potencjalne złoża kopalin, istnieją udokumentowane złoża surowców mineralnych: - torfu (gm. Brzeziny, Lisków, Szczytniki), - kruszywa naturalnego (gm. Godzisze, Mycielin, Opatówek, Szczytniki), - surowce ilaste (gm. Żelazków). Obecnie na terenie powiatu eksploatowane są następujące złoża surowców mineralnych w ramach udzielonych koncesji: - kruszywa mineralne (Dębniałki Kaliskie, Kurza, Zduny), - surowce ilaste (gm. Opatówek w miejscowości Cienia), - torfy (Świerczyna 3). 2.2.2 Wody podziemne Na terenie powiatu występują następujące poziomy wodonośne: - kredowo-jurajski, - trzeciorzędowy, - czwartorzędowy. Poziom kredowo-jurajski 14 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Poziom wód kredowych związany jest z wapieniami, marglami, opokami, gezami i piaskowcami oraz lokalnie z piaskami. Wody w tych utworach tworzą jeden poziom wodonośny, uzależniony od stopnia szczelinowatości. Jest to poziom ciśnieniowy, o ciśnieniu subartezyjskim, lokalnie w dolinach artezyjskim, a także swobodnym. Zasilanie tego poziomu odbywa się przez infiltrację opadów przez utwory czwartorzędu i trzeciorzędu, które ze względu na swoją litologię (słaba przepuszczalność) bardzo utrudniają proces zasilania. Poziom trzeciorzędowy Poziom trzeciorzędowy stanowią przewarstwienia piasków wśród iłów mioceńskich. Przewarstwienia te występują na głębokości 60-90m. Wydajność ujęć wody z tego piętra jest zmienna i uzależniona w dużym stopniu od zmienności miąższości warstwy piasku. Poziom czwartorzędowy Poziom czwartorzędowy środkowopolskiego oraz związany z osadami jest z osadami interglacjalnymi. międzymorenowymi Występują tu dwa zlodowacenia horyzonty wód czwartorzędowych: płytki związany z warstwami piasków podścielonych glinami, o zwierciadle swobodnym oraz głęboki pod napięciem, związany z piaskami fluwioglacjalnymi. Przez teren powiatu przebiegają granice struktury hydrogeologicznej wysokiej ochrony (GZWP nr 311 – Główny Zbiornik Wód Podziemnych) w utworach czwartorzędowych. Jest to zbiornik o charakterze otwartym, a więc łatwym do zanieczyszczenia. Obejmuje on całą dolinę rzeki Prosny i wymaga wysokiej ochrony (OWO). Na obszarze udokumentowanym dla ujęcia miejskiego Lis - Zadowice zbiornik ten podlega najwyższej ochronie (ONO). Zbiornik ten jest źródłem zaopatrzenia w wodę mieszkańców Kalisza (ujęcie „Lis”). Zbiornik ma charakter porowy i posiada zasoby dyspozycyjne w ilości około 123 000 m3/d oraz charakteryzuje się modułem zasobów dyspozycyjnych – 2,66 l/s·km2. Północno – wschodnia i wschodnia część powiatu (część gmin Mycielin, Ceków Kolonia i Lisków) znajduje się w zasięgu kredowego „Zbiornika Konin – Koło –Turek” (GZPW nr 151) objętego ochroną jako struktura hydrogeologiczna wysokiej ochrony (OWO). Zbiornik ma charakter szczelinowoporowy i zajmuje obszar 1 760 km 2. Znajduje się on w prowincji hydrogeologicznej górsko-wyżynnej w niecce kredowej bełchatowsko – konińskiej (wg Regionalizacji Słodkich Wód Podziemnych Polski A.S. Kleczkowskiego). Zbiornika charakteryzuje się szacunkowymi zasobami dyspozycyjnymi 240 000 m3/d. Średnia głębokość ujęć wynosi 90m. Gmina Blizanów Na terenie gminy Blizanów stwierdzono występowanie następujących poziomów wodonośnych: - kredowo-jurajskiego - trzeciorzędowego - czwartorzędowego Poziom wód kredowo-jurajskich związany jest z szczelinami osadów wapienno-marglistych i piaszczysto-marglistych występujących bezpośrednio pod kompleksem osadów trzeciorzędowych. Zasięg tego poziomu obejmuje całą powierzchnie gminy. Jest najgłębszy poziom wodonośny w gminie. 15 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Poziom wód trzeciorzędowych związany jest z piaskami zalegającymi pomiędzy warstwami iłów i mułków. Głębokość zalegania tego poziomu wynosi od 55 m do 120 m. Obszar prawie całej gminy posiada wody trzeciorzędowego zbiornika – wyjątek stanowi mały fragment w południowo-wschodniej jej części. Poziom wód czwartorzędowych związany jest z osadami piaszczysto-żwirowymi rzecznymi lub piaszczystymi, rzadziej żwirowymi. Może występować jako jednolity poziom, a przeważnie wyróżnia się w nim dwa poziomy oddzielone od siebie osadami nieprzepuszczalnymi: płytki (na głębokości 1-4 m) o zwierciadle swobodnym oraz głębszy o zwierciadle napiętym występujący pod glinami w obrębie serii piaszczysto-żwirowej (28-50 m ppt.). Poziom płytki zasilany jest przez infiltracje opadów oraz drenaż wód powierzchniowych. Wody wgłębne związane są z osadami międzymorenowymi zlodowacenia środkowopolskiego oraz osadami interglacjalnymi. Zasięgi zbiorników czwartorzędowych obejmują w gminie głównie dolinę rzeki Prosny z odgałęzieniami na Bolmów i Rychnów – Romanki – Godziątków. Gmina Brzeziny Przez środek gminy biegnie granica pomiędzy podregionem poznańskim i podregionem Kaliskim II. W podregionie poznańskim I poziomy wodonośne występują w utworach czwartorzędu, trzeciorzędu, jury środkowej i dolnej. Występują w nich poziomy użytkowe. W podregionie kaliskim poziomy wodonośne występują w utworach czwartorzędu, trzeciorzędu i jury górnej (są to również poziomy użytkowe). Na obszarze gminy wyróżnić można następujące poziomy wodonośne: - jurajski - trzeciorzędowy - czwartorzędowy Poziom wód jurajskich występuje na terenie gminy w północno-wschodniej i wschodniej części terenu (jura górna) oraz w części południowo-zachodniej (jura dolna). Przez środek gminy z północnego zachodu na południowy wschód przebiega strefa utworów jury środkowej, które są nieprzepuszczalne. Poziom wodonośny jury górnej związany jest z poszczelinowymi wapieniami i marglami oksfordu oraz kimerydu i piaskowcami wapnistymi keloweju zalegającymi na głębokości 30-150 m. Poziom dolnojurajski tworzą piaskowce, piaski, żwiry i zlepieńce. Trzeciorzędowe piętro wodonośne na terenie gminy Brzeziny występuje w jej wschodniej części i związane z warstwami piasków w kompleksie iłów poznańskich. Na pozostałym terenie gminy w utworach trzeciorzędowych nie występują poziomy wodonośne. Wody czwartorzędowe występują w piaskach i żwirach rzecznych oraz osadach wodnolodowcych. Poziom ten zalega na głębokości od 28,5 – 51,0 m i charakteryzuje się zwierciadłem napiętym (zwierciadło stabilizuje się na głębokości 0,9 – 3,8 m ppt.) Gmina Ceków Kolonia Na obszarze gminy wyróżnić można następujące poziomy wodonośne: - kredowy, - trzeciorzędowy, 16 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - czwartorzędowy. Poziom wód kredowych związany jest z wapieniami i marglami, opokami, gezami i piaskowcami, lokalnie z piaskami. Wody w tych utworach tworzą jeden poziom wodonośny uzależniony od stopnia szczelinowatości. Poziom ten jest poziomem ciśnieniowym o ciśnieniu subartezyjskim, a także swobodnym. Zasilanie poziomu odbywa się z reguły poprzez przesączanie się wód z utworów kenozoicznych lub przepływy w obrębie okien hydrogeologicznych na obszarach wysoczyznowych. Poziom wód trzeciorzędowych związany jest z piaskami zalegającymi pomiędzy warstwami iłów i występuje na głębokości od 14 do 83 m. Zwierciadło wody stabilizuje się na głębokości 3 – 16 m. Czwartorzędowy piętro wodonośne występuje w piaskach wodnolodowcowych oraz współczesnych dolin rzecznych. W piaskach fluwoglacjalnych wody występują pod napięciem, na głębokości 10 – 50 m (zwierciadło stabilizuje się na głębokości 3 – 4 m) natomiast w utworach młodszych (piaskach podścielonych glinami) – na głębokości 0,8 – 3,1 m (o zwierciadle swobodnym). Gmina Godziesze Wielkie Na obszarze gminy wyróżnić można następujące poziomy wodonośne: - jurajski - trzeciorzędowy - czwartorzędowy Poziom wód jurajskich związany jest głównie ze spękanymi wapieniami piaszczystymi i marglami wapnistymi. Zalega na zróżnicowanej głębokości, tj. od kilkudziesięciu do ponad 100 m ppt. Piętro to występuje w okolicach miejscowości Godziesze Wielkie i Wolica na głębokości od 140 – 205 m ppt. Wody trzeciorzędowe występują w piaskach na głębokości 105 – 117 m. Zasięg zbiornika trzeciorzędowego obejmuje prawie całą gminę z wyłączeniem niewielkiej jej wschodniej części. Poziom czwartorzędowy związany jest z osadami piaszczysto-żwirowymi, piaszczystymi i żwirowymi. Wyróżniono dwa poziomy: płytki występujący głównie w okolicach dolin rzecznych na głębokości kilku metrów pod powierzchnią terenu i głębszy (w utworach fluwioglacjalnych) – na głębokości 14 – 26 m ppt. Wody w głębszym poziomie są pod ciśnieniem, a zwierciadło ustala się na głębokości 1,9 –10 m ppt. Gmina Lisków Na obszarze gminy wyróżnić można następujące poziomy wodonośne: - kredowy (jurajsko-kredowy), - czwartorzędowy. Poziom wód kredowych związany jest ze spękanymi marglami, wapieniami, opokami, gezami i piaskowcami. Wody w tym poziomie występują pod ciśnieniem na głębokości od 60 do około 80 m ppt. Poziom czwartorzędowy związany jest z piaskami fluwioglacjalnymi oraz piaskami współczesnych dolin i występuje w dwóch horyzontach wodonośnych: na głębokości 15 – 60 m ppt. i 1,0 – 1,8 m ppt. Gmina Koźminek Na obszarze gminy wyróżnić można następujące poziomy wodonośne: 17 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - kredowy, - trzeciorzędowy, - czwartorzędowy, Wody kredowe występują w spękanych marglach, wapieniach, opokach, gezach i piaskowcach na głębokości od 42 do 78,5 m ppt. Poziom wód trzeciorzędowych związany jest z serią mioceńskich piasków występujących w północno-zachodniej części gminy. Poziom wód czwartorzędowych związany jest głównie z piaskami wodnolodowcymi i utworami dolinnymi, w których wyróżnić można dwa poziomy: płytki i głęboki. Poziom płytki występuje w piaskach i żwirach rzecznych głównie w obniżeniach dolinnych natomiast poziom głęboki związany jest z osadami rzecznymi oraz fluwioglacjalnymi. Gmina Mycielin Na obszarze gminy wyróżnić można następujące poziomy wodonośne: - kredowy, - trzeciorzędowy, - czwartorzędowy, Zbiorniki wód czwartorzędowych obejmują środkową i północna część gminy, zasięg zbiornika wód trzeciorzędowych obejmuje środkową i północno-zachodnią część gminy, zasięgiem poziomu wód kredowych objęta jest natomiast cała gmina. Gmina Opatówek Na obszarze gminy wyróżnić można następujące poziomy wodonośne: - jurajski - trzeciorzędowy - czwartorzędowy Zbiorniki wód czwartorzędowych obejmują środkową część gminy, zasięg zbiornika wód trzeciorzędowych obejmuje środkową i południowo-zachodnią część gminy, zasięgiem poziomu wód jurajskich objęty jest natomiast teren całej gminy. Gmina Stawiszyn Na obszarze gminy wyróżnić można następujące poziomy wodonośne: - górnokredowy - czwartorzędowy Poziom górnokredowy związany jest z występowaniem spękanych utworów górnej kredy (wapieni, margli i opok). Miąższość warstw wodonośnych wynosi średnio 100 – 120 m. Poziom wód czwartorzędowy występuje w utworach piaszczystych glacifluwialnych. Poziom zwierciadła wód ma zróżnicowany charakter (swobodny i miejscami napięty). Miąższość wodonośnych osadów z reguły nie przekracza 15 m. Gmina Szczytniki Na obszarze gminy wyróżnić można następujące poziomy wodonośne: - kredowo-jurajski 18 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - trzeciorzędowy - czwartorzędowy Zbiorniki wód czwartorzędowych obejmują strefę wzdłuż doliny Trojanówki w północnej części gminy, zasięg zbiornika wód trzeciorzędowych obejmuje zachodnią część gminy, zasięgiem poziomu wód kredowo-jurajskich objęty jest natomiast niemal cały teren gminy. Gmina Żelazków Na obszarze gminy wyróżnić można następujące poziomy wodonośne: - kredowo-jurajski - trzeciorzędowy - czwartorzędowy Zbiorniki wód czwartorzędowych obejmują głównie strefę doliny Swędrni z odgałęzieniami na Pólko i Chrusty, zasięg zbiornika wód trzeciorzędowych obejmuje północną część gminy, zasięgiem poziomu wód kredowo-jurajskich objęty jest natomiast cały teren gminy. Na terenie powiatu kaliskiego jakość zwykłych wód podziemnych monitorowana jest przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu w ramach dwóch sieci: krajowej i regionalnej. Do sieci krajowej należy 5 punktów: Iwanowice (gm. Szczytniki) - czwartorzędowe wody gruntowe. III klasa - wody niskiej jakości. W III klasie stwierdzono występowanie następujących parametrów: suma substancji rozpuszczonych, ChZT-Mn, azotany, azotyny, fosforany, wodorowęglany; nie mieściły się w żadnej z klas stężenia potasu. Normy dla wód do picia i na potrzeby gospodarcze były przekroczone przez : azotany, azotyny, ChZT-Mn, przewodność, mangan, twardość ogólną. Lis - Zadowice (gm. Godziesze Wielkie) - czwartorzędowe wody gruntowe. II klasa -wody średniej jakości. W III klasie odnotowano stężenia żelaza, poza klasami - manganu. Normy dla wód do picia i na potrzeby gospodarcze były przekroczone przez żelazo i mangan. Szulec - 2 (gm. Opatówek) — czwartorzędowe wody wgłębne. Klasa I b - wody wysokiej jakości. Normy dla wód do picia i na potrzeby gospodarcze były przekroczone przez żelazo i mangan. Szulec - 3 (gm. Opatówek) - jurajskie wody wgłębne. Klasa I b - wody wysokiej jakości. W III klasie występowały stężenia strontu. Normy dla wód do picia i na potrzeby gospodarcze były przekroczone przez mangan. Szulec - 4 (gm. Opatówek) - czwartorzędowe wody gruntowe. Klasa I b - wody wysokiej jakości. W III klasie stwierdzono występowanie stężeń żelaza i manganu. Normy dla wód do picia i na potrzeby gospodarcze były przekroczone przez żelazo i mangan. W ramach monitoringu regionalnego w 2002 roku pobrano próby do badań z następujących punktów z obszaru powiatu kaliskiego. Tabela 6. Zestawienie punktów poboru prób do badań w ramach monitoringu regionalnego Lokalizacja otworu Janków Gmina Żelazków Stratygrafia Kreda Klasa czystości III Wskaźniki decydujące o klasie przewodność, mętność, barwa, wodorowęglany, mangan 19 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Trojanów Opatówek Jura Ib przewodność, żelazo, fosforany Szczytniki Szczytniki Jura Ib Lisków Lisków Kreda II barwa, azot amonowy, żelazo Józefów Godziesze Wielkie Czwartorzęd II barwa, twardość, fosforany Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu, Delegatura w Kaliszu, 2002 r. Na terenie powiatu nie ma poważniejszych źródeł zagrożeń dla wód podziemnych. Ewentualne zanieczyszczenia tych wód mogą być przede wszystkim skutkiem migracji z wód powierzchniowych i podskórnych oraz brak kompleksowego rozwiązania problematyki gospodarki ściekowej na terenie poszczególnych gmin. Potencjalne zagrożenie stanowią natomiast nielegalne, w dużej mierze nie rozpoznane, wysypiska odpadów oraz pochodzące często jeszcze z lat 70-tych zakładowe stacje paliw, nie posiadające badań szczelności zbiorników i instalacji podziemnych. Obecnie najczęściej są to stacje użytkowane jako ogólnodostępne. Zbyt rzadko wykonywane badania prób wód pobranych z piezometrów wokół składowisk odpadów i innych potencjalnych źródeł zanieczyszczeń (stacje paliw) nie pozwalają na pełne monitorowanie zagrożeń wód podziemnych. 2.2.3 Wody powierzchniowe Powiat kaliski ziemski położony jest w środkowej części zlewni Prosny, pozostającej w granicach Wielkopolski. Posiada dobrze rozwiniętą sieć wód powierzchniowych, w tym przede wszystkim cieków. Spośród nich największe znaczenie ma rzeka Prosna, która stanowi rzekę osiową powiatu na długości ok. 50 km: od Ostrowa Kaliskiego do południowej granicy miasta-powiatu grodzkiego (Żydów) i dalej od północnej granicy miasta-powiatu grodzkiego (Warszówka) do Bogusławie; w tym przypadku jako rzeka graniczna z powiatem pleszewskim. Rzeka Prosna ma długość 216,8 km, powierzchnia dorzecza 4 924,7 km, wypływa na wysokości 260 m npm. w pobliżu wsi Wolęcin, potem płynie przez Wysoczyznę Wieruszowską i Kotlinę Grabowską, ujście na wysokości 70 m npm. w pobliżu wsi Modlnica koło Pyzdr. Spadek w górnym biegu 4 ‰, w dolnym 0,3 ‰, średni przepływ przy ujściu 16 m/sek, temperatura średnia w zimie 3,1°C, a w lecie 14,7°C. Rzeka Prosna jest rzeką nieuregulowaną, często rozwidla się i zmienia koryto, meandruje tworząc liczne zakola. Charakteryzuje się znacznymi wahaniami stanów wód i gwałtownymi przyborami objętości przepływów. Najwyższe stany wody w rzece występują w okresie od stycznia do marca, najniższe w lipcu - sierpniu. Przez południową i środkową część powiatu kaliskiego przepływają i uchodzą do Prosny rzeki, których źródła w kilku przypadkach znajdują się w sąsiednim woj. łódzkim: Łużyca, Żurawka, Pokrzywnica z Jamnicą, Strugą Grzymaczewską, Trojanówką i Tymianką, Swędrnią z Żabianką. W części północnej powiatu wyróżnia się cieki uchodzące bezpośrednio do Warty: Czarną Strugę (Bawół) wraz ze Strugą spod Zbierska, Powę oraz Defet. Omawiany obszar pozbawiony jest jezior. Jedyny w powiecie sztuczny, a jednocześnie największy w południowej Wielkopolsce (150 ha) zbiornik zaporowy zlokalizowany jest na przyujściowym odcinku Pokrzywnicy w rejonie miejscowości Trojanów-Szałe. Drugi tego typu obiekt, jednak znacznie mniejszy, usytuowany na Swędmi w Murowańcu, jest w końcowym stadium budowy. 20 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Należy przy okazji wspomnieć o kilku niewielkich kompleksach stawów rybackich, zasilanych przez wody. Pokrzywnicy (Brzeziny), Jamnicy (Dzikie Nowe), Strugi Grzymaczewskiej (Kolonia Piegonisko) oraz Trojanówki (Lipka, Marchwacz). Rzeka Bawół (Czarna Struga) jest lewym dopływem Warty i wypływa spod Podzborowa k/Żelazkowa na wysokości ok. 120 m n.p.m. Średni spadek całej rzeki wynosi 0,3 ‰. Głównym dopływem jest Struga spod Zbierska, która uchodzi do Bawołu na wysokości Królikowa (teren byłego woj. konińskiego). Bieg rzeki Bawół jest sztucznie uregulowany. Cieki podstawowe i stawy rybne znajdujące się w poszczególnych gminach przedstawia poniższa tabela. Tabela 7. Cieki podstawowe i stawy rybne znajdujące się w poszczególnych gminach powiatu kaliskiego. 1 Blizanów Cieki podstawowe [km] 7,200 2 Brzeziny 37,540 Lp. 3 4 Gmina Ceków Kolonia Godziesze Wielkie Stawy rybne Inne dane Powierzchn Ilość [szt.] ia [ha] 1 6 rz. Prosna dł. 22 km 6 115 rz. Prosna dł. 8,5 km kompleksów 24,910 2 30,000 7 kompleksów 5 Koźminek 14,900 3 kompleksy 6 7 Lisków Mycielin 11,200 29,200 1 8 Opatówek 17,400 1 9 Stawiszyn 10 Szczytniki 11 Żelazków RAZEM 8,000 23,600 12,100 216,000 4 kompleksy 7 20+12 1,06 8,70 rz. Prosna dł. 23,5 km zb. Murowaniec (w 9,7 budowie) 79,5 ha / 1,47 mln m3 10 zb. Pokrzywnica 3 155 ha / 4,5 mln m3 105 3 261 Żródło: Starostwo Powiatowe w Kaliszu UWAGA – 20 kompleksów stawowych i 12 stawów pojedynczych Stan czystości wód powierzchniowych na terenie powiatu kaliskiego jest monitorowany przez WIOŚ w Poznaniu. Według badań przeprowadzonych w 2002 roku, stan czystości rzek objętych monitoringiem jest następujący: PROSNA - Wielowieś (83,6 km) Wody Prosny dyskwalifikowano ze względu na ponadnormatywne zanieczyszczenie bakteriologiczne i saprobowość. Wszystkie wskaźniki fizykochemiczne mieściły się w klasach I i III. Najwyższe wartości - z zakresu III klasy - osiągnęły stężenia azotu azotynowego i fosforu ogólnego. Obciążenie materią organiczną i pozostałymi związkami biogennymi (poza azotem amonowym w I klasie) mieściło się w II klasie. PROSNA - Żydów (72,8 km) Jedyny na Prośnie w granicach powiatu kaliskiego przekrój w Żydowie pozwala określić jakość wód rzeki bezpośrednio powyżej Kalisza, w rejonie oddziaływania silnie zanieczyszczonego Ołoboku. Jakość Prosny po przejęciu wód Ołoboku uległa znacznemu pogorszeniu. Wartości aż 7 wskaźników przekraczały dopuszczalne normy. Były to: odczyn, BZT 5, zawiesina ogólna, azot azotynowy, fosforany, fosfor ogólny i miano Coli. Nienajlepsze były również warunki tlenowe -ilość 21 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA tlenu rozpuszczonego znalazła się w zakresie III klasy. O znacznym zanieczyszczeniu rzeki świadczyła także wartość indeksu saprobowości peryfitonu (III klasa). Stężenia pozostałych wskaźników mieściły się w zakresie I - II klasy. PROSNA - Popówek (57,0 km) W punkcie zlokalizowanym poniżej oczyszczalni ścieków dla Kalisza, wody Prosny były dyskwalifikowane ze względu na zanieczyszczenie fizykochemiczne i bakteriologiczne. Przekroczenie dopuszczalnych norm odnotowano dla związków biogennych (azot azotynowy, fosfor ogólny) oraz dla miana Coli. Wysokie - w zakresie III klasy - było obciążenie materią organiczną (BZTs) i zawiesiną oraz stężenie fosforanów i manganu. Wartość indeksu saprobowości peryfitonu określała wody jako silnie zanieczyszczone (III klasa). Stężenia metali ciężkich, fenoli i detergentów mieściły się w I klasie. PROSNA - Bogusław (42,2 km) Dopuszczalne normy były przekroczone, tak jak w Popówku, w wypadku 3 wskaźników: azotu azotynowego, fosforu ogólnego i miana Coli. W zakresie III klasy było obciążenie materią organiczną (tlen rozpuszczony, BZT5) i fosforanami, a także mangan i indeks saprobowości peryfitonu. Wśród wartości stężeń pozostałych wskaźników dominowały stężenia odpowiadające I klasie. SWĘDRNIA Z ŻABIANKĄ Zlewnia Swędrni badana jest w cyklu wieloletnim. Poprzednie badanie, obejmujące 3 punkty na Swędrni (Kalisz, Dębe Kolonia, Murowaniec) i 1 punkt na Żabiance (Kamień) miało miejsce w 1998 roku. W roku hydrologicznym 2001/2002 badanie zlewni Swędrni poszerzono o jeden punkt -Złotniki. Wody górnego biegu Swędrni - w Złotnikach (25,5 km) - nie kwalifikowały się do żadnej z klas ze względu na zanieczyszczenie fizykochemiczne (fosfor ogólny) i bakteriologiczne. W zakresie III klasy odnotowano stężenia azotu azotynowego i azotanowego oraz saprobowość. Wśród pozostałych wskaźników fizykochemicznych dominowały wartości z I klasy. W Murowańcu (16,5 km) przekroczenia dopuszczalnych norm odnotowano dla stężeń azotu azotynowego i fosforu ogólnego oraz dla wartości miana Coli, a w zakresie III klasy znalazła się ilość zawiesiny, stężenie fosforanów i wartość indeksu saprobowości peryfitonu. Obciążenie materią organiczną było niewielkie (II klasa), podobnie azotem azotanowym i ogólnym. Poza tym dominowała I klasa. Jakość wód Swędrni, na odcinku Złotniki - Murowaniec jest bardzo ważna, gdyż w Murowańcu powstaje zbiornik retencyjny na Swędrni. Punkt pomiarowo-kontrolny w Dębem Kolonii (9,9 km) zlokalizowany jest poniżej ujścia Żabianki do Swędrni. Dopuszczalne normy przekroczone były przez azot azotynowy, fosfor ogólny i miano Coli. W zakresie III klasy znalazły się stężenia fosforanów i manganu oraz saprobowość. Pozostałe wskaźniki kwalifikowały się do I - II klasy. Do Kalisza (4,0 km) Swędrnia wnosiła wody ponadnormatywnie zanieczyszczone azotynami i bakteriami Coli. Znaczna (w zakresie III klasy) była zawartość związków fosforu (fosforany i fosfor ogólny) i manganu. W III klasie mieścił się również indeks saprobowości peryfitonu. Pozostałe wskaźniki mieściły się w I i II klasie. ŻABIANKA - Kamień (1,5 km) Żabianka wprowadzała do Swędrni wody nie odpowiadające normom ze względu na zanieczyszczenie fizykochemiczne i bakteriologiczne. Wody były ponadnormatywnie zanieczyszczone 22 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA materią organiczną (BZT5) i związkami biogennymi (azot azotynowy i fosfor ogólny). Silne zanieczyszczenie potwierdzała także wartość indeksu saprobowości peryfitonu (III klasa). Pozostałe wskaźniki fizykochemiczne osiągały głównie poziom I klasy. Żabianka jest odbiornikiem ścieków z oczyszczalni ścieków w Liskowie (ponad 350 m 3/dobę) i mniejszych w Cekowie i Kamieniu. Na analizowanym obszarze występują zanieczyszczenia typowe dla ścieków komunalnych (głównie substancje biogenne, miano coli), które stanowią zagrożenie dla czystości wód powierzchniowych i podziemnych. Zanieczyszczenia te są związane głównie z nieuporządkowaną gospodarką wodno-ściekową. Występują niekontrolowane zrzuty ścieków z nieskanalizowanych terenów, wycieki z nieszczelnych zbiorników przydomowych (szamb) a także odprowadzanie ścieków nieoczyszczonych z przestarzałych technologicznie oczyszczalni ścieków. Potencjalne zagrożenie jest również efektem prowadzonej działalności rolniczej w tym hodowli zwierzęcej. 2.2.4 Obszary zalewowe Trasy przepływu rzek na terenie powiatu kaliskiego są w szerokich dolinach i rzeki te nie stanowią bezpośredniego zagrożenia dla miejscowości, jednakże w wyniku roztopów zimowo – wiosennych, obfitych lub długotrwałych opadów atmosferycznych, o każdej porze roku na obszarze powiatu może wystąpić zagrożenie powodziowe. Najbardziej zagrożone powodzią tereny leżą w dolinie rzeki Prosny w gminach Brzeziny, Godziesze Wielkie i Blizanów. Poniższa tabela przedstawia tereny zalewowe oraz zagrożone powodzią obiekty na terenie powiatu kaliskiego. Tabela 8. Tereny zalewowe oraz zagrożone powodzią obiekty na terenie powiatu kaliskiego Lp 1 Gmina Lokalizacja, nazwa rzeki, km rzeki Ważne zagrożone obiekty oraz mienie most drogowy na drodze Pleszew – Janków Blizanów rzeka Prosna 42 km + 300 m Blizanów m. Łaszków, rzeka Prosna 45 km + zabudowania mieszkalne i gospodarcze 400 m 3 Blizanów m. Jastrzębniki, rzeka Prosna 54 km + 400 m 4 Blizanów m. Warszówka, Kanał Bernardyński most drogowy 5 Blizanów m. Jarantów, rzeka Bawół most drogowy 6 Blizanów m. Piskory, rzeka Bawół most drogowy 7 Godziesze Wielkie Godziesze Wielkie Godziesze Wielkie Godziesze Wielkie Godziesze Wielkie m. Żydów, rzeka Prosna 72 km + 100 m m. Żydów, rzeka Prosna 73 km + 100 m m. Żydów, rzeka Prosna 77 km + 000 m m. Wola Droszewska, rzeka Prosna 85 km + 500 m m. Kakawa Stara, rzeka Prosna 89 km + 500 m m. Przystajnia, rzeka Prosna 96 km most na drodze Kalisz - Borek, zabudowania mieszkalne i gospodarcze most na drodze lokalnej, zabudowania mieszkalne i gospodarcze most na drodze Śmiełów - Józefów, zabudowania mieszkalne i gospodarcze most na drodze Wola Droszewska - Ołobok, zabudowania mieszkalne i gospodarcze 2 8 9 10 11 12 Brzeziny + 800m zabudowania mieszkalne i gospodarcze położone w okolicy jazu betonowego, zabudowania mieszkalne i gospodarcze most drogowy drewniany 23 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Lp 13 14 Gmina Brzeziny Brzeziny 15 Żelazków 16 Żelazków 17 Żelazków 18 Żelazków 19 20 21 Ceków Kolonia Ceków Kolonia Ceków Kolonia Ważne zagrożone obiekty oraz mienie Lokalizacja, nazwa rzeki, km rzeki m. Ostrów Kaliski, rzeka Prosna 98 zabudowania mieszkalne i gospodarcze km + 200m m. Ostrów Kaliski, rzeka Prosna zabudowania mieszkalne i gospodarcze 104 km + 100m pojedyncze zabudowania osady Szosa m. Nędzerzew, rzeka Swędrnia 5 km + 000 m Turecka m. Dębe, rzeka Swędrnia 11 km + most drogowy na drodze lokalnej 200 m m. Żelazków, rzeka Swędrnia 11 km most kolejowy na trasie Opatówek – + 300 m Żelazków most drogowy na drodze Goliszew – m. Goliszew, rzeka Bawół Żelazków oraz most kolejowy na trasie Żelazków – Turek most drogowy na drodze Kolonia Nakwasin rzeka Swędrnia 15 km + 000 m Nowy Kamień m. Kamień, rzeka Żabianka 0 km + most drogowy na drodze Kamień - Cierpiatka, odcinek 0,6 km drogi w nasypie 900 m m. Młyńsko, rzeka Żabianka 4 km + most drogowy na drodze Młyńsko - Morawin 100 m m. Murowaniec, rzeka Swędrnia 18 most drogowy na drodze lokalnej do osady Murowaniec km + 000 m 22 Koźminek 23 Koźminek rzeka Swędrnia 21 km + 100 m 24 Koźminek 25 Koźminek 26 Koźminek m. Koźminek, rzeka Swędrnia 23 km + 000 m m. Złotniki, rzeka Swędrnia 25 km + 000 m m. Moskurnia, rzeka Swędrnia 29 km + 400 m 27 most drogowy na drodze lokalnej most drogowy na drodze Koźminek – Dębsko most drogowy na drodze Złotniki – Chodybki most drogowy na drodze Moskurnia – Trzebienie most drogowy na drodze Stawiszyn- Konin oraz zabudowania położone na prawym i lewym brzegu rzeki Stawiszyn rzeka Bawół 28 Mycielin Stropieszyn – Dzieżbin Kolonia, rzeka Powa zabudowania gospodarcze i mieszkalne 29 Opatówek m. Trojanów, rzeka Trojanówka zabudowania we wsi Trojanów 30 Opatówek Zbiornik Szałe osiedla miasta Kalisza: Rajsków, Zawodzie i Piwonice Źródło: Kierunki rozwoju powiatu kaliskiego na lata 2000-2003, 2000 r. Z obowiązującego w Polsce stanu prawnego wynikają ograniczenia w lokowaniu nowej zabudowy na zawalu obszarów zalewowych. Powszechnie akceptowanym kierunkiem działań sprzyjających ograniczeniu ryzyka powodziowego jest także odbudowa zdolności retencyjnych na obszarze zlewni. W przypadku powiatu wskazane jest również włączenie się w realizację wojewódzkich zamierzeń w zakresie budowy systemu małej retencji. Stan potencjalnego zagrożenia powodziowego jest przedmiotem opracowania realizowanego przez IMGW Poznań na zlecenie Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Poznaniu –Ośrodek Koordynacyjno Informacyjny Ochrony Przeciwpowodziowej pn. ”Studium granic bezpośredniego zagrożenia dla zlewni Prosny”. 24 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA 2.2.5 Gleby Powiat kaliski jest regionem rolniczym. Posiada duże zróżnicowanie pod względem budowy gleb jak i ich wartości użytkowej. Są to gleby różnych typów z przewagą gleb słabych. Najbardziej wartościowe rolniczo to tereny gmin: Żelazków, Blizanów i Stawiszyn w północno -zachodniej części. Na pozostałym obszarze przeważają gleby piaszczyste. Gleby klas I -IIl i IV stanowią 45,5% powierzchni powiatu a gleby klas V - VI stanowią 54,5% powierzchni. Według badań Okręgowej Stacji Chemiczno - Rolniczej w Poznaniu w powiecie kaliskim dominują gleby kwaśne i bardzo kwaśne o pH < 5,5. Stanowią one 77% użytków rolnych. Najwięcej jest ich w gminach: Koźminek (90%), Brzeziny (87%), Godziesze Wielkie (85%), Lisków (80%), Mycielin (80%). W pozostałych jest to odpowiednio: Szczytniki - 75%, Opatówek - 73%, Blizanów - 56%, Stawiszyn - 54%, Żelazków - 49%, Ceków Kolonia - 43%. Aby przeciwdziałać niekorzystnemu zjawisku zakwaszania gleb należy przeprowadzać zabiegi wapnowania. Wapnowanie jest konieczne i potrzebne dla 62% użytków rolnych powiatu: 77% w gminie Koźminek, 68% w gminie Godziesze Wielkie, 65% w gminie Szczytniki, 66% w gminie Lisków, 64% w gminie Brzeziny, 63% w gminie Mycielin, 55% w gminie Opatówek. W pozostałych gminach waha się w granicach 21 - 40%. Skutkiem zakwaszenia gleb jest utrudnione pobieranie przez rośliny składników pokarmowych. Bardziej natomiast uaktywniają się toksyczne związki glinu, manganu i żelaza oraz wzrasta pobieranie metali ciężkich: ołowiu, kadmu. Skutkuje to zmniejszeniem plonów roślin uprawianych i pogorszeniem jakości uzyskiwanych produktów. W poniższej tabeli przedstawiono udział użytków rolnych o niskiej i bardzo niskiej zasobności w podstawowe składniki pokarmowe roślin: fosfor, potas i magnez. Tabela 9. Udział użytków rolnych o niskiej i bardzo niskiej zasobności w podstawowe składniki pokarmowe w roku 2001 udział użytków o bardzo niskiej i niskiej zasobności (%) w fosfor w potas w magnez Blizanów 22 58 33 Brzeziny 13 30 32 Ceków Kolonia 42 63 51 Godziesze Wielkie 22 43 25 Koźminek 2 32 20 Lisków 54 83 48 Mycielin 33 67 48 Opatówek 39 78 68 Stawiszyn 47 75 53 Szczytniki 50 72 62 Żelazków 41 80 58 Gmina Źródło: Informacja o stanie środowiska na obszarze powiatu kaliskiego - WIOŚ w Poznaniu, Oddział w Kaliszu, 2002 r. Podczas badania zawartości metali w glebach stwierdzono przekroczenia zawartości granicznych w przypadku cynku. Zawartość cynku świadczącą o słabym zanieczyszczeniu gleb oznaczono w próbach z gmin: Brzeziny, Ceków Kolonia, Koźminek, Szczytniki i Żelazków. 25 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Zanieczyszczenie gleb siarką jest nieznaczne i nie ma charakteru wielkoobszarowego. Wiąże się raczej z oddziaływaniem lokalnych źródeł zanieczyszczenia. Udział prób wykazujących bardzo wysoką zawartość siarki siarczanowej (podwyższoną wskutek antropopresji) był w poszczególnych gminach następujący: Koźminek - 20% Blizanów - 12,5% Szczytniki - 13,3% Opatówek - 10% Żelazków - 6,7% Brzeziny - 5% 26 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W próbach gleby pobranych w gminach: Stawiszyn, Mycielin, Ceków Kolonia, Lisków, Godziesze Wielkie - nie stwierdzono zawartości siarki siarczanowej. 2.2.6 Zasoby przyrody ożywionej Powierzchnia lasów w stosunku do ogólnej powierzchni powiatu (lesistość) wynosi 20% (lesistość byłego woj. kaliskiego wynosiła 23%). Największa lesistość występuje na terenie gmin: Brzeziny – 43%, Mycielin 37%, najmniejsza w gminach: Szczytniki – 4%, Opatówek – 7%, Lisków i Żelazków – 8%. Na terenie powiatu kaliskiego znajdują się 2 rezerwaty przyrody, 2 obszary chronionego krajobrazu „Dolina rzeki Swędrni” oraz „Dolina rzeki Prosny”, 70 pomników przyrody oraz 4 użytki ekologiczne. Rezerwaty przyrody W tabeli poniżej zestawiono istniejące rezerwaty przyrody na terenie powiatu kaliskiego. Tabela 10. Rezerwaty przyrody na terenie powiatu kaliskiego Rok Powierzchnia Lokalizacja powstania L.p. Nazwa Przedmiot ochrony 1 Rezerwat Brzeziny 1958 4,81 ha Paproć „długosz Królewski” gm. Brzeziny porastający zwartym płatem prawie całą powierzchnię rezerwatu. 2 Rezerwat Olbina 1958 16,3 ha gm. Brzeziny Drzewostan jodłowy. Źródło: Stan rolnictwa, ochrony środowiska i leśnictwa na terenie powiatu kaliskiego, 1999 r. Obszary chronionego krajobrazu. "Dolina rzeki Swędrni"- występują tu osobliwości florystyczne, drzewa pomnikowe (szczególnie dęby), ostoje ptaków wodno-błotnych, unikalny w skali kraju naturalny krajobraz rzeki Swędrni i głęboko wciętej doliny ze stromymi krawędziami. "Dolina rzeki Prosny" - obszar ten charakteryzuje się różnorodnością zbiorowisk roślinnych, dużą ilością gatunków ptaków chronionych. Użytki ekologiczne - na terenie Nadleśnictwa Grodziec, Leśnictwo Zbiersk gm. Stawiszyn znajdują się 3 użytki obejmujące 4,39 ha bagna i 19,32 ha łąk, - na terenie Nadleśnictwa Grodziec, Leśnictwo dzierzbin gm. Mycielin 1 użytek obejmujący 2,55 ha bagna. Pozostałe formy ochrony przyrody W powiecie kaliskim znajduje się 70 pomników przyrody ożywionej. Tabela 11. Wykaz pomników przyrody zlokalizowanych na terenie powiatu kaliskiego Lp. 1. 2. 3. 4. 5. Powiat gminy kaliski Blizanów Brzeziny Ceków Kolonia Godziesze Wielkie Koźminek / Ilość szt. w Rodzaj pomnika 9 1 1 pojedyncze drzewa drzewo drzewo 8 głazy narzutowe 26 25 pojedynczych drzew i 1 27 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA 6. 7. 8. Lisków Mycielin Opatówek -1 14 9 Stawiszyn 5 10 11 Szczytniki Żelazków Razem 3 2 70 aleja lipowa -drzewo pojedycze drzewa 3 pojedyncze drzewa i 2 parki podworskie pojedycze drzewa pojedyncze drzewa Źródło: Stan rolnictwa, ochrony środowiska i leśnictwa na terenie powiatu kaliskiego, 1999 r. Fauna powiatu kaliskiego nie należy do szczególnie bogatych. Jej skład jest typowy dla obszarów nizinnych środkowej Polski. Dominują gatunki pospolite, dobrze przystosowane do życia w mało urozmaiconych agrocenozach i monokulturach sosnowych. Do najcenniejszych elementów fauny powiatu zaliczyć należy ptaki wodno-błotne, związane z obszarami podmokłymi, oraz gatunki charakterystyczne dla otwartych łąk i pastwisk, należące jednocześnie do najbardziej zagrożonych gatunków w skali europejskiej. Obecnie na terenie powiatu kaliskiego nie planuje się ochrony obiektów cennych przyrodniczo w ramach sieci NATURA2000. 2.2.7 Jakość powietrza i problem hałasu Zanieczyszczenia pyłowo – gazowe wprowadzane do powietrza atmosferycznego pochodzą głównie z kotłowni ogrodniczych. Według opracowania „Kierunki rozwoju powiatu kaliskiego na lata 2000-2003” na terenie powiatu funkcjonuje 499 kotłowni ogrodniczych. Liczba ta może się różnić od stanu rzeczywistego ze względu na brak rejestru w tym zakresie. Największa ilość kotłowni ogrodniczych skupiona jest na terenie gmin: Żelazków, Opatówek, Blizanów. Na terenie powiatu nie występują żadne źródła emisji (zakłady) spośród grupy najbardziej uciążliwych (wg danych GUS) emitujących zanieczyszczenia do powietrza, tym niemniej - w skali powiatu - można wymienić kilka zakładów, których wpływ na stan powietrza jest znaczący. Są to np.: Cukrownia „ZBIERSK" S.A w Zbiersku (Gmina i Miasto Stawiszyn), PPHU „GEREX" w Jankowie II (gm. Blizanów), Wytwórnia Mas Bitumicznych PUiM Kalisz w Borowie (gm. Opatówek). Wielkość emisji w tych zakładach w skali globalnej - maleje, m. in. na skutek modernizacji źródeł emisji i urządzeń ochrony środowiska (Cukrownia „ZBIERSK"), oraz ograniczania wielkości produkcji. Główny wpływ na stan powietrza na terenie powiatu mają bardzo liczne kotłownie węglowe ogrzewające uprawy szklarniowe, wyposażone w przestarzałe kotły i opalane paliwem o niskich parametrach, a eksploatowane najczęściej bez żadnych urządzeń oczyszczających. Na terenie powiatu kaliskiego ziemskiego nie są aktualnie prowadzone żadne badania stopnia zanieczyszczenia powietrza. Dane odnośnie stanu powietrza na terenie powiatu zawiera Raport WIOŚ w Poznaniu za rok 2002r. Rozkład średniorocznych stężeń dwutlenku siarki i dwutlenku azotu w powietrzu na obszarze województwa wielkopolskiego. Pomiar imisji metodą pasywnego pobierania prób I-XII.2002 (IMGW Poznań) na terenie powiatu kaliskiego (stanowisko w Zajączkach Bankowych): dwutlenku siarki (SO2) – 9,4 µg/m3, 28 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA dwutlenku azotu (NO2) – 12,1 µg/m3, Obowiązujące obecnie normy zanieczyszczeń powietrza dla stężeń rocznych przedstawiają się następująco: dwutlenek azotu – 40 µg/m3, dwutlenek siarki – 20 µg/m3, Obie powyższe wartości odniesione do obowiązujących obecnie norm zanieczyszczeń powietrza dla stężeń rocznych przedstawiają się następująco: stężenie dwutlenku siarki - 47,0% wartości dopuszczalnej, stężenie dwutlenku azotu – 30.3% wartości dopuszczalnej. W roku 2003 wykonano pierwszą ocenę roczną zanieczyszczeń powietrza (dotyczy ona roku 2002). Oceną objęto 31 powiatów, trzy miasta na prawach powiatu oraz jedną aglomerację – miasto Poznań. Ocenę stanu zanieczyszczenia powietrza na potrzeby oceny rocznej wykonywano w oparciu o wyniki badań monitoringowych prowadzonych na stanowiskach pomiarowych obsługiwanych przez WIOŚ, WSSE i IMGW. Większość stacji na terenie województwa obsługiwanych jest przez WSSE. Tworzą je przede wszystkim stanowiska do pomiarów manualnych dwutlenku siarki i dwutlenku azotu oraz pomiarów pyłu metodą reflektometryczną (pył BS). Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasa ogólna dla każdej strefy, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia: Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy SO2 NO2 PM10 Pb C6H6 CO O3 Klasa ogólna strefy Powiat kaliski A A B A A A B B Działania wynikające klasyfikacji z Uwagi Określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych klasyfikacja na podstawie pomiarów w Kaliszu Źródło: Raport WIOŚ w Poznaniu za rok 2002 Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasa ogólna dla każdej strefy, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin: Powiat kaliski Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy SO2 NO2 O3 A A A Klasa ogólna strefy A Działania klasyfikacji wynikające z Brak Źródło: Raport WIOŚ w Poznaniu za rok 2002 Uzyskanie informacji o aktualnym poziomie zanieczyszczeń powietrza na terenie powiatu wymagałoby stworzenia stałej stacji pomiarowej w jednej lub dwóch miejscowościach. Z uwagi na w miarę jednorodny - pod względem korzystania ze środowiska - charakter całego obszaru powiatu kaliskiego uzyskane wartości mogłyby być w wystarczającym stopniu dokładności odniesione do innych obszarów tego powiatu. Stan czystości powietrza atmosferycznego zależy od dwóch rodzajów źródeł zanieczyszczeń: 29 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA emisji z zakładów przemysłowych i energetycznych, w tym zlokalizowanych poza obszarem powiatu tzw. niskiej emisji czyli emisji lokalnej z palenisk domowych, małych kotłowni oraz pochodzących z transportu samochodowego; Obecnie głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza w powiecie jest niska emisja. W ostatnim dziesięcioleciu nastąpił natomiast znaczny spadek emisji przemysłowych i energetycznych, co było rezultatem ograniczenia produkcji przemysłowej jak i inwestycji mających na celu ochronę powietrza. Dalsza poprawa stanu czystości powietrza może zatem nastąpić pod warunkiem ograniczenia niskiej emisji poprzez zmianę tradycyjnych, węglowych instalacji grzewczych na bardziej przyjazne środowisku (w tym gazowe i olejowe) oraz poprzez udrożnienie systemu komunikacyjnego. Hałas Sieć drogowa na obszarze powiatu kaliskiego jest dobrze rozwinięta, brak większych skupisk ludności powoduje, że uciążliwości akustyczne mają charakter lokalny. Rzutuje to w zdecydowany sposób na warunki klimatu akustycznego na terenie powiatu. W chwili obecnej problem hałasu komunikacyjnego generalnie nie występuje. Wzrastająca ilość pojazdów może spowodować systematyczne pogarszanie się klimatu akustycznego. W większych miejscowościach - zwłaszcza przy trasach krajowych - mogą wystąpić uciążliwości związane z hałasem powodowanym przez tranzytowy ruch samochodowy, zwłaszcza pojazdów ciężkich. Delegatura w Kaliszu Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Poznaniu w roku 2001, w ramach wstępnego rozpoznania terenów szczególnego zagrożenia hałasem, przeprowadziła badania poziomów hałasu drogowego w wybranych miejscowościach, przez które przebiegają drogi krajowe o znacznym natężeniu ruchu. Na terenie powiatu kaliskiego ziemskiego zmierzono hałas pochodzący od drogi krajowej nr 12 w miejscowościach Opatówek i Szczytniki oraz od drogi krajowej nr 25 w Kokaninie i Zbiersku. Łącznie pomierzono poziom hałasu w 16 punktach (w 10 punktach hałas mierzony był na granicy terenów chronionych, w 5 punktach pomiarowych hałas mierzony był w odległości standardowej, tj. 1 m od krawędzi jezdni, w 1 punkcie w odległości 7 m od jezdni). Wyniki badań hałasu drogowego zestawiono w poniższej tabeli. 30 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Tabela 12. Wyniki pomiarów hałasu drogowego w roku 2001 przeprowadzone przez WIOŚ Lp. Lokalizacja punktu / usytuowanie aparatury pomiarowej 1 2 3 4 Opatówek ul. Łódzka 52 / na granicy terenu chronionego Opatówek ul. Łódzka 27 / na granicy terenu chronionego Opatówek ul. Kaliska 11 / na granicy terenu chronionego Opatówek Plac Wolności 7 / 1 m od jezdni Opatówek Plac Wolności 7 / na granicy terenu chronionego Szczytniki 28 / 7 m od jezdni Szczytniki 28 / na granicy terenu chronionego Szczytniki 140 / 1 m od jezdni Szczytniki 140 / na granicy terenu chronionego Kokanin 51 gm. Żelazków / na granicy terenu chronionego Kokanin Szkoła Podstawowa gm. Żelazków / 1 m od jezdni Kokanin Szkoła Podstawowa gm. Żelazków / na granicy terenu chronionego* 5 6 7 8 9 10 11 12 Zbiersk Szkoła Podstawowa gm. Stawiszyn / na granicy terenu chronionego Zbiersk Szkoła Podstawowa gm. Stawiszyn / 1 m od 14 jezdni Zbiersk Cukrownia 235 gm. Stawiszyn / na granicy terenu 15 chronionego 16 Zbiersk Cukrownia 235 gm. Stawiszyn / 1 m od jezdni * teren o szczególnej uciążliwości 13 LAeq [dB] Min [dB] Max [dB] SEL [dB] 71,1 73,0 71,6 71,0 41,0 47,7 48,1 51,7 88,3 87,1 89,3 87,5 103,7 105,6 104,2 103,6 66,0 51,6 81,3 98,6 71,4 63,2 71,9 68,1 45,3 41,6 42,9 43,7 86,4 79,1 88,8 84,0 104,0 95,6 104,6 100,8 68,4 45,8 86,5 101,0 73,0 53,0 88,5 105,5 69,4 47,3 87,3 102,0 60,7 46,1 75,0 93,3 70,9 47,3 87,4 103,4 60,8 43,3 75,0 93,4 72,3 44,2 91,2 104,9 Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu, Delegatura w Kaliszu Do kategorii terenów szczególnie uciążliwych akustycznie zaliczono otoczenie Szkoły Podstawowej w Kokaninie. Stwierdzony poziom hałasu przy elewacji budynku szkoły - 69,4 dB przekraczał wartość poziomu progowego określonego dla tego typu terenu. Rejestrowane w trakcie pomiarów hałasu natężenie ruchu wykazało, że drogą w Kokaninie przejeżdżało około 540 pojazdów w ciągu godziny z 20% udziałem transportu ciężkiego. Według subiektywnej skali uciążliwości hałasu komunikacyjnego, hałas powyżej 70 dB stanowi bardzo dużą uciążliwość dla mieszkańców tych terenów. W związku z powyższym prowadzenie monitoringu hałasu na terenie powiatu jest pożądane. 2.2.8 Obciążenie środowiska odpadami Monitoring gospodarki odpadami ma na celu opracowanie bilansu odpadów wytworzonych, wykorzystanych, unieszkodliwionych oraz składowanych. Istotne jest uzyskanie powyższych informacji w stosunku do odpadów niebezpiecznych. Informacje dotyczące ilości odpadów, powstających w zakładach pochodzą z bazy SIGOP-W. Baza ta zawiera dane, zebrane za pomocą ankiet. Ankietę dotyczącą gospodarki odpadami za rok 2002 nadesłało tylko 5 jednostek): Cukrownia „ZBIERSK" S.A. w Zbiersku, „CEKO" Cieślak, Korach s.j. w Goliszewie, Wojewódzki Specjalistyczny Zespół ZOZ Chorób Płuc i Gruźlicy w Wolicy, 31 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Zakład Komunalny Gminy Żelazków, Zakłady Mięsne Witold Werbliński w Dębniałkach Kaliskich. Łącznie w tych jednostkach powstało 113 901 t odpadów, w tym 13 t niebezpiecznych. Do odzysku przekazano 105 179 t odpadów, unieszkodliwiono poza składowaniem 4 207 t, magazynowano na terenach zakładów 4 484 t. Na składowiska trafiło 26 t odpadów. Podane ilości dotyczą wszystkich odpadów poza komunalnymi. Zakładem, w którym powstało najwięcej odpadów jest Cukrownia „ZBIERSK" S.A. (109 656 t). Znacznie mniej powstało w Zakładach Mięsnych Witolda Werblińskiego (4 182 t). W pozostałych jednostkach były to ilości poniżej 30 ton w ciągu roku. W poniższej tabeli zestawiono obiekty składowania odpadów komunalnych w powiecie kaliskim. Tabela 13. Obiekty składowania odpadów komunalnych w powiecie kaliskim w roku 2002 Gmina Brzeziny Ceków Kolonia Opatówek Stawiszyn Szczytniki Żelazków Odpady Poj. przyjęte Miejscowość składowiska w 2002 r. [m3] [Mg] Pow. składowska/ kwater [ha] Data Zabezpieczenie uruchomienia podłoża Czempisz 123 18 500 0,27 1993 Kamień 45 304,2 680 000 4,9/2,5+0,67+1,145 1992 folia PEHD Cienia Długa Wieś Pośrednik Żelazków b.d. 534,74 92,15 180 27 000 18 000 8 911 16 500 (0,9) 2,25 1 1,45/0,172 0,55 tylko dno folia PEHD folia folia 1990 1994 1999 1996 brak Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu, Delegatura w Kaliszu Szczegółowe informacje dotyczące odpadów komunalnych, przemysłowych i niebezpiecznych oraz sposobów postępowania z nimi znajdują się w Planie Gospodarki Odpadami dla Powiatu Kaliskiego, który stanowi integralną część Programu Ochrony Środowiska – niniejszy dokument. 2.2.9 Program poprawy lesistości powiatu W powiecie kaliskim, posiadającym charakter typowo rolniczy, na pierwszy plan wysuwa się problematyka zachowania trwałości produkcyjnego potencjału gruntów uprawnych. Jest to podstawowy warunek efektywnego gospodarowania w rolnictwie. Można go spełnić m.in. przez zwiększanie lesistości, nasycenie terenu zadrzewieniami oraz poprawę bilansu hydrologicznego. W poniższej tabeli przedstawiono lesistość w poszczególnych gminach powiatu kaliskiego, ziemskiego. Tabela 14. Zalesienie gmin powiatu kaliskiego L.p. 1 2 3 4 5 6 7 8 Gmina Blizanów Brzeziny Ceków Kolonia Godziesze Wielkie Koźminek Lisków Mycielin Opatówek Powierzchnia Lesistość [ha] 15 782 12 705 8 819 10 507 8 843 7 583 11 081 10 432 [%] 24,9 42 26,8 14,7 8,6 6,7 37,3 7,3 32 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA 7 827 9 Stawiszyn 11 066 10 Szczytniki 11 357 11 Żelazków Źródło: Krajowy Program Zwiększania Lesistości - Aktualizacja 2003 r. 27,8 5 7,8 Najbardziej zalesioną gminą jest gmina Brzeziny (42 % powierzchni), natomiast najmniej zalesioną gminą jest gmina Szczytniki (5 % powierzchni). Zgodnie z Krajowym Programem Zwiększania Lesistości - Aktualizacja 2003 r. w powiecie kaliskim do 2020r. powinno być objętych zalesianiem 21 254 ha gruntów, w tym 447 ha (0,4 % powierzchni powiatu) stanowią grunty z sektora państwowego, a pozostała – część z sektora niepaństwowego (około 18 % ogólnej powierzchni powiatu). Niski wskaźnik lesistości na tym terenie, jest jednym z głównych powodów poważnego zagrożenia środowiska naturalnego i efektów rolniczego gospodarowania. Zważywszy na niewielkie areały lasu w powiecie szczególną troską należy objąć zadrzewienia, szczególnie długie ciągi zadrzewieniowe, one to bowiem decydują o tym jak skutecznie w rolniczym krajobrazie zmniejsza się prędkości wysuszających wiatrów, zwiększa zdolność retencyjna gleb, w rezultacie zmniejsza utrata wody z gleby. Niedobór wody, powtarzające się okresy suszy, powodują zmniejszanie efektów gospodarowania w rolnictwie na trenie powiatu. Wysoka żyzność gleb pozwala na uprawy takich roślin jak pszenica, buraki cukrowe, jęczmień, rzepak, warzywa. Nie wystarczy to jednak, do uzyskania opłacalnej produkcji, jeśli będą zachwiane warunki wodne. Należy zatem szczególną ochroną objąć zadrzewienia w rolniczym krajobrazie otwartym i zaostrzyć procedurę wydawania zezwoleń na wycinkę drzew w tych obszarach. Dotychczas uprawiane w Polsce grunty rolnicze V i VI klasy bonitacji są coraz częściej odłogowane. W nowych realiach ich zagospodarowanie rolnicze jest nieopłacalne. Spowodowało to gwałtowne zainteresowanie zalesianiem tych gruntów. Rolnicy, nie widząc sensu prowadzenia upraw rolnych na tych gruntach, coraz chętniej zwracają się o pomoc w ich zalesianiu. Daje to szansę, w pewnym stopniu, na odbudowę środowiska naturalnego. Na terenie powiatu kaliskiego, realizacja programu zalesień gruntów porolnych najniższych klas bonitacji, jest zadaniem szczególnie ważnym. Trzeba go postrzegać; po pierwsze z pozycji potrzeb środowiska naturalnego (aspekt ekologiczny), po drugie – z pozycji interesu właścicieli gruntów porolnych przeznaczonych do zalesienia. Głównym zadaniem Starostwa Powiatowego jest stymulowanie działań zalesieniowych, poprzez rozdział dostępnych dotacji, środków pomocowych oraz poprzez działania organizacyjne. Prace zalesieniowe prowadzone są w ramach Krajowego Programu Zwiększania Lesistości. 2.2.10 Korytarze ekologiczne Naturalne, nie posiadające statusu prawnego, korytarze ekologiczne obejmują doliny Swędrni oraz Prosny. 2.3. Dotychczasowa realizacja zadań w zakresie ochrony środowiska Głównym źródłem finansowania wydatków na ochronę środowiska w powiecie jest Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, budżet powiatu oraz inne podmioty udzielające 33 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA pomocy finansowej (w tym Wojewódzki i Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej). Ponadto w realizacji i finansowaniu zadań z zakresu ochrony środowiska na obszarze powiatu biorą udział gminy wchodzące w jego skład (budżety gmin oraz gminnych funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej) oraz działające na jego terenie podmioty gospodarcze (szczegółowa analiza zadań finansowanych przez gminy i podmioty gospodarcze przeprowadzona będzie na poziomie gminnych programów ochrony środowiska). Ze środków PFOŚiGW w latach 2000-2002 wydatkowano następujące kwoty w rozbiciu na poszczególne obszary ochrony środowiska: gospodarka odpadami – 130 940 PLN (głownie zakup pojemników do segregacji odpadów) ochrona powietrza – 25 000 PLN (głównie modernizacje kotłowni związane ze zmianą nośnika energii) gospodarka zielenią – 10 000 PLN edukacja ekologiczna – 57 605 PLN nadzwyczajne zagrożenia środowiska – 30 000 PLN (dofinansowanie zakupu specjalistycznego samochodu ratownictwa ekologicznego) Wielkość wydatków PFOŚiGW przedstawiono w poniższym zestawieniu (Tabela 15). Tabela 15 Wydatki PFOŚIGW w latach 2000-2002 Wyszczególnienie gospodarka odpadami ochrona powietrza gospodarka wodno-ściekowa gospodarka zielenią edukacja nadzwyczajne zagrożenia środowiska ochrona powierzchni ziemi ochrona przed hałasem inne dziedziny Razem 2000 51 079 10 955 6 746 68 780 Wydatki [PLN] 2001 44 861 24 343 7 685 76 890 2002 35 000 25 000 10 000 22 306 30 000 21 012 143 318 Pomimo tego, że wydatki PFOŚiGW w latach 2000-2002 wzrosły o 108,4%, to ogólny poziom wydatków w stosunku do bieżących problemów środowiskowych powiatu, jest wciąż niewystarczający. Analizując powyższe dane można stwierdzić, że środki będące w dyspozycji funduszu są kierowane na cele doraźne. Brak jest wyraźnych trendów wydatkowania środków w poszczególnych obszarach ochrony środowiska, co wynika z braku długofalowej strategii w zakresie ochrony środowiska będącej skutkiem ograniczonych środków finansowych Funduszu. W latach 2000-2002 ze środków budżetu powiatu oraz z pozyskanych dotacji finansowane były m.in. następujące zadania inwestycyjne: - Modernizacja kotłowni węglowej na gazową w Zespole Szkół Zawodowych w Liskowie – 48 554,14 zł oraz 48 000 zł dotacji WFOŚiGW w Poznaniu (razem 96 554,14 zł), - Adaptacja budynku internatu na szkołę – ocieplenie budynku i wymiana okien w ZSZ w Liskowie – 132 426,34 zł oraz 100 000 zł dotacji z Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu (razem 232 426,34 zł), 34 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - Modernizacja kotłowni węglowej na gazową w Zespole Szkół Rolniczych w Liskowie – 111 142,33 zł oraz 213 000 zł dotacji WFOŚiGW w Poznaniu (razem 324 142,33 zł). 2.4. Szanse i ograniczenia rozwoju powiatu wynikające ze stanu środowiska W świetle przeprowadzonej diagnozy stanu środowiska należy stwierdzić, że szanse rozwoju powiatu wynikają z następujących uwarunkowań: wysoka bonitacja gleb i ogólnie dobra jakość przestrzeni rolniczej, występowanie obiektów o dużej wartości przyrodniczej, bogate zasoby i na ogół dobra jakość wód podziemnych, zadowalająca i możliwa do poprawy jakość powietrza, znaczne możliwości wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej, zwłaszcza biomasy, a także produkcji biopaliw, posiadanie znacznych walorów przyrodniczo-krajobrazowych mogących stanowić podstawę rozwoju turystyki, możliwość promocji powiatu jako jednego z najczystszych w województwie. Barierami rozwoju powiatu mogą stać się natomiast: bardzo zły bilans wód powierzchniowych, w którym brak symptomów poprawy, wynikający z wieloletnich zaniedbań w zakresie budowy i utrzymania systemów melioracyjnych i retencyjnych, utrzymujące się znaczne zanieczyszczenie wód powierzchniowych niemożliwe do usunięcia bez rozwiązania problemów gospodarki ściekowej, zachodzące procesy stepowienia, niewystarczająca lesistość, narastający problem hałasu komunikacyjnego, nie rozwiązany problem zagospodarowania odpadów. Stan środowiska w powiecie Kaliskim jest ogólnie korzystny i stanowi przesłankę do pomyślnego jego rozwoju. 35 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA 3. ANALIZA MOŻLIWOŚCI ZEWNĘTRZNEGO POWIATU FINANSOWANIA W ZAKRESIE ZADAŃ W WEWNĘTRZNEGO DZIEDZINIE I OCHRONY ŚRODOWISKA 3.1. SPRAWOZDANIE EKONOMICZNE Z BUDŻETU POWIATU ZA LATA 2001-2003 W poniższej tabeli przedstawiono wykonania budżetu kaliskiego na lata 2001-2002 oraz plan budżetu na rok 2003, ze wskazaniem głównych źródeł dochodów, w podziale na: dochody własne, które stanowią średnio 15,0% dochodów, udział w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa, który kształtuje się na poziomie średnim w wysokości 2,2% dochodów, subwencje, które kształtują się na poziomie 62,0% dochodów, dotacje, które kształtują się na poziomie 20,8% dochodów. Po stronie wydatków wyróżnić należy dwie kategorie: wydatki bieżące, które stanowią średnio 85,4% ogółu wydatków, wydatki majątkowe (w nich zaś 100,0% stanowią wydatki inwestycyjne), które stanowią ok.14,6% ogółu wydatków. Tabela 16. Syntetyczne zestawienie źródeł dochodów i wydatków budżetowych powiatu kaliskiego w latach 2000 - 2003 [zł] Wyszczególnienie DOCHODY Własne Udział w podatkach stanowiących dochód państwa Subwencje Dotacje PRZYCHODY w tym kredyt/pożyczka w tym wolne środki w tym inne rozliczenia krajowe WYDATKI Wydatki bieżące w tym na obsługę długu Wydatki majątkowe w tym inwestycyjne Rozchody (spłata kredytów i pożyczek) WYNIK Wykonanie 2001 17 959 480 2 682 149 Wykonanie 2002 16 650 618 2 362 767 Plan 2003 17 043 065 2 716 165 349 959 342 629 417 325 10 794 647 4 132 725 3 278 870 3 000 000 278 870 0 19 960 176 15 230 430 99 167 4 729 746 4 729 746 10 047 069 3 898 153 3 290 249 2 460 000 399 015 431 234 18 314 146 16 046 930 269 126 2 267 216 2 267 216 11 169 171 2 740 404 0 0 0 0 15 951 065 14 740 459 430 214 1 210 606 1 210 606 917 484 360 690 600 000 1 026 721 1 092 000 0 Źródło: Opracowanie własne Dynamika zmian przedstawia się następująco (Tabela 16). 36 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Tabela 17. Dynamika zmian głównych pozycji budżetowych powiatu kaliskiego w latach 2000 2003 [zł] Wyszczególnienie DOCHODY Własne Udział w podatkach stanowiących dochód państwa Subwencje Dotacje WYDATKI Wydatki bieżące Wydatki majątkowe 2002/2001 92,71% 88,09% 97,91% 93,07% 94,32% 91,75% 105,36% 47,94% 2003/2002 102,36% 114,96% 121,80% 111,17% 70,30% 87,10% 91,86% 53,40% Źródło: Opracowanie własne Z przedstawionych powyżej danych wynika, że dochody powiatu spadły o prawie 8% w roku 2002. Spadek ten został odnotowany głównie z dochodach własnych Powiatu oraz – w mniejszym stopniu – w subwencjach i dotacjach z Budżetu Państwa oraz w dochodach z podatków od osób fizycznych i prawnych. W roku 2003 zaplanowano wzrost dochodów o 2,4% w stosunku do wykonania budżetu z roku 2002. Największy przewidywany wzrost odnotowuje się w dochodach z podatków, dochodach własnych i subwencjach. Prognozuje się natomiast prawie 30% spadek dotacji budżetowych. Analizując wydatki należy stwierdzić, że utrzymuje się tu malejąca tendencja (za wyjątkiem roku 2002, w którym wzrosły wydatki bieżące), przy czym wydatki majątkowe maleją szybciej niż bieżące. Taka struktura dochodów przy wzrastającym zakresie obowiązków powiatu szczególnie w zakresie ochrony środowiska, wymusza konieczność poszukiwania zewnętrznych źródeł finansowania zadań głównie ze środków unijnych. 3.2. ANALIZA WSKAŹNIKOWA ZDOLNOŚCI KREDYTOWEJ JEDNOSTKI ADMINISTRACYJNEJ Wskaźniki charakteryzujące zdolność kredytową powiatu przedstawiają się tak jak to pokazuje poniższa tabela (Tabela 17). Wskaźnik dochodowości jest miernikiem zamożności. Im wyższy poziom tego wskaźnika tym powiat z większą łatwością wykonuje zadania publiczne na rzecz swoich mieszkańców. Wskaźnik inwestycyjny określa udział inwestycji w wydatkach i jest związany z poziomem zamożności powiatu. Wskaźnik zadłużenia 1 określa na ile powiat będzie mógł prowadzić obsługę bieżących zobowiązań na poziomie dochodów wykonanych w roku ubiegłym. Wskaźnik zadłużenia 2 określa, czy zadłużenie powiatu nie przekroczy 15% wysokości dochodów. Wskaźnik możliwości zadłużenia określa relację długu powiatu w stosunku do dochodów w roku bieżącym (max 60% dochodów). Wskaźnik struktury 1 określa poziom środków własnych powiatu. Dopełnienie do stu określa udział uzyskanych środków obcych w środkach finansowych. Wskaźnik struktury 2 określa poziom wydatków poniesionych na realizację zadań własnych. Dopełnienie do stu tego wskaźnika określa udział spłat pozyskanych środków obcych w środkach finansowych. Poziom wydatków finansowych określa stopień obciążenia powiatu z tytułu obsługi zadłużenia. 37 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Tabela 18. Wskaźniki finansowe dla oceny zdolności kredytowej powiatu Lp. Wskaźniki Opis wskaźnika Wykonanie 2001 Wykonanie 2002 Plan 2003 1 Wskaźnik dochodowości dochody powiatu na jednego mieszkańca 222,5 206,3 211,2 Poziom wydatków 2 inwestycyjnych w wydatkach wydatki inwestycyjne / wydatki 23,7% 12,4% 7,6% 3 Wskaźnik zadłużenia 1 obsługa zobowiązań w roku bieżącym / dochody budżetu ogółem zrealizowane w roku poprzednim brak danych 4,8% 9,1% 3a Wskaźnik zadłużenia 2 (rata kredytów i pożyczek + odsetki)/dochody budżetu w roku bieżącym < 15% 5,7% 5,2% 8,9% kwota zadłużenia/dochody budżetu w roku bieżącym <60% 16,6% 29,1% 22,0% 5 Struktura 1 dochody zrealizowane w roku bieżącym / dochody + przychody budżetu zrealizowane w roku bieżącym 84,6% 83,5% 100,0% 6 Struktura 2 wydatki zrealizowane w roku bieżącym / wydatki + rozchody zrealizowane w roku bieżącym 95,6% 96,8% 93,6% wydatki finansowe w roku bieżącym / wydatki roku bieżącego 5,1% 4,7% 9,5% 4 7 Wskaźnik możliwości zadłużenia powiatu Poziom wydatków finansowych 38 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Z analizy powyższych wskaźników wynika, że: - wskaźnik dochodowości kształtuje się w dolnych granicach wśród innych powiatów, - wydatki inwestycyjne są na stosunkowo wysokim poziomie i w analizowanym okresie wynosiły średnio 14,6%, - wskaźnik zadłużenia 2 i wskaźnik możliwości zadłużania w żadnym z analizowanych lat nie przekracza wartości granicznej, - wskaźnik struktury 1 mówi, że powiat w niewielkim stopniu posiłkuje się długiem, - wskaźnik struktury 2 oraz wskaźnik poziomu wydatków finansowych mówi, że spłata zadłużenia oraz obsługa długu stanowią stosunkowo niewielką część wydatków z budżetu. 3.3. OCENA WYDATKÓW NA OCHRONĘ ŚRODOWISKA Głównym źródłem finansowania wydatków na ochronę środowiska w powiecie jest Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (PFOŚiGW) i budżet powiatu oraz inne podmioty udzielające pomocy finansowej (w tym Wojewódzki i Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej). Zestawienie dochodów, jak i wydatków zrealizowanych przez PFOŚiGW w latach 2000-2002 przedstawia poniższa tabela (Tabela 19). Tabela 19. Wykonania budżetu PFOŚiGW w latach 2000-2002 Wyszczególnienie DOCHODY Stan funduszu na początek okresu Przychody PFOŚiGW Odsetki na rachunku bankowym WYDATKI gospodarka odpadami ochrona powietrza gospodarka wodno-ściekowa gospodarka zielenią edukacja nadzwyczajne zagrożenia środowiska ochrona powierzchni ziemi ochrona przed hałasem inne dziedziny Stan funduszu na koniec okresu Wykonanie 2000 Wykonanie 2001 Wykonanie 2002 119 899 61 055 56 146 2 698 68 780 51 079 163 107 51 119 110 732 1 256 76 890 44 861 212 109 86 217 125 681 211 143 318 35 000 25 000 10 955 24 343 10 000 22 306 30 000 6 746 51 119 7 685 86 217 21 012 68 791 Analizując wykonania PFOŚiGW (wg kryterium przedmiotowego) w latach 2000-2002 należy stwierdzić, że dominowały wydatki na gospodarkę odpadami (ok. 45,3% wydatków w tym okresie) – głównie finansowano zakup pojemników do segregacji odpadów, edukację ekologiczną (prawie 20% łącznych wydatków z lat 2000-2002), nadzwyczajne zagrożenia środowiska (10,4% funduszy na dofinansowanie zakupu specjalistycznego samochodu ratownictwa ekologicznego) oraz ochronę powietrza (8,7% wydatków poniesionych na modernizacje lokalnych systemów grzewczych). Na rok 2003 zaplanowano łączne wydatki z PFOŚiGW na kwotę 223 580 zł. Z kolei ze środków budżetu powiatu oraz pozyskanych dotacji zaplanowano sfinansowanie modernizacji kotłowni węglowej na gazową i docieplenie budynku Domu Dziecka i Domu Pomocy Społecznej w Liskowie oraz wymiana stolarki okiennej. Całkowite nakłady na tą inwestycję wyniosą 507 500 zł, z czego 39 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA 62 500 zł zostanie poniesionych z budżetu powiatowego, 50 000 zł z PFOŚiGW w Kaliszu, 150 000 zł z WFOŚiGW w Poznaniu i 245 000 zł z NFOŚiGW w Warszawie. Ponadto w realizacji i finansowaniu zadań z zakresu ochrony środowiska na obszarze powiatu biorą udział gminy wchodzące w jego skład (budżety gmin oraz gminnych funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej) a także działające na jego terenie podmioty gospodarcze. Szczegółowa analiza wydatków na ochronę środowiska finansowanych przez gminy i podmioty gospodarcze jest przedmiotem gminnych programów ochrony środowiska. 3.4. PROGNOZA DOCHODÓW I WYDATKÓW NA LATA 2004-2007 W celu dokonania wieloletnich projekcji dochodów i wydatków budżetowych uwzględniających trendy i kierunki rozwoju ekonomicznego powiatu został opracowany zestaw założeń. Podstawą do opracowania jest projekt budżetu na rok 2003, który został przygotowany w oparciu o najbardziej aktualne wytyczne Ministerstwa Finansów, ale w sposób syntetyczny. 3.4.1 Dochody budżetowe 2004-2007 - Jako podstawę planowania przyjęto dochody z projektu budżetu na rok 2003, - Zaplanowano wzrost poszczególnych źródeł dochodów o wskaźnik inflacji, - Prognozowana wysokość inflacji Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 Wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych (inflacja) 3,2% 3,1% 2,9% 2,5% Źródło: Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową i szacunki własne 3.4.2 Wydatki budżetowe - Jako podstawę planowania przyjęto wydatki budżetowe na rok 2003, - Zaplanowano wzrost poszczególnych grup wydatków bieżących o wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych (inflacja), - Zaplanowano wzrost wydatków majątkowych o wskaźnik wzrostu cen produkcji przemysłowej, - Prognoza wskaźników: Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 Wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych (inflacja) 3,2% 3,1% 2,9% 2,5% Wskaźnik wzrostu cen produkcji przemysłowej 2,0% 1,5% 2,0% 2,0% Źródło: Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową i szacunki własne Z przedstawionego w Załączniku 2 harmonogramu wydatków (zadań) na ochronę środowiska w latach 2004-2007 wynikają następujące nakłady: Wyszczególnienie Wydatki na ochronę środowiska wydatki bieżące wydatki majątkowe W tym z budżetu powiatu 2004 1 761 000 211 000 1 550 000 308 000 2005 1 371 000 81 000 1 290 000 240 500 2006 1 113 000 153 000 960 000 136 500 2007 1 033 000 33 000 1 000 000 106 500 Z powyższego zestawienia wynika, iż wydatki majątkowe na ochronę środowiska kształtują się przeciętnie w wysokości 90,9% ogółu wydatków przeznaczanych na ten cel. Mogą być one pokrywane 40 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ze źródeł zewnętrznych, głównie preferencyjnych pożyczek i dotacji z WFOŚiGW, funduszy strukturalnych UE oraz funduszy celowych Budżetu Państwa. Prognozę struktury finansowania zadań ujętych w niniejszym Programie w latach 2004-2007 przedstawia poniższe zestawienie (Tabela 20). Założono w nim, że wydatki inwestycyjne będą dofinansowywane ze środków unijnych na średnim poziomie 50% co odpowiada realnemu poziomowi dofinansowania zadań z tych funduszy (uwzględniając podatek VAT, koszty niekwalifikowane), natomiast dofinansowanie zadań z WFOŚiGW oraz NFOŚiGW przyjęto na przeciętnym poziomie dofinansowywania realizowanego przez te fundusze wynoszącym 40%. Tabela 20 Harmonogram wydatków na ochronę środowiska wraz ze źródłami finansowania Źródło finansowania Budżet powiatu Środki unijne PFOŚiGW WFOŚiGW, NFOŚiGW Fundusze celowe Razem 2004 2005 2006 2007 308 000 875 000 120 000 428 000 30 000 1 761 000 240 500 620 000 125 000 365 500 20 000 1 371 000 136 500 480 000 130 000 266 500 100 000 1 113 000 106 500 450 000 135 000 241 500 100 000 1 033 000 Razem 2004-2007 791 500 2 425 000 510 000 1 301 500 250 000 5 278 000 Źródło: Opracowanie własne Z przedstawionych powyżej danych wynika, iż zadania związane z ochroną środowiska będą w głównym stopniu współfinansowane z środków funduszach unijnych oraz WFOŚiGW i NFOŚiGW. Środki funduszy ochrony środowiska będą zabezpieczały w części wkład własny wymagany przy występowaniu o środki UE. Prognozę budżetu powiatu uwzględniającą wydatki na ochronę środowiska przedstawia poniższa tabela (Tabela 21). Tabela 21. Prognoza budżetu powiatu kaliskiego na lata 2004-2007 Wyszczególnienie 2004 DOCHODY Własne Udział w podatkach stanowiących dochód państwa Subwencje Dotacje PRZYCHODY 2005 2006 2007 17 588 443 18 133 685 18 659 562 19 126 051 2 803 082 2 889 978 2 973 787 3 048 132 430 679 444 030 456 907 468 330 11 526 584 11 883 909 12 228 542 12 534 255 2 828 097 2 915 768 3 000 325 3 075 333 0 0 0 0 WYDATKI 16 496 443 17 041 685 17 567 562 18 634 051 Wydatki bieżące 15 212 154 1 284 289 15 683 730 1 357 954 16 138 559 1 429 003 17 049 579 1 584 472 1 092 000 1 092 000 1 092 000 492 000 0 0 0 0 Wydatki majątkowe ROZCHODY WYNIK Źródło: Opracowanie własne Z przedstawionych wyżej szacunków wynika, iż zadania zawarte w Programie i przewidziane do finansowania z budżetu powiatu (Załącznik 2) nie przekraczają jego możliwości finansowych. 41 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA 4. CELE ŚRODOWISKOWE POWIATU I ICH ZGODNOŚĆ Z POLITYKĄ EKOLOGICZNĄ PAŃSTWA ORAZ WOJEWÓDZTWA Całokształt celów i priorytetów ekologicznych wynika z licznych zapisów „II Polityki ekologicznej państwa” i stanowiącej jej kontynuację „Polityki ekologicznej państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010”. W „II Polityce (...)” określono zakres dobrych praktyk gospodarowania i systemów zarządzania środowiskowego (rozdział 1, pkt 32) oraz liczne zagadnienia szczegółowe (rozdziały 2 i 3). Przyczyniają się one także do realizacji priorytetowych kierunków rozwoju województwa wielkopolskiego sprecyzowanych w „Strategii rozwoju województwa wielkopolskiego”. Realizacja przyjętych przez powiat celów i priorytetów jest spójny z przyjętymi programami i zadaniami określonymi w „Strategii rozwoju powiatu kaliskiego na lata 2000-2003” w zakresie: celu strategicznego nr 6 – Poprawa stanu środowiska przyrodniczego oraz promocja walorów powiatu. Opracowanie przez gminy Studium uwarunkowań i kierunków przestrzennego. zagospodarowania Działania na rzecz budowy zbiornika wodnego „Wielowieś Klasztorna” na rzece Prośnie, na terenie gmin: Brzeziny i Godziesze Wielkie. Wspieranie działań z zakresu zagospodarowania terenu zbiornika wodnego na rzece Swędrni w miejscowości Murowaniec gm. Koźminek Dalszy rozwoju ośrodka wypoczynkowego w Brzezinach. Zagospodarowanie terenów ośrodka sportowo-rekreacyjnego w Szałe. Współpraca z organami administracji rządowej oraz instytucjami turystycznymi. Zagospodarowanie terenów dla celów rekreacyjno-wypoczynkowych oraz sportowych. Podniesienie poziomu atrakcyjności turystycznej Powiatu Kaliskiego Promocja w kierunku stworzenie korzystnego wizerunku powiatu. Wydanie informatora turystycznego Powiatu Kaliskiego. celu strategicznego nr 3 – Modernizacja i rozwój infrastruktury technicznej jako skuteczny sposób rozwoju przedsiębiorczości oraz podniesienie standardu życia mieszkańców. Wspieranie inwestycji w gminach mających na celu: - uporządkowanie gospodarki odpadami komunalnymi, poprzez budowę zakładu utylizacji odpadów stałych oraz spalarnię odpadów niebezpiecznych, w tym medycznych, w miejscowości Prażuchy Nowe (gm. Ceków Kolonia), która to spalarnia mogłaby obsługiwać sąsiednie powiaty - poprawę gospodarki ściekowej, poprzez budowę w gminach oczyszczalni ścieków oraz instalacji ściekowej - poprawę stanu czystości powietrza, - rozwój telekomunikacji, sieci elektrycznej, gazowej i wodociągowej. 42 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Rozwój systemów informatycznych w celu ułatwianie dostępności do powiatu z zewnątrz. Wspieranie działań dotyczących modernizacji drogi krajowej nr 25, która będzie stanowiła połączenie powiatu z siecią planowanych autostrad i dróg ekspresowych. W oparciu o wytyczne Ministerstwa Środowiska (lipiec, 2002), przeprowadzone spotkania warsztatowe zarówno na szczeblu powiatowym jak i gminnym, wyniki konsultacji z Władzami Powiatu oraz gminami wchodzącymi w skład powiatu kaliskiego, opracowano zestawienie celów i priorytetów powiatowego Programu ochrony środowiska. Przedstawione w niniejszym zestawieniu cele obejmują 10 grup zagadnień a mianowicie: 1. Utrzymanie dobrej jakości powietrza 2. Poprawa bilansu hydrologicznego 3. Poprawa jakości wód powierzchniowych 4. Minimalizacja zagrożeń dla jakości wód podziemnych 5. Zachowanie naturalnej rzeźby terenu i likwidacja powstałych szkód 6. Racjonalne wykorzystanie zasobów glebowych i surowców mineralnych 7. Zachowanie i wzrost różnorodności biologicznej 8. Zachowanie dobrego klimatu akustycznego i utrzymanie poziomów pół elektromagnetycznych poniżej poziomów dopuszczalnych 9. Bezpieczeństwo ekologiczne (powodzie, pożary, zagrożenia chemiczne) 10. Edukacja ekologiczna i promocja walorów przyrodniczych powiatu Każdy z wyżej wymienionych celów zawiera priorytety i zadania szczegółowe, które zostały zestawione z podziałem na zadania długoterminowe, tj. na lata 2008 – 2011 (po 2007) i krótkoterminowe 2004 – 2007 (do 2007) zawarte w tabeli zbiorczej (Tabela 22). Tabela 22. Zestawienie celów i priorytetów ekologicznych powiatu kaliskiego Wyszczególnienie Priorytet do 2007 po 2007 CEL I: POPRAWA JAKOŚCI POWIETRZA Priorytet I.1 Priorytet I.2 Priorytet I.3 Priorytet I.4 Priorytet I.5 Priorytet I.6 Priorytet I.7 Priorytet I.8 Priorytet I.9 Zmniejszenie niskiej emisji zanieczyszczeń z indywidualnych palenisk domowych i lokalnych kotłowni Wspieranie wykorzystania nośników energii przyjaznych środowisku Termomodernizacja obiektów Starostwa i jednostek organizacyjnych Powiatu Budowa systemu monitoringu powietrza (zwłaszcza pył zawieszony i ozon) Rozbudowa sieci gazociągowej Rozwój infrastruktury drogowej Poprawa stanu technicznego dróg powiatowych Rozwój sieci tras rowerowych, w tym o zasięgu ponadgminnym Optymalizacja systemu transportu publicznego X X X X X X X X X X X X X X X X X Realizacja budowy zbiorników retencyjnych ujętych w Wojewódzkim Programie Ochrony Środowiska i innych X opracowaniach X CEL II: POPRAWA BILANSU HYDROLOGICZNEGO Priorytet II.1 43 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Priorytet Priorytet II.2 Priorytet II.3 Priorytet II.4 Priorytet II.5 Wyszczególnienie Upowszechnianie działań mających na celu racjonalizację zużycia wody Kompleksowe rozpoznanie możliwości budowy zlewniowych systemów małej retencji w skali powiatu kaliskiego i powiatów ościennych Działania sprzyjające zwiększeniu retencyjności lokalnych zlewni (Prosny i jej dopływów zwłaszcza Swędrni) w tym budowa lub odbudowa małych zbiorników retencyjnych Przywrócenie prawidłowego funkcjonowania systemów melioracji (w tym melioracje nawadniające na obszarach o deficycie wodnym) do 2007 po 2007 X X X X X X X X X X X X X X X X CEL III. POPRAWA JAKOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH Priorytet III.1. Priorytet III.2. Priorytet III.3. Priorytet III.4. Uporządkowanie gospodarki ściekowej w ramach gmin i związków międzygminnych Ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do wód powierzchniowych (zwłaszcza z terenów rolniczych) ze źródeł obszarowych Ograniczenie zagrożeń związanych z liniowymi źródłami zanieczyszczeń (główne drogi) Rozbudowa infrastruktury związanej z ochroną środowiska na terenach dolin rzecznych poddanych znacznej presji turystycznej (np. przy zbiornikach wodnych) CEL IV. MINIMALIZACJA ZAGROŻEŃ DLA JAKOŚCI WÓD PODZIEMNYCH Priorytet IV.1. Priorytet IV.2. Priorytet IV.3. CEL V. Ochrona i racjonalne gospodarowanie zasobami wód X podziemnych Zintensyfikowanie kontroli stanu technicznego szamb X oraz ich likwidacja na terenach skanalizowanych Wyeliminowanie zagrożeń związanych z gospodarką odpadami (w tym rekultywacja terenów po X likwidowanych wysypiskach) X X X ZACHOWANIE NATURALNEJ RZEŹBY TERENU, STRUKTURY GEOLOGICZNEJ I LIKWIDACJA POWSTAŁYCH SZKÓD Priorytet V.1. Priorytet V.2. Priorytet V.3. Priorytet V.4. Rekultywacja terenów zdegradowanych, w tym po eksploatacji surowców mineralnych Rekultywacja terenów po „dzikich” wysypiskach odpadów Działania przeciwerozyjne (erozja wietrzna), zwłaszcza na terenach rolniczych Przywracanie zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i krajobrazowych X X X X X X X X CEL VI. RACJONALNE WYKORZYSTANIE ZASOBÓW GLEBOWYCH I SUROWCÓW MINERALNYCH Priorytet VI.1. Priorytet VI.2. Priorytet VI.3. Priorytet VI.4. Priorytet VI.5. Priorytet VI.6. Wspieranie zalesiania najsłabszych gruntów (np. Koźminek, Opatówek, Godziesze Wielkie, Brzeziny, Mycielin) Budowa deszczowni na terenach o intensywnej produkcji roślinnej Wapnowanie gleb na terenach rolniczych Wspieranie rolnictwa ekologicznego oraz rolnictwa integrowanego Preferowanie użytkowania łąkowego, ochrona, restytucja i właściwe kształtowanie pasów roślinności wzdłuż brzegów cieków wodnych) Kojarzenie rekultywacji terenów po eksploatacji surowców mineralnych z małą retencją X X X X X X X X X X X X 44 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Wyszczególnienie Priorytet CEL VII. do 2007 po 2007 ZACHOWANIE I PODWYŻSZENIE WALORÓW KRAJOBRAZOWYCH ORAZ RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ Priorytet VII.1. Priorytet VII.2. Priorytet VII.3. Priorytet VII.4. Priorytet VII.5. Priorytet VII.6. Priorytet VII.7. Priorytet VII.8. Priorytet VII.9. Wspieranie działań łączących zadania ochrony i rekonstrukcji zieleni urządzonej z ochroną i rekonstrukcją obiektów zabytkowych (np. założenia parkowo-pałacowe) Dostosowanie drzewostanów leśnych do warunków siedliskowych (w tym przebudowa monokultur sosnowych) Poprawa granicy rolno-leśnej (scalanie obszarów leśnych) Ochrona zasobów leśnych powiatu Działania minimalizujące i kompensujące naruszenie różnorodności biologicznej w związku z budową zbiornika Murowaniec Renaturyzacja ekosystemów wodno-błotnych, w szczególności dolin małych cieków Uzupełnienie waloryzacji przyrodniczej powiatu Pogodzenie funkcji rekreacyjnej z funkcją ochronną (OchK Dolina rzeki Prosny i OchK Dolina rzeki Swędrni) Stworzenie spójnej koncepcji zagospodarowania przestrzennego powiatu X X X X X X X X X X X X X X X CEL VIII. POPRAWA KLIMATU AKUSTYCZNEGO I UTRZYMANIE POZIOMÓW PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH PONIŻEJ POZIOMÓW DOPUSZCZALNYCH Priorytet VIII.1. Priorytet VIII.2. Priorytet VIII.3. Priorytet VIII.4. Rozpoznanie stref zagrożenia hałasem komunikacyjnym Wprowadzenie technicznych (nawierzchnie dróg, ekrany akustyczne, pasy zieleni) i organizacyjnych (płynność ruchu) rozwiązań minimalizujących emisję hałasu Dążenie do wyprowadzenia ruchu pojazdów ciężkich z terenów zabudowy Ewidencja źródeł promieniowania niejonizującego i określenie poziomów zagrożeń X X X X X X X X CEL IX. BEZPIECZEŃSTWO EKOLOGICZNE (POWODZIE, POŻARY, ZAGROŻENIA CHEMICZNE) Priorytet IX.1. Priorytet IX.2. Priorytet IX.3. Priorytet IX.4. Edukacja społeczeństwa na rzecz kreowania zachowań w sytuacji wystąpienia nadzwyczajnych zagrożeń środowiska Zmniejszenie zagrożenia pożarowego, powodziowego oraz chemicznego Stworzenie i rozpropagowanie publicznego systemu informowania i wczesnego ostrzegania o NZŚ (z wykorzystaniem internetu) Niedopuszczanie do zabudowy terenów zalewowych X X X X X CEL X. EDUKACJA EKOLOGICZNA I PROMOCJA WALORÓW PRZYRODNICZYCH POWIATU Priorytet X.1. Priorytet X.2. Priorytet X.3. Priorytet X.4. Priorytet X.5. Rozwój różnorodnych form edukacji szkolnej i pozaszkolnej Dostosowanie treści programów szkolnych (edukacja ekologiczna, edukacja regionalna, wiedza o społeczeństwie) do uwarunkowań przyrodniczych i społecznych powiatu Edukacja na rzecz minimalizowania ilości wytwarzanych odpadów Wspieranie projektowania i wytyczania ścieżek dydaktycznych wraz z opisem przyrody Promocja walorów krajobrazowych powiatu X X X X X X X X 45 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Powyższe cele i priorytety Programu Ochrony Środowiska są zgodne z celami i priorytetami zawartymi w następujących dokumentach: „Polityka Ekologiczna państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektyw na 20072010” Rada Ministrów, Warszawa, grudzień, 2002 „Program wykonawczy do II Polityki ekologicznej państwa na lata 2002-2010” Rada Ministrów Warszawa, listopad, 2002 Narodowa strategia ochrony środowiska na lata 2000-2006; Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2000 Strategia rozwoju energetyki odnawialnej; Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2000 Polityka leśna państwa (wraz z dokumentami uzupełniającymi, takimi jak Krajowy program zwiększenia lesistości, Strategia ochrony leśnej różnorodności biologicznej i in.); Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 1999 Narodowa strategia edukacji ekologicznej; Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 1998 Długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju – Polska 2025; rządowe Centrum Studiów Strategicznych, Warszawa, 2000 Narodowa strategia rozwoju regionalnego; Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 2000 Założenia polityki energetycznej Polski do 2020 roku; Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 2000 Polityka transportowa państwa na lata 2001-2015 dla zrównoważonego rozwoju kraju; Ministerstwo Infrastruktury, Warszawa, 2001 Średniookresowa strategia rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Warszawa, 1999 Strategia rozwoju turystyki w latach 2001-2006 ; Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 2001 Narodowy program przygotowania do członkostwa w Unii Europejskiej; Komitet Integracji Europejskiej, Warszawa, 1998 (ze zmianami) 5. ZADANIA SZCZEGÓŁOWE W RAMACH PRZEDSIĘWZIĘĆ PRIORYTETOWYCH, W PODZIALE NA ZADANIA WŁASNE I KOORDYNOWANE W myśl sformułowanych przez Ministerstwo Środowiska „Wytycznych sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym” (2002r.) przyjęte zadania podzielono na: zadania własne powiatu (W) (pod zadaniami własnymi należy rozumieć te przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji powiatu); zadania koordynowane (K) (pod zadaniami koordynowanymi należy rozumieć pozostałe zadania związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla wojewódzkiego i centralnego, bądź instytucji działających na terenie powiatu, ale podległych bezpośrednio organom wojewódzkim, bądź centralnym). Autorzy opracowania ponadto wprowadzili tzw. zadania wspierane (Ws) (pod zadaniem wspieranym należy rozumieć takie zadanie, którego realizacja leży poza obowiązkami starostwa. Władze powiatu przewidują wsparcie podmiotu realizującego zadanie, przy czym forma wsparcia może być organizacyjna i/lub finansowa). 46 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Zadania wspierane mieszczą się w kategorii zadań koordynowanych wyróżnionych w wytycznych rządowych. W tabeli (Tabela 23) przedstawiono zbiorcze zestawienie zadań w zakresie ochrony środowiska z wyszczególnieniem przewidywanych środków finansowych na ich realizację oraz źródeł finansowania w latach 2004 – 2011 Proces zarządzania środowiskiem spoczywa na władzach lokalnych. Mając na uwadze spójność koordynacji działań pomiędzy poszczególnymi szczeblami władz samorządowych i rządowych a także współpracę z pozostałymi partnerami, zarządzanie środowiskiem powiatu kaliskiego przy pomocy Programu Ochrony Środowiska wymagać będzie ustalenia roli i zakresu działania poszczególnych podmiotów zaangażowanych w jego realizację, struktury organizacji Programu oraz systemu monitoringu. Partnerzy – podmioty realizujące Program nie stanowią grupy jednorodnej. Należą do nich m.in. struktury administracyjne władz samorządowych obszaru. Do nich należy bezpośrednie zarządzanie Programem. Władze Powiatu pełnią w odniesieniu do Programu kilka funkcji. Jedną z ważniejszych jest funkcja regulacyjna, na którą składają się akty prawa lokalnego – uchwały oraz decyzje administracyjne związane odpowiednio z określonymi obszarami zagadnień środowiskowych. Władze pełnią również funkcje wykonawcze (zadania wynikające z ustaw) i kontrolne. Pożądane jest, aby władze powiatu pełniły również funkcje wspierające dla podmiotów zaangażowanych w rozwój gmin oraz funkcje kreujące działania ukierunkowane na poprawę środowiska. Inną grupa są partnerzy wykonujący zadania Programu, a jeszcze inną społeczność lokalna będąca zarazem beneficjentem jego rezultatów. Do podstawowych instrumentów prawnych odnoszących się do zagadnień ochrony środowiska należą: standardy i normy środowiskowe, pozwolenia i odpowiedzialność administracyjna, karna i cywilna. Głównymi instrumentami finansowymi są opłaty ekologiczne, kary, fundusze celowe, ulgi podatkowe. Wśród instrumentów o charakterze społecznym wyróżniamy dostęp do informacji, komunikacje społeczną, edukację i promocję ekologiczną. 47 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Tabela 23. Zbiorcze zestawienie zadań w zakresie ochrony środowiska z wyszczególnieniem przewidywanych środków finansowych na ich realizację oraz źródeł finansowania w latach 2004 – 2011 Cel Priorytet L.p. Zadania I Szacunkowa wielkość nakładów niezbędnych do realizacji przedsięwzięcia Źródła finansowania Partnerzy Poprawa jakości powietrza I.1 Zmniejszenie niskiej emisji zanieczyszczeń z indywidualnych palenisk domowych i lokalnych kotłowni I.1.1 I.1.2 I.1.3 I.1.4 I.2 Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń z b.d. produkcji/przetwórstwa płodów Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń z indywidualnych systemów grzewczych i b.d. lokalnych kotłowni (poprzez zmianę nośników energii) Wspieranie przedsięwzięć mających na celu b.d. wykorzystanie oleju i gazu do celów grzewczych Wspieranie przedsięwzięć termomodernizacyjnych b.d. środki własne przedsiębiorstw, WFOŚiGW, banki WIOŚ, przedsiębiorcy środki własne WIOŚ, NFOŚiGW, dysponentów instalacji, WFOŚiGW WFOŚiGW, banki środki własne dysponentów instalacji, WFOŚiGW, banki środki własne właścicieli obiektów, WFOŚiGW, banki WIOŚ, NFOŚiGW, WFOŚiGW WIOŚ, NFOŚiGW, WFOŚiGW Wspieranie wykorzystania nośników energii przyjaznych środowisku I.2.1 Rozpoznanie możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii w powiecie b.d. I.2.2 Wspieranie przedsięwzięć wykorzystujących odnawialne źródła energii b.d. I.2.3 Budowa lokalnych kotłowni na biomasę i innych systemów wykorzystujących odnawialne źródła b.d. WFOŚiGW, budżety gmin, dofinansowanie z budżetu powiatu w miarę posiadanych środków Budżety Gmin, dofinansowanie ze środków powiatowych w miarę możliwości budżetowych środki własne inwestorów, Gminy, organizacje pozarządowe, przedsiębiorcy, NFOŚiGW, WFOŚiGW, Stowarzyszenie Jednostek Samorządu Terytorialnego Ziemi Kaliskiej (SJST ZK) Gminy Powiatu., SJST ZK Gminy Powiatu, zainteresowane 48 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Cel Priorytet L.p. Zadania Szacunkowa wielkość nakładów niezbędnych do realizacji przedsięwzięcia NFOŚiGW, WFOŚiGW, banki energii I.3 I.3.2 I.3.3 I.3.4 Docieplenie budynku Zespołu Szkół nr 2 im. M. Koszutskiej „Wery” w Liskowie Docieplenie budynku Muzeum Historii Przemysłu Włókienniczego poprzez wymianę okien Docieplenie budynku Starostwa poprzez renowację i uszczelnienie okien budżet powiatu, NFOŚiGW, WFOŚiGW, banki budżet powiatu, NFOŚiGW, WFOŚiGW, banki Gmina Opatówek, NFOŚiGW, WFOŚiGW Gmina Lisków, NFOŚiGW, WFOŚiGW b.d. budżet powiatu, NFOŚiGW, WFOŚiGW, banki NFOŚiGW, WFOŚiGW b.d. budżet powiatu, NFOŚiGW, WFOŚiGW, banki NFOŚiGW, WFOŚiGW b.d. b.d. Rozszerzenie monitoringu powietrza (zwiększenie liczby stanowisk pomiarowych SO2, NOx, pyłu zawieszonego, ozonu) b.d. Fundusze unijne, WIOŚ WIOŚ, Starostwo Powiatowe b.d. Budżety gmin, NFOŚiGW, WFOŚiGW, banki, dofinansowanie z budżetu powiatu w miarę posiadanych środków Rozbudowa sieci gazociągowej na terenie gmin powiatu NFOŚiGW, WFOŚiGW, SJST ZK NFOŚiGW, WFOŚiGW, budżet powiatu, środki UE ZDP, gminy NFOŚiGW, WFOŚiGW, budżet ZDP, gminy Rozwój infrastruktury drogowej I.6.1 I.7 Docieplenie budynku Zespołu Szkół w Opatówku Rozbudowa sieci gazociągowej I.5.1 I.6 podmioty, organizacje pozarządowe, SJST ZK Budowa systemu monitoringu powietrza (zwłaszcza pył zawieszony i ozon) I.4.1 I.5 Partnerzy Termomodernizacja obiektów Starostwa i jednostek organizacyjnych Powiatu I.3.1 I.4 Źródła finansowania Budowa systemów oświetlenia ulicznego, lewoskrętów, rozwiązań technicznych poprawiających płynność ruchu na drogach powiatowych w miarę stwierdzonych potrzeb Poprawa stanu technicznego dróg powiatowych I.7.1 Prace remontowe i modernizacyjne dróg powiatowych sprzyjające poprawie płynności b.d. 49 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Cel Priorytet L.p. Zadania Szacunkowa wielkość nakładów niezbędnych do realizacji przedsięwzięcia ruchu I.7.2 I.8 I.8.1 Opracowanie projektów tras rowerowych o zasięgu ponadgminnym I.8.2 Urządzenie tras rowerowych o zasięgu ponadgminnym ZDP Opublikowanie informacji o trasach rowerowych b.d. b.d. b.d. WFOŚiGW, budżety gmin, wsparcie z budżetu powiatu w miarę możliwości finansowych NFOŚiGW, WFOŚiGW, budżety gmin, dofinansowanie z budżetu powiatu w miarę posiadanych środków WFOŚiGW, budżety gmin wsparcie z budżetu powiatu w miarę możliwości finansowych Gminy, nadleśnictwa, organizacje pozarządowe Gminy, nadleśnictwa, organizacje pozarządowe Gminy, nadleśnictwa, organizacje pozarządowe Optymalizacja systemu transportu publicznego I.9.1 II b.d. powiatu, środki UE gmina Lisków, budżet powiatu, środki UE, WFOŚiGW Partnerzy Rozwój sieci tras rowerowych, w tym o zasięgu ponadgminnym I.8.3 I.9 Budowa obwodnicy dla Liskowa Źródła finansowania Dążenie do ograniczenia lokalnego ruchu samochodowego przez zwiększenie sieci obsługi drogowych przewozów pasażerskich b.d. przedsiębiorstwa obsługujące ruch pasażerski gminy, administratorzy dróg Poprawa bilansu hydrologicznego II.1 Realizacja budowy zbiorników retencyjnych ujętych w Wojewódzkim Programie Ochrony Środowiska i innych opracowaniach II.1.1. Budowa zbiornika Wielowieś Klasztorna 308 050 000 zł II.1.2. Kontynuacja budowy zbiornika retencyjnego Murowaniec na rzece Swędrni 7 000 000 zł II.1.3. Budowa zbiorników retencyjnych w dolinie b.d. środki UE, środki budżetu państwa, środki, NFOŚiGW, WFOŚiGW FOGR UM Poznań NFOŚiGW, WFOŚiGW, środki budżetu państwa Budżet Państwa, Gminy, Starostwo Powiatowe Starostwo Powiatowe, instytucje naukowe, gminy Gminy, 50 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Cel Priorytet L.p. Zadania Szacunkowa wielkość nakładów niezbędnych do realizacji przedsięwzięcia Prosny II.2 II.1.4 Budowa zbiorników retencyjnych w dolinie Swędrni - Dębe (gmina Żelazków) ok. 4 mln zł II.1.5 Budowa zbiorników retencyjnych w dolinie Swędrni - zbiornik Nędzerzew b.d. II.1.6 Budowa zbiorników retencyjnych w dolinie Pokrzywnicy (gmina Brzeziny) b.d. II.1.7 Budowa zbiorników retencyjnych, rzeka Bawół w miejscowościach Kolonia Jarantów, Piskory b.d. II.1.8 Ochrona mokradeł w dolinach rzek i potoków Gm. Brzeziny b.d. Partnerzy NFOŚiGW, WFOŚiGW administratorzy cieków FOGR UM Poznań Gminy NFOŚiGW, administratorzy WFOŚiGW, środki cieków budżetu państwa NFOŚiGW, Gminy WFOŚiGW, środki ,administratorzy budżetu gmin cieków NFOŚiGW, Gmina, WFOŚiGW, środki administratorzy budżetu gminy cieków NFOŚiGW, Gminy, WFOŚiGW, środki administratorzy budżetu gmin cieków NFOŚiGW, WFOŚiGW, budżet Instytucje naukowe, gminy, dofinansowanie WZMiUW, z budżetu powiatu w administratorzy miarę posiadanych cieków środków Upowszechnianie działań mających na celu racjonalizację zużycia wody II.2.1 II.2.2 II.3 Źródła finansowania Wdrażanie zamkniętych obiegów wody w zakładach przemysłowych (zwłaszcza przetwórstwie rolno-spożywczym) Wspieranie działań mających na celu zagospodarowanie wód opadowych w gospodarstwach domowych i zakładach przemysłowych b.d. b.d. środki własne przedsiębiorstw, WFOŚiGW Gminy, przedsiębiorstwa, WFOŚiGW - Gminy, przedsiębiorstwa, WFOŚiGW, organizacje ekologiczne Kompleksowe rozpoznanie możliwości budowy zlewniowych systemów małej retencji w skali powiatu kaliskiego i powiatów ościennych II.3.1 Wspieranie lokalnych inicjatyw na rzecz budowy/odbudowy niewielkich zbiorników i mokradeł o znaczeniu lokalnym 1 b.d. NFOŚiGW, WFOŚiGW, budżety gmin, dofinansowanie gminy, spółki wodne, WZMiUW, RZGW Poznań, Zadanie w ramach realizacji planów ochrony obszarów chronionego krajobrazu (OChK). Zadania zwiększające retencję dolinową są nie tylko zgodne z wykonywaniem „ochrony krajobrazu”, ale służą także ochronie przeciwpowodziowej. 1 51 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Cel Priorytet L.p. Zadania II.3.2 II.4 II.5 Szacunkowa wielkość nakładów niezbędnych do realizacji przedsięwzięcia Źródła finansowania z budżetu powiatu w miarę posiadanych środków WFOŚiGW, budżety gmin, właściciele gruntów (koncesjonobiorcy) Tworzenie zbiorników wodnych na terenach po wyrobiskach surowców mineralnych (w zakresie b.d. zgodnym z uwarunkowaniami terenowymi) Partnerzy SJST ZK gminy, spółki wodne, WZMiUW, RZGW Poznań Działania sprzyjające zwiększeniu retencyjności lokalnych zlewni (Prosny i jej dopływów zwłaszcza Swędrni) w tym budowa lub odbudowa małych zbiorników retencyjnych II.4.1 Opracowanie powiatowego Programu zagospodarowania terenów zalewowych 100 000 do roku 2010. II.4.2 Zagospodarowanie zalewisk potorfowych poprzez budowę zbiornika w Zakrzynie oraz m. b.d. Swoboda - Gmina Lisków, Przespolew - Gmina Ceków Kolonia środki UE, NFOŚiGW, WFOŚiGW, budżet powiatu w miarę posiadanych środków gminy, spółki wodne, RZGW Poznań, WZMiUW NFOŚiGW, WFOŚiGW, środki własne gmin NFOŚiGW, WFOŚiGW, WZMiUW, Starostwo Powiatowe Przywrócenie prawidłowego funkcjonowania systemów melioracji (w tym melioracje nawadniające na obszarach o deficycie wodnym) II.5.1 Pełne rozeznanie potrzeb i opracowanie koncepcji rozwiązania problematyki melioracji w skali powiatu II.5.2 Odnowienie i rozbudowa sieci melioracyjnej dla nadania jej charakteru nawadniającego, w tym modernizacja rowów melioracyjnych - b.d. NFOŚiGW, WFOŚiGW, budżety gmin, fundusze unijne, fundusze celowe NFOŚiGW, WFOŚiGW, gminy, spółki wodne, administratorzy cieków, ARMiR NFOŚiGW, WFOŚiGW, budżety gmin, budżet powiatu w miarę posiadanych środków NFOŚiGW, WFOŚiGW, gminy, administratorzy cieków III Poprawa jakości wód powierzchniowych oraz zachowanie zasobów wód podziemnych III.1 Uporządkowanie gospodarki ściekowej w ramach gmin i związków międzygminnych III.1.1 III.1.2 Wspieranie budowy i rozbudowy systemów kanalizacji sanitarnej oraz oczyszczalni ścieków na terenie gmin powiatu Wspieranie pozostałych -ponadgminnych i gminnych - inicjatyw w zakresie budowy b.d. środki UE, NFOŚiGW, WFOŚiGW, środki własne gmin NFOŚiGW, WFOŚiGW, SJST ZK b.d. NFOŚiGW, WFOŚiGW, środki własne, budżety gmin, gminy, NFOŚiGW, WFOŚiGW, SJST ZK 52 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Cel Priorytet L.p. Zadania Szacunkowa wielkość nakładów niezbędnych do realizacji przedsięwzięcia kanalizacji i indywidualnych systemów oczyszczania ścieków, zarówno na etapie koncepcyjnym jak realizacyjnym III.1.3 Wspieranie budowy małych grupowych oczyszczalni ścieków oraz oczyszczalni przydomowych na terenach nie przewidzianych do kanalizacji b.d. Źródła finansowania dofinansowanie z budżetu powiatu w miarę posiadanych środków WFOŚiGW, środki budżety gmin, środki własne inwestorów, dofinansowanie z budżetu powiatu w miarę posiadanych środków Partnerzy Gminy, NFOŚiGW, WFOŚiGW, SJST ZK III.2 Ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do wód powierzchniowych (zwłaszcza z terenów rolniczych) ze źródeł obszarowych III.2.1 III.2.2 III.2.3 III.2.4 Propagowanie przestrzegania zasad nawożenia gruntów w zgodzie z kodeksem dobrych praktyk rolniczych Wspieranie praktycznych działań zmierzających do odbudowy i ochrony zadrzewień wzdłuż dolin cieków wodnych, zwłaszcza na terenach rolniczych2 Podjęcie wspólnego programu działań z sąsiednimi powiatami dla ochrony wód zlewni Prosny przed zanieczyszczeniami obszarowymi Modernizacja kanalizacji sanitarnej w budynku Starostwa 100 000 zł do roku 2005 - rolnicy indywidualni , grupy producenckie, Izba Rolnicza, gminy Udział budżetu powiatu nie jest przewidywany gminy, rolnicy, organizacje pozarządowe, WZMiUW, RZGW Udział budżetu powiatu nie jest przewidywany Budżet powiatu, Budżet Państwa, środki celowe powiaty ościenne, gminy, organizacje pozarządowe, SJST ZK Wojewódzki Konserwator Zabytków III.3 Ograniczenie zagrożeń związanych z liniowymi źródłami zanieczyszczeń (główne drogi) III.3.1 Rozpoznanie potrzeb w zakresie podczyszczania wód opadowych/roztopowych z odwodnienia dróg powiatowych 25 000 Budżet powiatu (ZDP) Zarząd Dróg Publicznych, gminy powiatu Przedmiotowe zadanie zawiera postulat działań sprzecznych z wymogami ochrony przeciwpowodziowej. Pas dzrew prowadzony poza terenem zalewowym stanowi o ciągłości korytarza ekologicznego oraz zmniejsz dopływ zanieczyszczeń powierzchniowych z terenu zlewni. Nie proponuje się sadzenia drzew wzdłuż koryta potoku czy brzegu potoku ale wzdłuż doliny, czyli w zgodzie z zasadami utrzymania drożności koryta. 2 53 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Cel Priorytet L.p. Zadania III.3.2 Instalacja urządzeń podczyszczających w systemie odwodnienia dróg powiatowych III.3.3 Poprawa istniejącego odwodnienia dróg (gminnych i powiatowych) Szacunkowa wielkość Źródła nakładów niezbędnych do finansowania realizacji przedsięwzięcia w miarę Budżet powiatu (ZDP) rozpoznanych potrzeb W ramach środków Budżet powiatu (ZDP) na remonty i modernizację dróg Partnerzy Zarząd Dróg Publicznych, gminy powiatu Zarząd Dróg Publicznych, gminy powiatu, SJST ZK III.4 Rozbudowa infrastruktury związanej z ochroną środowiska na terenach dolin rzecznych poddanych znacznej presji turystycznej (np. przy zbiornikach wodnych) III.4.1 Budowa infrastruktury sanitarnej, drogowej, tras rowerowych oraz małej architektury w rejonie zbiorników zalewowych b.d. budżety gmin środki własne inwestorów, gminy powiatu Gminy IV MINIMALIZACJA ZAGROŻEŃ DLA JAKOŚCI WÓD PODZIEMNYCH IV.1 Ochrona i racjonalne gospodarowanie zasobami wód podziemnych IV.1.1 Stopniowa modernizacja stacji uzdatniania wód przeznaczonych dla odbiorców zbiorowych b.d. właściciele i dysponenci instalacji, WFOŚiGW IV.1.2 Uzupełnienie stref ochronnych ujęć wód podziemnych b.d. właściciele i dysponenci instalacji, IV.1.3 Dążenie do zmniejszenia wykorzystania wód podziemnych dla celów przemysłowych b.d. właściciele i dysponenci instalacji gminy, RZGW, właściciele i dysponenci instalacji gminy, RZGW, właściciele i dysponenci instalacji IV.2 Zintensyfikowanie kontroli stanu technicznego szamb oraz ich likwidacja na terenach skanalizowanych IV.2.1 Stopniowa eliminacja nieszczelnych zbiorników do gromadzenia nieczystości (szamb) w miarę rozwoju sieci kanalizacyjnych b.d. - Gminy, SJST ZK IV.3 Wyeliminowanie zagrożeń związanych z gospodarką odpadami (w tym rekultywacja terenów po likwidowanych wysypiskach) IV.3.1 Likwidacja dzikich wysypisk śmieci w gminach IV.3.2 Koordynacja wdrażania koncepcji kompleksowej - budżety gminne, WFOŚiGW - Związek Gmin 54 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Cel Priorytet L.p. Zadania IV.3.3 IV.3.4 V gospodarki odpadami komunalnymi w skali ponadgminnej Przeprowadzenie akcji promocyjnej systemu segragacji odpadów Koordynacja działań związanych z rekultywacją terenów po byłych wysypiskach Szacunkowa wielkość nakładów niezbędnych do realizacji przedsięwzięcia Źródła finansowania Partnerzy „Czyste Miasto, Czysta Gmina” b.d - środki Związku Gmin „Czyste Miasto, Czysta Gminy, SJST ZK Gmina”, WFOŚiGW Związek Gmin „Czyste Miasto, Czysta Gmina” Zachowanie naturalnej rzeźby terenu, struktury geologicznej i likwidacja powstałych szkód V.1 Rekultywacja terenów zdegradowanych, w tym po eksploatacji surowców mineralnych V.1.1 V.1.2 V.1.3 V.2 b.d. budżet powiatu, WFOŚiGW, fundusze celowe, gminy, Urząd Wojewódzki b.d. budżet powiatu, WFOŚiGW, fundusze celowe gminy, Urząd Wojewódzki Środki właścicieli Rekultywacja terenów po eksploatacji surowców w miarę gruntów, WFOŚiGW, mineralnych rozpoznanych potrzeb NFOŚiGW gminy, Urząd Wojewódzki, Okręgowy Urząd Górniczy Rekultywacja terenów po „dzikich” wysypiskach odpadów V.2.1 V.2.2 V.3 Przeprowadzenie kompleksowej inwentaryzacji terenu powiatu w zakresie istniejących terenów wymagających rekultywacji Inwentaryzacja terenów zdegradowanych, na których przekroczone zostały standardy jakości gleby lub ziemi Inwentaryzacja stanu w zakresie występowania "dzikich" wysypisk odpadów Rekultywacja terenów po "dzikich" wysypiskach odpadów - - gminy, właściciele gruntów - - gminy, właściciele gruntów Działania przeciwerozyjne (erozja wietrzna), zwłaszcza na terenach rolniczych V.3.1 Zalesianie terenów porolnych zgodnie z krajowym programem zwiększania lesistości oraz strategią rozwoju powiatu - V.3.2 Rozpoznanie skali potrzeb i wykonanie uzupełnienia pasów zadrzewień ochronnych wzdłuż dróg powiatowych w miarę stwierdzonych potrzeb Środki Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, WFOŚiGW, środki własne właścicieli, Budżet Państwa gminy, rolnicy, Nadleśnictwa, Starostwo Powiatowe Budżet powiatu Gminy (nasadzenia drzew po planowanych inwestycjach 55 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Cel Priorytet L.p. Zadania V.4 V.3.3 Uzupełnienie zieleni śródmiejskiej na terenie użytkowanym przez Starostwo i jego jednostki V.3.4 Wyeliminowanie niekoncesjonowanej eksploatacji surowców mineralnych Szacunkowa wielkość nakładów niezbędnych do realizacji przedsięwzięcia 3 000 zł/rok Źródła finansowania Budżet powiatu, WFOŚiGW - - Partnerzy kanalizacyjnych) Gminy, właściciele gruntów, WIOŚ, Okręgowy Urząd Górniczy Przywracanie zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i krajobrazowych V.4.1 Rozpoznanie skali potrzeb w zakresie niedoborów zadrzewień śródpolnych, krajobrazowych oraz ochronnych wzdłuż dróg w miarę stwierdzonych potrzeb wsparcie z budżetu powiatu w miarę możliwości finansowych Gminy, właściciele gruntów, nadleśnictwa Budżety Nadleśnictw Gminy powiatu, Nadleśnictwa VI Racjonalne wykorzystanie zasobów glebowych i surowców mineralnych VI.1 Wspieranie zalesiania najsłabszych gruntów VI.1.1 Dostosowanie drzewostanów leśnych do warunków siedliskowych - VI.2 Budowa deszczowni na terenach o intensywnej produkcji roślinnej VI.2.1 Wspieranie budowy deszczowni na terenie gmin powiatu rolnicy, gminy, wsparcie z budżetu powiatu w miarę możliwości finansowych gminy, Urząd Wojewódzki VI.3 Wapnowanie gleb na terenach rolniczych VI.3.1 Wspieranie wapnowania gleb na terenie powiatu - rolnicy, gminy, wsparcie z budżetu powiatu w miarę możliwości finansowych, Gminy, rolnicy VI.4 Wspieranie rolnictwa ekologicznego oraz rolnictwa integrowanego VI.4.1 Upowszechnianie społecznej wiedzy na temat zawartości i celów programu rolnośrodowiskowego b.d. VI.4.2 Promowanie i dofinansowanie zadań mających na celu zachowanie różnorodności biologicznej b.d. NFOŚiGW, WFOŚiGW, budżety gmin, dofinansowanie z budżetu powiatu w miarę posiadanych środków NFOŚiGW, WFOŚiGW, budżety gmin, dofinansowanie Gminy, SJST ZK Gminy, SJST ZK 56 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Cel Priorytet L.p. Zadania Szacunkowa wielkość nakładów niezbędnych do realizacji przedsięwzięcia VI.4.3 VI.4.4 Promowanie i dofinansowanie zadań mających na celu odtwarzanie korytarzy ekologicznych i lokalnych ostoi przyrodniczych na terenach użytkowanych rolniczo Partnerzy z budżetu powiatu w miarę posiadanych środków siedlisk półnaturalnych Promowanie i dofinansowanie zadań mających na celu przywracanie stref buforowych (ekotonów) na granicy terenów użytkowanych rolniczo Źródła finansowania b.d. b.d VI.4.5 Wspieranie przedsięwzięć mających na celu tworzenie i rozwój gospodarstw ekologicznych b.d VI.4.6 Promowanie i dofinansowanie zadań mających na celu zwiększanie udziału trwałych użytków zielonych – w tym łąk, pastwisk i zadrzewień/zakrzewień śródpolnych 3 000 zł/rok VI.4.7 Udział w organizacji cyklicznych seminariów poświęconych prośrodowiskowym metodom produkcji rolnej udział budżetu powiatu nie jest przewidywany VI.4.8 Udział producentów z terenu powiatu w targach producentów zdrowej żywności b.d. NFOŚiGW, WFOŚiGW, budżety gmin, dofinansowanie z budżetu powiatu w miarę posiadanych środków NFOŚiGW, WFOŚiGW, budżety gmin, dofinansowanie z budżetu powiatu w miarę posiadanych środków NFOŚiGW, WFOŚiGW, budżety gmin, dofinansowanie z budżetu powiatu w miarę posiadanych środków NFOŚiGW, WFOŚiGW, budżety gmin, dofinansowanie z budżetu powiatu w miarę posiadanych środków Budżety gmin, WFOŚiGW Gminy, NFOŚiGW, WFOŚiGW Gminy, NFOŚiGW, WFOŚiGW gminy, producenci żywności, organizacje zrzeszające producentów zdrowej żywności udział budżetu powiatu gminy, producenci nie jest przewidywany żywności, organizacje zrzeszające producentów zdrowej żywności 57 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Cel Priorytet L.p. Zadania VI.4.9 Udział w dystrybucji materiałów promujących ekologiczną produkcję rolną Szacunkowa wielkość nakładów niezbędnych do realizacji przedsięwzięcia b.d. Źródła finansowania wsparcie z budżetu powiatu w miarę możliwości finansowych Partnerzy gminy, producenci żywności, organizacje zrzeszające producentów zdrowej żywności VII Zachowanie i podwyższenie walorów krajobrazowych oraz różnorodności biologicznej VII.1 Wspieranie działań łączących zadania ochrony i rekonstrukcji zieleni urządzonej z ochroną i rekonstrukcją obiektów zabytkowych (np. założenia parkowo-pałacowe) gminy, WFOŚiGW, inwestorzy VII.1.1 Rozpoznanie potrzeb i możliwego zakresu odnowy zabytkowych zadrzewień (w tym parkowych, przypałacowych, podworskich, itd.) VII.1.2 Podejmowanie działań mających na celu odnowę zabytkowych zadrzewień w poszczególnych gminach b.d. VII.1.3 Realizacja terenów zieleni urządzonej b.d. 10 000 gminy, WFOŚiGW, inwestorzy Urządzenie terenów zieleni wokół Zespołu Szkół b.d. nr 1 w Liskowie Urządzenie terenów zieleni wokół Zespołu Szkół b.d. nr 2 w Liskowie Urządzenie terenów zieleni wokół Środowiskowego Domu Samopomocy w b.d. Liskowie budżet powiatu, środki WFOŚiGW, fundusze celowe budżet powiatu, środki WFOŚiGW, fundusze celowe budżet powiatu, środki WFOŚiGW, fundusze celowe budżet powiatu, środki WFOŚiGW, fundusze celowe gminy, inwestorzy, ośrodki naukowe, instytucje zawiązane z ochroną zabytków gminy, inwestorzy, ośrodki naukowe, instytucje zawiązane z ochroną zabytków gminy Gmina Lisków Gmina Lisków Gmina Lisków VII.2 Dostosowanie drzewostanów leśnych do waruków siedliskowych (w tym przebudowa monokultur sosnowych) VII.2.1 Rozpoznanie potrzeb i możliwego zakresu odnowy zabytkowych zadrzewień (w tym parkowych, przypałacowych, podworskich, itd.) b.d. gminy, WFOŚiGW, inwestorzy gminy, inwestorzy, instytucje zawiązane z ochroną zabytków 58 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Cel Priorytet L.p. Zadania VII.2.2 VII.2.3 Stosowanie różnorodności gatunkowej w zalesieniach porolnych w powiązaniu z warunkami siedliskowymi Stosowanie, w odnowieniach, składu nowo zakładanych upraw leśnych wg opracowań typologicznyvch leśnych (reintrodukcja gatunków typu jodła i buk) Szacunkowa wielkość nakładów niezbędnych do realizacji przedsięwzięcia Źródła finansowania Partnerzy - Nadleśnictwo Kalisz, Nadleśnictwo Grodziec ośrodki naukowe WFOŚiGW - Nadleśnictwo Kalisz, Gminy powiatu Nadleśnictwo Grodziec VII.2.4 Wspieranie działań mających na celu restytucję siedlisk mokradłowych i renaturyzację dolin niewielkich cieków b.d VII.2.5 Wykonanie uproszczonych planów urządzania lasów na terenie powiatu kaliskiego 330 000 zł do roku 2006 VII.2.6 Wspieranie inicjatyw na rzecz utrzymania udziału obszarów chronionych na terenie powiatu b.d. środki własne inwestorów, fundusze celowe, dofinansowanie z budżetu powiatu w miarę posiadanych środków fundusze celowe, fundusze unijne, dofinansowanie z budżetu powiatu w miarę posiadanych środków budżety gmin, środki finansowe wojewody, dofinansowanie z budżetu powiatu w miarę posiadanych środków NFOŚiGW, WFOŚiGW, gminy, administratorzy cieków gminy, Nadleśnictwo, instytucje naukowe gminy, Nadleśnictwo, WFOŚiGW, NFOŚiGW VII.3 Poprawa granicy rolno-leśnej (scalanie obszarów leśnych) Realizacja działań w ramach zadania III.4.1 - - - środki nadleśnictw, fundusze celowe; dofinansowanie z budżetu powiatu w miarę posiadanych środków Gminy powiatu, SJST ZK VII.4 Ochrona zasobów leśnych powiatu VII.4.1 Realizacja wspólnych działań z administratorami zasobów leśnych na rzecz ich ochrony oraz b.d promocji racjonalnej gospodarki leśnej VII.5 Działania minimalizujące i kompensujące naruszenie różnorodności biologicznej w związku z budową zbiornika Murowaniec 59 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Cel Priorytet L.p. Zadania Realizacja działań w ramach zadań III.4.1 Szacunkowa wielkość nakładów niezbędnych do realizacji przedsięwzięcia - Źródła finansowania - Partnerzy - VII.6 Renaturyzacja ekosystemów wodno-błotnych, w szczególności dolin małych cieków VII.6.1 Udział w inicjowaniu i realizacji programów restytucji gatunków roślin i zwierząt cennych ze względów przyrodniczych b.d gminy, ośrodki naukowe, instytucje udział budżetu powiatu oraz organizacje nie jest przewidywany związane z ochroną przyrody VII.7 Uzupełnienie waloryzacji przyrodniczej powiatu VII.7.1 Waloryzacja przyrodnicza powiatu VII.7.2 Wypracowanie spójnej koncepcji przestrzennego zagospodarowania powiatu uwzględniającej założenia programu rolnośrodowiskowego, wielkoprzestrzennego systemu ochrony przyrody, oraz sieci ekologicznych NATURA 2000 i ECONET 35 000 b.d budżety gmin, WFOŚiGW, dofinansowanie z budżetu powiatu w miarę posiadanych środków Fundusze unijne, fundusz celowe, NFOŚiGW, dofinansowanie z budżetu powiatu w miarę posiadanych środków gminy powiatu, SJST ZK, instytucje naukowe urząd Wojewódzki, Ministerstwo Środowiska, gminy, organizacje pozarządowe VII.8 Pogodzenie funkcji rekreacyjnej z funkcją ochronną (OchK Dolina rzeki Prosny i OchK Dolina rzeki Swędrni) Realizacja działań w ramach zadań III.4.1 - - - VII.9 Stworzenie spójnej koncepcji zagospodarowania przestrzennego powiatu Realizacja działań w ramach zadań III.4.1 - - - VIII Poprawa klimatu akustycznego i utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej poziomów dopuszczalnych VIII.1 Rozpoznanie skali zagrożeń hałasem komunikacyjnym, zwłaszcza drogowym VIII.1.1 Rozszerzenie zakresu monitoringu zagrożenia hałasem komunikacyjnym (w tym mapy akustyczne) - udział budżetu powiatowego w odniesieniu do dróg powiatowych - w miarę posiadanych środków, środki WIOŚ, środki administratorów dróg administratorzy dróg 60 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Cel Priorytet L.p. Zadania VIII.1.2 Opracowanie programu ograniczania uciążliwości akustycznych na terenach rozpoznanych jako zagrożone hałasem komunikacyjnym Szacunkowa wielkość nakładów niezbędnych do realizacji przedsięwzięcia - Źródła finansowania środki własne administratorów dróg dofinansowanie z budżetu powiatu w miarę posiadanych środków w odniesieniu do dróg powiatowych Partnerzy administratorzy dróg VIII.2 Wprowadzenie technicznych (nawierzchnie dróg, ekrany akustyczne, pasy zieleni) i organizacyjnych (płynność ruchu) rozwiązań minimalizujących emisję hałasu VIII.2.1 VIII.2.2 VIII.2.3 Wprowadzanie rozwiązań technicznych ograniczających uciążliwość akustyczną istniejących dróg i węzłów komunikacyjnych Rozbudowa infrastruktury drogowej - drogi inne niż powiatowe Poprawa stanu technicznego dróg powiatowych poprzez planowe remonty i modernizacje dróg b.d. 4,5 mln. zł do roku 2007 środki własne administratorów dróg administratorzy dróg, NFOŚiGW, WFOŚiGW Budżety właściwych Zarządów Dróg (GDDKiA), gminy budżet powiatu, środki UE, WFOŚiGW Gminy Powiatu, Właściwy Zarząd Dróg Gminy Powiatu, ZDP VIII.3 Dążenie do wyprowadzenia ruchu pojazdów ciężkich z terenów zabudowy VIII.3.1 Sprawowanie funkcji koordynującej i inspirującej w ramach bieżących w zakresie ograniczania uciążliwości zadań akustycznych udział budżetu powiatu Gminy, PIOŚ, nie jest przewidywany WIOŚ VIII.4 Ewidencja źródeł promieniowania niejonizującego i określenie poziomów zagrożeń VIII.4.1 VIII.4.2 VIII.4.3 Diagnoza zagrożeń wynikających z przebiegu linii wysokiego napięcia (400 kV, 220 kV i 110 kV), stacji bazowych telefonii komórkowej oraz przekaźnikowych stacji radiowych Sformułowanie wskazań do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (w związku z zagrożeniami dla ludzi) Przestrzeganie zasad analizy wpływu na środowisko nowych obiektów emitujących pola elektromagnetyczne oraz zobowiązywanie inwestorów do pomiarów rzeczywistego rozkładu promieniowania niejonizującego b.d. środki własne administratorów sieci Zakłady energetyczne, operatorzy sieci komórkowej b.d. - Gminy, SJST ZK b.d. - WIOŚ, WFOŚiGW 61 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Cel Priorytet L.p. Zadania IX Szacunkowa wielkość nakładów niezbędnych do realizacji przedsięwzięcia Źródła finansowania Partnerzy Bezpieczeństwo ekologiczne (powodzie, pożary, zagrożenia chemiczne) Edukacja społeczeństwa na rzecz kreowania zachowań w sytuacji wystąpienia nadzwyczajnych IX.1 zagrożeń środowiska IX.1.1 Prowadzenie akcji edukacyjnej z wykorzystaniem lokalnych środków masowego przekazu oraz Internetu - WFOŚiGW, NFOŚiGW Gminy powiatu, SJST ZK IX.2 Zmniejszenie zagrożenia pożarowego, powodziowego oraz chemicznego IX.2.1 IX.2.2 IX.2.3 IX.2.4 IX.2.5 Wyznaczenie zalecanych tras przewozu substancji niebezpiecznych przez teren powiatu Wyznaczenie i budowa parkingów dla pojazdów przewożących materiały niebezpieczne Wdrażanie procedur zarządzania środowiskowego (ISO14000) w przedsiębiorstwach Budowa wałów przeciwpowodziowych wzdłuż rzeki Bawół w miejscowościach Jarantów Kolonia, Piskory Budowa wału przeciwpowodziowego wzdłuż prawego brzegu rzeki Prosny w miejscowościach; Dębniałki Kaliskie, Kurza, Jastrzębniki IX.2.6 Utworzenie stacji monitoringu przeciwpowodziowego IX.2.7 Doposażenie systemu ratownictwa drogowego w zakresie zwalczania zagrożeń środowiskowych b.d. administratorzy dróg gminy b.d. administratorzy dróg administratorzy dróg, gminy, Straż Pożarna b.d. budżety przedsiębiorstw przedsiębiorstwa b.d. NFOŚiGW, WFOŚiGW, Budżet Państwa Gminy, RZGW b.d. NFOŚiGW, WFOŚiGW, Budżet Państwa Gminy, RZGW RZGW, NFOŚiGW, WFOŚiGW RZGW, Urząd Marszałkowski, Urząd Wojewódzki, gminy 310 000 zł do 2008 r Fundusze celowe IX.3 Stworzenie i rozpropagowanie publicznego systemu informowania i wczesnego ostrzegania o NZŚ (z wykorzystaniem internetu) IX.3.1 Integracja systemów informacji o środowisku i jego zagrożeniach (WIOŚ, leśnictwo, straż pożarna, SANEPID, RZGW, IMGW) z 15 000 zł środki unijne, Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu, Straż Pożarna, Kuratorium Oświaty, WIOŚ, 62 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Cel Priorytet L.p. Zadania Szacunkowa wielkość nakładów niezbędnych do realizacji przedsięwzięcia wykorzystaniem Internetu IX.3.2 Udział w tworzeniu systemu kontroli przewozu materiałów niebezpiecznych TSP (Toksyczne Substancje Przemysłowe) b.d. Źródła finansowania Partnerzy budżet powiatu w miarę posiadanych środków administratorzy dróg, przedsiębiorstwa transportowe Inspekcja Sanitarna i Weterynaryjna, gmin administratorzy dróg, przedsiębiorstwa transportowe Straż Pożarna, WIOŚ - - IX.4 Niedopuszczanie do zabudowy terenów zalewowych Realizacja działań w ramach zadania III.4.1 X - Edukacja ekologiczna i promocja walorów przyrodniczych powiatu X.1 Rozwój różnorodnych form edukacji szkolnej i pozaszkolnej X.1.1 Akcja szkoleniowa w zakresie ochrony środowiska, ze szczególnym uwzględnieniem terenu powiatu kaliskiego w miarę możliwości budżetu X.1.2 Udział w upowszechnianiu informacji o zasadach rolnictwa ekologicznego i rolnictwa integrowanego b.d. X.1.3 Udział w upowszechnianiu zasad zawartych w Kodeksie Dobrych Praktyk Rolniczych b.d. X.1.4 Udział w upowszechnianiu informacji o możliwościach wykorzystania odnawialnych źródeł energii na terenie powiatu b.d. X.1.5 Udział w upowszechnianiu informacji na temat zasad i możliwości termorenowacji budynków b.d. budżet powiatu w miarę posiadanych środków, WFOŚiGW, NFOŚiGW stowarzyszenia rolnicze, budżety gmin, dofinansowanie z budżetu powiatu w miarę posiadanych środków stowarzyszenia rolnicze, budżety gmin, dofinansowanie z budżetu powiatu w miarę posiadanych środków WFOŚiGW, NFOŚiGW, budżety gmin, organizacje pozarządowe, inwestorzy, dofinansowanie z budżetu powiatu w miarę posiadanych środków WFOŚiGW, NFOŚiGW, budżety gmin, przedsiębiorcy, Gminy, organizacje pozarządowe Gminy, stowarzyszenia rolnicze Gminy, stowarzyszenia rolnicze Gminy, SJST ZK Gminy, NFOŚiGW, WFOŚiGW 63 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Cel Priorytet L.p. Zadania X.2 Szacunkowa wielkość nakładów niezbędnych do realizacji przedsięwzięcia X.1.6 Udział w upowszechnianiu informacji na temat możliwości oszczędzania wody i wykorzystania wód opadowych w przedsiębiorstwach oraz w gospodarstwach domowych b.d. X.1.7 Edukacja na rzecz proekologicznych zachowań komunikacyjnych b.d. Źródła finansowania dofinansowanie z budżetu powiatu w miarę posiadanych środków WFOŚiGW, NFOŚiGW, budżety gmin, przedsiębiorcy, organizacje pozarządowe, dofinansowanie z budżetu powiatu w miarę posiadanych środków WFOŚiGW, budżety gmin, organizacje pozarządowe, dofinansowanie z budżetu powiatu w miarę posiadanych środków Partnerzy Gminy, NFOŚiGW, WFOŚiGW, przedsiębiorstwa wodociągowe Gminy, Kuratorium Oświaty, Komenda Policji, Komenda Straży Pożarnej Dostosowanie treści programów szkolnych (edukacja ekologiczna, edukacja regionalna, wiedza o społeczeństwie) do uwarunkowań przyrodniczych i społecznych powiatu X.2.1 X.2.2 X.2.3 X.2.4 X.2.5 Wsparcie finansowe przedsięwzięć w zakresie ścieżki międzyprzedmiotowej „edukacja ekologiczna” w szkołach ponadgimnazjalnych Zakup programów edukacji ekologicznej dla szkół ponadgimnazjalnych Wspieranie organizacyjne i finansowe przedsięwzięć w zakresie ścieżki międzyprzedmiotowej „edukacja ekologiczna” w szkołach podstawowych i gimnazjach Inicjowanie nowych projektów związanych z edukacją ekologiczną w szkołach ponadgimnazjalnych Dofinansowanie pracowni ekologicznych oraz funkcjonujących projektów związanych z - b.d. - Kuratorium budżet powiatu, Oświaty, WFOŚiGW, NFOŚiGW WFOŚiGW, NFOŚiGW, gminy Budżety gmin Gminy, Kuratorium Oświaty WFOŚiGW, NFOŚiGW, budżety gmin, dofinansowanie z budżetu powiatu w miarę posiadanych środków Kuratorium Oświaty, WFOŚiGW, NFOŚiGW instytucje naukowe, organizacje pozarządowe, gminy budżet powiatu, Kuratorium WFOŚiGW, NFOŚiGW Oświaty, 64 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Cel Priorytet L.p. Zadania Szacunkowa wielkość nakładów niezbędnych do realizacji przedsięwzięcia Źródła finansowania WFOŚiGW, NFOŚiGW, gminy edukacją ekologiczną w szkołach ponadgimnazjalnych b.d. X.2.6 X.3 X.4 X.5 Partnerzy Doskonalenie nauczycieli różnych przedmiotów z zakresu edukacji ekologicznej dofinansowanie z budżetu powiatu w miarę posiadanych środków, WFOŚiGW, budżety gmin Kuratorium oświaty, Wojewódzki Ośrodek Metodyczny Edukacja na rzecz minimalizowania ilości wytwarzanych odpadów X.3.1 Dofinansowanie działań edukacyjnych na rzecz ograniczania ilości wytwarzanych odpadów oraz ich segregacji „u źródła” WFOŚiGW, NFOŚiGW, środki ZG „Czyste Miasto, Czysta Gmina” i inni sponsorzy Gminy, Kuratorium Oświaty, WFOŚiGW, NFOŚiGW X.3.2 Propagowanie indywidualnego kompostowania odpadów organicznych powstających w gospodarstwach domowych i rolniczych - WFOŚiGW, NFOŚiGW, środki ZG „Czyste Miasto, Czysta Gmina” i inni sponsorzy Gminy, Kuratorium Oświaty, WFOŚiGW, NFOŚiGW, stowarzyszenia rolnicze X.3.3 Wspieranie kampanii edukacji ekologicznej w zakresie gospodarki odpadami w rejonie działania Związku Komunalnego Gmin „Czyste Miasto, Czysta Gmina” - WFOŚiGW, NFOŚiGW, środki ZG „Czyste Miasto, Czysta Gmina”, sponsorzy, środki PFOŚiGW w miarę posiadanych środków Gminy, Kuratorium Oświaty, WFOŚiGW, NFOŚiGW, lokalne media Wspieranie projektowania i wytyczania ścieżek dydaktycznych wraz z opisem przyrody X.4.1 Projektowanie ścieżek dydaktycznych b.d. X.4.2 Wspieranie inicjatyw na rzecz projektowania i wytyczania ścieżek przyrodniczych o zasięgu gminnym i ponadgminnym b.d. budżety gmin, Gminy, Kuratorium WFOŚiGW, NFOŚiGW Oświaty, WFOŚiGW, NFOŚiGW WFOŚiGW, NFOŚiGW, budżety Gminy, Kuratorium gmin, dofinansowanie Oświaty, z budżetu powiatu w WFOŚiGW, miarę posiadanych NFOŚiGW środków Promocja walorów krajobrazowych powiatu X.5.1 Propagowanie walorów przyrodniczych powiatu 2 000 zł w 2004 i WFOŚiGW, NFOŚiGW, sponsorzy Gminy, WFOŚiGW, NFOŚiGW, SJST 65 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Cel Priorytet L.p. Zadania (wydawnictwa zwarte, Internet) Szacunkowa wielkość nakładów niezbędnych do realizacji przedsięwzięcia 2005r. a w kolejnych latach –4 000 zł/rok Źródła finansowania Partnerzy ZK 66 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA 6. OSZACOWANIE MOŻLIWOŚCI I ZAGROŻEŃ FINANSOWANIA PROGRAMU Analiza ekonomiczno – finansowa budżetu powiatu jest nieodłączną częścią Programu Ochrony Środowiska, gdyż możliwości finansowania zadań infrastrukturalnych z budżetów powiatów są ograniczone, a zadania inwestycyjne, które stoją przed samorządami są bardzo duże. Stan środowiska przyrodniczego w Polsce ulega jednak stopniowej poprawie dzięki wzrostowi nakładów inwestycyjnych na jego ochronę głównie za sprawą możliwości ich współfinansowania ze środków funduszy unijnych. Przeznaczenie środków w budżecie na daną inwestycję jest bardzo ważnym elementem planowania, gdyż samorząd finansuje różne sfery życia społeczności lokalnej. Mając świadomość znaczenia planowanych inwestycji dla poprawy stanu środowiska naturalnego stwierdza się, że wielkość projektowanych zamierzeń daleko wykracza poza możliwości finansowe, stąd też realizacja wnioskowanych zadań jest możliwa wyłącznie przy wspomaganiu ich wykonywania ze źródeł zewnętrznych. Dla powiatu dostępnymi sposobami finansowania inwestycji są: środki własne, kredyty i pożyczki udzielane w bankach komercyjnych, kredyty i pożyczki o oprocentowaniu preferencyjnym udzielane przez instytucje wspierające rozwój gmin i powiatów, dotacje państwowe z funduszy krajowych i zagranicznych. Możliwości współfinansowania przez Powiat zadań zaplanowanych w niniejszym opracowaniu zostały przedstawione w rozdziale 3.4. Z przeprowadzonej w nim analizy wynika, iż zadania przewidziane do realizacji w niniejszym Programie nie przekraczają możliwości finansowych budżetu powiatu kaliskiego przy założonym stopniu dofinansowania poszczególnych przedsięwzięć. Strukturę finansowania zadań ujętych w Programie (przedstawioną w ww. rozdziale – patrz Tabela 20) przedstawia poniższe zestawienie (Tabela 24). Tabela 24 Struktura finansowania Programu w latach 2004-2007 Źródło finansowania Budżet powiatu Środki unijne PFOŚiGW WFOŚiGW, NFOŚiGW Fundusze celowe Razem Razem 2004-2007 791 500 2 425 000 510 000 1 301 500 250 000 5 278 000 Udział [%] 15,0 45,9 9,7 24,7 4,7 100,0 Osiągane przez Polskę coraz lepsze wyniki w ochronie środowiska są w dużej mierze efektem funkcjonującego systemu finansowania przedsięwzięć proekologicznych. Podstawę tego systemu stanowią przede wszystkim instytucjonalne fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. W perspektywie naszego członkostwa w Unii Europejskiej podstawowe znaczenie nabierają programy i fundusze pomocowe, przygotowujące Polskę do wykorzystania funduszy strukturalnych. Fundacje i programy pomocowe udzielają bezzwrotnej pomocy finansowej w różnych formach. Są to między innymi: pomoc finansowa na zadania inwestycyjne lub projekty, pomoc konsultingowa oraz pomoc szkoleniowa. 67 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W zakresie ochrony środowiska, rozwoju regionalnego i rozwoju wsi funkcjonują m.in.: takie organizacje i fundusze jak: ISPA – Fundusz pomocy bezzwrotnej, będący przygotowaniem do funduszy strukturalnych, przeznaczony na finansowanie dużych projektów w zakresie sieci transportowych oraz ochrony środowiska, NARODOWY FUNDUSZ OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ – największa instytucja finansująca przedsięwzięcia ochrony środowiska o zasięgu ponadregionalnym i ogólnokrajowym w Polsce, WOJEWÓDZKI FUNDUSZ OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ – dofinansowuje zadania z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej z uwzględnieniem celów określonych w ustawie z dnia 27.04.2001roku. Prawo ochrony środowiska ( Dz. U. nr 62 poz. 627 z 2001r. ), Polityce Ekologicznej Państwa, GLOBAL ENVIRONMENTAL FACILITY – światowa organizacja o charakterze kapitałowego funduszu celowego na rzecz ochrony środowiska, PROGRAM WWF DLA POLSKI – krajowe przedstawicielstwo międzynarodowej organizacji World Wild Fund, NARODOWA FUNDACJA OCHRONY ŚRODOWISKA - fundacja zajmująca się opracowywaniem ekspertyz w zakresie ochrony środowiska oraz edukacją ekologiczną, FUNDACJA PARTNERSTWO DLA ŚRODOWISKA – Fundacja promuje działania na rzecz ekorozwoju, REGIONALNE CENTRUM EKOLOGICZNE NA EUROPĘ ŚRODKOWĄ WSCHODNIĄ – wspomaga swobodną wymianę informacji oraz udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji dotyczących ochrony środowiska, PROGRAM PHARE – największy z programów przedakcesyjnych, wspierający rozwój regionalny, SAPARD – program przedakcesyjny Unii Europejskiej przeznaczony na rozwój terenów wiejskich. Dostępne na rynku formy finansowania inwestycji ekologicznych dzieli się na: kredyty, pożyczki, obligacje, leasing, udziały kapitałowe – akcje i udziały w spółkach, dotacje. W polityce finansowej wielu gmin i powiatów zauważa się dużą ostrożność budżetową, wyrażającą się niewykorzystaniem możliwości realizacji zadań ze źródeł zewnętrznych. Rachunek ekonomiczny wykazuje jednak, iż w naszych warunkach efektywność prowadzenia inwestycji wymaga nie tylko angażowania wysokich środków własnych, ale także aktywnej polityki pozyskiwania alternatywnych, dostępnych źródeł finansowania. 68 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA 7. ZESTAWIENIE WYTYCZNYCH DLA GMINNYCH PROGRAMÓW OCHRONY ŚRODOWISKA 7.1. Wytyczne ogólne Gminne programy ochrony środowiska powinny zostać sporządzone na podstawie gruntownej znajomości aktualnego stanu środowiska w gminie. Podobnie jak polityka ekologiczna państwa muszą one określać przede wszystkim: cele polityki ekologicznej na terenie gminy, wybrane priorytety ekologiczne wraz z uzasadnieniem ich wyboru, rodzaj i harmonogram działań ekologicznych, których podejmuje się dana gmina, środki niezbędne do osiągnięcia założonych celów, w tym mechanizmy prawno - ekonomiczne i środki finansowe. Zaplanowane cele, priorytety, działania (zadania) i środki na ich realizację, muszą zostać zdefiniowane dla każdego z obszarów ochrony środowiska, którymi zajmuje się dana gmina, a więc: gospodarowania odpadami, stosunków wodnych i jakości wód, jakości powietrza, ochrony gleb, ochrony przyrody, w tym różnorodności biologicznej i krajobrazowej. Częścią gminnego programu ochrony środowiska musi być stosowny plan gospodarki odpadami. Plan ten powinien określać: aktualny stan gospodarki odpadami w gminie, prognozowane zmiany w zakresie gospodarki odpadami, działania zmierzające do poprawy sytuacji w zakresie gospodarowania odpadami, instrumenty finansowe służące realizacji zamierzonych celów, system monitoringu i oceny realizacji zamierzonych celów. Plan gospodarki odpadami powinien ponadto, wskazywać na: rodzaj, ilość, źródło pochodzenia odpadów, które mają być poddane procesom odzysku lub unieszkodliwiania, rozmieszczenie istniejących instalacji i urządzeń do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, wraz z wykazem podmiotów prowadzących działalność w tym zakresie, działania zmierzające do zapobiegania powstawaniu odpadów lub ograniczania ilości odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko oraz prawidłowego postępowania z nimi, w tym ograniczenia ilości odpadów ulegających biodegradacji zawartych w odpadach komunalnych kierowanych na składowiska, projektowany system gospodarowania odpadami. Gminny program gospodarki odpadami powinien określać również: rodzaj i harmonogram realizacji przedsięwzięć, harmonogram uruchamiania środków finansowych i ich źródła. Zgodnie z założeniami Ministerstwa Środowiska w programach powiatowych, oprócz diagnozy stanu środowiska powinny znaleźć się trzy podstawowe elementy: 69 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA zadania własne, zadania koordynowane, wytyczne do sporządzania Programów Gminnych i Planów Gospodarki Odpadami. 7.2. Wytyczne dla gminnych programów ochrony środowiska w powiecie kaliskim Zadania powinny zostać pogrupowane według celów przyjętych dla powiatu: 1. Utrzymanie dobrej jakości powietrza 2. Poprawa bilansu hydrologicznego 3. Poprawa jakości wód powierzchniowych 4. Minimalizacja zagrożeń dla jakości wód podziemnych 5. Zachowanie naturalnej rzeźby terenu i likwidacja powstałych szkód 6. Racjonalne wykorzystanie zasobów glebowych i surowców mineralnych 7. Zachowanie i wzrost różnorodności biologicznej 8. Zachowanie dobrego klimatu akustycznego i utrzymanie poziomów pół elektromagnetycznych poniżej poziomów dopuszczalnych 9. Bezpieczeństwo ekologiczne (powodzie, pożary, zagrożenia chemiczne) 10. Edukacja ekologiczna i promocja walorów przyrodniczych gminy Każdy z wyżej wymienionych priorytetów powinien zawierać zadania szczegółowe w podziale na zadania własne gmin oraz zadania koordynowane. Istotnym elementem umożliwiającym przeprowadzenie kompleksowej analizy oraz źródeł finansowania zadań z zakresu ochrony środowiska na terenie Powiatu jest przedstawienie w programach gminnych harmonogramu rzeczowo - finansowego ujmującego środki budżetowe gmin oraz przedsiębiorstw i instytucji zaangażowanych w ich realizację. 8. MONITORING REALIZACJI CELÓW ŚRODOWISKOWYCH POWIATU - KRYTERIA, ZASADY ORGANIZACYJNE, LIMITY I WSKAŹNIKI 8.1. Ogólne zasady zarządzania środowiskiem Przepisy przewidują tworzenie na wszystkich szczeblach administracji rozbudowanego systemu dokumentów planistycznych wytyczających generalne kierunki polityki rozwoju w kontekście ochrony środowiska i zagospodarowania przestrzennego. Dokumenty dotyczące zagospodarowania przestrzennego sporządza się na wszystkich szczeblach, ale nie wszystkie mają jednakową moc prawną i rolę w całym systemie. Z punktu widzenia prawnego najmocniejszą pozycję w omawianej strukturze ma gmina, gdyż tylko miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego uchwalane przez gminy mają rangę obowiązującego powszechnie przepisu prawa. Oznacza to w uproszczeniu, że wszelkie programy, plany i strategie formułowane na różnych szczeblach mają tylko wtedy szansę realizacji, jeśli znajdą odzwierciedlenie w konkretnym miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Zarządzanie środowiskiem odbywa się na kilku szczeblach. W powiecie zarządzanie dotyczy działań własnych (podejmowanych przez powiat) oraz działań poszczególnych gmin, ważnych w skali powiatu, a także jednostek organizacyjnych, obejmujących działania podejmowane przez podmioty 70 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA gospodarcze korzystające ze środowiska. Ponadto administracja publiczna województwa również w ramach swoich obowiązków i kompetencji realizuje zadania związane z zarządzaniem środowiskiem w powiecie. Proces zarządzania środowiskiem spoczywa na władzach lokalnych. Władze Powiatu, pełnią w odniesieniu do Programu, kilka funkcji. Jedną z ważniejszych jest funkcja regulacyjna, na którą składają się akty prawa lokalnego – uchwały oraz decyzje administracyjne związane odpowiednio z określonymi obszarami zagadnień środowiskowych. Władze pełnią również funkcje wykonawcze (zadania wynikające z ustaw) i kontrolne. Pożądane jest, aby władze powiatu pełniły również funkcje wspierające dla podmiotów zaangażowanych w rozwój gmin oraz funkcję kreującą działania ukierunkowane na poprawę stanu środowiska. Inną grupę stanowią partnerzy wykonujący zadania Programu, a jeszcze inną społeczność lokalna będąca zarazem beneficjentem jego rezultatów. Podmioty gospodarcze korzystające ze środowiska kierują się głównie efektami ekonomicznymi i zasadami konkurencji rynkowej, a od niedawna liczą się także z głosami opinii społecznej. Na tym szczeblu zarządzanie środowiskiem odbywa się przez: - dotrzymywanie wymagań stawianych przez przepisy prawa, - porządkowanie technologii i reżimów obsługi urządzeń, - modernizację technologii, - eliminowanie technologii uciążliwych dla środowiska, - instalowanie urządzeń ochrony środowiska, - stałą kontrolę emisji zanieczyszczeń. Instytucje działające w ramach administracji odpowiedzialnych za wykonywanie i egzekwowanie prawa mają głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniu środowiska przez: - racjonalne planowanie przestrzenne, - kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska, - porządkowanie działalności związanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska. Podstawowymi organami wykonawczymi w dziedzinie ochrony środowiska są wojewoda i starosta. Istotnym novum w nowym podziale kompetencji jest nałożenie na wszystkie szczeble samorządu i organów rządowych ochrony środowiska obowiązku wzajemnego informowania się i uzgadniania. Na uwagę zasługuje w tym kontekście wzmocnienie relacji i wpływu organów samorządowych na działania Inspekcji Ochrony Środowiska, a także przyznanie odpowiednich uprawnień kontrolnych organom samorządowym. 8.2. Zarządzanie Programem Środowiska Podstawową zasadą realizacji programu ochrony środowiska powinna być zasada wykonywania zadań przez poszczególne jednostki włączone w zagadnienia ochrony środowiska, świadome istnienia programu i swojego uczestnictwa w nim. Szansę na skuteczne wdrożenie Programu daje dobra organizacja zarządzania nim. Z punktu widzenia pełnionej roli w realizacji Programu można wyodrębnić cztery grupy podmiotów uczestniczących w nim. Są to: Podmioty uczestniczące w organizacji i zarządzaniu programem. 71 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Podmioty realizujące zadania programu, w tym instytucje finansujące Podmioty kontrolujące przebieg realizacji i efekty programu. Społeczność powiatu jako główny podmiot odbierający wyniki działań programu. Główna odpowiedzialność za realizację Programu spoczywa na Zarządzie Powiatu, który składa Radzie Powiatu raporty z wykonania Programu. Zarząd współdziała z organami administracji rządowej i samorządowej szczebla wojewódzkiego oraz samorządami gminnymi, które dysponują instrumentarium wynikającym z ich kompetencji. Wojewoda (oraz podległe mu służby zespolone) dysponuje instrumentarium prawnym umożliwiającym reglamentowanie korzystania ze środowiska. Natomiast w dyspozycji Zarządu Województwa znajdują się instrumenty finansowe na realizację zadań programu (poprzez WFOŚiGW). Ponadto Zarząd Powiatu współdziała z instytucjami administracji specjalnej, w dyspozycji których znajdują się instrumenty kontroli i monitoringu. Instytucje te kontrolują respektowanie prawa, prowadzą monitoring stanu środowiska (IS, WIOŚ), prowadzą monitoring wód (RZGW). Zarząd Powiatu odpowiedzialny za wdrażanie Programu powinien być wspierany przez Zespół Konsultacyjny, ukonstytuowany dla potrzeb niniejszego Programu. Zespół Konsultacyjny będzie nadzorował proces jego wdrażania, zapoznając się z okresowymi raportami nt. wykonania zadań i uzyskanych efektów ekologicznych. Zadaniem Zespołu jest uzyskanie płaszczyzny społecznego uzgadniania sposobu osiągania celów Programu. Przedstawiciele różnych stron włączonych w realizację Programu będą mieli różne poglądy nt. realizacji celów Programu i konkretnych przedsięwzięć. Istnieje zatem potrzeba stworzenia obiektywnych warunków uzgadniania współpracy w realizacji zadań programu i udziału we wdrażaniu Programu. Tę właśnie rolę ma spełniać Zespół Konsultacyjny. Posiedzenia Zespołu powinny się odbywać ok. 3-4 razy w roku (nie rzadziej niż 2 razy). Wypracowane procedury i strategie powinny, po ustaleniu i weryfikacji, stać się rutyną i podstawą zinstytucjonalizowanej współpracy pomiędzy partnerami różnych szczebli decyzyjnych i środowisk odpowiedzialnych za ostateczny wizerunek obszaru. Następuje uporządkowanie i uczytelnienie samego procesu planowania i zarządzania na tyle, że pewne działania stając się rutyną, powodują samoistne powtarzanie się dobrych rozwiązań wytwarzając mechanizmy samoregulacji. Jak już wspomniano wcześniej, odbiorcą Programu są mieszkańcy powiatu, którzy subiektywnie oceniają efekty wdrożonych przedsięwzięć. Ocenę taką można uzyskać poprzez wprowadzenie odpowiednich mierników świadomości społecznej , co opisano w dalszej części dokumentu. 8.3. Monitoring wdrażania Programu 8.3.1 Zakres i częstotliwość monitoringu Wdrażanie Programu Ochrony Środowiska będzie podlegało regularnej ocenie w zakresie: - Określenia stopnia wykonania przedsięwzięć / działań - Określenia stopnia realizacji przyjętych celów - Oceny rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem - Analizy przyczyn tych rozbieżności. 72 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Zarząd Powiatu Kaliskiego (poprzez pełnomocnika ds. Programu3) będzie oceniał co dwa lata stopień wdrożenia Programu, natomiast na bieżąco będzie kontrolowany postęp w zakresie wykonania przedsięwzięć zdefiniowanych w programie. Pod koniec 2005 roku nastąpi ocena realizacji przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w latach 2004 - 2007. Wyniki oceny będą stanowiły wkład dla nowej listy przedsięwzięć, obejmujących okres 2006 - 2009. Ten cykl będzie się powtarzał co każde dwa lata, co zapewni ciągły nadzór nad wykonaniem Programu. W cyklach czteroletnich będzie oceniany stopień realizacji celów ekologicznych (określonych w tym dokumencie dla okresu do 2011 roku). Ocena ta będzie bazą do ewentualnej korekty celów i strategii ich realizacji. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymagań zapisanych w ustawie "Prawo ochrony środowiska", a dotyczących okresu na jaki jest przyjmowany program ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu ochrony środowiska. Ocena postępów we wdrażaniu programu ochrony środowiska, w tym przygotowanie raportu - co dwa lata, Aktualizacja listy przedsięwzięć - co dwa lata, Aktualizacja polityki ochrony środowiska, tj. celów ekologicznych i kierunków działań - co cztery lata. Na poniższym schemacie przedstawiono harmonogram monitoringu realizacji Programu. Monitoring Monitoring stanu środowiska Monitoring polityki środowiskowej Mierniki efektywności Programu Ocena realizacji listy przedsięwzięć Raporty z realizacji Programu Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska 2004 2005 2006 2007 Itd. 8.3.2 Wskaźniki monitorowania efektywności Programu Podstawą właściwego systemu oceny realizacji Programu jest dobry system sprawozdawczości, oparty na wskaźnikach (miernikach) stanu środowiska i zmiany presji na środowisko, a także na wskaźnikach świadomości społecznej. Poniżej (Tabela 25) zaproponowano istotne wskaźniki, przyjmując, że lista ta nie jest wyczerpująca i będzie sukcesywnie modyfikowana. Pełnomocnik ds. Programu będzie osobą posiadającą pełną wiedzę o działaniach inwestycyjnych oraz organizacyjnych prowadzonych przez Starostwo Powiatowe oraz podległe jednostki w zakresie ochrony Środowiska. 3 73 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Tabela 25 Wskaźniki monitorowania Programu L.p. Wskaźnik A. Wskaźniki stanu środowiska i zmiany presji na środowisko Jakość wód powierzchniowych; udział wód pozaklasowych (wg oceny 1 ogólnej) Jakość wód podziemnych; udział wód o bardzo dobrej i dobrej jakości 2 (klasa Ia i Ib) 3 % ludności obsługiwanej przez oczyszczalnie ścieków 4 Udział ścieków przemysłowych nieoczyszczonych 5 Stosunek długości sieci kanalizacyjnej do sieci wodociągowej Wielkość emisji zanieczyszczeń pyłowych do powietrza z zakładów 6 objętych sprawozdawczością GUS Wielkość emisji zanieczyszczeń gazowych do powietrza z zakładów 7 objętych sprawozdawczością GUS (bez CO2) 8 Udział terenów zieleni publicznej w stosunku do całkowitej powierzchni 9 Wskaźnik lesistości (% pow. zajętej przez lasy i grunty leśne) 10 Udział powierzchni terenów objętych ochroną prawną 11 Udział powierzchni terenów zdegradowanych 12 Nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska i gospodarkę wodną 13 Ilość zużytych nawozów sztucznych i mineralnych/1ha użytków rolnych 14 Ilość zużytej wody/1 mieszkańca 15 Ilość zarejestrowanych pojazdów samochodowych B. Wskaźniki świadomości społecznej Udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska wg 16 oceny jakościowej 17 Ilość i jakość interwencji (wniosków) zgłaszanych przez mieszkańców 18 Liczba, jakość i skuteczność kampanii edukacyjno-informacyjnych, Jednostka % % % % Mg Mg % % % % PLN kg/ha m3/osoba szt. opis szt./opis szt./opis Określenie powyższych wskaźników wymaga posiadania odpowiednich informacji: - Pochodzących z monitoringu środowiska (grupa A). Informacje te powinny być opracowane przez WIOŚ. - Pochodzących z przeprowadzenia odpowiednich badań społecznych (grupa B), np. raz na 4 lata. Badania z grupy B powinny być prowadzone przez wyspecjalizowane jednostki badania opinii społecznej. Mierniki społecznych efektów programu są wielkościami wolnozmiennymi. Są wynikiem badań opinii społecznej i specjalistycznych opracowań służących jakościowej ocenie udziału społeczeństwa w działaniach na rzecz poprawy stanu środowiska, a także ocenie odbioru przez społeczeństwo efektów programu przez ilość i jakość interwencji zgłaszanych do Starostwa, Urzędów Gmin, Wojewody, WIOŚ. W oparciu o analizę wskaźników grupy A i grupy B będzie możliwa ocena efektywności realizacji Programu Ochrony Środowiska, a w oparciu o tą ocenę - aktualizacja programu. 8.4. Upowszechnianie informacji o środowisku Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska organy administracji są zobowiązane udostępniać każdemu informacje o środowisku i jego ochronie, znajdujące się w ich posiadaniu (art. 19 ww. Ustawy). Zakres informacji i zasady ich udostępniania zostały określone w Dziale IV Informacje o środowisku. 74 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Starostwo powiatowe będzie maksymalnie wykorzystywać nowoczesne środki komunikowania się. Sukcesywnie będzie rozszerzany zakres informacji dostępny na stronach internetowych Starostwa o dane nt. realizacji niniejszego programu. Zostaną podjęte działania zmierzające do udostępniania społeczeństwu danych poprzez elektroniczne bazy łatwo osiągalne poprzez publiczne sieci telekomunikacyjne. Istotną rolę w systemie informacji o środowisku będą pełniły pozarządowe organizacje ekologiczne prowadzące działalność informacyjną lub konsultacyjną. Intensyfikowane będą działania wynikające z Narodowej strategii edukacji ekologicznej oraz jej programu wykonawczego. Programy edukacji realizowane przez instytucje, Związek Gmin „Czyste Miasto, Czysta Gmina” będą służyły budowie trwałych postaw proekologicznych w społeczeństwie. 75 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA 9. WYKAZ MATERIAŁÓW ŹRÓDŁOWYCH [1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] [11] [12] [13] [14] [15] [16] [17] [18] [19] [20] [21] [22] [23] [24] [25] Stan rolnictwa, ochrony środowiska i leśnictwa na terenie powiatu kaliskiego, Starostwo Powiatowe w Kaliszu, Kalisz 1999 r., Kierunki rozwoju powiatu kaliskiego na lata 2000-2003, Strategiczne cele rozwoju powiatu kaliskiego - część III, Kalisz 2000 r., Kierunki rozwoju powiatu kaliskiego na lata 2000-2003, Diagnoza stanu - część I, Kalisz 2000 r., Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Brzeziny, Kalisz 2000 r., Informacja o stanie środowiska na obszarze powiatu kaliskiego - – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu, Oddział Zamiejscowy w Kaliszu, Kalisz 2002 r., Strategia rozwoju gminy Brzeziny - Biuro Consultingu Andrzeja Denisow, Brzeziny 2000 r., Prognoza skutków wpływu ustaleń planu na środowisko przyrodnicze do zmiany miejscowego Planu Ogólnego Zagospodarowania Przestrzennego gminy Brzeziny w części wsi Brzeziny – mgr Jadwiga Koryńska, mgr inż. Marek Pancewicz, Kalisz 2001. Studium uwarunkowań i kierunków Zagospodarowania Przestrzennego gminy Szczytniki – Regioplan sp. z o.o., Wrocław 2000 r., Strategia rozwoju gminy Szczytniki – Biuro Ekspertyz Finansowych, Marketingu i Consultingu UNICONSULT S.C., Warszawa 2000 r., Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Opatówek – Pracownia Urbanistyczno – Architektoniczna Janusz Wypych Strategia rozwoju gminy Koźminek – Biuro Ekspertyz Finansowych, Marketingu i Consultingu UNICONSULT S.C., Warszawa 1998 r., Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Koźminek – Zarząd Gminy Koźminek, Koźminek 1999 r., Kierunki rozwoju powiatu kaliskiego na lata 2000-2003, Kalisz 2000 r., Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Mycielin – Wielkopolskie Biuro Planowania Przestrzennego w Poznaniu, Pracownia Terenowa w Kaliszu, Kalisz / Mycielin 2000 r., Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lisków Strategia rozwoju gminy Ceków Kolonia - Biuro Consultingu Andrzeja Denisow Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Żelazków – Pracownia architektoniczna Bąkowski, Gogolewski & Gorzelany, Sp. z o.o., Kalisz 1999 r., Strategia Rozwoju Gminy Żelazków – Biuro Consultingu Andrzeja Denisow, Żelazków 2000 r., Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta Stawiszyn – Pracownia architektoniczna Bąkowski, Gogolewski & Gorzelany, Sp. z o.o. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Blizanów – zespół autorski, mgr Magdalena Kędzia, Blizanów 1999 r., Strategia Rozwoju Gminy Blizanów – Rafał Reszel, Kalisz 1999 r., Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Godziesze Wielkie- Pracownia Architektoniczno-Urbanistyczna, Inwentaryzacja złóż surowców mineralnych z elementami ochrony środowiska gminy Brzeziny woj. kaliskie wg stanu na maj 1995 r. – Przedsiębiorstwo Geologiczne „POLGEOL” w Warszawie Zakład w Łodzi, Łódź, czerwiec 1995 r. Inwentaryzacja złóż surowców mineralnych z uwzględnieniem elementów ochrony środowiska gminy Ceków Kolonia woj. kaliskie – Przedsiębiorstwo Geologiczne „PROXIMA” S.A. we Wrocławiu, Wrocław, grudzień 1994 r. Inwentaryzacja złóż surowców mineralnych z uwzględnieniem elementów ochrony środowiska gminy Blizanów woj. kaliskie – Przedsiębiorstwo Geologiczne „PROXIMA” S.A. we Wrocławiu, Wrocław, grudzień 1994 r. 76 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA [26] Inwentaryzacja złóż surowców mineralnych z uwzględnieniem elementów ochrony środowiska gminy Godziesze Wielkie woj. kaliskie – Przedsiębiorstwo Geologiczne „PROXIMA” S.A. we Wrocławiu, Wrocław, grudzień 1994 r. [27] Inwentaryzacja złóż surowców mineralnych z uwzględnieniem elementów ochrony środowiska gminy Lisków woj. kaliskie – Przedsiębiorstwo Geologiczne „PROXIMA” S.A. we Wrocławiu, Wrocław, grudzień 1994 r. [28] Inwentaryzacja złóż surowców mineralnych z uwzględnieniem elementów ochrony środowiska gminy Koźminek woj. kaliskie – Przedsiębiorstwo Geologiczne „PROXIMA” S.A. we Wrocławiu, Wrocław, grudzień 1994 r. [29] Inwentaryzacja złóż surowców mineralnych z uwzględnieniem elementów ochrony środowiska gminy Mycielin woj. kaliskie – Przedsiębiorstwo Geologiczne „PROXIMA” S.A. we Wrocławiu, Wrocław, grudzień 1994 r. [30] Inwentaryzacja złóż surowców mineralnych z uwzględnieniem elementów ochrony środowiska gminy Opatówek woj. kaliskie – Przedsiębiorstwo Geologiczne „PROXIMA” S.A. we Wrocławiu, Wrocław, grudzień 1994 r. [31] Inwentaryzacja złóż surowców mineralnych z uwzględnieniem elementów ochrony środowiska gminy Szczytniki woj. kaliskie – Przedsiębiorstwo Geologiczne „PROXIMA” S.A. we Wrocławiu, Wrocław, grudzień 1994 r. [32] Inwentaryzacja złóż surowców mineralnych z uwzględnieniem elementów ochrony środowiska gminy Żelazków woj. kaliskie – Przedsiębiorstwo Geologiczne „PROXIMA” S.A. we Wrocławiu, Wrocław, grudzień 1994 r. [33] Aktualizacja Inwentaryzacji złóż surowców mineralnych z elementami ochrony środowiska gminy Stawiszyn woj. kaliskie wg stanu na grudzień 1995 r. – Przedsiębiorstwo Geologiczne „POLGEOL” w Warszawie Zakład w Łodzi, Łódź, luty 1996 r. 77 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA 1 0. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM Program ochrony środowiska dla powiatu kaliskiego został sporządzony w sposób zgodny z zaleceniami II Polityki ekologicznej Państwa, zapisami ustawy Prawo Ochrony Środowiska, wytycznymi rządowymi dotyczącymi zawartości programów ochrony środowiska oraz szczegółowymi zapisami odnoszącymi się do powiatu kaliskiego zawartymi w programie ochrony środowiska dla województwa wielkopolskiego. Program zawiera diagnozę stanu środowiska i tendencje jego przekształceń w powiecie, cele ekologiczne do osiągnięcia w perspektywie 8-letniej, priorytetowe kierunki działań dla okresu 8- i 4-letniego, a także szczegółowe zestawienia zadań do realizacji w perspektywie 4-letniej. W programie uwzględniono wszystkie aspekty ochrony środowiska i zrównoważonego użytkowania jego zasobów – od edukacji ekologicznej, poprzez ochronę gleb, aż po problematykę bezpieczeństwa ekologicznego. Jednakże uwarunkowania regionalne i lokalne powodują, że najistotniejsze zadania do rozwiązania w najbliższych latach koncentrują się głównie wokół: - poprawy bilansu hydrologicznego, - ochrony gleb i przestrzeni przyrodniczej w warunkach gospodarki rolnej, - kompleksowego rozwiązania problemów gospodarki ściekowej. Zadaniami, których rozwiązywanie w najbliższych latach może stać się przedmiotem troski mieszkańców powiatu, są także, między innymi: - poprawa stanu powietrza, - poprawa bezpieczeństwa ekologicznego, - podniesienie poziomu świadomości ekologicznej lokalnych społeczności. Wiele spośród zadań zawartych w programie wynika bezpośrednio z zapisów zawartych w opracowaniach sporządzanych na szczeblu powiatowym oraz dokumentach poszczególnych gmin powiatu kaliskiego. Uwzględniono także programy ogólnokrajowe realizowane na terenie powiatu (np. program zwiększania lesistości kraju oraz program rolno-środowiskowy). Zasadniczym zadaniem przedmiotowego programu jest określenie zakresu zadań przewidzianych do realizacji na terenie powiatu, nadających się do finansowania ze środków zewnętrznych. Uwzględniono szeroki zakres zadań związanych z ochroną środowiska, za realizację których odpowiedzialne są władze powiatu (zadania własne). Równocześnie jednak wskazano bardzo wiele konkretnych zadań dla podmiotów szczebla krajowego, wojewódzkiego, powiatowego i gminnego, aż po konkretne podmioty gospodarcze mimo, że realizacja tych zadań nie wchodzi w zakres obowiązków samorządu powiatowego (zadania koordynowane). 78 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Część zadań ma charakter perspektywiczny, nakreślający potrzebę dyskusji o ich realizacji w przyszłości lub monitorowania potrzeb w tym zakresie, wynikających zarówno z dokumentów krajowych (w przyszłości również unijnych) jak i potrzeb lokalnej społeczności. Program ochrony środowiska dla powiatu kaliskiego nie jest dokumentem prawa miejscowego, lecz opracowaniem o charakterze operacyjnym przeznaczonym do okresowej aktualizacji (nie rzadziej, niż co 2 lata). Zakres celów, priorytetów i zadań dobrano w taki sposób, by z jednej strony były one zbieżne z zapisami przyjętymi w programie wojewódzkim, z drugiej jednak strony – umożliwiały absorpcję zewnętrznych środków finansowych w zakresie szerszym niż wynikające z aktualnych możliwości budżetowych powiatu. 79 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ZAŁĄCZNIK 2 Zestawienie zadań PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ZAŁĄCZNIK 1 Mapa
