Jacek Telesfor Kasprzak Od diagnozy do
advertisement
Jacek Telesfor Kasprzak Wrocł Wrocław 18 marca 2010 Od diagnozy do indywidualizacji programó programów terapeutycznych osó osób uzależ uzależnionych od alkoholu Od diagnozy do indywidualizacji programó programó w terapeutycznych osó osób uzależ uzależ nionych od alkoholu Istotą Istotą procesó procesów biologicznych jest ich celowy i zorganizowany charakter. Procesy psychiczne są są pochodnymi procesó procesów biologicznych zachodzą zachodzących w oś ośrodkowym ukł układzie nerwowym. Celowość Celowość i organizacja nadaje im charakter czynnoś czynności. Czynnoś Czynności psychiczne czł człowieka mają mają na celu regulację regulację jego stosunkó stosunków z otoczeniem. Wyrazem tego jest zachowanie i łanie. Regulacja stosunkó y do utrzymania stanu homeostazy. stosunków z otoczeniem dąż dąży Waż Ważną rolę rolę w jej utrzymaniu odgrywa uczenie się się zachowań zachowań w warunkach społ społecznych. Od diagnozy do indywidualizacji programó programó w terapeutycznych osó osób uzależ uzależ nionych od alkoholu Czynnoś Czynności psychiczne zabezpieczają zabezpieczające sprawność sprawność regulacji stosunkó stosunków jednostkajednostkaotoczenie moż moż na podzielić podzielić na trzy grupy: Procesy poznawcze - zabezpieczają zabezpieczające orientację orientację w otoczeniu i sprawność sprawność dział działania. Obejmują Obejmują one: a. świadomość wiadomość b. wraż wrażenia i spostrzeż spostrzeżenia c. pamięć pamięć d. uwagę ę uwag e. myś myślenie f. intelekt Procesy motywacyjne - wyznaczają wyznaczające kierunek i cel dział działania Procesy emocjonalne - zabezpieczają zabezpieczające dynamikę dynamikę dział działania Oraz zachowanie i dział działanie. 1 Od diagnozy do indywidualizacji programó programó w terapeutycznych osó osób uzależ uzależ nionych od alkoholu W ramach nauk przyrodniczych opisem i klasyfikacją klasyfikacją powyż powyższych czynnoś czynności psychicznych zajmuje się się psychopatologia. Dla praktyki najważ najważniejsza jest umieję umiejętność tność opisu powyż powyższych procesó procesów z zachowaniem mianownictwa i okreś określeń leń zgodnych z obowią obowiązują zującymi standardami. Pozwala to na: OPIS STANU PACJENTA (status psychicus praesens) praesens) Postawienie rozpoznania (diagnozy syndromologicznej lub nawet nozologicznej) - kryteria, definicje Zaplanowanie optymalnej w danym momencie terapii Od diagnozy do indywidualizacji programó programó w terapeutycznych osó osób uzależ uzależ nionych od alkoholu Rozró Rozróż niamy trzy poziomy opisu procesó procesów psychicznych ze wzglę względu na: Objaw (poziom syndromologiczny) syndromologiczny) zespó syndromologiczny) zespół psychopatologiczny (poziom syndromologiczny) choroba lub zaburzenie (poziom nozologiczny) Ostatni poziom opisu dokonywany jest wedł według aktualnie obowią obowiązują zujących nas standardó standardów: ICDMiędzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Choró Chorób i Problemó Problemów Zdrowotnych Rewizja dziesią dziesiąta ICD- 10: Mię Wydano: WHO 1993, Polska 1998, w niej - Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania stanowią stanowią tzw. rozdział rozdział V (pią (piąty, literka „F”) DSM IVAssociation, IV-TR: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders American Psychiatric Association, 2000 - osie ( Axis I - klinicznie wyodrę wyodrębnione zespoł zespoły jednostka nozologiczna - Axis II zaburzenia osobowoś osobowości i/lub upoś upośledzenie umysł umysłowe - Axis III - wspó współistnieją istniejące choroby somatycznesomatyczne- Axis IVIV- stresory psychosocjalne - Axis V - poziom funkcjonowania - GAF) ICD – 10 Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych – Rewizja dziesiąta Wydano: WHO 1993, Polska 1998 Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania stanowią tzw. rozdział V (piąty) i oznaczamy je literą F 2 F 0000-09 Organiczne zaburzenia psychiczne F 00 Otę Otępienie w chorobie Alzheimera F 01 Otę Otępienie naczyniowe F 02 Otę Otępienie w innych chorobach (np (np.. w ch. ch. Parkinsona, Picka itd.) F 03 Otę Otępienie bliż bliż ej nie okreś określone F 04 Organiczny zespó zespół amnestyczny, nie wywoł wywołany alkoholem F 05 Majaczenie nie wywoł wywołane alkoholem F 06 Inne zaburzenia wywoł wywołane organicznym uszkodz. uszkodz. CUN (zespoł (zespoły psychoorganiczne, psychoorganiczne, halucynozy itp.) F 07 Inne zaburzenia wywoł wywołane organicznym uszkodz. uszkodz. CUN (zespoł (zespoł y psychoorganiczne pourazowe, charakteropatie itp.) F 1010-19: Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane uż używaniem substancji psychoaktywnych F 10 – alkoholu F 11 – opiatów (przetwory makowca i syntetyczne środki przeciwbólowe, brown sugar i inne) F 12 – kannabinoli (przetwory konopi indyjskich, marihuana i inne) F 13 – leków uspokajają ą cych i nasennych F 14 – kokainy (crack i inne) F 15 substancji stymulują ą cych, w tym kofeiny (m.in.: amfetamina, MDMA, ekstasy i in.) F 16 – substancji halucynogennych (m.in.: LSD, DMT, TMA, pejotlu, PCP i innych) F 17 – paleniem tytoniu F 18 – lotnych rozpuszczalników, klejów F 19 – uż ż ywaniem kilku substancji lub innych substancji psychoaktywnych F 10.0 Ostre zatrucie alkoholem F 10.1 Uż żywanie szkodliwe F 10.2 Zespółł uzależ żnienia F 10.3 Alkoholowy zespółł abstynencyjny (AZA) F 10.4 Alkoholowy zespółł abstynencyjny z majaczeniem (delirium tremens = DT) F 10.42 DT z drgawkami F 10.5 ostre zaburzenia psychotyczne w przebiegu ZUA (o etiologii alkoholowej) – halucynozy, zespołły urojeniowe, zespołły schizofrenopodobne i inne F 10.6 Zespółł amnestyczny (psychoza Korsakowa) F10.7 Rezydualne i póź źno ujawniają ące się ę zaburzenia psychotyczne w przebiegu ZUA (o etiologii alkoholowej) – w tym otę ępienia, zespołły rezydualne (psychoorganiczne), przewlekłłe halucynozy, zespółł urojeniowy Otella i inne 3 F 2020-29 Schizofrenia, zaburzenia typu schizofrenii, zespoł zespoły urojeniowe F20 Schizofrenia F21 Zaburzenia schizotypowe F22 Uporczywe zaburzenia urojeniowe (m. in. parafrenia) F23 Ostre i przemijają przemijające zaburzenia psychotyczne F24 Indukowane zaburzenia urojeniowe F25 Zaburzenia schizoafektywne F Zaburzenia nastroju (afektywne) 3030-39 F30 Epizod maniakalny F31 CHAD F32 Epizod depresyjny F33 Zaburzenia depresyjne nawracają nawracające F34 Uporczywe zaburzenia nastroju (m. in. dystymie, dystymie, cyklotymie) F Zaburzenia nerwicowe 4040-48 F40 Fobie F41 Inne zaburzenia lę lękowe F42 Zaburzenia obsesyjno – kompulsyjne (OCD) F43 Reakcje na stres i zaburzenia adaptacyjne F44 Zaburzenia konwersyjne F45 Zaburzenia somatyczne 4 Zespoł Zespoły behawioralne (m.in. zaburzenia odż odżywiania, seksualne itd.) F 5050-59 Zaburzenia osobowoś osobowości i zachowania F 6060-69 Upoś Upośledzenia umysł umysłowe F 7070-79 F Zaburzenia rozwoju psychicznego (autyzm, mutyzm, tiki, moczenie nocne i inne) 8080-98 F 0000-09 Organiczne zaburzenia psychiczne F 00 Otę Otępienie w chorobie Alzheimera F 01 Otę Otępienie naczyniowe F 02 Otę Otępienie w innych chorobach (np (np.. w ch. ch. Parkinsona, Picka itd.) F 03 Otę Otępienie bliż bliż ej nie okreś określone F 04 Organiczny zespó zespół amnestyczny, nie wywoł wywołany alkoholem F 05 Majaczenie nie wywoł wywołane alkoholem F 06 Inne zaburzenia wywoł wywołane organicznym uszkodz. uszkodz. CUN (zespoł (zespoły psychoorganiczne, psychoorganiczne, halucynozy itp.) F 07 Inne zaburzenia wywoł wywołane organicznym uszkodz. uszkodz. CUN (zespoł (zespoł y psychoorganiczne pourazowe, charakteropatie itp.) KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE DSM – IV TR MODEL WIELOOSIOWY 1. Oś I: Zespoł Zespoły kliniczne 2. Oś I: Zaburzenia osobowoś osobowości 3. Oś III: Ogó Ogólne uwarunkowania medyczne 4. Oś IV: Problemy psychospoł psychospołeczne i środowiskowe 5. Oś V: Ogó Ogólna ocena funkcjonowania 5 KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE DSM – IV TR MODEL WIELOOSIOWY ZACHOWANIA ODBIEGAJĄ Ą CE OD NORMY O Ś IŚ Ś Ś Zespołł ły ł Oś śI Objawy Kliniczne Lę ęk -Obsesje -Kompulsje -Fobie Zaburzenia nastroju -Depresja -Zaburzenia dwubiegunowe Schizofrenia Naduż ż ywanie substancji -alkoholu -narkotyków Zaburzenia przyjmowania pokarmów -Anoreksja -Bulimia Zaburzenia seksualne -Inne OŚ II Zaburzenia Osobowoś ś ci -Schizoidalna -Unikają ą ca -Depresyjna -Zależ ż na -Histrioniczna -Narcystyczna -Antyspołłeczna -Sadystyczna -Kompulsyjna -Negatywistyczna -Masochistyczna -Z pogranicza -Schizotypowa -Paranoidalna OŚ III Ogólne Uwarunkowania medyczne Każ ż de medyczne uwarunkowanie istotne dla zrozumienia Zaburzeń ń osoby na Osi I lub Osi II OŚ IV Problemy psychospołłeczne \ i ś rodowiskowe -Rodzinne -Edukacyjne -Zawodowe -Domowe -Ekonomiczne -Prawne OŚ V Ogólna ocena funkcjonowania GAF 0-100 Ogólny poziom funkcjonowania psychologicznego, społłecznego i zawodowego Oś I: Zespoł Zespoły kliniczne • Zawiera klasyczne zaburzenia psychiczne, ma strukturę hierarchiczną rodzina strukturę hierarchiczną. Każ Każda zaburzeń zaburzeń dzieli się się na bardziej szczegó szczegółowe, zró zróżnicowane grupy, bę będące wł właściwymi kategoriami diagnostycznymi. Każ Każde zaburzenie przedstawione jest w rozbiciu na kryteria diagnostyczne, któ które muszą muszą być być zazwyczaj obecne, aby moż można był było postawić postawić szczegó szczegółowe rozpoznanie. Oś II: Zaburzenia osobowoś osobowości • Zawiera kryteria diagnostyczne ró różnych zaburzeń zaburzeń osobowoś osobowości. Charakterystyczny dla zaburzeń zaburzeń osobowoś osobowości jest brak elastycznoś elastyczności w sytuacjach stresowych, niezdolność do niezdolność elastycznej adaptacji i nieustanne powtarzanie patologicznych zachowań zachowań pomimo licznych konsekwencji. 6 Oś III: Ogó Ogólne uwarunkowania medyczne • Obejmuje wszelkie fizyczne lub medyczne uwarunkowania istotne dla zrozumienia stanu danego pacjenta. Niektó Niektóre mają mają wpł wpływ drastyczny – urazy gł głowy, zespoł zespoły genetyczne, schorzenia ukł układu nerwowego, inne schorzenia fizyczne mają mające wpł wpływ na funkcjonowanie psychologiczne czł człowieka. Inne mogą mogą mieć mieć wpł wpływ subtelny – cechy temperamentalne jako genetycznie uwarunkowany wzorzec aktywnoś aktywności i emocjonalnoś emocjonalności Oś IV: Problemy psychospoł psychospołeczne i środowiskowe • Zawiera czynniki społ społeczne i środowiskowe waż ważne dla psychologicznego funkcjonowania czł człowieka. Obejmuje problemy zwią związane z systemem rodzinnym – śmierć mierć czł członka rodziny, rozwó rozwód, separację separację, przemoc, konflikty, niewł atmosferę wychowawczą Dotyczy niewłaściwą ciwą atmosferę wychowawczą. problemó nauczania, problemów edukacyjnych – historii kłopotó opotów zawodowych – historii aktywnoś aktywności zwią związanej z wykonywaniem pracy oraz innych problemó problemów natury ekonomicznej lub prawnej – np. np. fakt oczekiwania na własny proces karny. Na osi IV moż można opisać opisać wiele psychospoł psychospołecznych trudnoś trudności tj.: problemy w grupie podstawowego oparcia (np (np.. choroby w rodzinie, rozwó ść, śmierć rozwód, przemoc, nadopiekuń nadopiekuńczość czość, mierć); problemy w środowisku psychospoł psychospołecznym (np (np.. samotność ść, dyskryminacja, emerytura, brak przyjació samotność, przyjaciół), problemy z nauką nauką, zawodowe, finansowe, z dostę dostępem do usł usług medycznych, prawne 7 Oś V: Ogó Ogólna ocena funkcjonowania • Nie odnosi się się do żadnych konkretnych treś treści. Zwią ści zaburzenia: W jakim Związana jest z oceną oceną głęboko łębokoś stopniu patologiczny jest obraz cał całości. Takiego ustalenia dokonuje się się poprzez sprowadzenie problemó problemów ujawnionych we wszystkich osiach do jednej globalnej oceny poziomu funkcjonowania psychologicznego, społ społecznego i zawodowego danej osoby. Sł Służy do tego Skala GAF (Global (Global Assessment of Functioning Scale) Scale) czyli Skala Ogó Ogólnej Oceny Funkcjonowania z przedział przedziałem od 0 do 100. Zapis na osi V za pomocą pomocą punktowej skali ogó ogólnej oceny funkcjonowania GAF daje moż możliwość liwość przeanalizowania funkcjonowania psychologicznego, społ społecznego i zawodowego na kontinuum zdrowie choroba psychiczna. Takiej oceny, co waż ważne, moż można dokonać dokonać do opisu zachowania w wymiarze czasowym: w ostatnim roku, co się się dzieje z pacjentem aktualnie i po zakoń zakończeniu terapii. Pozwala to wię więc na swoiste monitorowanie stanu pacjenta i dynamiczny („ („terapeutyczny” terapeutyczny”) opis. Tak wię więc wielu praktykó praktyków chę chętnie korzysta z tego systemu nie tylko dla celó celów diagnostycznych, ale takż także i terapeutycznych. Ocena poziomu funkcjonowania (GAF) wg DSM IV TR: TR: 90 brak objawó objawów, dobre funkcjonowanie na wszystkich polach - np. np. remisja w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej, satysfakcja z pracy, dobre funkcjonowanie rodziny 80 przemijają przemijające objawy, niewielkie pogorszenie funkcjonowania tylko na jednym polu -np. np. remisja w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej, satysfakcja z pracy, kró krótkotrwał tkotrwały smutek po kłótni w domu, niewielkie problemy w koncentracji 8 Ocena poziomu funkcjonowania (GAF) wg DSM IV IV TR: 70 łagodne objawy, problemy na jednym polu, ogó ogólnie dobry poziom aktywnoś aktywności - np. np. wczesne budzenie, kilkudniowe zwolnienie lekarskie 60 umiarkowane objawy, zł złe funkcjonowanie na jednym polu -np. np. depresja śr. stopnia, konflikt w pracy, z powodu znacznych opó opóźnień nień w jej wykonywaniu 50 duż duże objawy, brak funkcjonowania na jednym polu np. np. myś myśli samobó samobójcze, niezdolny chodzić chodzić do pracy Ocena poziomu funkcjonowania (GAF) wg DSM IV TR: 40 zaburzenia w komunikowaniu się się z otoczeniem, znaczne pogorszenie na kilku polach - np. np. mutystyczny, mutystyczny, unika ludzi, zaniedbuje się się, nie pracuje 30 zachowanie uwarunkowane objawami, niezdolność niezdolność funkcjonowania na prawie wszystkich polach - np. np. urojenia nihilistyczne, leż leży cał cały czas w łóżku 20 stanowi niebezpieczeń niebezpieczeństwo dla siebie i innych np. np. powtarzają powtarzające się się pró próby samobó samobójcze, mutystyczny, mutystyczny, negatywistyczny 10 cią ciągła agresja lub autoagresja Opis pacjenta w oparciu o osie diagnostyczne wg DSM IV: oś I : jednostka nozologiczna - np. np. schizofrenia paranoidalna oś II : zaburzenia osobowoś osobowości (lub upoś upośledzenie umysł umysłowe) - np. np. osobowość osobowość z pogranicza oś III : stan somatyczny - np. np. wada mitralna oś IV : problemy psychosocjalne oraz środowiskowe : umiarkowane (3) - np. np. stracił stracił pracę pracę oś V : poziom funkcjonowania - np. np. 60 : pł płaski afekt, okazyjne epizody lę lękowe, ma niewielu przyjació przyjaciół 9 Uzależ Uzależnienie od alkoholu - psychopatologia Double Diagnosis = podwó podwójna diagnoza = podwó podwójne rozpoznanie Comorbidity = wspó współwystę występowanie = wspó współzachorowalność zachorowalność MICA (mentally (mentally ill chemical abuser) abuser) chory (zaburzony) psychicznie naduż naduż ywają ywają cy alkoholu (a wię więc nie tylko psychozy, ale takż takż e nerwice, zaburzenia lę lękowe, depresje, zaburzenia osobowoś osobowości i inne) inne) Osoba, któ która cierpi na moż możliwą liwą do zdiagnozowania chorobę chorobę (zaburzenie psychiczne) i ró równocześ wnocześnie naduż nadużywa alkoholu i/lub innych substancji psychoaktywnych (czę łączeniu z lekami psychotropowymi przepisywanymi w (często w połą połączeniu chorobie zasadniczej) zasadniczej) MICA (mentally (mentally ill chemical abuser) abuser) chory (zaburzony) psychicznie naduż naduż ywają ywają cy alkoholu (a wię więc nie tylko psychozy, ale takż takż e nerwice, zaburzenia lę lękowe, depresje, zaburzenia osobowoś osobowości i inne) inne) pierwotna diagnoza choroby psychicznej z nastę następują pują cą po niej (podwó (podwójną jną ) diagnozą diagnozą naduż naduż ywania substancji, mają mają cej dział działania uboczne na zdrowie psychiczne; (zaburzenia maskowane poprzez przyjmowanie substancji psychoaktywnych) psychoaktywnych) pierwotna diagnoza uzależ uzależ nienia z powikł powikłaniami psychicznymi prowadzą prowadzą cymi do choroby psychicznej; (zaburzenia; psychotyczne rezydualne i pó póź no ujawniają ujawniające się się: flashbacks, flashbacks, zaburzenia osobowoś osobowości organicznej, zaburzenia afektywne, otę otępienie oraz inne zaburzenia psychotyczne o pó póź nym począ początku) wspó współistnieją istnieją ce diagnozy naduż naduż ywania substancji oraz zaburzeń zaburzeń psychicznych; (zaż (zażywanie potę potęguje objawy zaburzeń zaburzeń osobowoś osobowości) podwó podwójna diagnoza naduż naduż ywania substancji oraz zaburzeń zaburzeń nastrojó nastrojów, obie diagnozy będą ce wynikiem traumatycznych przeż np. zaburzenia na tle stresu pourazowego). przeż yć, (np. cztery kategorie podwó podwójnej diagnozy: Krausz (1996 r.) 10 Uzależ Uzależnienie i naduż nadużywanie alkoholu w innych zaburzeniach psychicznych 28% 26% 15% 18% 7% Schizofrenia i Zaburzenia Zaburzenia Choroby ści afektywne psychozy rezydualne osobowoś (głłównie (nastroju) schizofreniczne (organiczne) dyssocjalna) Zaburzenia lę ękowe Rodzaje świadczeń wiadczeń w leczeniu wspó współzachorowalnoś zachorowalności (Abdulrahim, Abdulrahim, 2001 r.). r.). Leczenie sekwencyjne lub seryjne. Zaburzenia psychiczne i wynikaj wynikające z zaż zaż ywania substancji są ść pomię są leczone jedno po drugim, a łączno pomiędzy obydwoma zakł zakładami opieki łączność jest niewielka. Pacjenci zazwyczaj są są poddawani leczeniu najpierw z najpoważ najpoważ niejszych problemó problemó w, a po ukoń ukoń czeniu jednego leczenia są są leczeni w zwią związku z innymi problemami. Leczenie ró ró wnoległ wnoległe. Leczenie dwó dwóch ró róż nych zaburzeń zaburzeń jest podejmowane ró ró wnocześ wnocześnie, a zakł zakład opieki psychiatrycznej i oś ośrodek leczenia uzależ uzależ nień nień równolegle świadczą wiadczą swe usł usługi niezależ niezależ nie. Obydwa leczenia czę często opierają opierają się się na odmiennych podejś podejściach terapeutycznych, w zwią związku z czym model psychiatryczny oparty na medycynie moż moż e kolidować kolidować z psychospoł psychospołeczną eczną orientacją orientacją zakł zakładó adów leczą leczących uzależ uzależ nienia. Leczenie zintegrowane. Leczenie jest zapewniane przez zakł zakład opieki psychiatrycznej lub zakł zakład leczą leczący uzależ uzależ nienia, albo też też w ramach specjalnego programu. Unika się się przekazywania pacjenta innym zakł zakładom. Leczenie obejmuje dział działania interwencyjne odnoszą odnoszące się się do motywacji i zachowań zachowań , zapobiegnie nawrotom choroby, farmakoterapię farmakoterapię MICA (mentally (mentally ill chemical abuser) abuser) chory (zaburzony) psychicznie naduż naduż ywają ywają cy alkoholu (a wię więc nie tylko psychozy, ale takż takż e nerwice, zaburzenia lę lękowe, depresje, zaburzenia osobowoś osobowości i inne) inne) F 00 – 09 Zespoł Zespoły psychoorganiczne i otę otępienia charakterystyka: charakterystyka: Wystę Występowanie przyczyny pierwotnej – w strukturze CUN Zaburzenie funkcji poznawczych – pamię pamięci, koncentracji, spowolnienie abstrahowania, zuboż zubożenie ję języka, obniż obniżenie sprawnoś sprawności funkcji wzrokowowzrokowoprzestrzennych Stany dysforyczne z upoś upośledzeniem kontroli emocji i trzymania afektu (naprzemienne subeuforie i subdepresje z apatią apatią) Sztywne, nie korygowalne sądy i przekonania Zmniejszona gotowość gotowość na odroczenie gratyfikacji Podejrzliwość Podejrzliwość i nastawienia paranoiczne Liczne skargi somatyczne w tym encefalopatyczne 11 Kró Krótka Skala Oceny Stanu Psychicznego (MMSE) „minimental” minimental” Wynik Skali MMSE – poza zaburzeniami funkcji poznawczych - zależ zależy od: - umieję umiejętnoś tności posł posługiwania się się tym narzę narzędziem przez badają badającego, - wieku osoby badanej, - wykształ wykształcenia osoby badanej, - głęboko ści deficytó łębokoś deficytów sensorycznych osoby badanej. MMSE to proste narzę narzędzie oceniają oceniające podstawowe wymiary aktywnoś aktywności poznawczej: orientację orientację w miejscu i w czasie, zapamię zapamiętywanie, kalkulię kalkulię, koncentrację koncentrację uwagi, odtwarzanie wcześ wcześniej zapamię zapamiętywanych informacji, nazywanie, czytanie , pisanie, wykonywanie zł złożonych poleceń poleceń oraz praksję praksję konstrukcyjną konstrukcyjną. Za prawidł prawidłowe wykonanie tej Skali badany moż może uzyskać uzyskać maksymalnie 30 punktó punktów. Osoba, któ która uzyskał uzyskała wynik poniż poniżej 24 punktó punktów (24/23) jest podejrzana o otę otępienie i wymaga szczegó szczegółowych badań badań diagnostycznych w celu potwierdzenia bą bądź wykluczenia tej hipotezy. Test rysowania zegara CDT TRZ ocenia zdolnoś zdolności wzrokowowzrokowo-przestrzenne, praksję praksję konstrukcyjną konstrukcyjną, myś myślenie abstrakcyjno – poję pojęciowe i funkcje wykonawcze SPÓJRZ NA SĄ ĄSIADA W TEN SPOSÓB..... 12 Zmiany organiczne cun charakterystyka: Wystę Występowanie przyczyny pierwotnej – w strukturze CUN Zaburzenie funkcji poznawczych – pamię pamięci, koncentracji uwagi, spowolnienie abstrahowania, zuboż zubożenie ję języka, spadek sprawnoś sprawności funkcji wzrokowowzrokowo-przestrzennych Stany dysforyczne z upoś upośledzeniem kontroli emocji i trzymania afektu (naprzemienne subeuforie i subdepresje z apatią apatią) Sztywne, nie korygowalne sądy i przekonania Zmniejszona gotowość gotowość na odroczenie gratyfikacji Podejrzliwość Podejrzliwość i nastawienia paranoiczne Liczne skargi somatyczne w tym encefalopatyczne Bezsenność Bezsenność Charakterystyka procesu psychoterapii uzaleznień uzaleznień osó osób ze zmianami cun Zmiany organiczne cun jakich doś doświadczają wiadczają alkoholicy, poprzez toksyczne dział działanie alkoholu, urazy gł głowy, zatrucia, i wzmoż wzmożone ciś ciśnienie tę tętnicze, dotykają ą praktycznie wszystkich obszaró dotykaj obszarów funkcjonowania czł człowieka. Zostają Zostają wię więc zaburzone funkcje poznawcze, funkcje zachowania i reakcje emocjonalne. Wspó mianownikiem wystę objawó Wspólnym występowania objawów psychopatologicznych jest ich zwią związanie przyczynowe ze strukturalnym uszkodzeniem mó mózgu. Życie emocjonalne takich osó osób jest mocno rozchwiane. Cechują Cechują się się zmiennym nastrojem (od pogodnego, euforycznego po ponury, dysforyczny), dysforyczny), draż drażliwoś liwością cią, skł skłonnoś onnością cią do konfliktó konfliktów. Trudno im jest utrzymać utrzymać afekt na adekwatnym do sytuacji poziomie. Przeważ Przeważają ająca część część pacjentó pacjentów wykazuje lepkość lepkość emocjonalną emocjonalną. Oznacza to w praktyce trwanie po kilka dni w ponurym, draż drażliwym nastroju, napię napięciu emocjonalnym oraz reagowanie nieadekwatnie do bodź bodźca. Charakterystyka procesu psychoterapii uzależ uzależnień nień osó osób ze zmianami cun Funkcje poznawcze; pamięć ęć, uwaga, myślenie są pamięć, są również wnież zaburzone, poziom zmian jest zmienny i zależ zależny od rozległ rozległości uszkodzeń uszkodzeń. Trudno się się oderwać oderwać od jakiegoś jakiegoś tematu (nie zawsze istotnego dla sprawy) i chorzy powracają powracają do tego samego wą wątku po wiele razy. Objawy te począ początkowo bardzo dyskretne, niezauważ niezauważalne dla niewprawnego oka stają stają się się coraz intensywniejsze i dołą ą do nich stopniowo objawy otę dołączaj łączają otępienne. pienne. Pierwszymi sygnał sygnałami są są zaburzenia pamię pamięci śwież wieżej; czasami pacjent nie potrafi powtó powtórzyć rzyć kilku cyfr. Pacjenci mają mają kłopoty w radzeniu sobie z drobnymi czynnoś czynnościami, któ których nieraz muszą muszą nauczyć nauczyć się się od nowa. Zaburzona jest ró również wnież zdolność zdolność przypominania sobie odleglejszych w czasie faktó faktów. Okazuje się się wtedy, że wykształ wykształcenie jakie kiedyś kiedyś zdobyli nie jest w stanie pomó pomóc im w przyswojeniu nowej wiedzy i wytrenowaniu nowych zachowań zachowań. Wydają Wydają się się zagubieni i nieporadni. Pojawia się się czasami dezorientacja w czasie, miejscu, otoczeniu, sytuacji. 13 Charakterystyka procesu psychoterapii uzaleznień uzaleznień osó osób ze zmianami cun W zależ zależ noś ności od rodzaju zmian w cun dolegliwości te mają mają charakter falowy (pojawiają (pojawiają się się zaburzenia intensywniejsze i potem okresowo przemijają przemijają ). Trudno rodzinie uwierzyć uwierzyć, ż e taka osoba naprawdę naprawdę nie radzi sobie w ż yciu i wielu spraw nie pamię pamięta. Odbierane to jest jako ich zł zła wola. Uwaga tego typu pacjentó pacjentów ró również wnież jest zakł zakłócona, zwł zwłaszcza uwaga mimowolna. Pacjent moż moż e dobrze funkcjonować funkcjonować wtedy, kiedy jego uwaga jest stymulowana zewnę zewnętrznymi czynnikami. Myś Myślenie ró również wnież podlega zaburzeniu. Zaczyna spowalniać spowalniać się się tok myś myślenia i zanika krytycyzm co do wł własnego postę postępowania. Pacjent ma coraz poważ poważ niejsze kł kłopoty z abstrakcyjnym ujmowaniem tematu, odnoszenia się się do wyobraż wyobraż eń. Czę Często nie potrafi odpowiednio nazywać nazywać swoich uczuć uczuć i nie rozumie skomplikowanych poleceń poleceń terapeuty. Wielu naszych pacjentó pacjentów ma poważ poważ ne trudnoś trudności z trafieniem samodzielnie do gabinetu lekarza, któ który jest usytuowany w są siednim budynku. Jedynie ustna informacja, jak dojść dojść, ść, jest zbyt abstrakcyjna, a dodatkowe zaburzenia orientacji przestrzennej powodują powodują spory kł kłopot w przemieszczaniu się ę . Ponadto wyraź ź nie zaznaczają ą się ę si wyra zaznaczaj si problemy z planowaniem, odraczaniem gratyfikacji i modyfikowaniem swoich dział działań pod wpł wpływem dodatkowych informacji. Charakterystyka procesu psychoterapii uzaleznień uzaleznień osó osób ze zmianami cun Zaburzenia zachowania się się pacjenta. Organiczne zmiany funkcjonowania mó mózgu wpł wpływają ywają na istotne zmiany w zachowaniu. Uboż Ubożeją eją potrzeby duchowe, psychiczne. Pacjenci pozostają pozostają na poziomie potrzeb fizjologicznych. Stają Stają się się męczliwi, senni. Czasami bywają bywają rozhamowani i agresywni. Czasami pojawiają ść, pojawiają się się kradzież kradzieże, hiper seksualność seksualność, dowcipkowanie i bezkrytyczne zachowania wobec pł płci przeciwnej. POSTULATY TERAPEUTYCZNE: Cel – zatrzymanie picia (ratowanie życia) lub redukcja szkó szkód Leczenie choró chorób somatycznych Leczenie farmakologiczne :podawanie lekó leków nootropowych, nootropowych, normotymizują normotymizujących, cych, przeciwdrgawkowych, witamin z grupy B1, Nacisk na osadzenie pacjenta w rodzinie, w AA, w Klubach Abstynenckich (elementy posł posłannictwa) na oddział oddziałach stacjonarnych Niekiedy normy regulują regulujące ż ycie społ społecznoś eczności terapeutycznej nie przystają przystają do moż moż liwoś liwości osó osób z uszkodzeniami CUN - powinni mieć mieć swoją swoją własną asną ścież cież kę. Uwaga przy doborze wiekowym (autorytety) oraz cią ciągle należ należ y stymulować stymulować uwagę uwagę i pamięć pamięć pacjentó pacjentów np. np. rysunkami, muzyką muzyką, ruchem itp. Dominowanie terapii zadaniowej nad wglą wglądową dową, Prosty program „niskoprogowy” powinny być niskoprogowy”(zadania być konkretne podzielone na mał małe kroki, nowa wiedza powinna być być czę często powtarzana, przekazują przekazując ją moż moż na posł posługiwać ugiwać się się prostymi skojarzeniami) Precyzyjna diagnostyka somatyczna, psychologiczna, psychiatryczna i 14 Szczegó Szczegółowe propozycje pracy terapeutycznej z pacjentami ze zmianami cun Postę Postępowanie z pacjentem ze zmianami cun na etapie diagnozy i motywowania do terapii Strategia tego etapu obejmuje postę postępowanie nakierowane na rzetelny oglą ogląd pacjenta przez lekarza (stan somatyczny, psychiczny) i terapeutę terapeutę. W przypadku tego typu pacjentó pacjentów niezbę niezbędna jest ró również wnież konsultacja psychologa klinicznego. Docelowe jest postawienie przez przez nich diagnozy nozologicznej i problemowej. Diagnoza nozologiczna powinna obejmować obejmować nie tylko obszar uzależ uzależnienia, ale ró również wnież weryfikacje podejrzeń Diagnoza podejrzeń w kierunku zaburzeń zaburzeń cun. cun. problemowa musi uwzglę uwzględniać dniać zaró zarówno obszar zaburzeń zaburzeń, wiek pacjenta, środowisko z któ którego pochodzi jak ró również wnież dotychczasowe doś doświadczenia w mó mówieniu o sobie, wykonywaniu zadań zadań życiowych oraz doś doświadczenia w utrzymywaniu abstynencji. Szczegó Szczegółowe propozycje pracy terapeutycznej z pacjentami ze zmianami cun Postę Postępowanie z pacjentem ze zmianami cun na etapie diagnozy i motywowania do terapii Niezwykle waż ważnym momentem jest uzyskanie u pacjenta abstynencji i wstę wstępnej decyzji o poddaniu się się leczeniu. Postę Postępowanie terapeutyczne nakierowane jest na nauczenie pacjenta utrzymania abstynencji do nastę następnego spotkania, wzmacnianie kruchej motywacji do zmiany oraz pokonywanie wstę poprzez wstępnego oporu stosowanie rozmaitych dział działań konfrontacyjnokonfrontacyjno- wspierają wspierających. Czasami skró skrócenie czasu pomię pomiędzy spotkaniami jest jedyną jedyną drogą drogą do skutecznego osią osiągnię gnięcia abstynencji pozwalają pozwalającej na dalszą dalszą pracę pracę terapeutyczną terapeutyczną. Dla wielu pacjentó pacjentów jedynym rozsą rozsądnym rozwią rozwiązaniem jest umieszczenie ich na OLAZA, ponieważ ponieważ nie są sami sprostać sprostać presji otoczenia na picie alkoholu, nie potrafią potrafią wystarczają wystarczająco odraczać odraczać gratyfikacji (cierpią (cierpią teraz i teraz potrzebują potrzebują doznać doznać ulgi). Poza tym sł słabo korzystają korzystają z doś doświadczeń wiadczeń wcześ wcześniej uzyskiwanych abstynencji, czy też też wiedzy na temat powstrzymywania się się od picia. Szczegó Szczegółowe propozycje pracy terapeutycznej z pacjentami ze zmianami cun Przykł Przykładowe Procedury i Techniki Psychoterapeutyczne Główną wną procedurą procedurą terapeutyczną terapeutyczną jest relacja terapeutyczna. Na tym etapie terapeuta jest dyrektywny, jest ekspertem i trenerem, któ który wyjaś wyjaśnia w najprostszy sposó sposób kolejne kroki, jakie ma postawić postawić pacjent, aby uzyskać uzyskać abstynencję abstynencję niezbę niezbędną dną do przyję przyjęcia na oddział oddział. Motywowanie oparte jest raczej na zewnę zewnętrznych wskaź wskaźnikach. Czę Często obawa przed utratą utratą zdrowia, chorobą chorobą psychiczną psychiczną, zakł zakładem karnym jest tym pierwszym impulsem do niepicia. 15 Szczegó Szczegółowe propozycje pracy terapeutycznej z pacjentami ze zmianami cun Przykł Przykładowe Procedury i Techniki Psychoterapeutyczne W ustalaniu abstynencji do kolejnego spotkania bardzo uż użyteczny jest program „24h” 24h”. Rozł Rozłożenie zadań zadań na proste, czytelne sekwencje i nastę następnie jasne omó omówienie ich, daje duż duże szanse na utrzymanie abstynencji. Kojarzenie każ każdego kroku z waż ważnymi rzeczami z życia pacjenta pozwala na zwię zwiększenie prawdopodobień prawdopodobieństwa sukcesu. Planowanie utrzymania abstynencji jest uż użyteczne jedynie dla pacjentó pacjentów, któ którzy nie mają mają jeszcze mocno uszkodzonych pł płató atów czoł czołowych i potrafią potrafią przejść przejść z poziomu abstrakcyjnego planowania do konkretnego dział działania. Wielokrotnie należ należy trenować trenować odmawiania picia. Poza tym nie należ należy trenować trenować tego zachowania ogó ogólnie dla cał całego otoczenia pacjenta, ale osobno dla ró ciej pili. Ja różnych bliskich i znajomych osó osób, z któ którymi najczęś najczęściej jestem zwolennikiem skutecznego, nie zawsze asertywnego sposobu poradzenia sobie z uciąż liwymi osobami. Proste i zasadnicze dyrektywy „nie wolno mi pić uciążliwymi pić” są skuteczniejsze niż niż jakiekolwiek wymyś wymyślne formuł formuły. Szczegó Szczegółowe propozycje pracy terapeutycznej z pacjentami ze zmianami cun Postę Postępowanie z pacjentem ze zmianami cun na etapie Intensywnego Programu Psychoterapii Uzależ Uzależnień nień Na tym etapie konfrontujemy pacjenta z destrukcją destrukcją alkoholową alkoholową. Kroki terapeuty są są znacznie wyrazistsze. Stwarzamy Pacjentowi okazję okazję do poznania swojej choroby, uczymy go jej objawó objawów oraz uświadamiamy mu, że to wszystko dotyczy ró również wnież jego. Dajemy takż także okazję okazję do poznania wł własnej bezsilnoś bezsilności i doś doświadczenia energii płyną ynącej z uczestniczenia w grupach abstynenckich i systematycznej pracą pracą nad sobą sobą. Drobne sukcesy bardzo pozytywnie wpł wpływają ywają na motywowanie tych pacjentó pacjentów do terapii. Szczegó Szczegółowe propozycje pracy terapeutycznej z pacjentami ze zmianami cun Przykł Przykładowe Procedury i Techniki Psychoterapeutyczne Relacja terapeutyczna z terapeutą terapeutą wzbogacona zostaje poprzez oddział oddziaływanie społ społecznoś eczności alkoholikó alkoholików i wszelkie mechanizmy ujawniają ujawniające się się w grupie terapeutycznej. Naś Naśladownictwo, wsparcie, akceptacja jakiej doznają doznają w grupie pozwala na wzbudzenie nadziei na to, że niepicie jest moż możliwe. Każ Każdy z pacjentó pacjentów powinien mieć mieć ułożony swó swój Osobisty Plan Terapii, w któ którym terapeuta uwzglę uwzględni wszystkie wiadomoś wiadomości o funkcjonowaniu w ró różnych sytuacjach. Nadal w utrwalaniu abstynencji bardzo uż użyteczny jest program „24h” 24h”. w codziennym życiu społ społecznoś eczności przekazywaniu ró różnych drobnych zadań zadań, funkcji łącz ących się łączą się z odpowiedzialnoś odpowiedzialnością cią wzmacnia motywację motywację do leczenia i utrzymywania abstynencji. Rozł Rozłożenie zadań zadań na proste, czytelne sekwencje, wielokrotne powtarzanie zachowań zachowań i wiedzy w ró różnych sytuacjach, uczenie społ społecznego funkcjonowania w naturalnych warunkach. 16 Szczegó Szczegółowe propozycje pracy terapeutycznej z pacjentami ze zmianami cun Przykł Przykładowe Procedury i Techniki Psychoterapeutyczne Bardzo istotne jest przebywanie w programach dobrze ustrukturyzowanych (cał (całodobowych, hostelach ewentualnie oddział oddziałach dziennych). Zaangaż Zaangażowanie w proces terapii środowiska rodzinnego znaczą znacząco wzmacnia motywację motywację do niepicia tych pacjentó pacjentów. W naszej placó placówce tzw. sesje rodzinne pomagają pomagają rodzinie zrozumieć zrozumieć chorobę chorobę i funkcjonowanie pacjenta. Niestety bardzo duż duży odsetek tych pacjentó pacjentów jest już już poza marginesem życia społ społecznego i najbliż najbliższa rodzina sama jest mocno zaburzona lub nie wykazuje zainteresowania swoim domownikiem. Dla tej grupy pacjentó ciej są pacjentów niezbę niezbędne jest wsparcie farmakologiczne. Najczęś Najczęściej są to leki przeciwdrgawkowe, nootropowe, nootropowe, witaminy z grupy B1 oraz leki normotymizują normotymizujące. ce. Terapeuci uzależ uzależnień nień, muszą muszą przyzwyczaić przyzwyczaić się się do tego, że ta grupa pacjentó pacjentów powinna być być wspierana farmakologicznie i wszystkie sposoby na obniż obniżenie napię napięcia, zredukowanie sił siły gł głodu alkoholowego, wewnę wewnętrznego napię napięcia pomagają pomagają im w utrzymaniu znaczą znaczącej abstynencji. Szczegó Szczegółowe propozycje pracy terapeutycznej z pacjentami ze zmianami cun Przykł Przykładowe Procedury i Techniki Psychoterapeutyczne Z technik terapeutycznych uż użyteczne okazują okazują się się te wszystkie zabiegi, któ które oparte są są na rozmowie, wsparciu, perswazji, wyjaś wyjaśnianiu, edukacji. Poczucie się się przez pacjenta waż ważnym dla swojego terapeuty sprawia, że uruchamiają uruchamiają się się te wewnę wewnętrzne, nieodkryte jeszcze zasoby, któ które sprawiają sprawiają, że czasami osoby te nie piją piją przez wiele lat. Przez wiele lat pamię pamiętają tają takż także każ każde sł słowo, jakie do nich skierował skierował „ich terapeuta” terapeuta”. Na tym koń kończą czą się się planowane oddział oddziaływania terapeutyczne. Niezbę Niezbędne jednak jest przedł przedłużenie opieki terapeutycznej na czas po opuszczeniu placó placówki. Stworzenie okazji do spotkań spotkań z terapeutami, spotkań spotkań absolwentó absolwentów programu daje im kolejne szanse na zmianę zmianę swojego życia. MICA (mentally (mentally ill chemical abuser) abuser) chory (zaburzony) psychicznie naduż naduż ywają ywają cy alkoholu (a wię więc nie tylko psychozy, ale takż takż e nerwice, zaburzenia lę lękowe, depresje, zaburzenia osobowoś osobowości i inne) inne) F 3030-39 Zaburzenia nastroju (afektywne) Nastró Nastrój: to stan uczuciowy towarzyszący ogó ogółowi przeżyć i spostrzeżeń, utrzymujący się przez dłuższy czas. U osó osób zdrowych wykazuje wahania zależnie od wpływu czynnikó i nie czynników zewnętrznych lub wewnętrznych przekracza na ogó ogół granic płytkiej subdepresji i słabo nasilonej hipomanii. 17 MICA (mentally (mentally ill chemical abuser) abuser) chory (zaburzony) psychicznie naduż naduż ywają ywają cy alkoholu (a wię więc nie tylko psychozy, ale takż takż e nerwice, zaburzenia lę lękowe, depresje, zaburzenia osobowoś osobowości i inne) inne) F 3030-39 Zaburzenia nastroju (afektywne) wg ICDICD-10 Epizod maniakalny – o ró enia – od hipomaniakalnego po manię różnym stopniu natęż natężenia manię z objawami psychotycznymi Epizod depresyjny – od depresji łagodnej po depresję ką z objawami psychotycznymi depresję cięż ciężk Zaburzenia afektywne dwubiegunowe (Choroba Afektywna Dwubiegunowa -CHAD) – charakteryzują charakteryzują się się wystę występowaniem zaró zaró wno epizodó epizodó w depresyjnych jak i hipohipo- oraz maniakalnych, poszczegó poszczególne epizody przedzielone są są okresami remisji Zaburzenia depresyjne nawracające (Choroba Afektywna JednobiegunowaJednobiegunowa- CHAJ) – wystę występują pują jedynie epizody depresyjne przedzielone okresami remisji MICA (mentally (mentally ill chemical abuser) abuser) chory (zaburzony) psychicznie naduż naduż ywają ywają cy alkoholu (a wię więc nie tylko psychozy, ale takż takż e nerwice, zaburzenia lę lękowe, depresje, zaburzenia osobowoś osobowości i inne) inne) F 3030-39 Zaburzenia nastroju (afektywne) Osoby z zaburzeniami nastroju się sięgają gają po alkohol ponieważ ponieważ: Dążą do „samoleczenia” samoleczenia” przez obniż obniżenie nasilenia stanó stanów depresyjnych Dążą do wzmocnienia stanó stanów przyjemnych (CHAD) Pró Próbują bują zmniejszyć zmniejszyć niepożą niepożądane żądane objawy po neuroleptykach Uzależ Uzależnienie ujawnia predyspozycje do zaburzeń zaburzeń psychicznych Istnieje wspó wspólna predyspozycja genetyczna niektó niektórych zaburzeń zaburzeń (np. np. uzależ uzależnienie - CHAD i rola ukł układu dopaminergicznego) dopaminergicznego) MICA (mentally (mentally ill chemical abuser) abuser) chory (zaburzony) psychicznie naduż naduż ywają ywają cy alkoholu (a wię więc nie tylko psychozy, ale takż takż e nerwice, zaburzenia lę lękowe, depresje, zaburzenia osobowoś osobowości i inne) inne) F 3030-39 Zaburzenia nastroju (afektywne) Wpł Wpływ picia alkoholu na CHAD Wię Większe ryzyko zachowań zachowań samobó samobójczych Wię Większa liczba nawrotó nawrotów choroby Wię Większa liczba hospitalizacji Gorsze funkcjonowanie i jakość jakość życia Wię Większa liczba konfliktó konfliktów z prawem (M(M-79%, KK-53%) Niestosowanie się się do zaleceń zaleceń terapeutycznych 18 MICA (mentally (mentally ill chemical abuser) abuser) chory (zaburzony) psychicznie naduż naduż ywają ywają cy alkoholu (a wię więc nie tylko psychozy, ale takż takż e nerwice, zaburzenia lę lękowe, depresje, zaburzenia osobowoś osobowości i inne) inne) F 3030-39 Zaburzenia nastroju (afektywne) wskazó wskazówki do terapii Uczenie umieję umiejętnoś tności odró odróż nienia objawó objawów gł głodu od nawrotu depresji i zastosowania właściwej procedury zaradczej. Psychoedukacja pacjenta, któ która ma dostarczyć dostarczyć wiedzę wiedzę na temat gł głodu, jego objawó objawów, zwiastunó zwiastunów, sytuacji wyzwalają wyzwalają cych oraz objawó objawów depresji i jej zwiastunó zwiastunów. Koncentracja na indywidualnych objawach wystę występują pują cych u danego pacjenta poprzez skonstruowania listy zwiastunó zwiastunów i objawó objawów gł głodu i depresji Prowadzenie wnikliwej samoobserwacji i zapisywanie swoich spostrze ż eń w spostrzeż dzienniczku uczuć uczuć. Uczenie pacjenta takich kompetencji, któ które pozwolą pozwolą mu być być ekspertem od wł własnej choroby. Pacjent z CHAD musi systematycznie i bezterminowo przyjmowa ć leki przyjmować stabilizują stabilizują ce nastró nastrój, wobec czego w procesie psychoterapii kł kładziemy szczegó szczególny nacisk na zaakceptowanie tego faktu MICA (mentally (mentally ill chemical abuser) abuser) chory (zaburzony) psychicznie naduż naduż ywają ywają cy alkoholu (a wię więc nie tylko psychozy, ale takż takż e nerwice, zaburzenia lę lękowe, depresje, zaburzenia osobowoś osobowości i inne) inne) F 3030-39 Zaburzenia nastroju (afektywne) wskazó wskazówki do terapii Z punktu widzenia psychofarmakoterapii bardzo waż waż ne jest postawienie trafnej diagnozy, gdyż gdyż tylko leki normotymiczne pomogą pomogą ustabilizować ustabilizować zaburzenia nastroju w CHAD. Leki przeciwdepresyjne mogą mogą wywoł wywoływać ywać epizody maniakalne lub hipomaniakalne, Neuroleptyki mają mają dział działanie depresjogenne. depresjogenne. Opró Oprócz olanzapiny, olanzapiny, neuroleptyku II generacji któ która jest zarejestrowana do leczenia zaburzeń zaburzeń dwubiegunowych i ma dział działanie stabilizują stabilizują ce nastró nastrój, pozostał pozostałe neuroleptyki stosujemy kró krótko. W leczeniu zespoł zespołów maniakalnych korzystne jest stosowanie lekó leków normotymicznych,któ normotymicznych,które moż moż na nastę następnie podawać podawać w profilaktyce. Naduż Naduż ywanie alkoholu i benzodwuazepin ma dział działanie depresjogenne i pacjent, któ który zaczął zaczął pić pić w manii pojawi się się u nas ponownie z etykietką etykietką – ma cięż ciężk depresję. ężką depresję MICA (mentally (mentally ill chemical abuser) abuser) chory (zaburzony) psychicznie naduż naduż ywają ywają cy alkoholu (a wię więc nie tylko psychozy, ale takż takż e nerwice, zaburzenia lę lękowe, depresje, zaburzenia osobowoś osobowości i inne) inne) F 4040-48 Zaburzenia nerwicowe obraz kliniczny Osobom tym towarzyszy napię napięcie, obniż obniżony nastró nastrój, poczucie winy. Pojawiają Pojawiają się się rozmaite Lę Lęki społ społeczne oraz trudnoś trudności w relacjach interpersonalnych. Pacjenci z tego typu rozpoznaniami zgł zgłaszają aszają liczne skargi na zł złe samopoczucie, dolegliwoś dolegliwości somatyczne. W trakcie terapii staraja się się o czę częste wizyty u lekarza lub domaganie się się konsultacji specjalistycznych. Mają Mają duż duże trudnoś trudności w uczestniczeniu w sytuacjach grupowych. Nie są są w stanie opanować opanować doś doświadczanego wstydu i ksobnego nastawienia. Moż Możliwe sa stany lę lękowe i napady paniki. 19 MICA (mentally (mentally ill chemical abuser) abuser) chory (zaburzony) psychicznie naduż naduż ywają ywają cy alkoholu (a wię więc nie tylko psychozy, ale takż takż e nerwice, zaburzenia lę lękowe, depresje, zaburzenia osobowoś osobowości i inne) inne) F 4040-48 Zaburzenia nerwicowe wskazó wskazówki do terapii Istotne jest budowanie relacji terapeutycznej – szczegó szczególnie sojuszu roboczego. Wyznaczanie konkretnych celó czą celów cząstkowychstkowych- wzmacnianie wł własnej skutecznoś skuteczności dział działania. Uwraż Uwrażliwienie na „błędy poznawcze” oraz uczenie prostych technik poznawczych w celu łę dy poznawcze” zmiany negatywnego myś myślenia. Trenowanie konkretnych umieję umieję tnoś tności społ społecznych -oswajanie sytuacji grupowych – stopniowe wprowadzanie nowych zadań zadań . Problemy uzależ uzależnienia powinny być być rozpatrywane w szerokim kontekś kontekście doś doświadczeń wiadczeń pacjenta. Tematy zwią związane z zaż zażywaniem substancji wprowadzane stopniowo. Edukacja pacjenta na temat stresoró stresorów i reakcji na nienie- trenowanie relaksacji, nauka autoautodesensybilizacji Waż Ważne jest takż także umieję umieję tne stosowanie farmakoterapii (tylko SSRI) nie należ należy stosować stosować BZD Wiele lat temu podję podjęto pró próbę sformuł sformułowania zaleceń zaleceń dotyczą dotyczą cych wł właściwego dopasowania sposobu leczenia do pacjenta, National Insitute on Alcohol Abuse and Alcoholism (NIAAA) zainicjował ł w 1989 roku projekt MATCH (Matching zainicjowa (Matching Alcoholism Treatment to Client Heterogeneity). Heterogeneity). Zanim rozpoczę rozpoczęto realizację realizację programu, Institute of Medicine (IOM) podkreś podkreślał lał pilną pilną potrzebę potrzebę przeprowadzenia systematycznych i rozstrzygają rozstrzygają cych badań badań nad dostosowaniem leczenia do pacjenta w celu podwyż podwyż szenia wynikó wyników leczenia i lepszego wykorzystania zasobó zasobów placó placówek leczniczych. Celem programu MATCH był było ustalenie, czy dla ró róż nych typó typów alkoholikó alkoholików skuteczne są są okreś określone sposoby leczenia. W badaniach uwzglę uwzględniono 16 kombinacji sposobu leczenia i typu pacjenta, któ które na podstawie dowodó dowodów empirycznych i/lub rozważ rozważ ań teoretycznych wydawał wydawały się się szczegó szczególnie znaczą znaczą ce. Wszystkich pacjentó pacjentów losowo przydzielono do jednego z trzech sposobó sposobów leczenia -terapii opartej na programie Dwunastu Krokó Kroków (Twelve (Twelve--Step Facilitation - TSF), -terapii poznawczopoznawczo-behawioralnej (Cognitive (Cognitive--Behavioral Therapy – CBT) -terapii ukierunkowanej na wzmocnienie motywacji (Motivational (Motivational Enhancement Therapy – MET). Wybrano te wł właśnie metody, gdyż gdyż okazał okazały się się one potencjalnie użyteczne jeś jeśli chodzi o dopasowanie sposobu leczenia, obiecują obiecujące wyniki i wykorzystanie w sytuacjach klinicznych. 20 Główne odkrycie programu MATCH - że dopasowanie sposobu leczenia do pacjentó pacjentów przynosi niewielkie korzyś korzyści jeś jeśli chodzi o efekty leczenia. W mojej ocenie popeł łąd metodologiczny, popełniono kardynalny błą błąd poniewaz pacjentó pacjentów losowo wrzucano do „maszyn terapeutycznych” terapeutycznych”, gdzie byli unifikowani przez wspó wspólny dla każ każdego uczestnika program!!! W naszej ofercie jest coraz wię więcej miejsca dla indywidualnego podejś podejścia do pacjentó pacjentów uzależ uzależnionych od alkoholu. Osobiste Programy Terapii pozwalają pozwalają każ każdemu terapeucie skorzystać skorzystać ze wskazó wskazówek psychologa, lekarza, duchownego i uł ułożyć pacjentom taką taką drogę drogę do trzeź trzeźwienia, aby mogli oni wykorzystać wykorzystać cał cały swó swój potencjał potencjał i odnieść odnieść sukces. Wniosek i wyzwanie !!! Nie pacjent dla programu – a program dla pacjenta! Osobiste plany terapii realizowane w nowoczesnych, dobrze wyposaż wyposażonych placó placówkach przez dobrze wyszkolony, bogaty i wypoczę wypoczęty zespó zespół terapeutó terapeutów to gwarancja na sukces! 21
