Nowe trendy demograficzne a zmiany w konsumpcji w Polsce

MiR_1.qxd
2013-11-05
16:29
Page 2
Artykuły
Kamila Migdał-Najman
Mirosław Szreder
Wydział Zarządzania,
Uniwersytet Gdański
Nowe trendy demograficzne
a zmiany w konsumpcji w Polsce
Większość obecnych dyskusji na temat konsekwencji zmniejszającej się liczby urodzeń i starzenia się polskiego społeczeństwa dotyczy sfery finansów publicznych, źródeł finansowania przyszłych
emerytur oraz zmian na rynku pracy i w sferze
edukacji. Wydaje się, że równie ważne dla twórców
polityki gospodarczej i społecznej, a także dla producentów i konsumentów jest określenie, jak zmieniać się będą wielkość i struktura konsumpcji wraz
z postępującymi zmianami demograficznymi w naszym kraju w perspektywie kilkunastu następnych
lat.
W opracowaniu tym koncentrujemy się przede
wszystkim na trwałej, w horyzoncie kilkudziesięciu kolejnych lat, tendencji rosnącego udziału
osób w wieku emerytalnym w całym społeczeństwie. Pragniemy wskazać najważniejsze spodziewane zmiany jakościowe w konsumpcji poszczególnych grup towarów i usług, wywołane
zmianami w strukturze wieku populacji konsumentów.
Ocena wpływu wieku konsumentów na wielkość i strukturę konsumpcji nie jest łatwa, gdyż
oddziaływanie to realizuje się nie tylko w sposób
bezpośredni (różne preferencje i wzorce konsumpcyjne dla różnych grup wieku), ale także w sposób
pośredni (zmiany w rozkładzie dochodów konsumentów w różnych przedziałach wieku, zmiany
w wielkości gospodarstwa domowego, a także zależne od wieku reakcje na nowe trendy rynkowe
i zachowania społeczne). Istotne znaczenie,
zwłaszcza w odniesieniu do wielkości przewidywanego na lata następne popytu konsumpcyjnego,
przypisać należy czynnikom makroekonomicznym, od których silnie zależeć będzie siła nabywcza przyszłych płac i emerytur.
Podstawowe pytanie, na które próbujemy odpowiedzieć w naszym badaniu, brzmi: Czy rosnący
udział emerytów w populacji konsumentów będzie
w stanie zrekompensować malejącą siłę nabywczą
2
tej grupy osób, nie powodując znacznych zmian
w strukturze konsumpcji w stosunku do dnia dzisiejszego?
Ilu nas będzie
— młodszych i starszych?
Na rysunku 1 przedstawiono strukturę społeczeństwa polskiego według wieku (piramidę wieku)
w roku 2011 oraz prognozowane struktury dla lat
2020 i 2030. Widoczne są na nim te trendy demograficzne, które są powodem niepokoju zarówno jeśli chodzi o przyszłą liczbę ludności w Polsce (zastępowalność pokoleń), jak i możliwości finansowania
wypłat rent i emerytur dla rosnącej grupy osób
starszych przez bieżące składki zatrudnionych, których udział w całej populacji będzie malał. O ile
obecnie na 100 emerytów przypada w naszym kraju 171 pracujących, o tyle w latach 2020 i 2030
wskaźnik ten zmniejszy się odpowiednio do 166
i 1451.
To, że w całej populacji konsumentów osoby
starsze będą miały coraz większy udział (por. tablica 1), spowodowane jest nie tylko niskim od wielu
lat wskaźnikiem urodzeń, ale także rosnącą średnią
długością życia2.
Dalej w artykule próbujemy pokazać, jak zmiany
te mogą oddziaływać na sferę konsumpcji, szczególnie zaś w jakim stopniu będą one wpływać na
kształtowanie się nowej struktury konsumpcji
w stosunku do obecnej.
1 W roku 2050 wskaźnik ten wyniesie 99,4. Oznacza to, że liczba pracujących zrówna się wówczas z liczbą emerytów. Por. The 2012 Ageing Report. Economic and Budgetary Projections for 27 EU Member States
(2010–2060), „European Economy” 2012, No. 2.
2 Prognozy demografów wskazują na to, że do roku 2030 średnia długość
życia mężczyzn w Polsce wzrośnie z obecnych 71,7 do 76,4 lat, a kobiet
z 80,1 do 83,5 lat.
MARKETING I RYNEK 11/2013
MiR_1.qxd
2013-11-05
16:29
Page 3
Artykuły
Rysunek 1. Struktura polskiego społeczeństwa według wieku w 2011 r., 2020 r. i 2030 r.
Ź r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
MARKETING I RYNEK 11/2013
3
MiR_1.qxd
2013-11-05
16:29
Page 4
Artykuły
Tablica 1. Struktura ludności według grup wiekowych w latach 2011, 2020 i 2030
Liczba ludności w 2011 r.
Prognoza liczby ludności w 2020 r. Prognoza liczby ludności w 2030 r.
Grupy wiekowe
w tys.
udział w %
w tys.
udział w %
w tys.
udział w %
0–17
7 146,5
18,5
6 959,4
18,4
6 252,6
17,0
18–44
15 418,4
40,0
14 072,0
37,2
11 624,1
31,6
45–59/64
9 505,3
24,7
8 430,6
22,3
9 630,2
26,2
60+/65+
6 468,2
16,8
8 367,9
22,1
9 289,1
25,2
38 538,4
100,0
37 829,9
100,0
36 796,0
100,0
Razem
Ź r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
W analizie przewidywanych zmian w konsumpcji
spowodowanych starzeniem się społeczeństwa trzeba wziąć pod uwagę nie tylko liczbę konsumentów
w poszczególnych przedziałach wieku i odpowiadające im wzorce konsumpcyjne, ale także siłę nabywczą poszczególnych grup konsumentów. Rosnącej
liczbie osób przechodzących na emeryturę towarzyszyć będzie bowiem zmniejszanie się indywidualnej
siły nabywczej, jako że emerytura stanowi przeciętnie jedynie 53% średniej płacy.
Z tego powodu, na przykład w Niemczech, kraju
mającym podobne do Polski problemy demograficzne, oczekuje się jedynie niewielkich zmian w strukturze konsumpcji w skali całej gospodarki, przy czym
podkreśla się, że starzenie się społeczeństwa będzie
miało silny wpływ na charakter popytu wewnątrz poszczególnych segmentów towarów i usług3.
Struktura konsumpcji
gospodarstw domowych emerytów
Na podstawie badania budżetów gospodarstw
domowych GUS scharakteryzujemy najpierw specyfikę konsumpcji w gospodarstwach domowych
emerytów na tle konsumpcji ogółem polskich gospodarstw domowych. Gospodarstwa domowe
w Polsce charakteryzują się wysokim zróżnicowaniem ponoszonych wydatków na towary i usługi,
i to zarówno w podziale na grupy społeczno-ekonomiczne (gospodarstwa pracowników: na stanowisku robotniczym i nierobotniczym, gospodarstwa
rolników, gospodarstwa pracujące na własny rachunek, gospodarstwa emerytów i rencistów), jak
i liczbę osób w gospodarstwie domowym (1, 2, 3, 4,
5+). W ten sposób można wyróżnić 30 typów gospo-
3 C. Schaffnit-Chatterjee, How Will Senior Germans Spend Their Money? The Interplay of Demography, Growth and Changing Preferences,
„Deutsche Bank Reserach” 2007, March.
4
darstw domowych, z czego GUS nie publikuje danych dotyczących wydatków jednoosobowych gospodarstw rolników i pracujących na własny rachunek, ze względu na próbkowy (niewyczerpujący)
charakter badania budżetów gospodarstw domowych. GUS rejestruje wydatki w 14 grupach towarów i usług. Są to wydatki na: żywność i napoje bezalkoholowe, napoje alkoholowe, wyroby tytoniowe,
odzież i obuwie, użytkowanie mieszkania i nośniki
energii, wyposażenie mieszkania i prowadzenie gospodarstwa domowego, zdrowie, transport, łączność, rekreację i kulturę, edukację, restauracje i hotele, pozostałe towary i usługi, kieszonkowe i pozostałe wydatki.
W Polsce najwyższy udział w strukturze wydatków ogółem gospodarstw domowych mają wydatki
na żywność i napoje bezalkoholowe (25%). W gospodarstwach emerytów udział ten wynosi 27,4% (por.
tablica 2). Większy udział wydatków gospodarstw
domowych emerytów w stosunku do gospodarstw
domowych ogółem w 2011 r. obserwuje się również
w ponoszonych wydatkach na użytkowanie mieszkania i nośników energii, zdrowie i wydatkach pozostałych4.
Weźmy pod uwagę 28 typów gospodarstw domowych5 (podział ze względu na grupy społeczno-ekonomiczne i liczbę osób w gospodarstwie domowym), wśród których interesuje nas pięć typów gospodarstw domowych: E1 (jednoosobowe gospodarstwo emerytów), E2 (dwuosobowe gospodarstwo
emerytów), E3, E4 i E5+ (pięcioosobowe i większe
4 Wydatki pozostałe: dary przekazane innym gospodarstwom domowym
i instytucjom niekomercyjnym, niektóre podatki, w tym podatki od spadków i darowizn, podatki od nieruchomości, opłaty za wieczyste użytkowanie gruntu, zaliczki na podatek od dochodów osobistych oraz składek
na ubezpieczenia społeczne płacone samodzielnie przez podatnika, pozostałe rodzaje wydatków nie przeznaczone bezpośrednio na cele konsumpcyjne, w tym straty pieniężne, odszkodowania za wyrządzone szkody.
5 Legenda do listy wyróżnionych typów gospodarstw domowych znajduje się pod tablicą 3.
MARKETING I RYNEK 11/2013
MiR_1.qxd
2013-11-05
16:29
Page 5
Artykuły
Tablica 2. Struktura wydatków gospodarstw domowych ogółem i gospodarstw emerytów
(w % wydatków ogółem) w 2011 r.
Wyszczególnione wydatki
gospodarstw domowych
Struktura wydatków
gospodarstw
domowych ogółem (A)
(B)
w stosunku
do (A)
25,0
K
27,4
2,7
L
2,5
Żywność i napoje bezalkoholowe
Napoje alkoholowe, wyroby tytoniowe
Struktura wydatków
gospodarstw domowych
emerytów (B)
5,1
L
3,2
20,7
K
24,6
4,8
L
4,7
Zdrowie
5,0
K
8,2
Transport
9,6
L
6,2
Łączność
4,2
L
4,0
Rekreacja i kultura
8,1
L
6,1
Edukacja
1,2
L
0,2
Restauracje i hotele
2,4
L
1,2
Pozostałe towary i usługi
5,2
L
4,8
Kieszonkowe
1,7
L
1,0
Wydatki pozostałe
4,3
K
5,9
100,0
x
100,0
Odzież i obuwie
Użytkowanie mieszkania i nośników energii
Wyposażenie mieszkania i prowadzenie
gospodarstwa domowego
Razem
Ź r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
gospodarstwo emerytów). W tablicy 3 zaprezentowano ranking gospodarstw domowych ze względu
na wydatki na wybrane grupy towarów i usług.
Największe miesięczne wydatki na żywność i napoje bezalkoholowe na jedną osobę ponoszą jednoosobowe gospodarstwa pracowników na stanowisku nierobotniczym, wynoszą one średnio 409 zł
(PNR1) (pierwsze miejsce w rankingu). Jednoosobowe gospodarstwo emerytów wydaje miesięcznie
średnio 375,9 zł (drugie miejsce w rankingu),
a dwuosobowe gospodarstwo emerytów 340 zł
(ósme miejsce). Najniższe średnie miesięczne wydatki na żywność i napoje bezalkoholowe na jedną
osobę odnotowano w pięcioosobowych i większych
gospodarstwach rencistów (dwudzieste ósme miejsce). Analiza wydatków gospodarstw emerytów (w
szczególności E1 i E2) wskazuje, że gospodarstwa
te ze względu na wydatki, np. na zdrowie, znajdują
się na wysokich miejscach w rankingu, a ze względu np. na transport — wręcz odwrotnie.
W celu analizy zróżnicowania badanych typów
gospodarstw domowych ze względu na ich wydatki
konsumpcyjne, uwzględniające 14 grup towarów
i usług, zastosujemy analizę czynnikową. Umożliwia ona uproszczenie opisu wielowymiarowego
zbioru danych poprzez redukcję liczy wymiarów,
reprezentowanej przez wyróżnione czynniki. Graficzną prezentacją uzyskanego modelu jest mapa
czynników przedstawiona na rysunku 2.
Czynnik pierwszy (oś OX) na mapie jest definiowany głównie przez wydatki na żywność, napoje bezalkoholowe, napoje alkoholowe, wyroby tytoniowe,
użytkowanie mieszkania i nośniki energii, zdrowie,
łączność i wydatki pozostałe, w tym dary przekazane
innym gospodarstwom. Czynnik drugi (oś OY) na
mapie jest definiowany głównie przez wydatki na
odzież i obuwie, transport, edukację i kieszonkowe.
Im dane gospodarstwo domowe jest na mapie czynników bardziej przesunięte w prawo, tym charakteryzuje się wyższym poziomem wydatków na towary
i usługi tworzące czynnik pierwszy. I analogicznie,
im gospodarstwo domowe jest bardziej przesunięte
w lewo, tym wielkość wydatków na wymienione wyżej grupy towarów i usług jest niższa. Podobnie na
drugiej osi, im dane gospodarstwo jest wyżej na mapie, tym charakteryzuje się wyższym poziomem wydatków na odzież i obuwie, transport, edukację i kieszonkowe. Im gospodarstwo domowe jest na mapie
niżej, tym wydatki na wymienione grupy są niższe.
Uzyskana konfiguracja punktów na mapie czynników wskazuje na wyraźne zróżnicowanie wielkości poniesionych wydatków na grupy towarów
i usług konsumpcyjnych w gospodarstwach domowych w Polsce w 2011 roku. Gospodarstwami domowymi, które charakteryzują się wysokim poziomem
wydatków na towary i usługi wyróżnione przez
czynnik pierwszy, są: jednoosobowe gospodarstwo
pracowników na stanowisku nierobotniczym
MARKETING I RYNEK 11/2013
5
MiR_1.qxd
2013-11-05
16:30
Page 6
Artykuły
Tablica 3. Ranking gospodarstw domowych według wydatków
na wybrane grupy towarów i usług konsumpcyjnych
Grupa wydatków na towary i usługi
Gospodarstwo
domowe
PNR1
E1
REN1
WR2
R2
PR1
PNR2
E2
PR2
R3
WR3
REN2
PNR3
E3
R4
PR3
PNR4
WR4
REN3
E4
R5+
PNR5+
PR4
WR5+
REN4
E5+
PR5+
REN5+
żywność i napoje napoje alkoholowe,
bezalkoholowe
wyroby tytoniowe
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
2
12
11
3
6
1
5
10
4
15
7
9
8
14
21
13
19
16
20
18
27
26
17
22
24
25
23
28
użytkowanie
mieszkania
i nośniki energii
1
3
5
4
13
2
6
7
9
16
8
10
11
12
23
14
18
17
15
19
27
21
20
22
24
25
26
28
zdrowie
transport
odzież
i obuwie
3
1
2
6
12
17
5
4
14
18
9
7
10
8
24
20
11
13
16
15
26
19
23
22
25
21
27
28
1
23
28
3
12
5
2
16
9
13
6
25
4
17
11
14
7
8
22
20
19
15
18
10
27
24
21
26
1
18
21
2
20
8
3
15
10
12
5
27
4
19
14
11
7
6
26
22
17
9
16
13
25
24
23
28
Legenda: PR — gospodarstwo pracowników na stanowiskach robotniczych, PNR — gospodarstwo pracowników na stanowiskach nierobotniczych, R — gospodarstwo domowe rolników, WR — gospodarstwo domowe pracujących na własny rachunek, REN — gospodarstwo domowe rencistów. Cyfry: 1, 2, 3, 4, i 5+ oznaczają liczbę osób w gospodarstwie domowym (np. R3 — trzyosobowe gospodarstwo rolników).
Ź r ó d ł o: opracowanie własne.
Rysunek 2. Konfiguracja gospodarstw domowych na płaszczyźnie wyznaczona przez pierwszy i drugi czynnik
Ź r ó d ł o: opracowanie własne.
6
MARKETING I RYNEK 11/2013
MiR_1.qxd
2013-11-05
16:30
Page 7
Artykuły
(PNR1), jednoosobowe gospodarstwo pracowników
na stanowisku robotniczym (PR1), jednoosobowe
gospodarstwo emerytów (E1), jednoosobowe gospodarstwo rencistów (REN1), dwuosobowe gospodarstwo pracujące na własny rachunek (WR2), dwuosobowe gospodarstwo pracowników na stanowisku
nierobotniczym (PNR2), a także dwuosobowe gospodarstwo emerytów (E2). Do gospodarstw domowych, które wydają najwięcej na towary i usługi wyróżnione przez czynnik drugi, należą: jednoosobowe
gospodarstwo pracowników na stanowisku nierobotniczym (PNR1), dwuosobowe, trzyosobowe
i czteroosobowe gospodarstwo pracowników na stanowisku nierobotniczym (PNR2, PNR3, PNR4)
oraz trzyosobowe i czteroosobowe gospodarstwo
pracujące na własny rachunek (WR3, WR4).
Gospodarstwa emerytów, zwłaszcza jednoosobowe (E1) i dwuosobowe (E2), należą do tej grupy gospodarstw, które charakteryzują się wysokim średnim miesięcznym poziomem wydatków na osobę
na: żywność i napoje bezalkoholowe, użytkowanie
mieszkania i nośniki energii, zdrowie i wydatki pozostałe. Nieco niższy jest poziom wydatków na napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe oraz łączność.
Gospodarstwa te wydają zdecydowanie mniej od innych gospodarstw domowych na odzież i obuwie,
transport, edukację i tzw. kieszonkowe.
Więcej emerytów,
ale mniejszy ich dochód
Załóżmy, że ukształtowane wzorce konsumpcji osób
w wieku emerytalnym nie zmienią się. Zmieni się natomiast liczba tych osób, ich udział w populacji konsumentów ogółem, a także ich siła nabywcza w stosunku
do tej, jaką obecnie posiadają jako osoby uzyskujące dochody z pracy. Warto więc postawić pytanie, co przeważy. Czy rosnąca liczba emerytów zrekompensuje ich
mniejsze dochody i rynek będzie musiał się w większym stopniu dostosować do gustów osób starszych?
Odpowiedzią na to pytanie są wykonane przez nas
prognozy i symulacje zawarte w tablicy 4. Poddaliśmy
analizie sumę dochodów dwóch grup konsumentów:
osób w wieku produkcyjnym, które pracują i uzyskują z tego tytułu wynagrodzenie, oraz osób w wieku
emerytalnym, których dochód stanowi otrzymywane
świadczenie emerytalne. Sumy dochodów obliczyliśmy jako iloczyny liczby osób w każdej z tych grup
i odpowiedniej średniej płacy lub emerytury. Kierując
się prognozami GUS, w kolejnych wierszach tablicy
4 podaliśmy przewidywane liczby osób zatrudnionych
oraz emerytów dla lat 2020 i 2030.
Nie podjęliśmy się zadania prognozowania przyszłych średnich płac i emerytur w tak długim horyzoncie czasowym, a jedynie określiliśmy kilka najbardziej prawdopodobnych relacji średniej emerytury do średniej płacy. W roku 2011 stosunek średniej
emerytury do średniej płacy wyniósł 53%. Według
danych Komisji Europejskiej6 relacja ta zmniejszy
się o 3–4 pkt proc. w roku 2020 i o kolejne 6–7 pkt
proc. w roku 20307. Dla każdego z podanych lat wykonaliśmy po dwa warianty symulacji, przyjmując
dla roku 2020 wskaźnik średniej emerytury do średniej płacy równy 50% oraz 49%, a dla roku 2030 —
44% oraz 42%. W symulacjach tych nie ulega zmianie średnia płaca, a jedynie wspomniana wyżej relacja (oraz liczba osób pracujących i pobierających
emerytury). Celem tych symulacji jest wskazanie,
jak będzie się zmieniać znaczenie na rynku każdej
z tych dwu grup konsumentów, tj. udział w sile nabywczej ogółem emerytów oraz osób pracujących.
W roku 2011 na każde 100 zł dochodu ogółem
konsumentów 80,40 zł stanowiły dochody pracujących, a 19,60 zł dochody emerytów. Z symulacji zamieszczonych w tablicy 4 wynika, że w kolejnych
latach względna siła nabywcza emerytów będzie rosła, ale niezbyt szybko. I tak, w 2020 r. na każde
100 zł dochodu, który skierowany może zostać na
rynek, od 76,40 zł do 76,80 zł pochodzić będzie od
osób pracujących, a od 23,20 zł do 23,60 zł od osób
w wieku emerytalnym. W 2030 r. będzie to odpowiednio: 75,80 zł–76,70 zł oraz 23,30 zł–24,20 zł.
Oznacza to, że w ogólnej wielkości popytu konsumpcyjnego coraz większe znaczenie odgrywać będzie dochód osób w wieku emerytalnym. Zmiany te
następować będą jednak powoli, a ich skala nie będzie duża w perspektywie następnych 17 lat. Rosnącej liczbie emerytów towarzyszyć bowiem będzie zmniejszająca się relacja przeciętnej emerytury do średniej płacy. Zmniejszenie dochodów u liczebnie dużej grupy konsumentów spowoduje jednak zmiany w strukturze zakupów (por. tablica 2).
Mniejszych wydatków należy się spodziewać m.in.
na odzież, na transport (w tym na utrzymanie własnego samochodu), na posiłki w restauracjach.
Nie dojdzie — naszym zdaniem — do sytuacji,
w której rynek będzie musiał się w radykalnie większym stopniu niż obecnie dostosować do gustów emerytów. Jednak w poszczególnych grupach towarów
i usług potrzeby osób starszych będą musiały w przyszłości być uwzględnione w większym stopniu. Dotyczyć to może zarówno produktów żywnościowych,
wymagających większego niż obecnie dostosowania
do gustów i potrzeb emerytów, jak i towarów trwałego użytku, których obsługa uwzględniać będzie typowe oczekiwania osób starszych, np. brak konieczności głębokiego pochylania się, wyraźne oznakowanie
przycisków, prostota w obsłudze.
6 The 2012 Ageing Report. Economic and Budgetary..., jw.
7 Malejąca relacja przeciętnej emerytury do przeciętnej płacy w latach
przyszłych nie powinna dziwić. Już obecnie bowiem przyznawane na
podstawie nowych zasad świadczenia z ZUS są wyraźnie niższe od emerytur uzyskanych na podstawie starych zasad (por. np. B. Marczuk, Emerytury będą coraz niższe, „Rzeczpospolita”, 20.08.2013).
MARKETING I RYNEK 11/2013
7
MiR_1.qxd
2013-11-05
16:30
Page 8
Artykuły
Tablica 4. Prognozy liczby emerytów i pracujących oraz sumy ich dochodów
Wyszczególnienie
Pracujący 18–59/64*
Emeryci 60+/65+
2011 rok
Wskaźnik przeciętnej emerytury do przeciętnej płacy 53%
Przeciętna miesięczna płaca w zł
Liczba osób
Suma dochodów w zł
3 399,5
14 030 800,0
47 697 704 600,0
1 795,0
6 468 200,0
11 610 419 000,0
2020 rok
Wskaźnik przeciętnej emerytury do przeciętnej płacy 50%
Przeciętna miesięczna płaca w zł
Liczba osób
Suma dochodów w zł
3 399,5
13 569 040,0
46 127 951 480,0
1 699,8
8 367 900,0
14 223 756 420,0
2020 rok
Wskaźnik przeciętnej emerytury do przeciętnej płacy 49%
Przeciętna miesięczna płaca w zł
Liczba osób
Suma dochodów w zł
3 399,5
13 569 040,0
46 127 951 480,0
665,8
8 367 900,0
13 939 247 820,0
2030 rok
Wskaźnik przeciętnej emerytury do przeciętnej płacy 44%
Przeciętna miesięczna płaca w zł
Liczba osób
Suma dochodów w zł
3 399,5
12 816 354,0
43 569 195 423,0
1 495,8
9 289 100,0
13 894 635 780,0
2030 rok
Wskaźnik przeciętnej emerytury do przeciętnej płacy 42%
Przeciętna miesięczna płaca w zł
Liczba osób
Suma dochodów w zł
3 399,5
12 816 354,0
43 569 195 423,0
1 427,8
9 289 100,0
13 262 976 980,0
*Liczba pracujących w 2020 r. i 2030 r. została oparta na prognozach liczby ludności opracowanych przez GUS i przyjętym założeniu,
że wskaźnik zatrudnienia (mężczyźni w wieku 18–64 lata, kobiety w wieku 18–59 lat) w latach 2020 i 2030 będzie na poziomie wskaźnika zatrudnienia z 2011 r. i wynosi 60,3%.
Ź r ó d ł o: opracowanie własne.
Jednak także to zjawisko, choć wydaje się oczywiste, nie musi się pojawiać w tempie tak szybkim jak
proces starzenia się społeczeństwa. Samo starzenie
się bowiem też jest dynamiczne i to, co w zachowaniach konsumpcyjnych gotowi jesteśmy obecnie
przypisać osobom w wieku 65 lat, może za kilkanaście lat być właściwością 70-latków lub 75-latków.
Prawdopodobnie wraz z wydłużaniem się naszego
s
życia przesuwać się też będzie na osi czasu przedział
wieku, a wraz z nim wzorce zachowań, które obecnie określilibyśmy jako typowe dla osób w podeszłym wieku. Dodatkowo wydłużony okres aktywności zawodowej (podniesienie wieku emerytalnego)
będzie również powodować wydłużenie w czasie
i spowolnienie tych zmian na rynku, o których
wspomnieliśmy.
UMMARY
New demographic trends affecting consumption patterns in Poland
The paper involves an analysis of changes in total consumption and its composition, which should be expected as a result of a developing process of ageing in Poland. The authors have shown a gradually increasing impact of elderly people
on the market in the years 2020 and 2030. This phenomena is likely to proceed smoothly and slowly, and will be damped
by decreasing proportion of the average pension in the average salary in the following years ahead.
8
MARKETING I RYNEK 11/2013