Pielęgniarstwo - Podstawy farmakokinetyki klinicznej

FARMAKOKINETYKA KLINICZNA
FARMAKOKINETYKA
wpływ organizmu na lek
nauka o szybkości procesów wchłaniania, dystrybucji, metabolizmu i wydalania leków z
organizmu
Procesy farmakokinetyczne – LADME
UWALNIANIE (liberation) L
WCHŁANIANIE (absorption) A
DYSTRYBUCJA (distribution) D
METABOLIZM (metabolism) M
WYDALANIE (excretion) E
ELIMINACJA = metabolizm + wydalanie
UWALNIANIE
Rozpad postaci, w której lek został wprowadzony (np. tabletki lub kapsułki), uwolnienie jego
cząsteczek i ich rozpuszczenie w płynach ustrojowych Przebieg tych procesów zależy głównie od
czynników technologicznych.
WCHŁANIANIE
Procesy związane z przejściem leku z miejsca podania do krążenia ogólnego.
DYSTRYBUCJA
Proces rozmieszczania leku w płynach i tkankach organizmu.
METABOLIZM
Szereg procesów biochemicznych, których głównym celem jest unieczynnienie leku oraz ułatwienie
jego eliminacji z organizmu.
WYDALANIE
Procesy związane z usuwaniem leku z organizmu.
Zagadnienia do opracowania
1.
2.
rola poszczególnych procesów farmakokinetycznych
parametry farmakokinetyczne leku opisujące LADME
INTERAKCJE LEKÓW
Interakcja leków jest zjawiskiem polegającym na wzajemnym oddziaływaniu podanych
równocześnie kilku leków, w wyniku czego zmienia się końcowy wynik działania niektórych z
nich, co może mieć korzystne lub niekorzystne implikacje kliniczne.
Fazy wzajemnego oddziaływania leków:
faza farmaceutyczna - w trakcie sporządzania leku
faza farmakodynamiczna
- synergizm - zgodne, jednokierunkowe działanie leków
- antagonizm - przeciwne, różnokierunkowe działanie leków,
które mogą hamować lub znosić wzajemne swoje działanie
faza farmakokinetyczna – zmiany w zakresie:
-
wchłaniania
-
transportu
-
zmniejszenia lub zwiększenia siły wiązania z białkami krwi i tkanek
- biotransformacji i wydalania
Rodzaje
następstw interakcji
osłabienia działania farmakologicznego i związana z tym utrata skuteczności leczniczej
farmakodynamiczny antagonizm
utrudnienie wchłaniania (zmniejszenie dostępności biologicznej)
nasilenie procesów biotransformacji
zwiększenie wydalania
zwiększenie siły działania farmakologicznego lub działań niepożądanych i związana z tym
zwiększona toksyczność leku
farmakodynamiczny synergizm
wypieranie leków z połączeń z białkami
zahamowanie procesów biotransformacji
zmniejszenie wydalania
Zagadnienia do opracowania
1. czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia interakcji
2. istotne klinicznie interakcje NLPZ, antybiotyków
3. istotne klinicznie interakcje leków z pokarmem
ODRĘBNOŚCI FARMAKOTERAPII PEDIATRYCZNEJ
Do populacji dziecięcej zalicza się w Unii Europejskiej osoby w wieku od 0 do 18 lat.
Populacja pacjentów pediatrycznych dzieli się na szereg grup wiekowych:
wcześniaki(22-37 tydzień ciąży)
noworodki (0-27 dni po urodzeniu)
niemowlęta i małe dzieci (>1 do 24 m.ż.)
dzieci (2-11 r.ż.)
- dzieci przedszkolne (2-5 r.ż.)
-dzieci szkolne (6-11 r.ż.)·
- młodzież(12-16 lub 18 r.ż.)
Dzieci różnią od dorosłych pod względem rozwojowym, fizjologicznym i psychologicznym
co wymaga przestrzegania zasad gwarantujących skuteczność i bezpieczeństwo stosowanej u nich
farmakoterapii. W tym celu zaleca się między innymi:
przestrzeganie ograniczeń wiekowych do stosowania określonych leków i substancji pomocniczych
wybór drogi podania i postaci leku
precyzyjne ustalenie dawki
Zagadnienia do opracowania
1.
2.
3.
4.
wpływ wieku na farmakokinetykę leku
obliczenia dawki pediatryczne
pediatryczne postacie leku uwzględniające wiek pacjenta
terapia przeciwbólowa i przeciwgorączkowa u dzieci ( leki rekomendowane i
przeciwwskazane)
5. terapia przeciwbakteryjna u dzieci ( leki rekomendowane i przeciwwskazane)
ODRĘBNOŚCI FARMAKOTERAPII GERIATRYCZNEJ
Starzenie się jako normalny, długotrwały, nieodwracalny proces fizjologiczny skutkujący
stopniowym pogorszeniem funkcji tkanek i narządów utrudnia utrzymanie homeostazy. Procesy
starzenia rozpoczynają się u człowieka już w wieku średnim i nasilają się z upływem czasu. Proces
starzenia się jest bardzo złożony, a jego źródła leżą w wielu różnych mechanizmach. Światowa
Organizacja Zdrowia (WHO) dokonała podziału ludzi w zależności od wieku na następujące
podgrupy:
45–60 roku życia – starzejący się człowiek,
61–75 roku życia – starszy człowiek,
76–90 roku życia – stary człowiek,
>90 roku życia – bardzo stary człowiek.
Zagadnienia do opracowania
1. wpływ wieku na farmakokinetykę leku
2. podstawowe zasady bezpiecznej farmakoterapii geriatrycznej
FARMAKOTERAPIA W OKRESIE CIĄŻY I LAKTACJI
Klasyfikacja FDA ryzyka stosowania leków w czasie ciąży:
kategoria A- badania kontrolowane przeprowadzone u kobiet w ciąży nie wykazały
szkodliwego działania leków na płód
kategoria B - badania na zwierzętach nie wykazały ryzyka dla płodu, lecz nie potwierdzono
tego u kobiet w ciąży
kategoria C - badania na zwierzętach wykazały działanie niepożądane na płód (działanie
teratogenne, embriotoksyczne), lecz brak jest badań kontrolowanych u kobiet ciężarnych;
leki te można stosować tylko w przypadkach, gdy korzyść wynikająca ze stosowania ich u
matki przewyższa ryzyko niepożądanego działania u płodu
kategoria D –istnieje udokumentowane ryzyko dla ludzi wynikające ze stwierdzonego
szkodliwego działania leków na płód. Leki tej kategorii można stosować u kobiet ciężarnych
w stanach zagrażających życiu matki, lecz jedynie w przypadkach, gdy leki kategorii A, B,
C nie mogą być zastosowane lub nie są skuteczne
kategoria X -dokumentowane działanie szkodliwe na płód u ludzi i ryzyko stosowania u
kobiety ciężarnej przewyższa wszelkie możliwe korzyści; leki bezwzględnie
przeciwwskazane dla kobiety ciężarnej.
Kategorie bezpieczeństwa leków podawanych podczas karmienia piersią:
I. leki zgodne z karmieniem piersią. W tej grupie znajdują się leki, dla których nie istnieją
znane przeciwwskazania do stosowania podczas karmienia piersią. Kobieta karmiąca może
przyjmować te leki podczas karmienia piersią
II. leki zgodne z karmieniem piersią. Konieczne jest monitorowanie działań niepożądanych
u dziecka. Leki, które mogą być przyjmowane podczas karmienia piersią, jednak
teoretycznie jest możliwe wystąpienie działań niepożądanych u dziecka. Dotychczas nie
opisano poważnych działań niepożądanych lub opisano lekkie i przejściowe. Stosując te
leki, należy uprzedzić matkę o możliwości wystąpienia powikłań działań niepożądanych.
Jeśli potwierdza się wystąpienie działań niepożądanych konieczne jest przerwanie kuracji, a
w przypadku, gdy jest to niemożliwe, zaleca się przerwanie karmienia piersią, ale
utrzymanie laktacji, tak by po zakończeniu terapii - mogło być wznowione karmienie
piersią.
III. leki niezgodne z karmieniem piersią. Nie powinny być stosowane podczas karmienia
piersią. W przypadku terapii takimi lekami konieczne jest poinformowanie matki o
możliwych działaniach niepożądanych, częste wizyty kontrolne, a w przypadku wystąpienia
tych działań, konieczne jest wstrzymanie karmienia piersią na okres kuracji. Zaleca się
przerwanie karmienia piersią, ale utrzymanie laktacji, tak by po zakończonej kuracji mogło
być wznowione karmienie piersią.
IV. Leki niedopuszczone do stosowania podczas karmienia piersią ze względu na
hamujący wpływ na laktację. Leki, których stosowanie może upośledzać laktację i z tego
względu nie powinny być stosowane podczas karmienia piersią. Jeśli stosowanie tych
preparatów jest konieczne, należy je podawać w jak najkrótszym czasie; Nie zaleca się
przerywania karmienia piersią, natomiast niemowlę powinno być częściej przystawiane do
piersi w celu pobudzenia laktacji.
V. Leki zabronione podczas karmienia piersią ze względu na działania niepożądane. Leki,
których stosowanie może spowodować wystąpienie u dziecka groźnych działań
niepożądanych. Jeśli podawanie tych leków jest konieczne ze względu na stan zdrowia
matki, należy przerwać karmienie piersią. Jeśli kuracja ma być prowadzona przez dłuższy
czas, może być konieczne zahamowanie laktacji. Jednak takie wskazania dotyczą głównie
leków przeciwnowotworowych oraz substancji radioaktywnych.
Zagadnienia do opracowania
1. wpływ ciąży na farmakokinetykę leku
2. leki przeciwwskazane w ciąży i podczas karmienia piersią
3. bezpieczeństwo stosowania w ciąży i podczas karmienia piersią
- NLPZ
- antybiotyków