Osteologia
advertisement
U człowieka dorosłego szkielet składa się z około 206 kości - liczba ta jest większa u dzieci ze względu na wiele punktów, spada dopiero po połączeniu się np. trzonów z nasadami. U starszych ludzi kości może być mniej niż 206 ze względu na zrastanie się kości czaszki. Średnia waga szkieletu to 10 kilogramów u kobiet i 12 kilogramów u mężczyzn. Kościec człowieka, schemat, widok od tyłu Szpik kostny (łac. medulla ossium) - miękka, silnie ukrwiona, mająca gąbczastą konsystencję tkanka znajdująca się wewnątrz jam szpikowych kości długich oraz znajduje się w małych jamkach w obrębie istoty gąbczastej kości. Masa całego szpiku u osoby dorosłej wynosi około 2,5 kg. Rozróżniamy: szpik kostny żółty (łac. medulla ossium flava), składający się głównie z komórek tłuszczowych (stąd barwa), którego zawartość wraz z wiekiem każdego osobnika wzrasta. Ten rodzaj szpiku jest hematologicznie nieczynny. szpik kostny czerwony (łac. medulla ossium rubra), który jest miejscem powstawania elementów morfotycznych krwi, takich jak erytrocyt, leukocyt, trombocyt. U dziecka szpik kostny czerwony wypełnia wszystkie kości. Z biegiem czasu jego ilość zanika tak, że u osób dorosłych występuje jedynie w kościach płaskich: •mostku, •kręgach, •żebrach, •kościach czaszki, •kościach miednicy i łopatkach oraz •w nasadach kości długich. Kość zbudowana jest z dwóch podstawowych składników: • organicznego tzw. oseiny, nadającej kości elastyczność, • mineralnego, głównie soli kwasu fosforowego i węglowego. Pod względem budowy wyróżnia się: • istotę kostną zbitą, • istotę gąbczastą. Z kości zbitej zbudowane są: • trzony kości długich, • powierzchowne warstwy kości płaskich (sklepienie czaszki, mostek, łopatka, kości biodrowe) Istota gąbczasta wchodzi w skład: • końców kości długich, • znajduje się między blaszkami zbitych kości płaskich, • jak również jest tworzywem większej części kości krótkich i różnokształtnych (kości nadgarstka i stępu) Wyróżnia się: • kości długie, • kości płaskie, • kości różnokształtne. Kość długa- kość udowa Kość płaska- łopatka Kości różnokształtne Połączenia kości Powierzchnię kości pokrywa błona zwana okostną • Zewnętrzna bogato unaczyniona, warstwa utworzona jest z tkanki łącznej, wewnętrzna przylegająca bezpośrednio do kości. • Warstwa okostnej zawiera liczne elementy komórkowe, z których komórki kościotwórcze (osteoblasty) biorą udział w budowie i odtwarzaniu kości. Układ beleczek kostnych Beleczka kostna - podstawa konstrukcyjna tkanki kostnej gąbczastej, którą tworzą ciasno owinięte wokół siebie blaszki kostne. Liczne beleczki tworzą przestrzenną sieć, nieco przypominającą strukturą gąbkę kąpielową. Przestrzenie między beleczkami wypełnia szpik kostny. Ich ażurowe ułożenie pozwala na amortyzowanie przeciążeń, co jest szczególnie istotne dla pracujących stawów. Dlatego tkanka kostna gąbczasta występuje głównie w końcowych częściach kości długich. Stałe elementy stawu: • Powierzchnie stawowe, • Torebka stawowa, - warstwa wew. (błona maziowa), - warstwa zew. (błona włóknista) • Jama stawowa. Zadania mazi stawowej: • Smaruje powierzchnie stawowe, • Odżywia chrząstkę, • Pełni funkcję odpornościową. Elementy dodatkowe stawu • Więzadła (wzmacniają torebkę stawową, nie łączą się z torebką), • Ciała tłuszczowe – ciało Hoffy w kolanie podrzepkowe, • Łąkotki (staw kolanowy), • Kaletki maziowe. Rodzaje stawów: Rodzaje stawów: 1 - kulisty, 2 - eliptyczny, 3 siodełkowaty, 4 - zawiasowy, 5 - obrotowy. Rodzaje stawów: 1 - kulisty, 2 - eliptyczny, 3 - siodełkowaty, 4 - zawiasowy, 5 - obrotowy. 1. Staw biodrowy 2. Staw promieniowonadgarstkowy 3. Staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka 4. Staw łokciowy 5. Staw promieniowo-łokciowy Zakresy ruchów w stawach (wybrane) KOŃCZYNA GÓRNA STAW RAMIENNY Zgięcie (90°, 180°) , wyprost (60°) - płaszczyzna strzałkowa, odwodzenie (90°, 180°), przywodzenie (0°) - płaszczyzna czołowa STAW PROMIENIOWO-NADGARSTKOWY Zgięcie (90°) i wyprost (70°) - płaszczyzna strzałkowa oś czołowa Staw biodrowy Staw biodrowy: fizjologia patologia Przyczyny powstawania przykurczów i ograniczenia ruchów w stawach: • zaburzenia w bilansie mięśniowym – przykurcz pochodzenia mięśniowego. Zmiany powstają w przypadku porażenia lub osłabienia jednej grupy mięśni (agonistycznej), a przy prawidłowym działaniu antagonistycznej grupy mięśni. Mięśnie porażone nie mogą się kurczyć i ulegają rozciągnięciu. Mięśnie antagonistyczne do mięśni porażonych, na skutek braku bodźca i siły do ich pełnego rozkurczu i rozciągania, ulegają przykurczowi. Mięśnie osłabione (działające, ale z mniejszą siłą) na skutek znacznej przewagi swoich antagonistów i ich przykurczu może ulec rozciągnięciu i przejść w stan porażenia. • Zmiany zapalne stawu – najczęściej pochodzenia bakteryjnego lub powstają na tle gośćcowym. Proces chorobowy rozwijający się w okolicy stawu uszkadza staw, tkanki miękkie, a czasami również powierzchnie kostne stawu. Dodatkowo ruch działa drażniąco na zmieniony patologicznie staw i powoduje ból. Chcąc go uniknąć, chorzy nie wykonują ruchu w danym stawie i doprowadzają do jego unieruchomienia. W następstwie dochodzi do ograniczenia ruchu, przykurczu w stawie , a mięśnie ulegają wtórnie przykurczeniu. • Długotrwałe unieruchomienie i zmiany urazowe stawu, jego okolic i mięśni. Bezruch trwający dłuższy czas wpływa niekorzystnie na sprawność mięśni i stawu. Brak możliwości wykonywania pracy, kurczenia się i rozkurczania doprowadza do zaniku elementów elastycznych i kurczliwych mięśnia. Swoją sprężystość i elastyczność tracą torebka stawowa, więzadła i tkanka łączna otaczająca staw. • Zmiany patologiczne o podłożu rozwijających się schorzeń układu immunologicznego (zmiany zwyrodnieniowe, coxartrozy, epifizjoliza, choroba Perthesa i inne) Zwichnięcie stawu biodrowego O rozpoznaniu decydują badania kliniczne i badanie USG w pierwszych dniach życia. Leczenie zachowawcze polega na prawidłowym ustawieniu elementów stawu i utrzymanie go przez odpowiednio długi okres czasu Endoprotezoplatyka – postępowanie fizjoterapeutyczne 1. Odcięcie szyjki kości udowej i frezowanie panewki w miednicy 2.Implantacja panewki endoprotezy, a następnie trzpienia Kości mają również zdolności regeneracyjne Złamanie (łac. fractura) - całkowite przerwanie ciągłości kości (gdy dochodzi do przerwania niecałkowitego określa się je jako nadłamanie, łac. infractio). • Podczas złamania dochodzi do wylewu krwi w sąsiedztwie odłamów. Krew ta krzepnie. Do skrzepu wrastają z otoczenia i jamy szpikowej drobne naczynia i dochodzi do rozplemu komórek. W przestrzeniach międzykomórkowych wytrącają się sole mineralne. W ten sposób powstaje kostnina pierwotna. • W następnej fazie komórki kościogubne (osteoklasty) usuwają zwapniałą tkankę kostniny a jednocześnie komórki kościotwórcze odbudowują kość. Pozostałością po złamaniu jest blizna kostna. Witamina D Nawet ponad 90% dobowego zapotrzebowania na witaminę D może być wyprodukowane w skórze pod wpływem światła słonecznego. Na skórną produkcję witaminy D mają wpływ: pora roku, zachmurzenie i zanieczyszczenia powietrza, szerokość geograficzna, stosowanie kremów z filtrem, pigmentacji skóry i starzenie się skóry. Działania witaminy D: •układ kostny - wpływ na metabolizm kości; zwiększa w osteoblaście ekspresję RANKL, a ten z kolei aktywuje RANK w prekursorze osteoklasta, co prowadzi do powstania dojrzałego osteoklasta, który przez działanie resorbcyjne powoduje uwalnianie wapnia z kośćca, kształtowanie się kości i zębów. Niedobór witaminy D (hipowitaminoza, awitaminoza) u dzieci prowadzi do krzywicy, zaburzenia mineralizacji kości i zmniejszenia masy kostnej, a u dorosłych wywołuje bóle kostne, osteomalację i osteoporozę Rodzina z krzywicą. Paryż, 1900. Zdjęcie rentgenowskie nóg 2-letniego dziecka z krzywicą. Kręgosłup Funkcje kręgosłupa: • Narząd ruchu - Ruchomość poszczególnych kręgów w stosunku do siebie jest bardzo ograniczona; ograniczenie to powoduje głównie aparat więzadłowy, a zwłaszcza krążki międzykręgowe, łączące kręgi. • Narząd ochronny dla rdzenia kręgowego, który mieści się w kanale kręgowym Ukryte i głębokie położenie rdzenia w ustroju stwarza dobre warunki ochronne, zwiększone dodatkowo przez położenie rdzenia w kanale kręgowym. Od przodu chronią go trzony kręgów, od tyłu — łuki i wyrostki kolczyste, po części dachówkowato zachodzące na siebie, bocznie — wyrostki poprzeczne, a poza tym mocne więzadła; wszystko to znakomicie wzmaga ochronę rdzenia. • Narząd podpory ciała – zadanie przenoszenia obciążeń pełnią głównie trzony kręgowe. Drugim elementem umożliwiającym utrzymanie przez kręgosłup tak znacznych obciążeń są krzywizny fizjologiczne kręgosłupa. Wytwarzają się one w związku z pionizacją człowieka poddanego znacznym i zmiennym obciążeniem, zmuszonego do stałego równoważenia całości postawy przez przesunięcia odpowiednich segmentów ciała nad płaszczyzną podparcia. Krzywizny kręgosłupa • Krzywizny części szyjnej i lędźwiowej są skierowane wypukłością do przodu – lordoza szyjna i lędźwiowa. • Natomiast krzywizny części piersiowej i krzyżowej są zwrócone wypukłością do tyłu – kyfoza piersiowa i krzyżowa. Liczba kręgów w poszczególnych odcinkach kręgosłupa • • • • • Szyjny – 7 Piersiowy – 12 Lędźwiowy – 5 Krzyżowy – 5 Guziczny 4-5 Połączenia kręgów • Między trzonami kręgowymi leżą krążki międzykręgowe KRĄŻKI MIĘDZYKRĘGOWE Krążki międzykręgowe (disci intervertebrales) odgrywają istotną rolę w biomechanice kręgosłupa. Łączą poszczególne segmenty - trzony kręgów, umożliwiają wielokierunkową (w różnych odcinkach) ruchomość kręgosłupa, stanowiąc jednocześnie elementy amortyzujące, przenoszące olbrzymie obciążenia, chroniące przed uszkodzeniem elementów kostnych kręgosłupa. SKRZYWIENIA KRĘGOSŁUPA Skrzywienia kręgosłupa jest to choroba układu kostnego kręgosłupa powstająca na ogół w dzieciństwie spowodowana wieloma przyczynami, jak : zwichnięcie bioder małego dziecka, zjawisko szybszego wzrostu kręgosłupa niż jego mięśniowego otoczenia, złamanie kości ogonowej od upadku, krzywicą kości spowodowanych brakiem słońca lub żywieniem dziecka się zchemizowaną żywnością oraz skoliozy idiomatyczne uznawane za niewiadomego pochodzenia. Szkielet klatki piersiowej • składa się z 12 kręgów piersiowych, • 12 par żeber • mostka Zawartość i stosunki anatomiczne struktur jamy klatki piersiowej klatka piersiowa lejkowata W zależności od sposobu połączenia żeber z mostkiem dzielą się one na: • żebra prawdziwe (I – VII) dochodzące bezpośrednio do mostka i łączące się z nim chrząstką żebrową, • żebra rzekome (VIII – X) łączące się z mostkiem pośrednio poprzez chrząstkę żebra położonego wyżej, • żebra wolne (XI – XII) nie maja połączenia z mostkiem, leżące swobodnie w ścianie brzucha. Połączenie: mostek-żebra-kręgosłup Mostek składa się: • rękojeść mostka, • trzon mostka, • wyrostek mieczykowaty. Mostek stanowi przednie ograniczenie klatki piersiowej.
