Opinia prawna dotycząca godzin pracy pielęgniarki na oddziale

Pytanie :
Czy jest możliwe, aby Szpital określił tak pracę pielęgniarek na oddziale, że zgodnie z
indywidualnym harmonogramem mają przychodzić do pracy w niektórych dniach tygodnia
tylko na 5 godzin, a w innych na 10, 11 lub 12 godzin?
Niestety nie mam korzystnych informacji. Co do zasady zgodnie z art. 94 ust. 1 ustawy o działalności
leczniczej jeżeli jest to uzasadnione :
1/ rodzajem pracy lub
2/ jej organizacją,
w stosunku do pracowników mogą być stosowane rozkłady czasu pracy, w których dopuszczalne jest
przedłużenie wymiaru czasu pracy do 12 godzin na dobę. Nie ma zatem dolnego limitu godzin w
danym dniu, a jedynie limit górny 12 godzin. Należy najpewniej stosować do tego zapisu analogię z
art. 135 § 1 zd. II Kodeksu pracy (czego jednak ustawodawca zapomniał dopisać w ustawie o
działalności leczniczej), że przedłużony dobowy wymiar czasu pracy jest równoważony krótszym
dobowym wymiarem czasu pracy w niektórych dniach lub dniami wolnymi od pracy.
W rozkładach czas pracy pracowników :
- o których mowa w art. 93 ust. 1 ust. o d.l. (tj. wszystkich zatrudnionych w podmiocie leczniczym, za
wyjątkiem pracowników technicznych, obsługi i gospodarczych) nie może przekraczać przeciętnie 37
godzin 55 minut na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym, a
- w stosunku do pracowników, o których mowa w art. 93 ust. 2 ust. o d.l. (tj. pracowników
technicznych, obsługi i gospodarczych) - przeciętnie 40 godzin na tydzień w przyjętym okresie
rozliczeniowym.
Gwarancje ochronne dla pracowników określone są w art. 94 ust.2-4 ust. o d.l.
Po pierwsze okres rozliczeniowy przy stosowaniu w/w równoważnego czasu pracy nie może być
dłuższy niż miesiąc. Wprawdzie ustawodawca dalej przewidział, że w szczególnie uzasadnionych
przypadkach okres rozliczeniowy może być przedłużony, nie więcej jednak niż do 4 miesięcy, ale w
mojej ocenie rolą związków jest nie dopuszczenie do przedłużenia przez pracodawcę w regulaminie
pracy tego okresu rozliczeniowego ponad jeden miesiąc.
Po drugie rozkład czasu pracy powinien być stosowany na podstawie harmonogramów pracy
ustalanych dla przyjętego okresu rozliczeniowego, określających dla poszczególnych
pracowników dni i godziny pracy oraz dni wolne od pracy.
Po trzecie w rozkładach czasu pracy - w ramach równoważnego czasu pracy - wymiar czasu pracy :
1) pracownic w ciąży,
2) pracowników opiekujących się dzieckiem do lat 4, bez ich zgody
- nie może przekraczać 8 godzin na dobę.
Zatem jeżeli pracodawca – podmiot leczniczy – przechodzi na równoważny czas pracy to nie ma
prawnego obowiązku, że praca będzie ułożona tylko na tzw. 12 i tylko dni wolne. Zgodnie z prawem
pracodawca może polecać pracę w niektórych dniach tygodnia tylko na 5 godzin, a w innych na 10, 11
lub 12 godzin, pod warunkiem że w okresie rozliczeniowym (1,2,3, lub maksymalnie 4 miesięcznym)
nie będzie przekraczał przeciętnych tygodniowych norm zatrudnienia.
radca prawny Grzegorz Wróbel
KOMENTARZ Autor:
Tomasz Rek
Tytuł:
Stan prawny:
Komentarz do art.94 ustawy o działalności leczniczej
2011.12.01
1. Przepis art. 94 ust. 1 jest regulacją szczególną w stosunku do art. 93 w zakresie przeciętnych
dobowych norm czasu pracy pracowników zatrudnionych w podmiocie leczniczym i stanowi
odpowiednik art. 32i u.z.o.z. Przewiduje on możliwość przedłużenia przeciętnej dobowej normy czasu
pracy do maksymalnie 12 godzin dla rozkładów czasu pracy pracowników w ramach tzw.
równoważnego systemu czasu pracy (przedłużony dobowy wymiar czasu pracy jest równoważony
krótszym dobowym wymiarem czasu pracy w niektórych dniach lub dniami wolnymi od pracy).
Wprowadzenie tego systemu musi być uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją.
2. O tym, czy w danej sytuacji rodzaj pracy lub jej organizacja uzasadniają przyjęcie tego systemu,
decydują strony zakładowego układu zbiorowego pracy, podmiot ustanawiający regulamin pracy
(pracodawca lub pracodawca w porozumieniu z zakładową organizacją związkową) lub sam
pracodawca (jeśli zatrudnia poniżej 20 pracowników) w drodze tzw. obwieszczenia (szerzej zob. kom.
do art. 93). Wprowadzenie zrównoważonego systemu pracy wymaga zawsze istnienia
obiektywnych i względnie stabilnych powodów, nie może być zatem dowolne.
3. Doktryna prawa pracy wyklucza możliwość zastosowania równoważnego systemu czasu
pracy w przypadku jedynie doraźnego spiętrzenia prac albo absencji pracowników, np. z
powodu choroby czy okresu urlopowego (zob. Kodeks pracy. Komentarz, red. Z. Salwa,
Warszawa 2004, s. 513).
4. Należy podkreślić, że podwyższenie dobowej normy czasu pracy może dotyczyć nie tylko
pracowników technicznych, gospodarczych i obsługi, lecz także pracowników działalności
podstawowej (medycznych). Podwyższenie dobowego wymiaru czasu pracy nie może jednak
obejmować pracowników niewidomych zatrudnionych na stanowiskach wymagających kontaktu z
pacjentami. Zaś w przypadku pracownic w ciąży oraz pracownic opiekujących się dzieckiem do lat 4
bez ich zgody dobowa norma czasu pracy w równoważnym systemie czasu pracy nie może
przekraczać 8 godzin.
5. Ustawodawca odstąpił natomiast od wyłączenia możliwości podwyższenia dobowego wymiaru
czasu pracy w stosunku do:
1) pracowników komórek organizacyjnych (zakładów, pracowni) radiologii, radioterapii, medycyny
nuklearnej stosujących w celach diagnostycznych lub leczniczych źródła promieniowania
jonizującego;
2) pracowników komórek organizacyjnych (zakładów, pracowni) fizykoterapii, patomorfologii,
histopatologii, cytopatologii, cytodiagnostyki, medycyny sądowej lub prosektoriów
co czynił art. 32i ust. 1 u.z.o.z. (szerzej zob. kom. do art. 214).
6. Należy podkreślić, że przedłużenie przeciętnej dobowej normy czasu pracy nie skutkuje
przedłużeniem przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy ponad 40 godzin.
Zastosowanie równoważnego systemu czasu pracy powoduje natomiast obligatoryjne skrócenie
okresu rozliczeniowego z podstawowych 3 miesięcy ( art. 93 ust. 4) do maksymalnie miesiąca. W tym
kontekście wydaje się, że odwołanie się w ust. 1 komentowanego przepisu do art. 93 ust. 4,
stanowiącego o okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 3 miesięcy, jest omyłką ustawodawcy.
Jedynie w szczególnie uzasadnionych przypadkach okres rozliczeniowy może zostać przedłużony nie więcej jednak niż do 4 miesięcy. Oznacza to, że pracodawca może zastosować okresy
rozliczeniowe dłuższe niż miesiąc w równoważnym systemie czasu pracy jedynie w razie konieczności
zapewnienia tą drogą prawidłowego funkcjonowania zakładu pracy. Ustawodawca odszedł
jednocześnie od wymogu uprzedniego zawiadomienia właściwego inspektora pracy, gdy u
pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa albo gdy zakładowa organizacja związkowa
nie wyraża zgody na wprowadzenie takiego okresu rozliczeniowego.
Należy podkreślić, że długi okres rozliczeniowy jest wygodny dla pracodawcy, może jednak się
przyczynić do powstania zagrożenia dla zdrowia pracownika.
Zgodnie z orzecznictwem SN ustalanie dla pracowników danego zakładu systemu i rozkładu czasu
pracy należy do sfery uprawnień kierowniczych (dyrektywnych) pracodawcy, a nie do sfery
kształtowanej umową o pracę. W związku z tym stwierdza się, że zmiana rozkładu czasu pracy nie
wymaga dokonania przez pracodawcę wypowiedzenia warunków pracy lub płacy (zob. wyrok SN z
dnia 25 marca 1977 r., I PRN 5/77, OSP 1978, z. 12, poz. 218, LEX nr 13492, oraz uchwała składu 7
sędziów SN z dnia 30 października 1979 r., V PZP 4/79, OSNC 1980, nr 1-2, poz. 19, LEX nr 12597).
PRZYKŁAD z komentarza dot. układania harmonogramów w równoważnym systemie czasu pracy (opracowany na
tle art. 135 k.p., ale ma analogiczne zastosowanie do pracowników w szpitalu)
Pracodawca ustanowił w zakładzie system równoważnego czasu pracy, w którym praca wykonywana jest stale przez 12
godzin na dobę. Dobowy wymiar czasu pracy może być w tym przypadku różnorodny w poszczególnych dniach. W niektórych
dniach pracy może być on dłuższy niż 8 godzin i trwać np. 9, 10, 12 godzin, a w innych dniach wynosić np. 7, 6, 4 godziny.
Pracodawca musi jednak pamiętać, iż każde wykonywanie pracy przez dłużej niż 8 godzin na dobę powinno być
rekompensowane na któryś z dwóch sposobów:


przez skrócenie innych dni pracy lub
przez udzielenie dni wolnych, aby w sumie czas pracy nie przekroczył normy pracy na tydzień.
WAŻNE!
Należy pamiętać, że we wszystkich systemach równoważnego czasu pracy obowiązuje taka sama norma godzin pracy na
tydzień, jak w podstawowym czasie pracy, czyli przeciętnie 40 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy. W jednym
tygodniu pracownik może więc pracować np. 48 godzin, ale w kolejnych tygodniach okresu rozliczeniowego powinien
przepracować mniej godzin, np. w następnym tygodniu 32 godziny. Ważne jest, aby na koniec okresu rozliczeniowego
okazało się, że nie zostanie przekroczona norma przeciętnie 40 godzin na tydzień.
Informacja powyższa jest aktualna także dla pracowników podmiotu leczniczego, jedynie ze zmianą, że dla nich
nie może zostać przekroczona norma przeciętnie 37 godzin 55 minut na tydzień w przyjętym okresie
rozliczeniowym.