Tajemnice ludzkiego ciała
advertisement
Tajemnice ludzkiego ciała Część I autor Jolanta Szymańska Spis treści 1 Układ narządu ruchu 2 Oddychanie 3 Krążenie 4 Odżywianie 5 Słowniczek Spis treśc i Układ narządu ruchu W przyrodzie spotyka się różne rodzaje sił powodujących ruch, np. siły pola magnetycznego czy siłę grawitacji. U człowieka ruch powodowany jest siłą kurczących się mięśni. Siła ta przenoszona jest na układ szkieletowy. Narząd ruchu mięśnie szkielet stawy S Spis treśc i Szkielet Szkielet stanowi rusztowanie ciała i oparcie dla mięśni. Pełni również funkcje: czaszka •wzrostową •ochronną dla narządów •krwiotwórczą •Magazynującą Szkielet dzieli się na szkielet osiowy, w którego skład wchodzi czaszka, kręgosłup, żebra i mostek, oraz szkielet kończyn obojczyk kręgosłup kość ramieniowa łopatka żebra miednica kość udowa S Spis treśc i Czaszka Część twarzowa - trzewioczaszka Kości nosowe Kości jarzmowe Kości szczękowe Żuchwa Czaszka to kostne rusztowanie głowy. Część górną i tylną czaszki nazywa się mózgoczaszką (czaszka mózgowa), zaś przedniodolną – trzewioczaszką (czaszka twarzowa). Kości czaszki połączone są nieruchomo za pomocą szwów. (połączeń stałych kości. Trzewioczaszka chroni narządy zmysłów, początkowe odcinki przewodu pokarmowego (jama ustna) i dróg oddechowych (jama nosowa) S Spis treśc i Czaszka Część mózgowa - mózgoczaszka Szew kostny Kość czołowa Kość klinowa Kość skroniowa Kość potyliczna Kości mózgoczaszki są naturalnym kaskiem ochronnym osłaniającym mózg. Cała czaszka składa się z 28 oddzielnych kości i jest najbardziej złożonym elementem ludzkiego szkieletu.Ponieważ czaszka rozwija się w jedyny w swoim rodzaju sposób – rosnący mózg wywiera nacisk na kości, powodując rozszerzenie szwów – każde zaburzenie w obrębie samych kości lub szwów może spowodować drastyczne zmiany kształtu i wyglądu głowy noworodka lub dziecka. Kość ciemieniowa S Kręgosłup Spis treśc i Kręgosłup składa się z kości zwanych kręgami. Kręgosłup jest: osią i główną podporą ciała, narządem ruchu i osłoną dla rdzenia kręgowego. Składa się z 33 –34 kręgów i dzieli się na 5 odcinków. Kręgosłup człowieka nie jest całkowicie prosty. Jest wygięty w kształcie podwójnej litery „S”. Charakterystyczne wygięcia kręgosłupa człowieka umożliwiają prawidłowe przenoszenie obciążenia ciała oraz amortyzują wstrząsy. Często jednak wygięcia te bywają chorobliwie pogłębione (skolioza, lordoza lędźwiowa, kifoza piersiowa). Kręgi szyjne (7) Kręgi piersiowe (12) Kręgi lędźwiowe (5) Kręgi krzyżowe (5) Kręgi (4-5) guziczne S Kręgi – kości kręgosłupa Kręgi poszczególnych odcinków kręgosłupa wykazują pewne różnice w budowie, kształcie i wielkości. Kręgi odcinka szyjnego maja delikatną budowę, cechuje je duża ruchomość.Kręgi odcinka piersiowego są bardziej masywne i mniej ruchome, natomiast kręgi odcinka lędźwiowego są najbardziej masywne, gdyż na nich spoczywa ciężar całego tułowia i głowy.Typowy kręg składa się z: trzonu, łuku, wyrostków kręgowych. Wyrostki kręgowe są miejscem przyczepu mięśni.Pomiędzy trzonami sąsiadujących kręgów umieszczone są tak zwane dyski. Spis treśc i Kręg szyjny Kręg piersiowy Kręg lędźwiowy S Spis treśc i Skolioza Skrzywienie boczne kręgosłupa jest nieprawidłowym wygięciem kręgosłupa w odcinku piersiowym.Schorzenie to może rozwinąć się w każdym wieku i u każdego dziecka. Postęp skrzywienia wiąże się z okresem przyspieszonego wzrostu pacjenta oraz brakiem właściwego leczenia. Pacjentka ze skoliozą. Widoczne duże esowate skrzywienie kręgosłupa.Zwraca uwagę nierówne ustawienie barków i talerzy biodrowych, zapadnięty lewy trójkąt talii przy jednoczesnym wyrównaniu prawego. Odstająca łopatka. S Lordoza i kifoza zdrowy kręgosłup Spis treśc i lordoza Lordoza, przodowygięcie kręgosłupa w linii strzałkowej. Występuje fizjologicznie w kręgosłupie szyjnym i lędźwiowym. Lordoza patologiczna najczęściej występuje w porażeniach mięśni, zniekształceniach kręgów, zwichnięciach stawów biodrowych. Kifoza (plecy okrągłe) powstaje skutek wygięcia kręgosłupa ku tyłowi w odcinku szyjnym. Sylwetka ciała osobnika pochylona jest ku przodowi, głowa wychylona w przód, barki opuszczone i wysunięte ku przodowi, łopatki odstające, klatka piersiowa zapadnięta kifoza S Spis treśc i Żebra i mostek Szkielet klatki piersiowej składa się z: 12 par żeber 12 par kręgów piersiowych mostek mostka Zależnie od sposobu połączenia z mostkiem żebra dzieli się na: prawdziwe (7 par) Klatka piersiowaprzekrój poprzeczny rzekome (3 pary) wolne (2 pary) Dzięki budowie chrzęstno-kostnej klatka piersiowa jest mocna i sprężysta. Zapewnia zawartym w niej narządom (sercu, płucom, przełykowi) dobrą ochronę. Dzięki ruchomości żeber możliwe jest rozszerzanie się i kurczenie klatki piersiowej podczas oddychania żebra żebra Trzon mostka Chrząstka żebrowa S Spis treśc i Kończyny górna kość ramieniowa kość kość łokciowa promieniowa nadgarstek śródręcze palce Najdłuższa i najcięższą kością ludzkiego ciała jest kość udowa. U dorosłych mężczyzn ma długość około 45 cm, co stanowi około jedna czwartą długości całego ciała. Najdłuższą kością kończyny górnej jest kość ramieniowa. Ze względu na kształt kości zaliczane są one do kości długich. Inne kształty kości to: krótkie (np.rzepka), płaskie(np. mostek) i wielokształtne (np.kręgi) dolna kość udowa rzepka kość piszczelowa kość strzałkowa stęp śródstopie palce S Spis treśc i Stawy Staw jest to połączenie dwóch lub więcej kości. Końce kości pokryte są specjalną tkanką – chrząstką stawową, która chroni kości przed ścieraniem. Staw otoczony jest torebką stawową. Zapewnia ona stabilność stawowi i odgranicza go od otoczenia.Błona maziowa torebki stawowej produkuje maź, która nawilża chrząstki stawowe, zmniejszając tarcie. Dodatkowe wzmocnienie stawu stanowi więzadło torebka stawowa jama stawowa błona maziowa Stawowe połączenia kości umożliwiają szeroki zakres ruchów. Biorąc pod uwagę liczbę kości budujących stawy, dzieli się je na: • proste (zbudowane z dwóch kości) • złożone (zbudowane z trzech lub więcej kości) chrząstka stawowa Ze względu na zakres możliwych do wykonania ruchów stawy dzieli się między innymi na: kuliste, zawiasowe i siodełkowe S Spis treśc i Rodzaje stawów S Staw kulisty Umożliwia wykonywanie ruchów obrotowych wielokierunkowych Staw siodełkowy Umożliwia wykonywanie ruchów w 2 płaszczyznach Staw zawiasowy Umożliwia wykonywanie ruchów zginania i prostowania Spis treśc i Mięśnie Mięśnie głowy mięsień. piersiowy większy mięsień m. dwugłowy ramienia mięsień prosty brzucha Układ mięśniowy człowieka składa się z około 600 mięśni, co stanowi 40 – 45% masy ciała. Mięśnie są zbudowane z tkanki mięśniowej. Wyróżnia się następujące jej rodzaje: tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana, tkanka mięśniowa gładka i tkanka mięśniowa serca. Mięśnie mogą być przyczepione do kości, skóry lub błon śluzowych za pomocą ścięgien. czworogło wy uda Ścięgno początkowe brzusiec Schemat budowy mięśnia S Spis treści Rodzaje tkanki mięśniowej Tkanka mięśniowa gładka Tkanka poprzecznie prążkowana Buduje mięśnie gładkie; występują one m. in. w ścianach naczyń krwionośnych, przewodu pokarmowego,dróg oddechowych. Pracują niezależnie od naszej woli. Buduje mięśnie szkieletowe; skurcz tych mięśni jest szybki i zależny od naszej woli. Tkanka mięśniowa serca Buduje mięsień sercowy; jego czynność jest automatyczna, nie podlega naszej woli. S Spis treśc i Oddychanie W skład układu oddechowego wchodzą: DROGI ODDECHOWE Jama nosowa WŁAŚCIWY NARZĄD ODDECHOWY Płuca Gardło Krtań Tchawica Oskrzela Narządami pomocniczymi biorącymi udział w ruchach oddechowych są mięśnie: głównie przepona oraz mięśnie międzyżebrowe. S Drogi oddechowe narząd Jama nosowa jama nosowa Jama ustna krtań Spis treśc i funkcja Oczyszcza, ogrzewa i nawilża powietrze gardło gardło Tu krzyżują się drogi oddechowe i pokarmowe nagłośnia krtań Jest narządem głosotwórczym tchawica Proces oddychania regulowany jest przez ośrodek oddechowy w mózgu. nagłośnia Zamyka wejście do krtani podczas połykania pokarmu tchawica Wychwytuje drobiny pyłów S Spis treśc i Płuca Płuco prawe Płuca są narządem parzystym o gąbczastej strukturze, leżącym wewnątrz klatki piersiowej. Płuco lewe – w związku z ułożeniem serca – jest nieco mniejsze. Płuca pokryte są tzw. opłucną. Zbudowane są z milionów pęcherzyków płucnych. Pojemność płuc mierzy się za pomocą spirometrów. Przeciętna pojemność życiowa dorosłego mężczyzny wynosi około 4500 ml, a dorosłej kobiety 3200 ml. Płuco lewe Pęcherzyk płucny W pęcherzykach płucnych odbywa się wymiana między wypełniającymi je powietrzem a krwią (dyfuzja) S Spis treśc i Choroby układu oddechowego Układ oddechowy, ze względu na to, iż ma bezpośredni kontakt ze światem zewnętrznym, jest szczególnie narażony na liczne jego niekorzystne oddziaływania. Wdychane powietrze zawiera cały szereg różnych czynników drażniących i chorobotwórczych, zarówno cząstek materii nieożywionej (pyłów, gazów, aerozoli), jak i żywych mikroorganizmów (bakterii, grzybów, pyłków drzew i traw, spor porostów) lub złożonych struktur z pogranicza tych dwóch światów materii – wirusów. GRUŹLICA NIEKTÓRE CHOROBY UKŁADU ODDECHOWEGO ZAPALENIE PŁUC SARS ASTMA ZAPALENIE OSKRZELI PYLICA S Spis treśc i Gruźlica Gruźlica to zakażenie bakterią zwaną Mycobacterium tuberculosis. Choroba ta rozwija się powoli i jest trudna do rozpoznania Lokalizacja i objawy Zapalenie opon mózgowych w przypadku zakażenia rdzenia kręgowego i mózgu Suchy kaszel z odpluwaniem plwociny Płuca – najczęstsze miejsca zakażenia Bóle kości Białe plamy miejsce zakażenia Na zdjęciu RTG klatki piersiowej widoczny jest typowy cień z jamą, często zlokalizowaną w górnej części płuc. Ponieważ gruźlica jest choroba zakaźną, ważne jest odnalezienie osób mających kontakt z chorym i wykonanie RTG klatki piersiowej. W ostatnich latach obserwuje się wzrost liczby zachorowań na tę chorobę zwłaszcza u ludzi starszych. S Spis treśc i Astma Astma jest częstym schorzeniem występującym zarówno u dzieci jak i dorosłych. Na astmę można zachorować w każdym wieku. Ściana dróg oddechowych zbudowana z mięśni Komórki wyściółki dróg oddechowych Czynniki wyzwalające objawy astmy Wysiłek fizyczny Wdychanie kurzu domowego Zimne powietrze Kontakt ze zwierzętami Silne zapachy Wdychanie pyłków traw Stres emocjonalny Gruczoł śluzowy Prawidłowe drogi oddechowe Zwiększona produkcja śluzu Stosowane leki Nasilenie objawów astmy zazwyczaj zmienia się w ciągu doby i zależy od różnych czynników. Nasilają się zazwyczaj w nocy i mogą budzić chorego we wczesnych godzinach rannych Drogi oddechowe w astmie Mięśnie dróg oddechowych grubsze niż zwykle Komórki wyścielające drogi oddechowe często uszko9dzone S Spis treśc i Zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc, SARS Zapalenie oskrzeli może być ostre lub przewlekłe: ostre zapalenie oskrzeli -choroba przebiega z kaszlem, gorączką, ogólnym osłabieniem, bólami w klatce piersiowej, nieraz dusznościami., u dzieci i ludzi starszych przebieg może być ciężki •przewlekłe zapalenie oskrzeli -występować może u ludzi narażonych na działanie szkodliwych pyłów (np.. Młynarzy, szlifierzy, ludzi pracujących przy azbeście) lub stale przebywających w zadymionym pomieszczeniu (dym papierosowy) Zapalenie oskrzelików oraz pęcherzyków płucnych wywołane przez drobnoustroje, takie jak wirusy, grzyby, bakterie lub czynniki toksyczne. Zapadają na tę chorobę często dzieci i osoby starsze. Powikłaniem zapalenia płuc jest najczęściej zapalenie opłucnej. Przedłużanie się takich chorób jak właśnie zapalenie płuc powinno zwiększyć czujność pacjenta i lekarza, ponieważ w takich razach nierzadko zdarza się iż rzeczywistą przyczyną choroby jest całkiem inne schorzenie, np. rak płuca albo gruźlica. SARS Choroba wysoce zakaźna, prawdopodobnie odzwierzęca. Do zakażenia dochodzi droga kropelkowa i prawdopodobnie przez dotyk. Ognisko choroby wykryte zostało w Azji – gdzie doszło do największej liczby zachorowań i zgonów. Objawy tej choroby podobne są do ostrego zapalenia płuc ( gorączka, dreszcze, osłabienie, duszności, kaszel) W chorobach dróg oddechowych często stosuje się badanie spirometryczne. Podczas badania za pomocą urządzenia zwanego spirometrem można określić stopień sprawności płuc. Dzięki spirometrii można odróżnić choroby choroby ze zwężeniem dróg oddechowych, jak astma i zapalenie oskrzeli od schorzeń, w których występuje utrata objętości płuc, takich jak zwłóknienie płuc. S Zapalenie Zapalenie oskrzeli płuc Spis treśc i Pylica Pylica płuc, jedna z częstszych chorób zawodowych (szczególnie u górników i mieszkańców dużych miast przemysłowych), spowodowana przewlekłym wdychaniem pyłów. Skutkiem jest rozwój tkanki łącznej włóknistej w obrębie miąższu płuc, co prowadzi do niewydolności oddechowej, rozwoju nadciśnienia płucnego i niewydolności krążenia prawokomorowego (zespół serca płucnego). Objawami są: częste stany zapalne oskrzeli, kaszel, rozedma płuc. Pylice usposabiają do gruźlicy, a pylica azbestowa do raka płuc. Do najczęstszych pylic należą: bawełniana krzemowa Powstaje w wyniku wdychania pyłu krzemowego. Jest chorobą zawodową pracowników przemysłu ceramicznego, zakładów kamieniarskich, zdunów, pracowników niektórych gałęzi górnictwa. węglowa azbestowa Powstaje pod wpływem wdychania przez wiele lat pyłu węglowego. Jest typowa chorobą zawodową górników. Powstaje na skutek wieloletniego wdychania włókien azbestowych o mikroskopijnych rozmiarach. Występuje u pracowników przemysłu tekstylnego, powstająca na skutek długotrwałego wdychania pyłu bawełnianego. Jest to rodzaj alergii błony śluzowej oskrzeli na ten pył. S Spis treśc i Krążenie W organizmie człowieka występują dwa układy naczyniowe: układ krwionośny i układ limfatyczny. Układy te wzajemnie się uzupełniają, jednak ich funkcje są nieco inne. Wspólną cechą tych układów jest posiadanie naczyń oraz płynu, który krąży w tych naczyniach. W skład układu krwionośnego wchodzą: naczynia krwionośne (tętnice, żyły, naczynia włosowate); serce Dzięki układowi krwionośnemu krew jest w ciągłym ruchu i zaopatruje w tlen komórki organizmu.W organizmie ludzkim krew krąży dwoma obiegami: dużym oraz małym (płucnym) żyła serce tętnica S Spis treśc i Serce Jest to narząd zbudowany ze swoistego mięśnia poprzecznie prążkowanego. Pełni rolę pompy wprawiającej krew w ruch. Ma kształt spłaszczonego stożka, zwróconego podstawą ku górze. U dorosłego człowieka wielkość serca równa się w przybliżeniu wielkości zaciśniętej pięści. Serce mężczyzny waży około 300 g, a kobiety około 270g. łuk aorty żyła główna górna lewy przedsionek Praca serca polega na rytmicznym, naprzemiennym kurczeniu się i rozkurczaniu przedsionków i komór. Praca serca przedsionek prawy lewa komora Skurcz mięsień sercowy komora lewy przegroda międzykomorowa Kurczą się komory, rozkurczają przedsionki Rozkurcz Pauza Rozkurczają się komory, kurczą się przedsionki Krótki odpoczynek serca S Spis treśc i Żyły i tętnice Krew wprawiana w ruch przez serce krąży w organizmie zamkniętym systemem naczyń krwionośnych. Rozróżnia się 3 rodzaje naczyń krwionośnych: tętnice, żyły i naczynia włosowate Żyła Tętnica Żyły odprowadzają krew z tkanek do serca. Ściany żył są znacznie cieńsze od ścian tętnic, aczkolwiek zbudowane są z tych samych warstw. Na całej długości mają zastawki (zdwojenia błony wewnętrznej), które zapobiegają cofaniu się krwi. Dzięki nim krew może płynąć tylko w jednym kierunku – do serca. Tętnice odprowadzają krew z serca do tkanek. W tętnicach płynie krew pod znacznie większym ciśnieniem niż w żyłach, dlatego ściany są grubsze, elastyczniejsze. Dzięki elementom sprężystym i mięśniowym tętnice utrzymują swe ściany w stanie napięcia, mogą aktywnie się kurczyć i rozkurczać, zapewniając jednolity, ciągły przepływ krwi. Naczynia włosowate Od najdrobniejszych tętnic i żył odchodzą drobniutkie naczynka, których ściany składają się z jednej warstwy komórek. Oplatają one gęstą siecią wszystkie tkanki organizmu. Umożliwiają wymianę substancji miedzy krwią a tkankami ciała. S Spis treśc i Duży i mały obieg krwi Duży obieg krwi rozpoczyna się w lewej komorze serca a kończy w prawym przedsionku. Dzięki niemu krew z tlenem dociera do wszystkich tkanek organizmu człowieka. płuca lewa komora prawa komora żyły tętnice Mały obieg krwi (płucny) rozpoczyna się w prawej komorze serca a kończy w lewym przedsionku. Zadaniem tego obiegu jest dostarczenie do płuc krwi ubogiej w tlen w celu jej natlenienia. Aorta – główna tętnica Układ żylny S Spis treśc i Skład krwi Krew jest tkanką płynną. W organizmie dorosłego człowieka jest jej od 5 do 5,5 litrów, co stanowi około 75 masy ciała. W jej skład wchodzi: Skład krwi • osocze – płyn o żółtawym zabarwieniu, którego 90 – 92% stanowi woda • czerwone ciałka krwi, których głównym składnikiem nadającym barwę jest hemoglobina ( odgrywa ona główną rolę w przenoszeniu tlenu) • białe ciałka krwi – zwalczają bakterie, produkują przeciwciała • płytki krwi – biorą udział w krzepnięciu krwi (przemiana rozpuszczonego w osoczu białka, fibrynogenu, w postać nierozpuszczalną - fibrynę Krwinka biała Płytki krwi Osocze Jeżeli krew wydostanie się poza naczynie krwionośne może nastąpić krwotok Krwinka czerwona S Spis treśc i Odżywianie Odżywianie to nie tylko samo pobieranie pokarmu, lecz również całokształt procesów związanych z trawieniem, przyswajaniem i wykorzystywaniem pobranego pokarmu dla potrzeb budulcowych, energetycznych oraz do regulacji wielu reakcji zachodzących we wszystkich komórkach ciała. Człowiek przyjmuje w pokarmach wiele różnorodnych składników, które nazwano składnikami odżywczymi. SKŁADNIKI ODŻYWCZE REGULUJĄCE BUDULCOWE ENERGETYCZNE S Spis treśc i Składniki budulcowe Składniki budulcowe służą do budowy i odnowy organizmu; zaliczamy do nich głównie białka i sole mineralne. Białka to bardzo duże cząsteczki, zbudowane z setek lub tysięcy pojedynczych związków organicznych zwanych aminokwasami. AMINOKWASY FRAGMENT ŁAŃCUCHA BIAŁKOWEGO Sole mineralne – stanowią obok białek bardzo ważny składnik budulcowy organizmu. Są składnikami kości i zębów, biorą udział w krzepnięciu krwi. Ich niedobór powoduje zaburzenia w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu. S Spis treśc i Składniki energetyczne Składniki energetyczne są to składniki, których spalanie dostarcza energii niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania wszystkich narządów wewnętrznych i utrzymania stałej temperatury ciała. Zaliczamy do nich głównie: węglowodany, dostarczające około 45% energii tłuszcze, dostarczające około 40% energii cukier prosty (glukoza) cukier złożony Główne źródła węglowodanów to: pieczywo warzywa i owoce słodycze glicerol kwasy tłuszczowe Główne źródła tłuszczów: zwierzęcych – smalec, słonina, masło, śmietana roślinnych – oleje jadalne (sojowy, słonecznikowy, rzepakowy, oliwa z oliwek, margaryna S Spis treśc i Składniki regulujące Do składników regulujących należą witaminy oraz sole mineralne. Nie są one źródłem energii. Twórca nauki o witaminach i odkrywca pierwszej witaminy , nazwanej witaminą B 1, był biochemik polskiego pochodzenia Kazimierz Funk. Wprowadził on nazwę witaminy dla substancji, których brak w pożywieniu powoduje powstawanie chorób zwanych awitaminozami. Nadmiar witamin w organizmie nazywa się hiperwitaminozą. Krzywica u dzieci (niedobór witaminyD) Skutki niedoboru witamin Szkorbut w organizmie (Niedobór witaminy C) Kurza ślepota Niedokrwistość złośliwa (niedobór witaminy A) (niedobór witaminy B12) Słaba krzepliwość Pelagra (niedobór witaminy K) (niedobór witaminy PP) Choroba beri – beri (niedobór witaminy B12) S Spis treśc i Układ pokarmowy Zespół narządów wchodzących w skład układu pokarmowego ma za zadanie dostarczenie organizmowi składników niezbędnych do budowy i odnowy własnych tkanek oraz substancji energetycznych, koniecznych do podtrzymywania wszelkich procesów życiowych. UKŁAD POKARMOWY Ślinianki Wątroba PRZEWÓD POKARMOWY Jama ustna Gardło przełyk GRUCZOŁY TRAWIENNE żołądek wątroba Trzustka jelito cienkie jelito grube Przełyk Żołądek Jelito cienkie Jelito grube Odbyt S Spis treśc i Jama ustna, zęby Jama ustna jest początkowym odcinkiem przewodu pokarmowego. Ograniczają ją od przodu wargi, po bokach policzki, od góry podniebienie; z tyłu jama ustna łączy się z gardłem. Znajduje się tu język, który bierze udział w formowaniu kęsów i zęby, służące do rozdrabniania i miażdżenia pokarmu. podniebienie języczek gardłowy tylna ściana gardła kły siekacze przedtrzo nowe trzonowe migdałek W skład uzębienia stałego wchodzą 32 zęby umieszczone w szczęce i żuchwie podniebienny po lewej i prawej stronie zęby trzonowe język W uzębieniu mlecznym pierwsze wyrzynają się przeważnie siekacze, ostatnie pojawiają się drugie zęby trzonowe. zęby przedtrzonowe kieł siekacze siekacze kły trzonowe S Spis treśc i Narządy układu pokarmowego Żołądek stanowi część przewodu pokarmowego, zlokalizowana pomiędzy przełykiem a dwunastnicą. Jest przejściowym zbiornikiem pokarmu. Ściany żołądka przebite są dwoma otworami: górny nosi nazwę wpustu, dolny zaś odźwiernika. Jelito grube ma około 1,5 m długości. Jelito to najdłuższa część przewodu pokarmowego. Dzieli się na jelito cienkie i grube. przełyk Jelito cienkie ma 4- 5 m długości. wpust dwunastnica odźwiernik Pęcherzyk żółciowy Wątroba jest największym gruczołem ciała ludzkiego, waży około 1,5 kg; wytwarzana jest tu żółć, która pomaga trawić tłuszcze S Spis treśc i Trawienie pokarmów Pobrany pokarm jest poddany trawieniu, czyli procesowi rozkładu zawartych w nim złożonych związków organicznych (białek, cukrów, tłuszczowców) na prostsze związki, które mogą być wchłaniane z jelit do krwi i ta drogą docierają do wszystkich komórek ciała. enzym enzym ROZKŁAD WĘGLOWOWANÓW ROZKŁAD TŁUSZCZÓW enzym MLECZKO POKARMOWE ROZKŁAD BIAŁEK S Spis treśc i Choroby układu pokarmowego Brak higieny sprzyja zakażeniom przewodu pokarmowego przez drobnoustroje chorobotwórcze np. bakterie. Przyczyną zatruć może być spożywanie żywności lub picie wody zanieczyszczonej drobnoustrojami. Objawami zatruć są: nudności, wymioty, biegunki. Choroby mogą także wywołać pasożyty, takie jak: tasiemiec, owsik, czy włosień kręty S Samonella Toksyna tej bakterii trudno się rozkłada nawet w wysokich temperaturach. Źródłem zakażenia mogą być jaja, soki owocowe, lody, drób. Gronkowiec złocisty Ta bakteria należy do najczęstszych przyczyn masowych zatruć pokarmowych. Zakażone produkty to przede wszystkim jaja, mleko, surowe mięso Laseczka jadu kiełbasianego Toksyna tej bakterii powoduje porażenia układu nerwowego. Źródłem zakażeń może być mięso, wędliny, konserwy mięsne. Spis treśc i Pasożyty układu pokarmowego włosień spiralny Wywołuje ciężką chorobę zwaną włośnicą. Do zakażenia dochodzi po spożyciu mięsa wieprzowego zawierające larwy włosieni. Do zakażenia tasiemcem dochodzi poprzez spożycie mięsa wołowego lub wieprzowego zawierającego człony tasiemca. Tasiemiec wywołuje chorobą zwaną tasiemczycą. tasiemce glista ludzka Wywołuje chorobę zwaną glistnicą. jaja Zakażenie tym pasożytem następuje za pośrednictwem gleby, wody, warzyw, owoców. S Spis treśc i Wpływ alkoholu na zdrowie Wpływ alkoholu na niektóre narządy S Spis treśc i Słowniczek Spis treśc i Słowniczek Atlas – pierwszy kręg szyjny Alergia (uczulenie) – specyficzna, indywidualna zwiększona wrażliwość organizmu na pewne substancje, czynniki (alergeny), np.. Pyłki roślinne, kurz, niektóre pokarmy, które wywołują katar sienny, astmę, wysypkę skórną itp. Anatomia – nauka o budowie wewnętrznej organizmów roślinnych i zwierzęcych Aorta (tętnica główna) największa tętnica odprowadzająca krew z lewej komory serca, oddzielona od komory zastawką półksiężycowatą Białe ciałka krwi – element morfotyczny krwi, pełnia role obronną Błona maziowa – wypełnia od wewnątrz torebkę stawową, produkuje lepki płyn, tzw. maź, która nawilża chrząstki stawowe, zmniejszając tarcie Białaczka – choroba nowotworowa szpiku kostnego i węzłów chłonnych Chrząstkozrost – połączenie półścisłe dwóch kości za pomocą tkanki chrzęstnej, np.połączenia między kręgami Ciemiączko – nieskostniałe spojenia łączące kości czaszki u noworodków, wypełnione błona łącznotkankową Czerwone ciałka krwi – element morfotyczny krwi, głównym ich składnikiem jest hemoglobina pełniąca podstawowa rolę przy oddychaniu jako przenośnik gazów, głównie tlenu S Spis treśc i Słowniczek Dysk – krążek międzykręgowy umieszczony pomiędzy trzonami sąsiadujących kręgów zbudowany z chrząstki Dieta – sposób żywienia polegający na odpowiednim dobraniu składników dobowego pożywienia pod względem kaloryczności, jakości i ilości Dietetyka – nauka o racjonalnym żywieniu człowieka Dwunastnica – pierwszy odcinek jelita cienkiego znajdujący się za żołądkiem Dyfuzja – samoistne mieszanie stykających się ze sobą substancji spowodowane ruchem cząsteczek od stężenia większego do mniejszego Enzym (biokatalizator) – substancja białkowa, która reguluje przebieg reakcji chemicznych w komórkach Erytrocyty – inaczej czerwone ciałka krwi Fizjologia – nauka o funkcjach życiowych organizmów roślinnych i zwierzęcych Fibryna (włóknik) – białko wytrącające się z osocza krwi w postaci cienkich, splątanych nici w procesie krzepnięcia krwi Fibrynogen – białko wytwarzane w wątrobie, występuje w osoczu krwi. W procesie krzepnięcia krwi pod wpływem enzymu (trombiny) przechodzi we włóknik (fibrynę), który jest rusztowaniem dla skrzepu S Spis treśc i Słowniczek Hormon – substancja chemiczna wytwarzana w gruczole dokrewnym i wydzielana bezpośrednio do krwi Gardło – wspólny odcinek dla dróg pokarmowych i oddechowych, łączącym gardziel z przełykiem. Glikogen – wielocukier zbudowany z cząsteczek glukozy, stanowi materiał zapasowy, występuje głównie w wątrobie i mięśniach Gruczoł – narząd produkujący i wydzielający substancje, np.. hormony, pot, ślinę Jama ustna – początkowy odcinek przewodu pokarmowego. Ograniczają ją od przodu wargi, po bokach policzki, od góry podniebienie; z tyłu jama ustna łączy się z gardłem Język – narząd zbudowany z mięśni poprzecznie prążkowanych, położonym w dnie jamy ustnej. Bierze udział w formowaniu kęsów pokarmowych i przesuwaniu ich do gardła Jelito cienkie – dzieli się na 3 odcinki: dwunastnicę, jelito czcze oraz jelito kręte Jelito grube –końcowy odcinek przewodu pokarmowego, wskutek zagęszczania treści jelitowej (przez wchłanianie wody) oraz odbywających się przy udziale bakterii procesów gnicia i fermentacji z nie wchłoniętych składników pokarmowych formowany jest kał S Spis treśc i Słowniczek Kostnina – tkanka powstająca z komórek okostnej, która ulega stopniowej mineralizacji , zespalając kość w miejscu złamania Koch Robert - odkrył w 1882r. prątek gruźlicy, zwany od nazwiska odkrywcy prątkiem Kocha Kosmki jelitowe – drobne uwypuklenia błony śluzowej jelita cienkiego, do których dochodzą liczne naczynia włosowate i limfatyczne;kosmki zwiększają powierzchnię chłonną jelita około 23 razy Krtań – narząd położony między gardłem a tchawicą, zbudowana z chrząstek, połączonych ze sobą więzadłami i mięśniami, które służą do unoszenia i opuszczania krtani; jest narządem głosotwórczym Krwotok – wydostanie się krwi poza naczynie krwionośne lub poza serce wskutek przerwania ich ścian. Może być następstwem urazu lub pęknięcia zmienionego chorobowo naczynia krwionośnego Leukocyty –inaczej białe ciałka krwi, biorą udział w procesach obronnych organizmu Łopatka – płaska trójkątna , szeroka kość, łącząca się z kością ramienną i obojczykiem; przylega do klatki piersiowej od strony grzbietowej S Spis treśc i Słowniczek Maź – lepki płyn, produkowany przez jamę stawową, nawilża chrząstki stawowe, zmniejszając tarcie Mostek – płaska kość, która zamyka od przodu ścianę klatki piersiowej Mięśnie mimiczne – przyczepione do skóry; napinając skórę zmieniają wyraz i kształt różnych okolic twarzy Nagłośnia – jedna z 9 chrząstek krtani; zamyka wejście do krtani podczas połykania pokarmu, zabezpiecza drogi oddechowe przed niepożądanym wniknięciem cząstek pokarmowych Osierdzie – włóknisty worek otaczający serce, w którym znajduje się niewielka ilość płynu zapobiegającego tarciu serca podczas jego pracy Odporność – brak podatności organizmu na działanie drobnoustrojów chorobotwórczych Oskrzela – naturalne przedłużenie tchawicy; zbudowane z podkowiastych chrząstek, połączonych ze sobą więzadłami, wysłane nabłonkiem z ruchomymi rzęskami Opłucna – cienka, błyszcząca błona pokrywająca płuca; jej wilgotna powierzchnia ułatwia ruch płuc w czasie oddechu, nie pozwalając na tarcie ścian Ośrodek oddechowy – kieruje mechanizmem oddychania; znajduje się w rdzeniu przedłużonym S Spis treśc i Słowniczek Rozkurcz – faza, w której rozkurczają się komory, a kurczą przedsionki (skurcz przedsionków ma pomocnicze znaczenie przy wypełnianiu komór krwią Płaskostopie – wada nabyta; inaczej stopa płaska. Zniekształcenie stopy polegające na obniżeniu się jej fizjologicznych sklepień. Przyczyny: nadwaga, noszenie niewłaściwego obuwia Panewka – przy połączeniu stawowym wklęsła powierzchnia kości Przepona -mięsień biorący udział w oddychanie; oddziela jamę klatki piersiowej od jamy brzucha Skolioza – boczne skrzywienie kręgosłupa Sok trzustkowy – bezbarwny płyn wydzielany przez trzustkę w ilości około 12000ml na dobę, zawierający mieszaninę enzymów trawiennych Szew – nieruchome połączenia kości za pomocą ząbkowanych brzegów, które pasują do siebie i tworzą ząbkowane linie Ścięgna – pasma tkanki łącznej umożliwiające przyczep mięśni do kości, skór, błon śluzowych S Staw – ruchome połączenie kości, umożliwiające szeroki zakres ruchów Spis treśc i Słowniczek Wydalanie – proces pozbywania się z organizmu zbędnych lub szkodliwych produktów przemiany materii Wypróżnianie( defekacja) – proces pozbywania się z Więzadło – mocne, elastyczne pasmo tkanki łącznej wzmacniające, organizmu niestrawionych resztek pokarmu w postaci podtrzymujące różne narządy, np. kału więzadła stawowe Witaminy – związki organiczne potrzebne organizmowi w małych ilościach do prawidłowego przebiegu metabolizmu, zwykle regulują przemiany zachodzące w komórkach Zastawki – kieszonki, fałdy zbudowane przede wszystkim z tkanki łącznej; zapobiegają cofaniu się krwi, tym samym zapewniając jednokierunkowy przepływ w sercu i naczyniach krwionośnych Zawał mięśnia sercowego – zablokowanie jednej z tętnic wieńcowych skrzepem, co powoduje zniszczenie pewnego obszaru mięśnia sercowego Zębina – główna tkanka tworząca ząb, rodzaj tkanki kostnej; w obrębie korony zęba pokryta szkliwem Żuchwa – szczeka dolna S Spis treśc i Mój @dres Koniec Spis treśc i
